doc. Трудовой кодекс

Трудовой кодекс Республики Казахстан
Кодекс Республики Казахстан от 15 мая 2007 года N 251
"Казахстанская правда" от 22 мая 2007 года N 76 (25321) Ведомости Парламента Республики Казахстан 2007
год, май, ст.65, N 9 (2490)
Вниманию пользователей!
Для удобства пользования РЦПИ создано ОГЛАВЛЕНИЕ
Сноска. В оглавлении слова "Оплачиваемый отпуск" заменены словом "Отпуск" - Законом РК от 19
декабря 2007 года N 9 (порядок введения в действие см. ст.2 ).
ОБЩАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
Кодексе
1. В настоящем Кодексе используются следующие основные понятия:
1) гражданская служба - профессиональная деятельность гражданских служащих по исполнению
должностных полномочий, направленная на реализацию задач и функций казенных предприятий,
государственных учреждений и осуществление технического обслуживания и обеспечение
функционирования государственных органов;
2) гражданский служащий - лицо, занимающее в установленном законодательством Республики
Казахстан порядке оплачиваемую штатную должность в казенных предприятиях, государственных
учреждениях и осуществляющее должностные полномочия в целях реализации их задач и функций и
осуществления технического обслуживания и обеспечения функционирования государственных органов;
3) минимальный размер месячной заработной платы - гарантированный минимум денежных выплат
работнику простого неквалифицированного (наименее сложного) труда при выполнении им норм труда
(трудовых обязанностей) в нормальных условиях и при нормальной продолжительности рабочего времени,
установленных настоящим Кодексом, в месяц;
4) специальная одежда - одежда, обувь, головной убор, рукавицы, иные предметы, предназначенные для
защиты работника от вредных и (или) опасных производственных факторов;
5) тяжелые работы - виды деятельности работника, связанные с подъемом или перемещением тяжестей
вручную, либо другие физические работы с расходом энергии более 250 ккал/час;
6) сменная работа - работа в две либо в три или четыре рабочих смены в течение суток;
7) социальное партнерство - система взаимоотношений между работниками (представителями
работников), работодателями (представителями работодателей), государственными органами, направленная
на обеспечение согласования их интересов по вопросам регулирования трудовых отношений и иных
непосредственно связанных с ними отношений;
8) соглашение генеральное, отраслевое (тарифное), региональное (далее - соглашение) - правовой акт,
заключаемый между сторонами социального партнерства, определяющий содержание и обязательства
сторон по установлению условий труда, занятости и социальных гарантий для работников на
республиканском, отраслевом и региональном уровнях;
9) простой - временная приостановка работы по причинам экономического, технологического,
организационного, иного производственного или природного характера;
10) квалификационная категория (разряд) - уровень требований к квалификации работника, отражающий
сложность выполняемых работ;
11) примирительная комиссия - орган, создаваемый по соглашению между работодателем и работниками
(их представителями) для урегулирования коллективного трудового спора путем примирения сторон;
12) примирительные процедуры - последовательное рассмотрение коллективного трудового спора
первоначально в примирительной комиссии, а при недостижении согласия в ней - в трудовом арбитраже;
13) посредник - физическое или юридическое лицо, привлекаемое сторонами трудовых отношений для
оказания услуг по разрешению трудового спора;
14) отпуск - освобождение работника от работы на определенный период для обеспечения ежегодного
непрерывного отдыха работника или социальных целей с сохранением за ним места работы (должности) и в
случаях, установленных настоящим Кодексом, средней заработной платы;
15) труд - деятельность человека, направленная на создание материальных, духовных и других
ценностей, необходимых для жизни и удовлетворения потребностей человека и общества;
16) оплата труда - система отношений, связанных с обеспечением работодателем обязательной выплаты
работнику вознаграждения за его труд в соответствии с настоящим Кодексом и иными нормативными
правовыми актами Республики Казахстан, а также соглашениями, трудовым, коллективным договорами и
актами работодателя;
17) минимальный стандарт оплаты труда (МСОТ) - гарантированный для соблюдения минимальный
размер месячной заработной платы работника, занятого на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными), опасными условиями труда, включающий в себя минимальный набор продуктов питания,
товаров и услуг, необходимых для восстановления жизненных сил и энергии работника, подвергающегося в
процессе работы воздействию вредных и (или) опасных производственных факторов;
18) гигиена труда - комплекс санитарно-эпидемиологических мер и средств по сохранению здоровья
работников, профилактике неблагоприятных воздействий производственной среды и трудового процесса;
19) трудовой спор - разногласия между работником (работниками) и работодателем (работодателями) по
вопросам применения трудового законодательства Республики Казахстан, выполнения или изменения
условий соглашений, трудового и (или) коллективного договоров, актов работодателя;
20) трудовое посредничество - содействие населению в трудоустройстве, оказываемое уполномоченным
органом по вопросам занятости, а также частным агентством занятости;
21) условия труда - условия оплаты, нормирования труда, режима рабочего времени и времени отдыха,
порядок совмещения профессий (должностей), расширения зон обслуживания, выполнения обязанностей
временно отсутствующего работника, безопасности и охраны труда, технические, производственно-бытовые
условия, а также иные по согласованию сторон условия труда;
22) уполномоченный государственный орган по труду - государственный орган Республики Казахстан,
осуществляющий реализацию государственной политики в сфере трудовых отношений в соответствии с
законодательством Республики Казахстан;
23) территориальные подразделения уполномоченного государственного органа по труду - структурные
подразделения уполномоченного органа по труду, осуществляющие в пределах соответствующей
административно-территориальной единицы полномочия в сфере трудовых отношений в соответствии с
законодательством Республики Казахстан;
24) трудовые отношения - отношения между работником и работодателем, возникающие для
осуществления прав и обязанностей, предусмотренных трудовым законодательством Республики Казахстан,
трудовым, коллективным договорами;
25) отношения, непосредственно связанные с трудовыми, - отношения, складывающиеся по поводу
организации и управления трудом, трудоустройства, профессиональной подготовки, переподготовки и
повышения квалификации работников, социального партнерства, заключения коллективных договоров и
соглашений, участия работников (представителей работников) в установлении условий труда в
предусмотренных настоящим Кодексом случаях, разрешения трудовых споров и контроля за соблюдением
трудового законодательства Республики Казахстан;
26) безопасность труда - состояние защищенности работников, обеспеченное комплексом мероприятий,
исключающих воздействие вредных и (или) опасных производственных факторов на работников в процессе
трудовой деятельности;
27) условия безопасности труда - соответствие трудового процесса и производственной среды
требованиям безопасности и охраны труда при выполнении работником трудовых обязанностей;
28) мониторинг безопасности и охраны труда - система наблюдений за состоянием безопасности и
охраны труда на производстве, а также оценка и прогноз состояния безопасности и охраны труда;
29) нормативы в области безопасности и охраны труда - эргономические, санитарноэпидемиологические, психофизиологические и иные требования, обеспечивающие нормальные условия
труда;
30) трудовые обязанности - обязательства работника и работодателя, обусловленные нормативными
правовыми актами Республики Казахстан, актом работодателя, трудовым, коллективным договорами;
31) трудовой стаж - время в календарном исчислении, затраченное работником на осуществление
трудовых обязанностей;
32) трудовая дисциплина - надлежащее исполнение работодателем и работниками обязательств,
установленных нормативными правовыми актами Республики Казахстан, а также соглашениями, трудовым,
коллективным договорами, актами работодателя, учредительными документами;
33) трудовой распорядок - порядок регулирования отношений по организации труда работников и
работодателя;
34) трудовой арбитраж - временно действующий орган, создаваемый сторонами коллективного
трудового спора с привлечением уполномоченных лиц для разрешения трудового спора при недостижении
соглашения в примирительной комиссии;
35) охрана труда - система обеспечения безопасности жизни и здоровья работников в процессе трудовой
деятельности, включающая в себя правовые, социально-экономические, организационно-технические,
санитарно-эпидемиологические, лечебно-профилактические, реабилитационные и иные мероприятия и
средства;
36) общественный инспектор по охране труда - представитель работников, осуществляющий
общественный контроль в области безопасности и охраны труда;
37) нормирование труда - определение необходимых затрат труда (времени) на выполнение работы
(изготовление единицы продукции) работниками в конкретных организационно-технических условиях и
установление на этой основе норм труда;
38) безопасные условия труда - условия труда, созданные работодателем, при которых воздействие на
работника вредных и (или) опасных производственных факторов отсутствует либо уровень их воздействия
не превышает нормы безопасности;
39) трудовой договор - письменное соглашение между работником и работодателем, в соответствии с
которым работник обязуется лично выполнять определенную работу (трудовую функцию), соблюдать
правила трудового распорядка, а работодатель обязуется предоставить работнику работу по обусловленной
трудовой функции, обеспечить условия труда, предусмотренные настоящим Кодексом, законами и иными
нормативными правовыми актами Республики Казахстан, коллективным договором, актами работодателя,
своевременно и в полном размере выплачивать работнику заработную плату;
40) забастовка - полное или частичное прекращение работы в целях удовлетворения своих социальноэкономических и профессиональных требований в коллективном трудовом споре с работодателем;
41) заработная плата - вознаграждение за труд в зависимости от квалификации работника, сложности,
количества, качества и условий выполняемой работы, а также выплаты компенсационного и
стимулирующего характера;
42) средства индивидуальной защиты - средства, предназначенные для защиты работника от воздействия
вредных и (или) опасных производственных факторов, в том числе специальная одежда;
43) работодатель - физическое или юридическое лицо, с которым работник состоит в трудовых
отношениях;
44) представители работодателей - физические и (или) юридические лица, уполномоченные на
основании учредительных документов или доверенности представлять интересы работодателя или группы
работодателей;
45) акты работодателя - приказы, распоряжения, инструкции, положения, правила трудового распорядка,
издаваемые работодателем;
46) трудоустройство - комплекс организационных, экономических и правовых мероприятий, призванных
способствовать обеспечению трудовой занятости населения;
47) рабочее место - место постоянного или временного нахождения работника при выполнении им
трудовых обязанностей в процессе трудовой деятельности;
48) тарификация работы - отнесение выполняемых работ к определенной сложности в соответствии с
Единым тарифно-квалификационным справочником работ и профессий рабочих и Квалификационным
справочником должностей руководителей, специалистов и других служащих, тарифно-квалификационных
характеристик профессий рабочих и типовыми квалификационными характеристиками должностей
руководителей, специалистов и других служащих организаций;
49) рабочее время - время, в течение которого работник в соответствии с актами работодателя и
условиями трудового договора выполняет трудовые обязанности, а также иные периоды времени, которые в
соответствии с настоящим Кодексом отнесены к рабочему времени;
50) суммированный учет рабочего времени - учет рабочего времени путем его суммирования за
установленный работодателем учетный период, который не может превышать один год;
51) вредные (особо вредные) условия труда - условия труда, при которых воздействие определенных
производственных факторов приводит к снижению работоспособности или заболеванию работника либо
отрицательному влиянию на здоровье его потомства;
52) вредный производственный фактор - производственный фактор, воздействие которого на работника
может привести к заболеванию или снижению трудоспособности и (или) отрицательному влиянию на
здоровье потомства;
53) профессиональное заболевание - хроническое или острое заболевание, вызванное воздействием на
работника вредных производственных факторов в связи с выполнением работником своих трудовых
(служебных) обязанностей;
54) гарантии - средства, способы и условия, с помощью которых обеспечивается осуществление
предоставленных работникам прав в области социально-трудовых отношений;
55) нормы безопасности - качественные и количественные показатели, характеризующие условия
производства, производственный и трудовой процесс с точки зрения обеспечения организационных,
технических, санитарно-гигиенических, биологических и иных норм, правил, процедур и критериев,
направленных на сохранение жизни и здоровья работников в процессе их трудовой деятельности;
56) опасные условия труда - условия труда, при которых воздействие определенных производственных
или неустранимых природных факторов приводит в случае несоблюдения правил охраны труда к травме,
профессиональному заболеванию, внезапному ухудшению здоровья или отравлению работника, в
результате которых наступают временная или стойкая утрата трудоспособности, профессиональное
заболевание либо смерть;
57) опасный производственный фактор - производственный фактор, воздействие которого на работника
может привести к временной или стойкой утрате трудоспособности (производственной травме или
профессиональному заболеванию) или смерти;
58) совместительство - выполнение работником другой регулярной оплачиваемой работы на условиях
трудового договора в свободное от основной работы время;
59) работник - физическое лицо, состоящее в трудовых отношениях с работодателем и непосредственно
выполняющее работу по трудовому договору;
60) представители работников - органы профессиональных союзов, их объединений и (или) иные
уполномоченные работниками физические и (или) юридические лица;
61) праздничные дни - дни национальных и государственных праздников Республики Казахстан;
62) основная заработная плата - относительно постоянная часть заработной платы, включающая оплату
по тарифным ставкам, должностным окладам, сдельным расценкам, и предусмотренные трудовым
законодательством, отраслевым соглашением, коллективным и (или) трудовым договорами выплаты
постоянного характера;
63) несчастный случай на производстве - воздействие на работника вредного и (или) опасного
производственного фактора при выполнении им трудовых (служебных) обязанностей или заданий
работодателя, в результате которого произошли производственная травма, внезапное ухудшение здоровья
или отравление работника, приведшие его к временной или стойкой утрате трудоспособности,
профессиональному заболеванию либо смерти;
64) производственное оборудование - машины, механизмы, устройства, аппараты, приборы и иные
технические средства, необходимые для работы, производства;
65) производственная травма - повреждение здоровья работника, полученное при исполнении им
трудовых обязанностей, приведшее к утрате трудоспособности;
66) производственная необходимость - выполнение работ в целях предотвращения или ликвидации
стихийного бедствия, аварии или немедленного устранения их последствий, для предотвращения
несчастных случаев, простоя, гибели или порчи имущества и в других исключительных случаях, а также для
замещения отсутствующего работника;
67) аттестация производственных объектов по условиям труда - деятельность по оценке
производственных объектов, цехов, участков, рабочих мест в целях определения состояния безопасности,
вредности, тяжести, напряженности выполняемых на них работ, гигиены труда и определения соответствия
условий производственной среды нормативам в области безопасности и охраны труда;
68) производственная санитария - система санитарно-гигиенических, организационных мероприятий и
технических средств, предотвращающих или уменьшающих воздействие на работников вредных
производственных факторов;
69) компенсационные выплаты - денежные выплаты, связанные с особым режимом работы и условиями
труда, потерей работы, возмещением работникам затрат, связанных с исполнением ими трудовых или иных
предусмотренных законами Республики Казахстан обязанностей;
70) тарифная система - разновидность системы оплаты труда, при которой заработная плата работников
определяется дифференцированно на основе тарифных ставок (окладов) и тарифных сеток;
71) тарифная сетка - совокупность тарифных разрядов и тарифных коэффициентов, предусматривающая
дифференциацию по признаку сложности выполняемых работ и квалификации работников;
72) тарифный разряд - уровень сложности работ и показатель квалификационного уровня, необходимого
для выполнения данной работы;
73) тарифная ставка (оклад) - фиксированный размер оплаты труда работника за выполнение нормы
труда (трудовых обязанностей) определенной сложности (квалификации) за единицу времени;
74) дисциплинарное взыскание - мера дисциплинарного воздействия на работника, применяемого
работодателем за совершение дисциплинарного проступка;
75) дисциплинарный проступок - нарушение работником трудовой дисциплины, а также противоправное
виновное неисполнение или ненадлежащее исполнение трудовых обязанностей;
76) время отдыха - время, в течение которого работник свободен от выполнения трудовых обязанностей
и которое он может использовать по своему усмотрению;
77) средства коллективной защиты - технические средства, предназначенные для одновременной защиты
двух и более работающих от воздействия вредных и (или) опасных производственных факторов;
78) коллективный договор - правовой акт в форме письменного соглашения между коллективом
работников и работодателем, регулирующий социально-трудовые отношения в организации;
79) сверхурочная работа - работа, выполняемая работником по инициативе работодателя за пределами
установленной продолжительности рабочего времени;
80) уведомление - письменное заявление работника или работодателя либо заявления, поданные иным
способом (посредством курьерской почты, почтовой связи, факсимильной связи и электронной почты);
81) командировка - направление работника по распоряжению работодателя для выполнения трудовых
обязанностей на определенный срок вне места постоянной работы, а также направление работника в другую
местность на обучение, повышение квалификации или переподготовку.
2. Другие специальные понятия и термины трудового законодательства Республики Казахстан
используются в значениях, определяемых в соответствующих статьях настоящего Кодекса.
Статья 2. Трудовое законодательство Республики Казахстан
1. Трудовое законодательство Республики Казахстан основывается на Конституции Республики
Казахстан и состоит из настоящего Кодекса, законов Республики Казахстан и иных нормативных правовых
актов Республики Казахстан.
2. Запрещается включение в другие законы Республики Казахстан норм, регулирующих трудовые
отношения, отношения социального партнерства и охраны труда, кроме случаев, предусмотренных
настоящим Кодексом.
3. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные
правила, чем те, которые содержатся в настоящем Кодексе, то применяются правила международного
договора.
Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, к трудовым отношениям
применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его
применения требуется издание закона.
Статья 3. Цель и задачи трудового законодательства
Республики Казахстан
1. Целью трудового законодательства Республики Казахстан является правовое регулирование трудовых
отношений и иных отношений, непосредственно связанных с трудовыми, направленное на защиту прав и
интересов сторон трудовых отношений, установление минимальных гарантий прав и свобод в сфере труда.
2. Задачами трудового законодательства Республики Казахстан являются создание необходимых
правовых условий, направленных на достижение баланса интересов сторон трудовых отношений,
экономического роста, повышение эффективности производства и благосостояния людей.
Статья 4. Принципы трудового законодательства Республики
Казахстан
Принципами трудового законодательства Республики Казахстан являются:
1) недопустимость ограничения прав человека и гражданина в сфере труда;
2) свобода труда;
3) запрещение дискриминации, принудительного труда и наихудших форм детского труда;
4) обеспечение права на условия труда, отвечающие требованиям безопасности и гигиены;
5) приоритет жизни и здоровья работника по отношению к результатам производственной деятельности;
6) обеспечение права на справедливое вознаграждение за труд не ниже минимального размера
заработной платы;
7) обеспечение права на отдых;
8) равенство прав и возможностей работников;
9) обеспечение права работников и работодателей на объединение для защиты своих прав и интересов;
10) социальное партнерство;
11) государственное регулирование вопросов безопасности и охраны труда;
12) обеспечение права представителей работников осуществлять общественный контроль за
соблюдением трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 5. Недопустимость ограничения прав в сфере труда
Никто не может быть ограничен в правах в сфере труда, кроме случаев и в порядке, которые
предусмотрены настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.
Статья 6. Свобода труда
Каждый имеет право свободно выбирать труд или свободно соглашаться на труд без какой бы то ни
было дискриминации и принуждения к нему, право распоряжаться своими способностями к труду, выбирать
профессию и род деятельности.
Статья 7. Запрещение дискриминации в сфере труда
1. Каждый имеет равные возможности в реализации своих прав и свобод в сфере труда.
2. Никто не может подвергаться какой-либо дискриминации при реализации трудовых прав в
зависимости от пола, возраста, физических недостатков, расы, национальности, языка, имущественного,
социального и должностного положения, места жительства, отношения к религии, политических убеждений,
принадлежности к роду или сословию, к общественным объединениям.
3. Не являются дискриминацией различия, исключения, предпочтения и ограничения, которые
определяются свойственными данному виду труда требованиями либо обусловлены особой заботой
государства о лицах, нуждающихся в повышенной социальной и правовой защите.
4. Лица, считающие, что они подверглись дискриминации в сфере труда, вправе обратиться в суд или
иные инстанции в порядке, установленном законами Республики Казахстан.
Статья 8. Запрещение принудительного труда
Принудительный труд запрещен.
Принудительный труд означает любую работу или службу, требуемую от какого-либо лица под угрозой
какого-либо наказания, для выполнения которой это лицо не предложило добровольно своих услуг, за
исключением работ:
требуемых от какого-либо лица вследствие приговора суда, вступившего в законную силу, при условии,
что работа будет производиться под надзором и контролем государственных органов и что лицо,
выполняющее ее, не будет уступлено или передано в распоряжение физических и (или) юридических лиц;
требуемых в условиях чрезвычайного или военного положения.
Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.04.2009 N 154-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2 ).
Статья 9. Сфера действия настоящего Кодекса
1. Настоящий Кодекс регулирует отношения:
1) трудовые;
2) непосредственно связанные с трудовыми;
3) социального партнерства;
4) по безопасности и охране труда.
2. Действие настоящего Кодекса, если иное не предусмотрено законами и международными договорами,
ратифицированными Республикой Казахстан, распространяется на:
1) работников, в том числе на работников организаций, расположенных на территории Республики
Казахстан, собственниками имущества, участниками или акционерами которых являются иностранные
физические или юридические лица;
2) работодателей, в том числе на организации, расположенные на территории Республики Казахстан,
собственниками имущества, участниками или акционерами которых являются иностранные физические или
юридические лица.
3. Особенности правового регулирования труда отдельных категорий работников устанавливаются
настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.
4. Законы Республики Казахстан не должны снижать уровень прав, свобод и гарантий, установленных
настоящим Кодексом.
Статья 10. Трудовые договоры, соглашения сторон
социального партнерства, коллективные
договоры, акты работодателя в сфере труда
1. Трудовые отношения, а также иные отношения, непосредственно связанные с трудовыми,
регулируются трудовым договором, актом работодателя, соглашением и коллективным договором.
2. Положения соглашений сторон социального партнерства, коллективных, трудовых договоров, актов
работодателей, ухудшающие положения работников по сравнению с трудовым законодательством
Республики Казахстан, признаются недействительными.
3. Условия соглашений, коллективных, трудовых договоров не могут быть изменены в одностороннем
порядке.
Статья 11. Акты работодателя
1. Работодатель издает акты в пределах своей компетенции в соответствии с настоящим Кодексом и
иными нормативными правовыми актами, трудовым договором, соглашениями, коллективным договором.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, коллективным договором, работодатель издает
акты по согласованию или с учетом мнения представителей работников.
3. Акты работодателя, ухудшающие положение работников по сравнению с трудовым
законодательством Республики Казахстан, коллективным договором, соглашениями либо изданные без
соблюдения процедур, указанных в пункте 2 настоящей статьи, являются недействительными.
Статья 12. Порядок учета мнения или согласования с
представителями работников при издании актов
работодателя
1. Работодатель в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, соглашениями, коллективным
договором, издает акты с учетом мнения или по согласованию с представителями работников.
2. Перед изданием акта работодатель представляет его проект и обоснование по нему в комиссию,
образованную в соответствии со статьей 266 настоящего Кодекса.
3. Проект акта работодателя обсуждается в комиссии не более трех рабочих дней со дня его
представления.
4. Решения комиссии оформляются протоколом, в котором указывается согласие (несогласие) с
проектом акта работодателя представителей работников, при наличии излагаются их предложения.
5. В случае, если мнение представителей работников не содержит согласия с проектом акта работодателя
либо содержит предложения по его совершенствованию, работодатель:
1) при согласии издает акт, измененный с учетом предложений представителей работников;
2) при несогласии вправе провести дополнительные консультации с представителями работников либо
издать акт в предложенной им редакции.
6. При недостижении согласия по проектам актов работодателя, для издания которых в соответствии с
настоящим Кодексом необходимо согласование с представителями работников, возникшие разногласия
оформляются протоколом, после чего работодатель вправе принять нормативный акт.
7. При издании работодателем акта без учета предложений полностью либо в части представители
работников вправе начать процедуру коллективного трудового спора в порядке, предусмотренном
настоящим Кодексом.
8. В случае, если изданный акт работодателя содержит положения, нарушающие либо ухудшающие
права и гарантии работников, предусмотренные настоящим Кодексом, трудовым, коллективным
договорами, соглашениями, он может быть обжалован в соответствующую государственную инспекцию
труда уполномоченного государственного органа по труду либо в суд.
Статья 13. Исчисление сроков, установленных настоящим
Кодексом
1. Установленный настоящим Кодексом, трудовым или коллективным договором, соглашениями срок
определяется календарной датой, истечением периода времени, который исчисляется годами, месяцами,
неделями или днями. Срок может определяться также указанием на событие, которое должно наступить.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, срок исчисляется в рабочих днях.
3. Течение срока, определяемого периодом времени, начинается на следующий день после календарной
даты, наступления события, которыми определено его начало.
4. Сроки, исчисляемые годами, месяцами, неделями, истекают в соответствующие числа последнего
года, месяца, недели. Если окончание срока, исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, в котором
нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день этого месяца.
В срок, исчисляемый в календарных неделях или днях, включаются и не рабочие дни.
5. Если последний день срока приходится на нерабочий день, то днем окончания срока считается
первый, следующий за ним рабочий день, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом.
Статья 14. Ответственность за нарушение трудового
законодательства Республики Казахстан
Лица, виновные в нарушении трудового законодательства Республики Казахстан, несут ответственность
в соответствии с законами Республики Казахстан.
Глава 2. КОМПЕТЕНЦИЯ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ
В ОБЛАСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ
Статья 15. Компетенция Правительства Республики
Казахстан в области регулирования трудовых
отношений
Правительство Республики Казахстан:
1) разрабатывает основные направления и обеспечивает реализацию государственной политики в
области труда, безопасности и охраны труда;
2) организует разработку и выполнение государственных программ в области безопасности и охраны
труда;
3) исключен Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см. ст.2 ) ;
4) определяет порядок предоставления информации и ведения государственной статистики в области
безопасности и охраны труда;
5) устанавливает порядок привлечения иностранной рабочей силы;
6) определяет размеры социального пособия по временной нетрудоспособности, порядок его назначения
и выплаты;
7) утверждает перечень видов заболеваний, при которых может устанавливаться срок временной
нетрудоспособности более двух месяцев;
8) устанавливает единый порядок исчисления средней заработной платы;
9) утверждает Типовое положение об условиях оплаты труда и премирования руководящих работников
национальных компаний, акционерных обществ, контрольные пакеты акций которых принадлежат
государству;
10) определяет порядок поступления на гражданскую службу и проведения конкурса на занятие
вакантной должности гражданского служащего;
11) определяет перечень должностей гражданских служащих;
12) заключает генеральное соглашение с республиканскими объединениями работодателей и
республиканскими объединениями работников;
13) устанавливает порядок принятия нормативных правовых актов в области безопасности и охраны
труда соответствующими уполномоченными органами; P080217
14) утверждает систему оплаты труда работников организаций, содержащихся за счет средств
государственного бюджета;
15) определяет общие требования к профессиональной подготовке, переподготовке и повышению
квалификации кадров в организации;
16) утверждает повышающие отраслевые коэффициенты, определяемые отраслевыми соглашениями;
17) создает комиссию для расследования групповых несчастных случаев при гибели более пяти человек.
Сноска. Статья с изменением, внесенным законами РК от 19.12.2007 N 9-IV (порядок введения в
действие см. ст.2 ); от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см. ст.2 ).
Статья 16. Компетенция уполномоченного государственного
органа по труду в области регулирования
трудовых отношений
Уполномоченный государственный орган по труду :
1) реализует государственную политику в области труда, безопасности и охраны труда;
2) принимает нормативные правовые акты Республики Казахстан, устанавливающие общие требования к
безопасности и охране труда для всех сфер деятельности;
3) организует государственный контроль за соблюдением трудового законодательства Республики
Казахстан о занятости населения и требований безопасности и охраны труда;
4) координирует деятельность государственных органов по разработке технических регламентов в
области безопасности и охраны труда; P081353 , P081351 , P081335 , P081331 , P081265 , P081198 , P080217 ,
P071398
5) осуществляет координацию и взаимодействие в области обеспечения безопасности и охраны труда с
другими государственными органами, а также с представителями работников и работодателей;
6) устанавливает форму, порядок ведения и хранения трудовых книжек;
7) устанавливает порядок замены и пересмотра типовых норм и нормативов по труду;
8) устанавливает порядок представления, рассмотрения и согласования норм труда в организациях, на
услуги (товары, работы) которых вводится государственное регулирование тарифов (цен, ставок сборов);
9) устанавливает порядок представления, рассмотрения и согласования параметров по системе оплаты
труда работников организаций, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов);
10) осуществляет регистрацию отраслевых соглашений и региональных соглашений, заключенных на
уровне области (города республиканского значения, столицы);
11) проводит обучение и аттестацию государственных инспекторов труда;
12) осуществляет контроль за своевременным и объективным проведением расследования несчастных
случаев на производстве в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;
13) осуществляет международное сотрудничество в области регулирования трудовых отношений;
14) разрабатывает программы исследования по проблемам безопасности и охраны труда;
15) разрабатывает и утверждает порядок и нормы выдачи работникам молока, лечебнопрофилактического питания, специальной одежды, специальной обуви и других средств индивидуальной
защиты, а также устанавливает порядок обеспечения их средствами коллективной защиты, санитарнобытовыми помещениями и устройствами за счет средств работодателя;
16) определяет порядок разработки, пересмотра, утверждения и применения справочников,
квалификационных характеристик;
17) рассматривает и согласовывает типовые квалификационные характеристики должностей
руководителей, специалистов и других служащих организаций различных видов экономической
деятельности;
18) устанавливает порядок утверждения типовых норм и нормативов по труду уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности;
19) по согласованию с уполномоченным государственным органом в области здравоохранения
определяет список работ , на которых запрещается применение труда работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста, предельные нормы переноски и передвижения тяжестей работниками, не
достигшими восемнадцатилетнего возраста;
20) по согласованию с уполномоченным государственным органом в области здравоохранения
определяет список работ , на которых запрещается применение труда женщин, предельные нормы подъема
и перемещения вручную тяжестей женщинами;
21) определяет список производств, цехов, профессий и должностей, перечень тяжелых работ, работ с
вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда;
22) организует мониторинг и оценку рисков в сфере безопасности и охраны труда;
23) устанавливает порядок обязательной периодической аттестации производственных объектов по
условиям труда;
24) утверждает Типовое положение о службе безопасности и охраны труда в организации;
25) разрабатывает и утверждает формы ведомственной отчетности, проверочных листов,
критерии оценки степени риска, ежегодные планы проверок в соответствии с Законом Республики
Казахстан "О государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан".
Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 19.03.2010 № 258-IV; от 06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 17. Компетенция территориальных подразделений
уполномоченного государственного органа по
труду в области регулирования трудовых
отношений
Территориальные подразделения уполномоченного государственного органа по труду:
1) осуществляют государственный контроль за соблюдением трудового законодательства Республики
Казахстан, требований по безопасности и охране труда;
2) осуществляют мониторинг коллективных договоров, представленных работодателями;
3) проводят анализ причин производственного травматизма, профессиональных заболеваний,
профессиональных отравлений и разрабатывают предложения по их профилактике;
4) расследуют несчастные случаи на производстве в порядке, установленном законодательством
Республики Казахстан;
5) проводят проверку знаний у руководящих работников и лиц, ответственных за обеспечение
безопасности и охраны труда у работодателей, в соответствии с правилами , утвержденными
уполномоченным государственным органом по труду;
6) участвуют в составе приемочной комиссии по приемке в эксплуатацию объектов производственного
назначения;
7) взаимодействуют с полномочными представителями работников и работодателей по вопросам
совершенствования нормативов безопасности и охраны труда;
8) рассматривают обращения работников, работодателей и их представителей по вопросам безопасности
и охраны труда.
Статья 18. Компетенция местных исполнительных органов
в области регулирования трудовых отношений
Местные исполнительные органы:
1) выдают разрешения на привлечение иностранной рабочей силы для осуществления трудовой
деятельности на территории соответствующей административно-территориальной единицы;
2) по согласованию с местным представительным органом определяют перечень должностей
специалистов здравоохранения, социального обеспечения, образования, культуры и спорта, работающих в
аульной (сельской) местности;
3) осуществляют регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на городском,
районном уровне;
4) согласовывают проведение забастовок в организациях, обеспечивающих жизнедеятельность
населения (общественный транспорт, организации, обеспечивающие снабжение водой, электроэнергией,
теплом);
5) заключают региональные (областные, городские, районные) соглашения с региональными
объединениями работодателей и региональными объединениями работников;
6) рассматривают и согласовывают нормы труда и параметры системы оплаты труда работников
организаций, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное регулирование тарифов (цен,
ставок сборов), в порядке, установленном уполномоченным государственным органом по труду;
7) устанавливают квоту для трудоустройства категорий населения, определенных законами Республики
Казахстан.
Глава 3. СУБЪЕКТЫ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ.
ОСНОВАНИЯ ВОЗНИКНОВЕНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ
Статья 19. Субъекты трудовых отношений
1. Субъектами трудовых отношений являются работник и работодатель.
Руководитель филиала или представительства иностранного юридического лица осуществляет все права
и исполняет все обязанности работодателя от имени данного юридического лица.
2. Физические и юридические лица представляют интересы работников или работодателя в пределах
делегированных им полномочий на основании нормативных правовых актов, решений суда, а также
учредительных документов либо доверенности.
Статья 20. Основания возникновения трудовых отношений
1. Трудовые отношения возникают между работником и работодателем на основании трудового
договора, заключаемого в соответствии с настоящим Кодексом, за исключением случаев, установленных
законами Республики Казахстан.
2. В случаях и порядке, установленных законами Республики Казахстан, учредительными документами,
актами работодателя, заключению трудового договора могут предшествовать следующие процедуры:
1) избрание (выборы) на должность;
2) избрание по конкурсу на замещение соответствующей должности;
3) назначение на должность или утверждение в должности;
4) направление на работу уполномоченными законом органами в счет установленной квоты;
5) вынесение судебного решения о заключении трудового договора.
Статья 21. Заключение трудового договора с гражданами,
направленными в счет установленной квоты
1. Местными исполнительными органами устанавливается квота для трудоустройства категорий
населения, определенных законами Республики Казахстан.
2. Работодатели в пределах установленной квоты заключают трудовые договоры с лицами,
направленными для трудоустройства, при соответствии их квалификации требованиям работодателя.
Статья 22. Основные права и обязанности работника
1. Работник имеет право:
1) на заключение, изменение, дополнение и расторжение трудового договора в порядке и на условиях,
предусмотренных настоящим Кодексом;
2) требовать от работодателя выполнения условий трудового, коллективного договоров;
3) на безопасность и охрану труда;
4) на получение полной и достоверной информации о состоянии условий труда и охраны труда;
5) на своевременную и в полном объеме выплату заработной платы в соответствии с условиями
трудового, коллективного договоров;
6) на оплату простоя в соответствии с настоящим Кодексом;
7) на отдых, в том числе оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск;
8) на объединение, включая право на создание профессионального союза или других объединений, а
также членство в них, для предоставления и защиты своих трудовых прав, если иное не предусмотрено
законами Республики Казахстан;
9) участвовать через своих представителей в коллективных переговорах и в разработке проекта
коллективного договора, а также знакомиться с подписанным коллективным договором;
10) на профессиональную подготовку, переподготовку и повышение своей квалификации в порядке,
предусмотренном настоящим Кодексом;
11) на возмещение вреда, причиненного здоровью в связи с исполнением трудовых обязанностей;
12) на обязательное социальное страхование в случаях, предусмотренных законами Республики
Казахстан;
13) на гарантии и компенсационные выплаты;
14) на защиту своих прав и законных интересов всеми не противоречащими закону способами;
15) на равную оплату за равный труд без какой-либо дискриминации;
16) на обращение за разрешением трудового спора в согласительную комиссию, суд по выбору;
17) на рабочее место, оборудованное в соответствии с требованиями безопасности и охраны труда;
18) на обеспечение средствами индивидуальной и коллективной защиты, специальной одеждой в
соответствии с требованиями, предусмотренными законодательством Республики Казахстан о безопасности
и охране труда, а также трудовым, коллективными договорами;
19) на отказ от выполнения работы при возникновении ситуации, создающей угрозу его здоровью или
жизни, с извещением об этом непосредственного руководителя или представителя работодателя;
20) на сохранение средней заработной платы на время приостановки работы организации из-за
несоответствия требованиям по безопасности и охране труда;
21) на обращение в уполномоченный орган по труду или его территориальные подразделения о
проведении обследования условий безопасности и охраны труда на рабочем месте, а также на
представительное участие в проверке и рассмотрении вопросов, связанных с улучшением условий,
безопасности и охраны труда;
22) на обжалование действий (бездействия) работодателя в области безопасности и охраны труда;
23) на оплату труда в соответствии с квалификацией, сложностью труда, количеством и качеством
выполненной работы, а также условиями труда;
24) на участие в управлении организацией в предусмотренных настоящим Кодексом, иными законами
Республики Казахстан и коллективным договором формах;
25) на разрешение индивидуальных и коллективных трудовых споров, включая право на забастовку, в
порядке, установленном настоящим Кодексом, иными законами Республики Казахстан.
2. Работник обязан:
1) выполнять трудовые обязанности в соответствии с трудовым, коллективным договорами, актами
работодателя;
2) соблюдать трудовую дисциплину;
3) соблюдать требования по безопасности и охране труда, пожарной безопасности и производственной
санитарии на рабочем месте;
4) бережно относиться к имуществу работодателя и работников;
5) сообщать работодателю о возникшей ситуации, представляющей угрозу жизни и здоровью людей,
сохранности имущества работодателя и работников, а также о возникновении простоя;
6) не разглашать сведений, составляющих государственные секреты, служебную, коммерческую или
иную охраняемую законом тайну, ставших ему известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
7) возмещать работодателю причиненный вред в пределах, установленных настоящим Кодексом.
3. Работник имеет иные права и исполняет иные обязанности, предусмотренные настоящим Кодексом.
Статья 23. Основные права и обязанности работодателя
1. Работодатель имеет право:
1) на свободу выбора при приеме на работу;
2) изменять, дополнять, расторгать трудовые договоры с работниками в порядке и по основаниям,
которые установлены настоящим Кодексом;
3) издавать в пределах своих полномочий акты работодателя.
Издание актов, связанных с изменением условий труда, осуществляется в соответствии со статьей 48
настоящего Кодекса;
4) создавать и вступать в объединения в целях представительства и защиты своих прав и интересов;
5) требовать от работников выполнения условий трудового, коллективного договоров, правил трудового
распорядка и других актов работодателя;
6) поощрять работников, налагать дисциплинарные взыскания, привлекать работников к материальной
ответственности в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом;
7) на возмещение вреда, нанесенного работником при исполнении трудовых обязанностей;
8) обращаться в суд в целях защиты своих прав и законных интересов в сфере труда;
9) устанавливать работнику испытательный срок;
10) на возмещение своих затрат, связанных с обучением работника, если это оговорено условиями
трудового договора.
2. Работодатель обязан:
1) соблюдать требования трудового законодательства Республики Казахстан, соглашений,
коллективного, трудового договоров, изданных им актов;
2) при приеме на работу заключать трудовые договоры с работниками в порядке и на условиях,
установленных настоящим Кодексом;
3) осуществлять внутренний контроль по безопасности и охране труда;
4) предоставить работнику работу, обусловленную трудовым договором;
5) своевременно и в полном размере выплачивать работнику заработную плату и иные выплаты,
предусмотренные нормативными правовыми актами Республики Казахстан, трудовым, коллективным
договорами, актами работодателя;
6) знакомить работника с актами работодателя и коллективным договором;
7) предоставлять представителям работников полную и достоверную информацию, необходимую для
ведения коллективных переговоров, заключения коллективных договоров, а также контроля за их
выполнением;
8) рассматривать предложения представителей работников, вести коллективные переговоры и в порядке,
установленном настоящим Кодексом, заключать коллективный договор;
9) обеспечивать работникам условия труда в соответствии с трудовым законодательством Республики
Казахстан, трудовым, коллективным договорами;
10) обеспечивать работников оборудованием, инструментами, технической документацией и иными
средствами, необходимыми для исполнения трудовых обязанностей за счет собственных средств;
11) выполнять предписания государственных инспекторов труда ;
12) приостанавливать работу, если ее продолжение создает угрозу жизни, здоровью работника и иных
лиц;
13) осуществлять обязательное социальное страхование работников;
14) страховать работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных)
обязанностей;
15) предоставлять работнику ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск;
16) обеспечить сохранность и сдачу в государственный архив документов, подтверждающих трудовую
деятельность работников, и сведения об удержании и отчислении денег на их пенсионное обеспечение;
17) предупреждать работника о вредных (особо вредных) и (или) опасных условиях труда и возможности
профессионального заболевания;
18) принимать меры по предотвращению рисков на рабочих местах и в технологических процессах,
проводить профилактические работы с учетом производственного и научно-технического прогресса;
19) вести точный учет рабочего времени, в том числе сверхурочных работ, во вредных (особо вредных),
опасных условиях труда, на тяжелых работах, выполняемых каждым работником;
20) обеспечивать работникам профессиональную подготовку, переподготовку и повышение их
квалификации в соответствии с настоящим Кодексом;
21) возмещать вред, причиненный жизни и здоровью работника, при исполнении им трудовых
(служебных) обязанностей в соответствии с настоящим Кодексом и законодательством Республики
Казахстан;
22) беспрепятственно допускать должностных лиц уполномоченного органа по труду и территориальных
подразделений уполномоченного государственного органа по труду , представителей работников,
общественных инспекторов по охране труда для проведения проверок состояния безопасности, условий и
охраны труда в организациях и соблюдения законодательства Республики Казахстан о безопасности и
охране труда, а также для расследования несчастных случаев на производстве и профессиональных
заболеваний;
23) требовать при приеме на работу документы, необходимые для заключения трудового договора в
соответствии со статьей 31 настоящего Кодекса.
3. Работодатель имеет иные права и исполняет иные обязанности, предусмотренные настоящим
Кодексом.
Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Законом РК от 30.12.2009 № 234-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2).
ОСОБЕННАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ 2. ТРУДОВЫЕ ОТНОШЕНИЯ
Глава 4. ТРУДОВОЙ ДОГОВОР
Статья 24. Предмет трудового договора
По трудовому договору работник выполняет работу (трудовую функцию) по соответствующей
квалификации за вознаграждение и соблюдает трудовой распорядок, а работодатель обеспечивает условия
труда, своевременно и в полном объеме выплачивает работнику заработную плату и осуществляет иные
выплаты, предусмотренные трудовым законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным
договорами, соглашением сторон.
Статья 25. Гарантии равенства прав и возможностей
при заключении трудового договора
1. Запрещается нарушение равенства прав и возможностей при заключении трудового договора.
2. Беременность, наличие детей в возрасте до трех лет, несовершеннолетие, инвалидность не могут
ограничивать право заключения трудового договора, за исключением случаев, предусмотренных настоящим
Кодексом.
По требованию указанной в абзаце первом настоящего пункта категории лиц работодатель обязан
сообщить причину отказа в письменной форме.
3. При установлении факта нарушения равенства прав и возможностей при заключении трудового
договора работодатель несет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Статья 26. Ограничения заключения трудового договора
1. Не допускается заключение трудового договора:
1) на выполнение работы, противопоказанной лицу по состоянию здоровья на основании медицинского
заключения;
2) с гражданами, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, на тяжелые работы, работы с вредными
(особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а также на должности и работы, предусматривающие
полную материальную ответственность работника за необеспечение сохранности имущества и других
ценностей работодателя;
3) с гражданами, лишенными права занимать определенную должность или заниматься определенной
деятельностью в соответствии с вступившим в законную силу приговором суда;
4) с иностранцами и лицами без гражданства, временно пребывающими на территории Республики
Казахстан, до получения разрешения местного исполнительного органа на привлечение иностранной
рабочей силы в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, или без соблюдения
ограничений или изъятий, установленных законами Республики Казахстан.
2. Не допускается трудоустройство в коммерческую организацию лица в течение одного года после
прекращения им государственной службы, если в период выполнения государственных функций указанное
лицо в силу своих должностных полномочий непосредственно осуществляло контроль в форме проверок
деятельности данной коммерческой организации либо деятельность данной коммерческой организации
была непосредственно связана с указанным лицом в соответствии с его компетенцией.
Сноска. Статья 26 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.12.2010 № 371-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 27. Отличие трудового договора от иных видов
договоров
Отличительными признаками трудового договора от иных видов договоров является наличие в нем
одного из следующих условий:
1) выполнение работником работы (трудовой функции) по определенной квалификации, специальности,
профессии или должности;
2) выполнение обязательств лично с подчинением трудовому распорядку;
3) получение работником заработной платы за труд.
Статья 28. Содержание трудового договора
1. Трудовой договор должен содержать:
1) реквизиты сторон:
фамилию, имя, отчество (если указано в документе, удостоверяющем личность) работодателя физического лица, адрес его постоянного места жительства, наименование, номер и дату выдачи документа,
удостоверяющего личность, регистрационный номер налогоплательщика;
полное наименование работодателя - юридического лица и его местонахождение, номер и дату
государственной регистрации работодателя - юридического лица, регистрационный номер
налогоплательщика;
фамилию, имя, отчество (если указано в документе, удостоверяющем личность) работника,
наименование, номер, дату выдачи документа, удостоверяющего его личность; индивидуальный
идентификационный номер, регистрационный номер налогоплательщика, социальный индивидуальный код;
2) работу по определенной специальности, квалификации или должности (трудовую функцию);
3) место выполнения работы;
4) срок трудового договора;
5) дату начала работы;
6) режим рабочего времени и времени отдыха;
7) размер и иные условия оплаты труда;
8) характеристику условий труда, гарантии и льготы, если работа относится к тяжелым и (или)
выполняется во вредных (особо вредных) и (или) опасных условиях;
9) права и обязанности работника;
10) права и обязанности работодателя;
11) порядок изменения и прекращения трудового договора;
12) гарантии и компенсационные выплаты, порядок их выплаты;
13) условия по страхованию;
14) ответственность сторон;
15) дату заключения и порядковый номер.
2. По соглашению сторон в трудовой договор могут включаться и иные условия, не противоречащие
законодательству Республики Казахстан.
3. Положения трудового договора, ухудшающие положения работников по сравнению с трудовым
законодательством Республики Казахстан, признаются недействительными.
Статья 29. Срок трудового договора
1. Трудовой договор может быть заключен:
1) на неопределенный срок;
2) на определенный срок не менее одного года, кроме случаев, установленных подпунктами 3), 4) и 5)
пункта 1 настоящей статьи.
В случае повторного заключения трудового договора с работником, ранее заключившим договор на
определенный срок не менее одного года, в том числе при продлении срока трудового договора, он
считается заключенным на неопределенный срок.
Запрещается заключение трудовых договоров на определенный срок в целях уклонения от
предоставления гарантий и компенсации, предусмотренных для работников, с которыми трудовой договор
заключен на неопределенный срок.
В случае если при истечении срока действия трудового договора ни одна из сторон в течение суток не
потребовала прекращения трудовых отношений, то он считается заключенным на неопределенный срок;
3) на время выполнения определенной работы;
4) на время замещения временно отсутствующего работника;
5) на время выполнения сезонной работы.
2. Трудовой договор на работу в должности руководителя исполнительного органа работодателя юридического лица заключается на срок, установленный учредительными документами работодателя или
соглашением сторон. На такой договор не распространяются положения, установленные пунктом 3
настоящей статьи.
3. Если в трудовом договоре не оговорен срок его действия, договор считается заключенным на
неопределенный срок.
Статья 30. Возраст, с которого допускается заключение
трудового договора
1. Заключение трудового договора допускается с гражданами, достигшими шестнадцатилетнего
возраста.
2. С письменного согласия одного из родителей, опекуна, попечителя или усыновителя трудовой договор
может быть заключен с:
1) гражданами, достигшими пятнадцати лет, в случаях получения ими основного среднего, общего
среднего образования в организации среднего образования;
2) учащимися, достигшими четырнадцатилетнего возраста, для выполнения в свободное от учебы время
работы, не причиняющей вреда здоровью и не нарушающей процесса обучения;
3) с лицами, не достигшими четырнадцатилетнего возраста, в организациях кинематографии, театрах,
театральных и концертных организациях, цирках для участия в создании и (или) исполнении произведений
без ущерба здоровью и нравственному развитию с соблюдением условий, определенных подпунктом 2)
пункта 2 настоящей статьи.
3. В случаях, определенных пунктом 2 настоящей статьи, наряду с несовершеннолетним, трудовой
договор должен подписываться одним из его родителей, опекуном, попечителем или усыновителем.
Сноска. Статья 30 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N 320 (порядок введения
в действие см. ст.2 ).
Статья 31. Документы, необходимые для заключения
трудового договора
1. Для заключения трудового договора необходимы следующие документы:
1) удостоверение личности или паспорт (свидетельство о рождении для лиц, не достигших
шестнадцатилетнего возраста);
2) вид на жительство или удостоверение лица без гражданства (для иностранцев и лиц без гражданства,
постоянно проживающих на территории Республики Казахстан);
3) документ об образовании, квалификации, наличии специальных знаний или профессиональной
подготовки при заключении трудового договора на работу, требующую соответствующих знаний, умений и
навыков;
4) документ, подтверждающий трудовую деятельность (для лиц, имеющих трудовой стаж);
5) документ воинского учета (для военнообязанных и лиц, подлежащих призыву на воинскую службу);
6) документ о прохождении предварительного медицинского освидетельствования (для лиц, обязанных
проходить такое освидетельствование в соответствии с настоящим Кодексом и законодательством
Республики Казахстан);
7) копии свидетельств о присвоении регистрационного номера налогоплательщика и социального
индивидуального кода.
2. Работодатель не вправе требовать документы, не предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи.
3. В случае хранения с согласия работника подлинников документов у работодателя либо временного их
оставления для выполнения установленных законодательством Республики Казахстан процедур
работодатель выдает работнику письменное обязательство о возврате документов.
Статья 32. Порядок заключения, изменения и дополнения
трудового договора
1. Трудовой договор заключается в письменной форме не менее чем в двух экземплярах и подписывается
сторонами. По одному экземпляру трудового договора хранится у работника и работодателя. Получение
работником экземпляра трудового договора подтверждается в письменной форме.
2. Внесение изменений и дополнений в трудовой договор, в том числе при переводе на другую работу,
осуществляется сторонами в письменной форме в порядке, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи.
Предложение об изменении условий трудового договора подается одной из сторон трудового договора в
письменной форме и рассматривается другой стороной в течение семи календарных дней со дня его подачи.
3. Трудовой договор с должностными лицами исполнительного органа организации заключается
собственником имущества организации либо уполномоченным им лицом или органом в порядке,
установленном учредительными документами организации.
Статья 33. Оформление приема на работу
1. Прием на работу оформляется актом работодателя, издаваемым на основании заключенного трудового
договора.
2. Работодатель в трехдневный срок обязан ознакомить работника с актом. Ознакомление с актом
работодателя удостоверяется подписью работника.
3. По требованию работника работодатель обязан выдать ему надлежаще заверенную копию акта.
При приеме на работу работодатель обязан ознакомить работника с правилами внутреннего трудового
распорядка в организации, иными актами работодателя, имеющими отношение к работе (трудовой функции)
работника, коллективным договором.
Статья 34. Документы, подтверждающие трудовую
деятельность работника
Документом, подтверждающим трудовую деятельность работника, может быть любой из следующих:
1) трудовая книжка;
2) трудовой договор с отметкой работодателя о дате и основании его прекращения;
3) выписки из актов работодателя, подтверждающих возникновение и прекращение трудовых отношений
на основе заключения и прекращения трудового договора;
4) выписки из ведомости выдачи заработной платы работникам;
5) послужной список (перечень сведений о работе, трудовой деятельности работника), подписанный
работодателем, заверенный печатью организации либо нотариально;
6) архивная справка, содержащая сведения о трудовой деятельности работника.
Статья 35. Трудовая книжка
1. Трудовая книжка является документом, содержащим сведения о трудовой деятельности работника.
2. Форма, порядок ведения и хранения трудовых книжек устанавливаются уполномоченным
государственным органом по труду.
3. Работодатель обязан внести в трудовую книжку работника (при ее наличии) соответствующие записи
о трудовой деятельности в организации.
4. Записи в трудовую книжку о причинах прекращения трудового договора должны производиться с
указанием норм настоящего Кодекса.
Статья 36. Условие об испытательном сроке в трудовом
договоре
1. В трудовом договоре может быть установлено условие об испытательном сроке в целях проверки
соответствия квалификации работника поручаемой работе. При отсутствии в трудовом договоре этого
условия считается, что работник принят на работу без испытательного срока.
2. Испытательный срок начинается с начала действия трудового договора.
3. В период испытательного срока на работников распространяются нормы настоящего Кодекса, условия
трудового, коллективного договоров.
4. Испытательный срок включается в трудовой стаж работника и не может превышать три месяца. В
испытательный срок не засчитывается период, когда работник фактически отсутствовал на работе.
5. При приеме на работу испытательный срок не устанавливается для:
лиц, поступающих на работу по конкурсу на замещение соответствующей должности;
лиц, окончивших организации послесреднего и высшего образования и впервые поступающих на работу
по полученной специальности;
инвалидов.
Сноска. Статья 36 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N 320 (порядок введения
в действие см. ст.2 ).
Статья 37. Результат испытания при приеме на работу
1. При отрицательном результате работы работника в период испытательного срока работодатель вправе
расторгнуть с ним трудовой договор, предупредив его в письменной форме не ранее чем за семь
календарных дней до истечения испытательного срока с указанием причин, послуживших основанием для
признания этого работника не прошедшим испытательного срока.
2. Если срок испытания истек и ни одна из сторон не потребовала расторжения трудового договора, то
работник считается прошедшим испытательный срок.
3. В случае назначения работодателем работника до истечения испытательного срока на вышестоящую
должность работник также считается прошедшим испытательный срок.
Статья 38. Начало действия трудового договора
1. Действие трудового договора начинается со дня его подписания сторонами либо установленной в нем
даты.
2. Фактическое допущение к работе осуществляется только после подписания сторонами трудового
договора.
3. В случае отсутствия и (или) неоформления надлежащим образом трудового договора по вине
работодателя он несет ответственность в порядке, установленном законами Республики Казахстан. В этом
случае трудовые отношения считаются возникшими с того дня, когда работник приступил к работе.
Статья 39. Недействительность трудового договора
1. Трудовой договор признается судом недействительным в случаях его заключения:
1) под влиянием обмана, насилия, угрозы;
2) без намерения создать фактические или юридические последствия (мнимый трудовой договор);
3) с лицом, признанным недееспособным;
4) с лицом, не достигшим четырнадцати лет, за исключением случаев, предусмотренных подпунктом 3)
пункта 2 статьи 30 настоящего Кодекса;
5) с лицом, не достигшим шестнадцати лет, без письменного согласия одного из родителей, попечителя,
усыновителя.
2. Признание трудового договора недействительным по вине работодателя не влечет за собой утраты
бывшим работником права на оплату труда, компенсационную выплату за неиспользованные дни
оплачиваемого ежегодного трудового отпуска, иные выплаты и льготы.
3. Признание трудового договора недействительным по вине работодателя или работника влечет их
ответственность согласно законам Республики Казахстан.
4. Признание недействительными отдельных условий трудового договора не влечет недействительности
трудового договора в целом.
Статья 40. Запрещение выполнения работы,
не обусловленной трудовым договором
Работодатель не вправе требовать от работника выполнения работы, не обусловленной трудовым
договором, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом и законами Республики
Казахстан.
Статья 41. Перевод работника на другую работу
1. Переводом работника на другую работу считается:
1) изменение работы (трудовой функции) работника, то есть выполнение работы по другой должности,
специальности, профессии, квалификации;
2) поручение работы, при выполнении которой изменяются условия труда (размер заработной платы,
режим рабочего времени и времени отдыха, льготы и другие условия), обусловленные трудовым договором;
3) перевод в обособленное структурное подразделение работодателя;
4) перевод в другую местность вместе с работодателем.
2. Перевод работника на другую работу допускается с согласия работника, оформляется внесением
соответствующих изменений в трудовой договор и актом работодателя, за исключением случаев,
предусмотренных настоящим Кодексом.
3. Не является переводом на другую работу и не требует согласия работника перемещение его в той же
организации на другое рабочее место, в другое структурное подразделение этой организации в той же
местности, поручение работы на другом механизме или агрегате, если это не влечет за собой изменений,
предусмотренных в пункте 1 настоящей статьи.
Статья 42. Перевод работника в другую местность
вместе с работодателем
1. Работодатель обязан письменно предупредить работника о предстоящем переезде работодателя в
другую местность не позднее чем за один месяц, если трудовым, коллективным договорами не
предусмотрен более длительный срок предупреждения.
2. Работодатель производит компенсационные выплаты, связанные с переездом работника в случае
перевода его на работу в другую местность вместе с работодателем, предусмотренные статьей 153
настоящего Кодекса.
3. В случае письменного отказа работника от перевода в другую местность вместе с работодателем
трудовой договор с работником прекращается по основанию, предусмотренному подпунктом 1) пункта 1
статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 43. Временный перевод на другую работу
в случае производственной необходимости
Работодатель в случае производственной необходимости, в том числе временного замещения
отсутствующего работника, имеет право переводить работника без его согласия на срок до одного месяца в
течение календарного года на другую, не обусловленную трудовым договором и не противопоказанную ему
по состоянию здоровья работу в той же организации, в той же местности с оплатой труда по выполняемой
работе, но не ниже средней заработной платы по прежней работе.
Статья 44. Временный перевод на другую работу
в случае простоя
1. Работодатель в случае простоя имеет право переводить работника без его согласия с учетом его
специальности, квалификации на другую работу, не противопоказанную по состоянию здоровья, на срок не
более одного месяца в течение календарного года.
2. При переводе в случае простоя оплата труда работнику производится по выполняемой работе, но не
менее двух третей его среднемесячной заработной платы по прежней работе.
В случае письменного отказа работника от продолжения работы в связи с изменением условий труда
трудовой договор с работником прекращается по основанию, предусмотренному подпунктом 2) пункта 1
статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 45. Временный перевод на другую работу
по состоянию здоровья
1. Работник временно переводится на более легкую работу по состоянию здоровья на срок, указанный в
медицинском заключении. По соглашению сторон работнику может быть сохранена заработная плата по
прежней работе.
2. В связи с травмой, профессиональным заболеванием или иным повреждением здоровья, полученным в
связи с исполнением трудовых обязанностей, работодатель обязан до восстановления трудоспособности или
установления инвалидности перевести работника на более легкую работу либо освободить его от работы с
выплатой возмещения ущерба согласно гражданскому законодательству Республики Казахстан, а также
условиям трудового, коллективного договоров.
3. В случае письменного отказа работника от перевода на другую работу при получении в связи с
исполнением трудовых обязанностей производственной травмы, профессионального заболевания или иного
повреждения здоровья, не связанного с производством, трудовой договор с работником прекращается по
основанию, предусмотренному подпунктом 4) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 46. Ограничение перевода работника на другую
работу
Не допускается перевод работника на другую работу при противопоказаниях для работника по
состоянию здоровья, подтвержденных медицинским заключением.
Статья 47. Перемещение работника на другое рабочее
место. Изменение наименования должности
(работы)
1. Не требует согласия работника перемещение на другое рабочее место либо в другое структурное
подразделение в той же местности либо поручение работы на другом механизме или агрегате в пределах
должности, специальности, профессии, квалификации, обусловленной трудовым договором, за
исключением случаев, когда работа в структурном подразделении, на определенном рабочем месте,
механизме или агрегате содержит иные условия труда.
2. Изменение наименования должности (работы) работника, структурного подразделения, изменение
структуры управления, не влекущее для работника изменения условий труда и (или) трудового договора,
могут осуществляться работодателем без согласия работника.
Статья 48. Изменение условий труда
1. В связи с изменениями в организации производства, в том числе при реорганизации, и (или)
сокращением объема работ у работодателя допускается изменение условий труда работника при
продолжении им работы по должности, специальности или профессии соответствующей квалификации,
обусловленной трудовым договором.
При изменении условий труда вносятся соответствующие дополнения и изменения в трудовой и (или)
коллективный договоры.
2. Об изменении условий труда работодатель должен письменно предупредить работника и (или) его
представителей не позднее чем за один месяц, если трудовым, коллективным договорами не предусмотрен
более длительный срок предупреждения.
Если работник не согласен на продолжение работы в новых условиях, то работодатель обязан в
письменной форме предложить ему при наличии иную работу, соответствующую его квалификации и
состоянию здоровья, а при отсутствии такой работы - вакантную нижестоящую должность или
нижеоплачиваемую работу, которую работник может выполнять с учетом его квалификации и состояния
здоровья.
3. В случае письменного отказа работника от продолжения работы в связи с изменением условий труда
трудовой договор с работником прекращается по основанию, предусмотренному подпунктом 2) пункта 1
статьи 59 настоящего Кодекса.
4. В случае, если обстоятельства, указанные в пункте 1 настоящей статьи, могут повлечь сокращение
численности или штата работников, работодатель в целях сохранения рабочих мест имеет право с учетом
мнения представителей работников вводить режим неполного рабочего времени.
Отмена режима неполного рабочего времени, которая может повлечь сокращение численности или
штата работников, производится работодателем с учетом мнения представителей работников.
Статья 49. Трудовые отношения при изменении
наименования, ведомственной принадлежности,
смене собственника имущества или
реорганизации работодателя
В случаях изменения наименования, ведомственной принадлежности, смены собственника имущества
или реорганизации работодателя трудовые отношения с работниками продолжаются без изменений.
Статья 50. Отстранение от работы
1. В случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, работодатель обязан отстранить
работника от работы на основании актов соответствующих уполномоченных государственных органов.
2. Помимо случаев, предусмотренных в пункте 1 настоящей статьи, работодатель обязан отстранить от
работы работника:
1) находящегося на работе в состоянии алкогольного, наркотического, токсикоманического опьянения
(их аналогов) или употребившего в течение рабочего дня вещества, вызывающие такое опьянение;
2) не сдавшего экзаменов по правилам безопасности и охраны труда;
3) не использующего средства индивидуальной и (или) коллективной защиты, предоставленные
работодателем;
4) не прошедшего медицинского осмотра либо предсменного медицинского освидетельствования, если
они являются обязательными в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
5) если его действия или бездействие могли повлечь за собой создание аварийной ситуации, нарушение
правил охраны труда, пожарной безопасности либо безопасности движения на транспорте.
3. На период отстранения от работы работнику не сохраняется заработная плата и не выплачивается за
счет средств работодателя пособие по временной нетрудоспособности.
4. Отстранение работника от работы осуществляется на срок до выяснения и (или) устранения причин,
послуживших основанием для отстранения.
5. Заработная плата за работником сохраняется в случае незаконного его отстранения работодателем от
работы.
Сноска. Статья с изменением, внесенным Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9-IV (порядок
введения в действие см. ст.2 ).
Статья 51. Основания прекращения трудового договора
Основаниями прекращения трудового договора являются:
1) расторжение трудового договора по соглашению сторон;
2) истечение срока трудового договора;
3) расторжение трудового договора по инициативе работодателя;
4) расторжение трудового договора по инициативе работника;
5) обстоятельства, не зависящие от воли сторон;
6) отказ работника от продолжения трудовых отношений;
7) переход работника на выборную работу (должность) или назначение его на должность, исключающую
возможность продолжения трудовых отношений, кроме случаев, предусмотренных законами Республики
Казахстан;
8) нарушение условий заключения трудового договора;
9) основания, предусмотренные в трудовом договоре, заключенном с руководителем исполнительного
органа работодателя.
Статья 52. Расторжение трудового договора по соглашению
сторон
1. Трудовой договор может быть расторгнут по соглашению сторон.
2. Сторона трудового договора, изъявившая желание расторгнуть трудовой договор по соглашению
сторон, направляет уведомление другой стороне трудового договора. Сторона, получившая уведомление,
обязана в течение трех рабочих дней в письменной форме сообщить другой стороне о принятом решении.
3. Дата расторжения трудового договора по соглашению сторон определяется по согласованию между
работником и работодателем.
4. По соглашению с работником в трудовом договоре может быть предусмотрено право работодателя на
расторжение трудового договора без соблюдения требований, установленных пунктом 2 настоящей статьи, с
компенсационной выплатой в размере не менее средней заработной платы за год.
Cтатья 53. Прекращение трудового договора по истечении
срока
1. Трудовой договор, заключенный на определенный срок, прекращается в связи с истечением его срока.
2. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на определенный срок, является последний
день работы работника согласно сроку, обусловленному трудовым договором.
3. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на время выполнения определенной работы,
является день завершения работы.
4. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на время замещения временно
отсутствующего работника, является день выхода на работу работника, за которым сохранялось место
работы (должность).
5. Если по истечении срока трудового договора трудовые отношения фактически продолжаются и ни
одна из сторон не потребовала их прекращения, то действие договора считается продолженным на
неопределенный срок.
Статья 54. Основания расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Трудовой договор с работником по инициативе работодателя может быть расторгнут в случаях:
1) ликвидации работодателя - юридического лица либо прекращения деятельности работодателя физического лица;
2) сокращения численности или штата работников;
3) несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе вследствие недостаточной
квалификации;
4) несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе вследствие состояния
здоровья, препятствующего продолжению данной работы;
5) отрицательного результата работы в период испытательного срока;
6) отсутствия работника на работе без уважительной причины в течение трех и более часов подряд за
один рабочий день (рабочую смену);
7) нахождения работника на работе в состоянии алкогольного, наркотического, психотропного,
токсикоманического опьянения (их аналогов), в том числе в случаях употребления в течение рабочего дня
веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического, токсикоманического опьянения (их
аналогов);
8) нарушения работником правил охраны труда или пожарной безопасности либо безопасности
движения на транспорте, которое повлекло или могло повлечь тяжкие последствия, включая травмы и
аварии;
9) совершения работником по месту работы хищения (в том числе мелкого) чужого имущества,
умышленного его уничтожения или повреждения, установленного вступившим в законную силу приговором
или постановлением суда;
10) совершения виновных действий или бездействия работника, обслуживающего денежные или
товарные ценности, если эти действия или бездействие дают основания для утраты доверия к нему со
стороны работодателя;
11) совершения работником, выполняющим воспитательные функции, аморального проступка, не
совместимого с продолжением данной работы;
12) разглашения работником сведений, составляющих государственные секреты и иную охраняемую
законом тайну, ставших ему известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
13) повторного неисполнения или ненадлежащего исполнения работником без уважительных причин
трудовых обязанностей, если он имеет дисциплинарное взыскание;
14) прекращения допуска работника к государственным секретам в случаях, установленных законами
Республики Казахстан;
15) представления работником работодателю заведомо ложных документов или сведений при
заключении трудового договора, если подлинные документы или сведения могли являться основаниями для
отказа в заключении трудового договора;
16) нарушения трудовых обязанностей руководителем исполнительного органа работодателя, его
заместителем либо руководителем подразделения работодателя, повлекшего причинение материального
ущерба работодателю;
17) неявки работника на работу более двух месяцев подряд вследствие временной нетрудоспособности,
за исключением случаев нахождения работника в отпуске по беременности и родам, а также если
заболевание входит в перечень заболеваний, для которых установлен более длительный срок
нетрудоспособности, утверждаемый Правительством Республики Казахстан.
За работником, утратившим трудоспособность в связи с производственной травмой или
профессиональным заболеванием, место работы (должность) сохраняется до восстановления
трудоспособности или установления инвалидности;
18) совершения работником коррупционного правонарушения, исключающего в соответствии с
судебным актом возможность дальнейшей работы.
2. Для отдельных категорий работников настоящим Кодексом предусмотрены дополнительные
основания для расторжения трудовых договоров по инициативе работодателя.
Статья 55. Ограничение возможности расторжения трудового
договора по инициативе работодателя
Не допускается расторжение трудового договора по инициативе работодателя в период временной
нетрудоспособности и пребывания работника в оплачиваемом ежегодном трудовом отпуске, за
исключением случая, предусмотренного подпунктом 1) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
Статья 56. Порядок расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Работодатель по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2) пункта 1 статьи 54 настоящего
Кодекса, обязан письменно предупредить работника о расторжении трудового договора за один месяц, если
в трудовом, коллективном договорах не предусмотрен более длительный срок предупреждения. С
письменного согласия работника расторжение трудового договора может быть произведено до истечения
срока предупреждения.
2. Расторжение трудового договора с работниками, являющимися членами профессионального союза, по
основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 3) пункта 1 статьи 54, а также прекращение трудового
договора в соответствии с подпунктом 2) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса производятся с учетом
мотивированного мнения органа профессионального союза данной организации в порядке,
предусмотренном коллективным договором.
3. Для расторжения трудового договора в соответствии с подпунктом 4) пункта 1 статьи 54 настоящего
Кодекса несоответствие работника занимаемой должности или выполняемой работе вследствие состояния
здоровья, препятствующего продолжению данной работы, должно быть подтверждено заключением
медико-социальной экспертизы в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. Расторжение трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 6) - 13) и 16) пункта
1 статьи 54 настоящего Кодекса, производится с соблюдением порядка применения дисциплинарного
взыскания, предусмотренного статьей 73, и требований статьи 74 настоящего Кодекса.
5. Работодатель при расторжении трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 2)
- 4) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, должен принять меры к переводу работника на другую работу в
случае его согласия.
6. Расторжение трудового договора по инициативе работодателя из-за несоответствия работника
занимаемой должности или выполняемой работе вследствие недостаточной квалификации должно
основываться на решении аттестационной комиссии, в составе которой должен участвовать представитель
работников, если иное не установлено законами Республики Казахстан.
Порядок, условия и периодичность проведения аттестации работников определяются коллективным
договором, а в случае его отсутствия актом работодателя.
Статья 57. Расторжение трудового договора по инициативе
работника
1. Работник вправе по своей инициативе расторгнуть трудовой договор, предупредив об этом
работодателя письменно не менее чем за один месяц, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 4
настоящей статьи.
2. По соглашению между работником и работодателем трудовой договор может быть расторгнут до
истечения срока предупреждения, предусмотренного пунктом 1 настоящей статьи.
3. Работник письменно предупреждает работодателя о расторжении трудового договора в срок,
указанный в заявлении, в случаях, когда расторжение трудового договора обусловлено невозможностью
продолжения работы.
4. Работник вправе письменно уведомить работодателя о невыполнении работодателем условий
трудового договора. В случае, если по истечении семидневного срока неисполнение условий трудового
договора работодателем продолжается, работник вправе расторгнуть трудовой договор, письменно
предупредив работодателя не позднее чем за три рабочих дня.
5. В течение срока предупреждения, предусмотренного настоящей статьей, работник в письменной
форме вправе отозвать заявление о расторжении трудового договора.
6. По истечении срока предупреждения, указанного в настоящей статье, работник вправе прекратить
работу, а работодатель обязан выдать работнику документы, связанные с трудовой деятельностью, и
причитающиеся ему денежные выплаты.
7. Для отдельных категорий работников настоящим Кодексом предусматривается особый порядок
расторжения трудового договора по инициативе работника.
Статья 58. Прекращение трудового договора по
обстоятельствам, не зависящим от воли сторон
1. Трудовой договор подлежит прекращению по следующим обстоятельствам, не зависящим от воли
сторон:
1) при призыве (поступлении) работника на воинскую службу со дня предъявления работником
соответствующего документа не позднее чем в трехдневный срок;
2) при вступлении в законную силу приговора суда, которым работник либо работодатель - физическое
лицо осужден к наказанию, исключающему возможность продолжения трудовых отношений;
3) в случае смерти работника либо работодателя - физического лица, а также в случае объявления судом
работника либо работодателя - физического лица умершим или признания безвестно отсутствующим;
4) в случае признания судом работника недееспособным или ограниченно дееспособным, в результате
которого работник не имеет возможности продолжения прежней работы;
5) в случае восстановления на работе работника, ранее выполнявшего эту работу.
2. Датой прекращения трудового договора по основаниям, указанным в подпунктах 2) - 4) пункта 1
настоящей статьи, является дата вступления в законную силу приговора, решения суда или дата смерти.
Статья 59. Прекращение трудового договора при отказе
работника от продолжения трудовых отношений
1. Трудовой договор с работником подлежит прекращению при отказе работника от продолжения
трудовых отношений в случаях:
1) отказа работника от перевода в другую местность вместе с работодателем;
2) отказа работника от продолжения работы в связи с изменением условий труда;
3) отказа работника от продолжения работы при реорганизации работодателя - юридического лица;
4) отказа работника от перевода на другую работу при получении в связи с исполнением трудовых
обязанностей производственной травмы, профессионального заболевания или ином повреждении здоровья,
не связанном с производством.
2. Прекращение трудового договора допускается только при письменном отказе работника от
продолжения трудовых отношений.
3. Не допускается прекращение трудового договора в период временной нетрудоспособности работника
(в том числе по беременности и родам) и отпуска.
Статья 60. Расторжение трудового договора в связи
с переходом работника на выборную работу
(должность) или назначением его на должность
Трудовой договор с работником расторгается в связи с его переходом на выборную работу (должность)
или назначением на должность, если законами Республики Казахстан для лиц, занимающих такие
должности, установлен запрет на занятие иных оплачиваемых должностей.
Основанием являются уведомление работником работодателя и акт избрания или назначения работника
на работу (должность).
Статья 61. Прекращение трудового договора вследствие
нарушения условий заключения трудового
договора
1. Трудовой договор подлежит прекращению вследствие нарушения условий заключения трудового
договора, если это нарушение исключает возможность продолжения трудовых отношений в случаях:
1) заключения трудового договора на выполнение работы, противопоказанной работнику по состоянию
здоровья на основании медицинского заключения;
2) заключения трудового договора на выполнение работы в нарушение вступившего в законную силу
приговора или постановления суда, которым лицо лишено права занимать определенные должности или
заниматься определенной деятельностью;
3) заключения трудового договора с иностранцами и лицами без гражданства без получения в
установленном порядке разрешения на привлечение иностранной рабочей силы или без соблюдения
ограничений или изъятий, установленных законами Республики Казахстан;
3-1) заключения трудового договора с лицом, указанным в пункте 2 статьи 26 настоящего Кодекса;
4) в других случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
2. Прекращение трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) - 2) пункта 1
настоящей статьи, допускается, если невозможно перевести работника с его согласия на другую имеющуюся
у работодателя работу, на выполнение которой для работника нет ограничений. При согласии работника
перейти на другую работу с ним заключается трудовой договор.
3. При прекращении трудового договора в случаях, предусмотренных подпунктами 1), 3) пункта 1
настоящей статьи, работодателем производится компенсационная выплата работнику в размере средней
заработной платы за три месяца.
Сноска. Статья 61 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.12.2010 № 371-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 62. Оформление прекращения трудового договора
1. Прекращение трудового договора оформляется актом работодателя, за исключением прекращения
трудового договора в случае смерти (объявления судом умершим или признания безвестно отсутствующим)
работодателя - физического лица и прекращения трудового договора с домашними работниками.
2. В акте работодателя должно быть указано основание прекращения трудового договора в соответствии
с настоящим Кодексом.
3. Датой прекращения трудового договора является последний день работы, за исключением случаев,
предусмотренных в настоящем Кодексе.
4. Копия акта работодателя о прекращении трудового договора вручается работнику либо направляется
ему письмом с уведомлением в трехдневный срок.
Статья 63. Выдача трудовой книжки и документов,
связанных c трудовой деятельностью
1. В день прекращения трудового договора работодатель обязан выдать трудовую книжку или иной
документ, подтверждающий трудовую деятельность работника.
2. По требованию работника (в том числе бывшего) работодатель обязан в течение пяти рабочих дней с
момента обращения выдать справку с указанием специальности (квалификации, должности), времени
работы и размера заработной платы, характеристику-рекомендацию, содержащую сведения о квалификации
работника и его отношении к работе, а также другие документы, предусмотренные настоящим Кодексом.
3. При ликвидации, банкротстве работодателя - юридического лица, прекращении деятельности
работодателя - физического лица работодатель обязан при наличии задолженности перед работником
выдать надлежащим образом оформленную справку о размере образовавшейся задолженности по
заработной плате и иным выплатам.
Глава 5. ЗАЩИТА ПЕРСОНАЛЬНЫХ ДАННЫХ РАБОТНИКА
Статья 64. Персональные данные работника, их обработка
Персональные данные работника - информация о работнике, необходимая при возникновении,
продолжении и прекращении трудовых отношений.
Обработка персональных данных работника - получение, хранение, передача персональных данных
работника.
Статья 65. Требования к обработке персональных данных
работника
При обработке персональных данных работника работодатель обязан соблюдать следующие требования:
1) обработка персональных данных работника осуществляется в целях обеспечения соблюдения законов
и иных нормативных правовых актов, содействия работникам в трудоустройстве, обучении и продвижении
по службе, обеспечения личной безопасности работников;
2) объем и содержание обрабатываемых персональных данных работника определяются в соответствии с
Конституцией Республики Казахстан, настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан;
3) персональные данные представляются лично работником;
4) работодатель не имеет права требовать у работника информацию о его политических, религиозных и
иных убеждениях и частной жизни;
5) работодатель не имеет права требовать у работника информацию о его членстве или деятельности в
общественных объединениях, в том числе в профессиональных союзах;
6) при принятии решений, затрагивающих интересы работника, работодатель не имеет права
основываться на персональных данных работника, полученных в результате их автоматизированной
обработки или электронным способом;
7) защита персональных данных работника обеспечивается работодателем в порядке, установленном
законодательством Республики Казахстан.
Статья 66. Хранение персональных данных работника
Порядок хранения персональных данных работника в организации устанавливается работодателем с
соблюдением требований, установленных законодательством Республики Казахстан.
Работник должен быть ознакомлен с актом работодателя, устанавливающим порядок хранения
персональных данных работника.
Статья 67. Передача персональных данных работника
1. При передаче персональных данных работника работодатель должен соблюдать следующие
требования:
1) не сообщать персональные данные работника третьей стороне без письменного согласия работника;
2) разрешать доступ к персональным данным работников только специально уполномоченным лицам.
При этом указанные лица должны иметь право получать только те персональные данные работника,
которые необходимы для выполнения конкретных функций, и соблюдать режим конфиденциальности;
3) осуществлять передачу персональных данных работника в пределах организации в соответствии с
актом работодателя, с которым должен быть ознакомлен работник.
2. Лица, которым переданы персональные данные работника, обязаны использовать их исключительно в
целях, для которых они сообщены, и не вправе передавать их третьим лицам, за исключением случаев,
установленных законами Республики Казахстан.
Статья 68. Права работника в целях обеспечения защиты
персональных данных, хранящихся
у работодателя
В целях обеспечения защиты персональных данных, хранящихся у работодателя, работники имеют
право на:
1) безвозмездный доступ к своим персональным данным, включая право на получение копий записей,
содержащих персональные данные работника, за исключением случаев, предусмотренных законами
Республики Казахстан;
2) исключение или исправление неверных или неполных персональных данных, а также данных,
обработанных с нарушением требований настоящего Кодекса;
3) требование об извещении работодателем лиц, которым ранее были сообщены неверные или неполные
персональные данные работника, о произведенных в них исправлениях;
4) обжалование в суд действий (бездействия) работодателя, допущенных при обработке его
персональных данных.
Глава 6. ТРУДОВОЙ РАСПОРЯДОК. ДИСЦИПЛИНА ТРУДА
Статья 69. Правила трудового распорядка
1. Правила трудового распорядка утверждаются работодателем по согласованию с представителями
работников.
2. В правилах трудового распорядка устанавливаются рабочее время и время отдыха работников,
условия обеспечения трудовой дисциплины, иные вопросы регулирования трудовых отношений.
3. Для отдельных категорий работников трудовой распорядок регулируется уставами и положениями,
утверждаемыми в порядке, установленном законами Республики Казахстан.
4. Правила трудового распорядка являются обязательными для выполнения работодателем и
работниками.
Статья 70. Обеспечение трудовой дисциплины
Трудовая дисциплина обеспечивается работодателем путем создания необходимых организационных и
экономических условий для индивидуального и коллективного труда, сознательного отношения работников
к труду, методами убеждения, поощрения за добросовестный труд, а также применением дисциплинарных
взысканий за совершение работниками дисциплинарных проступков.
Статья 71. Поощрение за труд
1. Работодатель вправе применять различные виды поощрений работников за успехи в труде.
2. Виды поощрений работников и порядок их применения определяются законодательством Республики
Казахстан, актами работодателя, трудовыми, коллективными договорами.
Статья 72. Дисциплинарные взыскания
1. За совершение работником дисциплинарного проступка работодатель вправе применять следующие
виды дисциплинарных взысканий:
1) замечание;
2) выговор;
3) строгий выговор;
4) расторжение трудового договора по инициативе работодателя в случаях, установленных настоящим
Кодексом.
2. Применение дисциплинарных взысканий, не предусмотренных настоящим Кодексом и иными
законами Республики Казахстан, не допускается.
Статья 73. Порядок применения и обжалования
дисциплинарных взысканий
1. Дисциплинарное взыскание налагается работодателем путем издания акта работодателя.
2. Работодатель обязан затребовать письменное объяснение от работника до применения
дисциплинарного взыскания. Отказ работника от письменного объяснения не может служить препятствием
для применения дисциплинарного взыскания. В случае отказа работника дать указанное объяснение
составляется соответствующий акт.
3. При определении вида дисциплинарного взыскания работодатель должен учитывать содержание,
характер и тяжесть совершенного дисциплинарного проступка, обстоятельства его совершения,
предшествующее и последующее поведение работника, отношение его к труду.
4. За каждый дисциплинарный проступок к работнику может быть применено только одно
дисциплинарное взыскание.
5. Акт работодателя о наложении на работника дисциплинарного взыскания не может быть издан в
период:
1) временной нетрудоспособности работника;
2) освобождения работника от работы на время выполнения государственных или общественных
обязанностей;
3) нахождения работника в отпуске;
4) нахождения работника в командировке.
6. Акт о наложении дисциплинарного взыскания объявляется работнику, подвергнутому
дисциплинарному взысканию, под роспись в течение трех рабочих дней со дня его издания. В случае отказа
работника подтвердить своей подписью ознакомление с актом работодателя об этом делается
соответствующая запись в акте о наложении дисциплинарного взыскания.
В случае невозможности ознакомить работника лично с актом работодателя о наложении
дисциплинарного взыскания работодатель обязан направить акт работнику письмом с уведомлением.
7. Дисциплинарное взыскание может быть обжаловано работником в порядке, установленном
настоящим Кодексом.
Статья 74. Сроки наложения дисциплинарных взысканий
1. Дисциплинарное взыскание на работника налагается непосредственно за обнаружением
дисциплинарного проступка, но не позднее одного месяца со дня его обнаружения, за исключением случаев,
предусмотренных пунктом 5 статьи 73 настоящего Кодекса и другими законами Республики Казахстан.
2. Дисциплинарное взыскание не может быть применено позднее шести месяцев со дня совершения
дисциплинарного проступка, а в случаях, установленных законами Республики Казахстан, или установления
дисциплинарного проступка по результатам ревизии или проверки финансово-хозяйственной деятельности
работодателя - позднее одного года со дня совершения работником дисциплинарного проступка. В
указанные сроки не включается время производства по уголовному делу.
3. Течение срока наложения дисциплинарного взыскания приостанавливается на время отсутствия
работника на работе в связи с временной нетрудоспособностью, освобождением от работы для выполнения
государственных или общественных обязанностей, нахождением в отпуске, командировке.
Статья 75. Срок действия дисциплинарного взыскания
1. Срок действия дисциплинарного взыскания не может превышать шесть месяцев со дня его
применения, за исключением случая, предусмотренного подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 настоящего
Кодекса. Если в течение этого срока работник не подвергнется новому дисциплинарному взысканию, он
считается не имеющим дисциплинарного взыскания.
2. Работодатель, наложивший на работника дисциплинарное взыскание, вправе снять его досрочно по
собственной инициативе, просьбе работника или его непосредственного руководителя, ходатайству
представителя работников.
Глава 7. РАБОЧЕЕ ВРЕМЯ
Статья 76. Рабочее время
1. Рабочее время может быть нормальной продолжительности, сокращенной продолжительности и
неполным.
2. К рабочему времени также относятся подготовительно-заключительные работы (получение нарядазадания, материалов, инструментов, ознакомление с техникой, документацией, подготовка и уборка
рабочего места, сдача готовой продукции и другие), перерывы, предусмотренные технологией,
организацией труда, правилами нормирования и охраны труда, время присутствия или ожидания работы на
рабочем месте, когда работник не располагает свободно своим временем, дежурства в праздничные и
выходные дни, дежурства на дому и другие периоды, определяемые трудовым, коллективным договорами,
актами работодателя либо нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
Статья 77. Нормальная продолжительность рабочего времени
1. Нормальная продолжительность рабочего времени не должна превышать 40 часов в неделю.
2. В трудовых, коллективных договорах может предусматриваться меньшая продолжительность
рабочего времени с оплатой как за нормальную продолжительность рабочего времени.
Статья 78. Сокращенная продолжительность рабочего
времени для отдельных категорий работников
1. Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, сокращенная продолжительность
рабочего времени устанавливается в соответствии со статьей 181 настоящего Кодекса.
2. Для работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или)
опасными условиями труда, сокращенная продолжительность рабочего времени устанавливается в
соответствии со статьей 202 настоящего Кодекса.
3. Для инвалидов первой и второй групп сокращенная продолжительность рабочего времени
устанавливается в соответствии со статьей 224 настоящего Кодекса.
4. В трудовых, коллективных договорах может предусматриваться продолжительность рабочего времени
меньше указанной в пунктах 1 - 3 настоящей статьи.
5. Оплата труда работников при установлении им сокращенной продолжительности рабочего времени
производится в соответствии с настоящим Кодексом.
Статья 79. Неполное рабочее время
Неполным рабочим временем считается время, которое меньше нормальной продолжительности,
установленной настоящим Кодексом, в том числе:
неполный рабочий день, то есть уменьшение нормы продолжительности ежедневной работы (рабочей
смены);
неполная рабочая неделя, то есть сокращение числа рабочих дней в рабочей неделе;
одновременное уменьшение нормы продолжительности ежедневной работы (рабочей смены) и
сокращение числа рабочих дней в рабочей неделе.
Статья 80. Условия работы при неполном рабочем времени
1. По соглашению сторон в трудовом договоре для работника может устанавливаться неполное рабочее
время.
2. Неполное рабочее время устанавливается на определенный или неопределенный срок.
3. Работа в условиях неполного рабочего времени не влечет для работника каких-либо ограничений в
продолжительности оплачиваемого ежегодного трудового отпуска, установленной настоящим Кодексом,
трудовым, коллективным договорами, соглашениями.
Статья 81. Виды рабочей недели
1. Для работников устанавливается пятидневная рабочая неделя с двумя выходными днями. При
пятидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы (смены) определяется актом
работодателя с учетом специфики работы и с соблюдением установленной продолжительности рабочей
недели.
2. В организациях, где по характеру производств и условиям работы введение пятидневной рабочей
недели нецелесообразно, устанавливается шестидневная рабочая неделя с одним выходным днем.
3. Пятидневная или шестидневная рабочая неделя устанавливается работодателем в соответствии с
условиями трудового и (или) коллективного договоров.
Статья 82. Продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены)
1. При пятидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) не может
превышать 8 часов при недельной норме 40 часов, 7 часов 12 минут при недельной норме 36 часов и 5 часов
при недельной норме 24 часа.
2. При шестидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) не может
превышать 7 часов при недельной норме 40 часов, 6 часов при недельной норме 36 часов и 4 часа при
недельной норме 24 часа.
3. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены), время начала и окончания ежедневной
работы (рабочей смены), время перерывов в работе определяются с соблюдением установленной
продолжительности рабочей недели правилами трудового распорядка организации, трудовым,
коллективным договорами.
4. Для творческих работников профессиональных организаций искусства и культурного досуга,
работников средств массовой информации, спортсменов, тренеров может устанавливаться иная
продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) в соответствии с трудовым законодательством
Республики Казахстан, актами работодателя, коллективным или трудовым договором.
Статья 83. Разделение ежедневной работы (рабочей смены)
на части
1. Разделение ежедневной работы (рабочей смены) на части допускается:
1) на работах с различной интенсивностью работы;
2) по инициативе работника, если это связано с его социально-бытовыми и иными личными
потребностями.
2. При разделении ежедневной работы (рабочей смены) на части общая продолжительность рабочего
времени не должна превышать установленную продолжительность ежедневной работы (рабочей смены).
3. Виды работ, где производится разделение ежедневной работы (рабочей смены) на части, количество и
продолжительность перерывов в работе, а также виды и размеры компенсационных выплат работникам за
работу с такими условиями определяются трудовым, коллективным договорами.
Статья 84. Сменная работа
1. Сменная работа может устанавливаться в случаях, когда длительность производственного процесса
либо режим производственной деятельности работодателя превышает норму продолжительности
ежедневной работы.
2. При сменной работе продолжительность рабочей смены, переход из одной рабочей смены в другую
устанавливаются графиками сменности, утвержденными работодателем по согласованию с представителем
работников.
3. Графики сменности доводятся работодателем до сведения работников не позднее чем за один месяц до
введения их в действие.
4. Привлечение работника к работе в течение двух рабочих смен подряд запрещается.
Статья 85. Работа в режиме гибкого рабочего времени
1. В целях сочетания социально-бытовых и личных потребностей работников с интересами производства
для работников может устанавливаться режим гибкого рабочего времени.
2. При режиме гибкого рабочего времени устанавливаются:
1) фиксированное рабочее время;
2) гибкое (переменное) рабочее время, в течение которого работник вправе по своему усмотрению
выполнять трудовые обязанности;
3) учетный период.
3. Учетным периодом при гибком рабочем времени признается период, в пределах которого должна быть
соблюдена в среднем установленная для данной категории работников норма продолжительности рабочего
времени.
4. Учетный период при гибком рабочем времени не может быть более одного месяца.
5. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) и (или) еженедельной работы в режиме
гибкого рабочего времени может быть больше или меньше нормы ежедневной и (или) еженедельной
продолжительности рабочего времени.
6. Продолжительность фиксированного рабочего времени, гибкого (переменного) рабочего времени,
учетный период в режиме гибкого рабочего времени устанавливаются трудовым, коллективным
договорами.
Статья 86. Суммированный учет рабочего времени
1. Суммированный учет рабочего времени применяется в непрерывно действующих производствах,
цехах, участках и на некоторых видах работ, где по условиям производства (работы) не может быть
соблюдена установленная для данной категории работников ежедневная или еженедельная
продолжительность рабочего времени.
2. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени признается период, в пределах
которого должна быть соблюдена в среднем установленная для данной категории работников норма
ежедневной и (или) еженедельной продолжительности рабочего времени.
3. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени может быть любой календарный
период, но не более чем один год или период выполнения определенной работы.
4. При установлении суммированного учета рабочего времени обязательным является соблюдение
продолжительности отдыха работника между окончанием работы и ее началом в следующий рабочий день
(рабочую смену).
5. Порядок работы при суммированном учете рабочего времени, категории работников, для которых
устанавливается суммированный учет рабочего времени, определяются трудовым или коллективным
договором либо актом работодателя с учетом мнения представителей работников.
6. Применение суммированного учета рабочего времени не допускается в случаях, предусмотренных
статьями 183, 190, 225 настоящего Кодекса.
Статья 87. Работа в ночное время
1. Ночным считается время с 22 часов до 6 часов утра.
2. Привлечение работников к работе в ночное время производится с соблюдением ограничений,
установленных настоящим Кодексом.
Статья 88. Ограничение привлечения к сверхурочной работе
1. К сверхурочным работам не допускаются:
1) беременные женщины;
2) работники, не достигшие восемнадцатилетнего возраста.
2. Привлечение к сверхурочным работам допускается только с письменного согласия работника, за
исключением случаев, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса.
Статья 89. Предельное количество сверхурочных работ
1. Сверхурочные работы не должны превышать для каждого работника в течение суток два часа, а на
тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда - один час.
2. Общая продолжительность сверхурочных работ не должна превышать двенадцать часов в месяц и сто
двадцать часов в год.
3. Ограничение предельного количества сверхурочных работ не распространяется на работы в случаях,
предусмотренных подпунктом 1) статьи 90 настоящего Кодекса.
Статья 90. Исключительные случаи, когда допускаются
сверхурочные работы без согласия работников
Сверхурочные работы без согласия работника допускаются только в следующих случаях:
1) при производстве работ, необходимых для обороны страны, а также для предотвращения
чрезвычайных ситуаций, стихийного бедствия или производственной аварии либо немедленного устранения
их последствий;
2) для устранения иных обстоятельств, нарушающих нормальное функционирование водоснабжения,
газоснабжения, теплоснабжения, энергоснабжения и других систем жизнеобеспечения;
3) для продолжения работы при неявке сменяющего работника, если работа не допускает перерыва, с
немедленным принятием мер к замене другим работником.
Статья 91. Порядок ведения учета рабочего времени
1. Работодатель должен осуществлять учет рабочего времени, фактически отработанного работником.
2. Учету подлежит фактическое рабочее время, которое включает отработанное и неотработанное
работником время.
3. В составе отработанного времени учету подлежат фактически отработанное рабочее время и иные
периоды времени, которые относятся к рабочему времени. При этом отдельно учитываются время
сверхурочных работ, работы в ночное время, выходные, праздничные дни, дни командировок.
4. В составе неотработанного времени учету подлежат оплачиваемое и неоплачиваемое время, а также
потери рабочего времени по вине работника и (или) работодателя.
5. Учет рабочего времени ведется в документах, определенных работодателем.
6. В случаях, когда в рабочее время работника включаются периоды выполнения работ не на рабочем
месте либо их выполнение не может быть зафиксировано работодателем конкретным временем, эти
периоды отмечаются в документах учета рабочего времени как выполнение объема работ, установленного
трудовым договором.
Глава 8. ВРЕМЯ ОТДЫХА
Статья 92. Виды времени отдыха
Видами времени отдыха являются:
1) перерывы в течение рабочего дня (рабочей смены) - перерыв для отдыха и приема пищи;
внутрисменные и специальные перерывы;
2) ежедневный (междусменный) отдых;
3) выходные дни (еженедельный непрерывный отдых);
4) праздничные дни;
5) отпуска.
Статья 93. Перерыв для отдыха и приема пищи
1. В течение ежедневной работы (рабочей смены) работнику должен быть предоставлен один перерыв
для отдыха и приема пищи продолжительностью не менее получаса.
2. Перерыв для отдыха и приема пищи должен устанавливаться не ранее чем через три часа и не позднее
чем через четыре часа после начала ежедневной работы (рабочей смены), за исключением случаев,
установленных в пункте 3 настоящей статьи.
3. Перерыв для отдыха и приема пищи может устанавливаться позднее чем через четыре часа после
начала ежедневной работы (рабочей смены) при режиме гибкого суммированного учета рабочего времени с
продолжительностью ежедневной работы (рабочей смены) свыше 8 часов.
4. Время предоставления перерыва для отдыха и приема пищи, его продолжительность устанавливаются
правилами трудового распорядка, трудовым, коллективным договорами.
5. Время перерыва для отдыха и приема пищи не включается в рабочее время. На работах, где по
условиям производства предоставление перерыва невозможно, работодатель обязан обеспечить работнику
возможность отдыха и приема пищи в рабочее время в специально оборудованном месте. Перечень таких
работ, порядок и место для отдыха и приема пищи устанавливаются коллективным договором или актами
работодателя, изданными по согласованию с представителями работников.
Статья 94. Внутрисменные и специальные перерывы
1. На отдельных видах работ работникам предоставляются внутрисменные перерывы, обусловленные
технологией и организацией производства и труда, которые включаются в рабочее время. Виды этих работ,
продолжительность и порядок предоставления таких перерывов определяются коллективным договором или
актами работодателя, принятыми по согласованию с представителями работников.
2. Работникам, работающим в холодное время года на открытом воздухе или в закрытых
необогреваемых помещениях, а также занятым на погрузочно-разгрузочных работах, предоставляются
специальные перерывы для обогрева и отдыха, которые включаются в рабочее время. Работодатель обязан
обеспечить оборудование помещений для обогрева и отдыха работников.
3. Работающим женщинам, имеющим детей в возрасте до полутора лет, предоставляются, помимо
перерыва для отдыха и приема пищи, дополнительные перерывы для кормления ребенка в соответствии со
статьей 188 настоящего Кодекса.
Статья 95. Продолжительность ежедневного
(междусменного) отдыха
Продолжительность ежедневного (междусменного) отдыха работника между окончанием работы и ее
началом на следующий день (рабочую смену) не может быть менее двенадцати часов.
Статья 96. Выходные дни
1. Работникам еженедельно предоставляются выходные дни.
2. При пятидневной рабочей неделе работникам предоставляются два выходных дня в неделю, а при
шестидневной рабочей неделе - один день.
3. При пятидневной и шестидневной рабочей неделе общим выходным днем является воскресенье.
Второй выходной день при пятидневной рабочей неделе устанавливается актом работодателя или графиком
сменности. Оба выходных дня предоставляются подряд, если иное не установлено коллективным, трудовым
договорами.
4. Первый день Курбан-айта, отмечаемого по мусульманскому календарю, 7 января - православное
Рождество являются выходными днями.
5. Работникам, занятым на непрерывных производствах или на производствах, остановка работы
которых в выходные дни невозможна по производственно-техническим условиям или вследствие
необходимости постоянного непрерывного обслуживания населения, выходные дни предоставляются в
различные дни недели поочередно работникам (группе работников) согласно графикам сменности,
утвержденным актами работодателя, принятыми по согласованию с представителями работников.
6. Работник, находящийся в командировке, пользуется выходными днями в соответствии с трудовым
распорядком работодателя, к которому он направлен.
Статья 97. Работа в выходные и праздничные дни
1. Работа в выходные и праздничные дни по инициативе работодателя допускается с письменного
согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных статьей 98 настоящего Кодекса.
2. Работа в выходные и праздничные дни допускается по инициативе работника на основании
разрешения работодателя.
3. При работе в выходные и праздничные дни по желанию работника предоставляется другой день
отдыха или производится оплата в размере, указанном в статье 128 настоящего Кодекса.
Статья 98. Исключительные случаи привлечения к работе
в выходные и праздничные дни без согласия
работника
Привлечение к работе в выходные и праздничные дни без согласия работника допускается в следующих
случаях:
1) для предотвращения чрезвычайных ситуаций, стихийного бедствия или производственной аварии
либо немедленного устранения их последствий;
2) для предотвращения и расследования несчастных случаев, гибели или порчи имущества;
3) для выполнения неотложных, заранее непредвиденных работ, от срочного выполнения которых
зависит в дальнейшем нормальная работа организации в целом или его отдельных подразделений.
Статья 99. Оформление привлечения работников к работе
в выходные и праздничные дни
Привлечение работников к работе в выходные и праздничные дни оформляется актом работодателя.
Статья 100. Виды отпусков
1. Работникам предоставляются следующие виды отпусков:
1) оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска;
2) социальные отпуска.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предназначен для отдыха работника, восстановления
работоспособности, укрепления здоровья и иных личных потребностей работника и предоставляется на
определенное количество календарных дней с сохранением места работы (должности) и средней заработной
платы.
3. Под социальным отпуском понимается освобождение работника от работы на определенный период в
целях создания благоприятных условий для материнства, ухода за детьми, получения образования без
отрыва от производства и для иных социальных целей.
4. Работникам предоставляются следующие виды социальных отпусков:
1) отпуск без сохранения заработной платы;
2) учебный отпуск;
3) отпуска в связи с рождением ребенка (детей), усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка
(детей).
Статья 101. Продолжительность оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска
Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск работникам предоставляется продолжительностью двадцать
четыре календарных дня, если большее количество дней не предусмотрено иными нормативными
правовыми актами , трудовым, коллективным договорами и актами работодателя. Z960048
Статья 102. Дополнительные оплачиваемые ежегодные
трудовые отпуска
1. Дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются:
1) работникам, занятым на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными
условиями труда, продолжительностью не менее шести календарных дней;
2) инвалидам первой и второй групп продолжительностью не менее пятнадцати календарных дней.
2. Иным категориям работников предоставление дополнительного ежегодного отпуска и его
минимальная продолжительность могут устанавливаться законами Республики Казахстан.
3. Трудовым, коллективным договорами работникам могут устанавливаться дополнительные
оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска поощрительного характера за длительную непрерывную работу,
выполнение важных, сложных, срочных работ, а также работ иного характера.
Статья 103. Исчисление продолжительности оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска
1. Продолжительность оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков исчисляется в календарных днях
без учета праздничных дней, приходящихся на дни трудового отпуска, независимо от применяемых
режимов и графиков работы.
2. При исчислении общей продолжительности ежегодного трудового отпуска дополнительные
ежегодные трудовые отпуска суммируются с основным ежегодным трудовым отпуском. При этом общая
продолжительность ежегодного трудового отпуска максимальным пределом не ограничивается.
Статья 104. Исчисление трудового стажа, дающего право
на оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
В трудовой стаж, дающий право на оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск, включаются:
1) фактически проработанное время;
2) время, когда работник фактически не работал, но за ним сохранялись место работы (должность) и
заработная плата полностью или частично;
3) время, когда работник фактически не работал в связи с временной нетрудоспособностью;
4) время, когда работник фактически не работал перед восстановлением на работе.
Статья 105. Порядок предоставления оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск работнику за первый и последующие годы работы по
соглашению сторон предоставляется в любое время рабочего года.
2. Особенности предоставления оплачиваемого ежегодного трудового отпуска работникам, работающим
вахтовым методом, устанавливаются статьей 213 настоящего Кодекса.
3. По соглашению между работником и работодателем оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск может
быть разделен на части.
4. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск переносится, продлевается, прерывается в случаях и
порядке, установленных в статьях 108 и 109 настоящего Кодекса, с соблюдением требований пункта 3
статьи 108 настоящего Кодекса.
5. Оплата ежегодного трудового отпуска производится не позднее чем за три календарных дня до его
начала.
Статья 106. Определение периода для предоставления
оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
Рабочий год составляет двенадцать месяцев, исчисленных с первого дня работы работника.
Статья 107. Очередность предоставления оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков
1. Очередность предоставления оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков работникам определяется
трудовым, коллективным договорами, графиком отпусков, утверждаемым работодателем с учетом мнения
работников.
2. В случае изменения графика отпусков в связи с производственной необходимостью работодатель
обязан уведомить работника об этом не менее чем за две недели до начала трудового отпуска.
Статья 108. Случаи и порядок перенесения или продления
оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск может быть перенесен или продлен полностью или в его
части в случаях:
временной нетрудоспособности работника, при отпуске по беременности и родам:
исполнения работником во время ежегодного оплачиваемого трудового отпуска государственных
обязанностей, если для этого законом предусмотрено освобождение от работы.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск (его часть) может быть продлен или перенесен только с
письменного согласия работника или по его просьбе. Перенесенный трудовой отпуск по соглашению сторон
может быть присоединен к трудовому отпуску за следующий год или предоставлен по просьбе работника
отдельно в другое время.
3. Запрещается непредоставление трудового отпуска в течение двух лет подряд.
Статья 109. Отзыв из оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск может быть прерван работодателем только с письменного
согласия работника. Отказ работника от предложения работодателя не является нарушением трудовой
дисциплины.
2. Неиспользованная в связи с отзывом часть оплачиваемого ежегодного трудового отпуска по
соглашению сторон трудового договора предоставляется в течение текущего года или в следующем рабочем
году в любое время либо присоединяется к оплачиваемому ежегодному трудовому отпуску за следующий
рабочий год.
3. При отзыве работника из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска вместо предоставления
неиспользованной части отпуска в другое время по соглашению между работником и работодателем
работнику может быть произведена компенсационная выплата за дни неиспользованной части
оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
4. Не допускается отзыв из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска работника, не достигшего
восемнадцатилетнего возраста, беременных женщин и работников, занятых на тяжелых работах, работах с
вредными (особо вредными), опасными условиями труда.
Статья 110. Компенсационная выплата за неиспользованный
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
при прекращении трудового договора
При прекращении трудового договора работнику, который не использовал или использовал неполностью
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск (ежегодные трудовые отпуска), производится компенсационная
выплата за неиспользованные им дни оплачиваемого ежегодного трудового отпуска (ежегодных трудовых
отпусков).
Статья 111. Отпуск без сохранения заработной платы
1. По соглашению сторон трудового договора на основании заявления работника ему может быть
предоставлен отпуск без сохранения заработной платы.
2. Продолжительность отпуска без сохранения заработной платы определяется по соглашению между
работником и работодателем.
3. На основании письменного заявления работника работодатель обязан предоставить отпуск без
сохранения заработной платы до пяти календарных дней при:
1) регистрации брака;
2) рождении ребенка;
3) смерти близких родственников;
4) в иных случаях, предусмотренных трудовым, коллективным договорами.
Статья 112. Учебный отпуск
1. Работникам, обучающимся в организациях образования, предоставляются учебные отпуска для
подготовки и сдачи зачетов и экзаменов, выполнения лабораторных работ, подготовки и защиты дипломной
работы (проекта).
2. Оплата учебного отпуска определяется трудовым, коллективным договорами, договором обучения.
Статья 113. Отпуска в связи с рождением ребенка (детей),
усыновлением (удочерением) новорожденного
ребенка (детей)
1. Беременным женщинам, женщинам, родившим ребенка (детей), женщинам (мужчинам), усыновившим
или удочерившим новорожденного ребенка (детей), предоставляются следующие отпуска в связи с
рождением ребенка:
1) отпуск по беременности и родам;
2) отпуск работникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей);
3) отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет.
2. Предоставление отпусков в связи с рождением ребенка (детей), усыновлением (удочерением)
новорожденного ребенка (детей) осуществляется на условиях, предусмотренных статьями 192 - 195
настоящего Кодекса.
3. Исключен - Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9 (порядок введения в действие см. ст.2 ).
Сноска. Статья с изменением, внесенным Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9-IV (порядок
введения в действие см. ст.2 ).
Статья 114. Оформление отпуска
Предоставление, перенесение, продление отпуска либо отзыв из отпуска оформляются актом
работодателя.
Глава 9. НОРМИРОВАНИЕ ТРУДА
Статья 115. Государственные гарантии в области
организации нормирования труда
Государственные гарантии в области организации нормирования труда включают:
типовые нормы и нормативы по труду;
обеспечение государственными органами разработки технически обоснованных типовых норм и
нормативов по труду;
контроль за обеспечением работодателями разработки, введения и пересмотра норм труда.
Статья 116. Нормы труда
1. Нормы труда (выработки, времени, обслуживания) являются мерой затрат труда и устанавливаются
для работника соответствующей квалификации в соответствии с достигнутым уровнем техники, технологии,
организации производства и труда.
2. Нормы выработки для работников, не достигших восемнадцати летнего возраста, устанавливаются в
соответствии со статьей 182 настоящего Кодекса.
3. При повременной оплате труда отдельным категориям работников могут устанавливаться
нормированные задания. Для выполнения отдельных функций и объемов работ работодателем могут быть
установлены нормы обслуживания или нормы (нормативы) численности работников.
Статья 117. Разработка, введение новых, замена и
пересмотр действующих норм труда
1. Разработка, введение новых, замена и пересмотр действующих норм труда производятся
работодателем по согласованию с представителями работников с учетом типовых норм и нормативов по
труду. D00
2. Типовые нормы и нормативы по труду утверждаются уполномоченными государственными органами
соответствующих сфер деятельности по согласованию с уполномоченным государственным органом по
труду в установленном им порядке.
3. Замена и пересмотр типовых норм и нормативов по труду осуществляются органами, утвердившими
их в порядке, установленном уполномоченным государственным органом по труду.
4. Нормы труда подлежат обязательной замене по мере проведения аттестации и рационализации
рабочих мест, внедрения новой техники, технологии и организационно-технических мероприятий,
обеспечивающих рост производительности труда.
Достижение высокого уровня выработки продукции (оказания услуг) отдельными работниками за счет
применения по своей инициативе новых приемов труда и совершенствования рабочих мест не является
основанием для пересмотра ранее установленных норм труда.
5. О введении работодателем новых норм труда работники извещаются не позднее чем за один месяц.
Статья 118. Требования, предъявляемые к разработке
норм труда
При разработке норм труда должны обеспечиваться:
1) качество норм труда, их оптимальное приближение к необходимым затратам труда;
2) установление одинаковых норм труда на одни и те же работы, выполняемые в аналогичных
организационно-технических условиях;
3) прогрессивность норм труда на основе достижений науки и техники;
4) охват нормированием труда тех видов работ, для которых возможно и целесообразно установление
норм труда;
5) техническая (научная) обоснованность норм труда.
Статья 119. Особенности регулирования нормирования труда
Порядок представления, рассмотрения и согласования норм труда в организации, на услуги (товары,
работы) которой вводится государственное регулирование тарифов (цен, ставок сборов), устанавливается
уполномоченным государственным органом по труду.
Глава 10. ОПЛАТА ТРУДА
Статья 120. Государственные гарантии в области
оплаты труда
Государственные гарантии в области оплаты труда работников включают:
минимальный размер месячной заработной платы;
минимальный размер часовой заработной платы, определяемый в соответствии со статьей 122
настоящего Кодекса;
минимальные стандарты оплаты труда;
оплату за работу в сверхурочное время;
оплату за работу в праздничные и выходные дни;
оплату за работу в ночное время;
ограничение размера удержаний из заработной платы работника;
государственный контроль за полной и своевременной выплатой заработной платы и реализацией
государственных гарантий в области оплаты труда;
порядок и сроки выплаты заработной платы.
Статья 121. Размер заработной платы
1. Размер месячной заработной платы работника устанавливается дифференцированно в зависимости от
квалификации работника, сложности, количества и качества выполняемой работы, а также условий труда.
2. Размер месячной заработной платы работника, отработавшего полностью определенную на этот
период норму рабочего времени и выполнившего нормы труда (трудовые обязанности), не может быть ниже
установленного законом Республики Казахстан минимального размера месячной заработной платы.
Статья 122. Установление минимального размера
заработной платы
1. Минимальный размер месячной заработной платы, устанавливаемый ежегодно законом Республики
Казахстан о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год, не должен быть ниже
прожиточного минимума и не включает в себя доплат и надбавок, компенсационных и социальных выплат,
премий и других стимулирующих выплат и выплачивается пропорционально отработанному времени.
2. Минимальный стандарт оплаты труда определяется из расчета минимального размера месячной
заработной платы, установленного законом Республики Казахстан о республиканском бюджете на
соответствующий год, и повышающих отраслевых коэффициентов, определяемых отраслевым соглашением
и утверждаемых Правительством Республики Казахстан.
3. Минимальный размер часовой заработной платы работника, выполнившего свои трудовые
обязанности (нормы труда), не может быть ниже минимального размера месячной заработной платы,
деленной на среднемесячное количество рабочих часов согласно балансу рабочего времени на
соответствующий календарный год.
4. Минимальный размер месячной заработной платы или размер месячной тарифной ставки работника
первого разряда, предусмотренный условиями трудового, коллективного договоров и (или) актами
работодателя, не может быть ниже минимального размера месячной заработной платы, установленного
законом Республики Казахстан о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год, а для
работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными), опасными условиями
труда, не ниже минимального стандарта оплаты труда.
Статья 123. Почасовая оплата труда
Условиями трудового, коллективного договоров и (или) актом работодателя может устанавливаться
почасовая оплата труда за фактически выполненные работы при неполном рабочем дне или его неполной
загрузке, а также для оплаты работ временного или разового характера.
Статья 124. Индексация заработной платы
Повышение заработной платы включает индексацию заработной платы, производимую работодателем, в
порядке, установленном соглашениями, коллективным договором или актом работодателя, исходя из уровня
инфляции, определенного на соответствующий период нормативными правовыми актами Республики
Казахстан.
Статья 125. Организация оплаты труда
1. Квалификационные требования к работникам и сложность определенных видов работ
устанавливаются на основе Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих,
тарифно-квалификационных характеристик профессий рабочих, Квалификационного справочника
должностей руководителей, специалистов и других служащих, а также типовых квалификационных
характеристик должностей руководителей, специалистов и других служащих организаций. P030012
2. Отнесение выполняемых работ к определенной сложности и присвоение квалификационных разрядов
и категорий работникам производятся в соответствии с Единым тарифно-квалификационным справочником
работ и профессий рабочих и Квалификационным справочником должностей руководителей, специалистов
и других служащих, тарифно-квалификационных характеристик профессий рабочих и типовыми
квалификационными характеристиками должностей руководителей, специалистов и других служащих
организаций.
3. Разработка, пересмотр, апробация, утверждение и порядок применения указанных в пункте 1
настоящей статьи справочников, тарифно-квалификационных характеристик профессий рабочих
определяются уполномоченным государственным органом по труду. Типовые квалификационные
характеристики должностей руководителей, специалистов и других служащих организаций различных
видов экономической деятельности разрабатываются и утверждаются уполномоченными государственными
органами соответствующих сфер деятельности по согласованию с уполномоченным государственным
органом по труду.
Статья 126. Системы оплаты труда
1. Труд работников оплачивается повременно, сдельно или по иным системам оплаты труда. Оплата
может производиться за индивидуальные и (или) коллективные результаты труда.
Система оплаты труда может формироваться на основе тарифной, бестарифной или смешанной системы.
Тарифная система оплаты труда включает в себя: тарифную ставку (оклады), тарифную сетку, тарифные
коэффициенты.
Бестарифная система оплаты труда основывается на долевом распределении средств, предназначенных
на оплату труда, в зависимости от критериев и на принципах оценки профессиональных качеств работников
и их вклада в конечный результат.
Смешанная система оплаты труда может содержать элементы как тарифной, так и бестарифной систем
оплаты труда.
2. Для усиления заинтересованности работников в повышении эффективности производства и качества
выполняемых работ работодателем могут вводиться системы премирования и другие формы
стимулирования труда.
3. Система оплаты и стимулирования труда работников определяется условиями коллективного
договора, трудового договора и (или) актами работодателя.
4. Система оплаты труда должна обеспечить долю основной заработной платы (относительно
постоянной части заработной платы) не менее 75 процентов в среднемесячной заработной плате работников
без учета единовременных стимулирующих выплат.
5. Система оплаты труда работников организаций, содержащихся за счет государственного бюджета и
сметы (бюджета) Национального Банка Республики Казахстан, устанавливается нормативными правовыми
актами Республики Казахстан.
6. Условия оплаты труда и премирования руководящих работников национальных компаний и
акционерных обществ, контрольные пакеты акций которых принадлежат государству, определяются на
основе Типового положения , утвержденного Правительством Республики Казахстан.
7. Порядок рассмотрения и согласования параметров системы оплаты труда работников организаций, на
услуги (товары, работы) которых вводится государственное регулирование тарифов (цен, ставок сборов),
устанавливается уполномоченным государственным органом по труду.
8. Условия оплаты труда, определенные трудовым, коллективным договорами, соглашениями, актами
работодателя, не могут быть ухудшены по сравнению с условиями, установленными настоящим Кодексом и
иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
Статья 127. Оплата сверхурочной работы
При повременной оплате труда работа в сверхурочное время оплачивается не ниже чем в полуторном
размере. При сдельной оплате труда доплата за работу в сверхурочное время производится в размере не
ниже пятидесяти процентов установленной тарифной ставки (должностного оклада) работника.
Статья 128. Оплата работы в праздничные и выходные дни
Оплата работы в праздничные и выходные дни производится не ниже чем в двойном размере, исходя из
дневной (часовой) ставки работника.
Статья 129. Оплата труда в ночное время
Каждый час работы в ночное время оплачивается не ниже чем в полуторном размере, исходя из дневной
(часовой) ставки работника.
Статья 130. Оплата труда при выполнении работ
различной квалификации
Оплата труда при выполнении работником работ различной квалификации оплачивается по работе более
высокой квалификации.
В случаях, когда с учетом характера производства работнику высокой квалификации поручается
выполнение работы, тарифицируемой ниже присвоенного ему разряда, оплата труда производится по
присвоенной ему квалификации (разряду).
Статья 131. Оплата труда при совмещении должностей
(расширении зоны обслуживания) и выполнении
обязанностей временно отсутствующего
работника
1. Работникам, выполняющим в одной и той же организации, наряду со своей основной работой,
обусловленной трудовым договором, дополнительную работу по другой должности или обязанности
временно отсутствующего работника без освобождения от своей основной работы, производится доплата.
2. Размеры доплат за совмещение должностей (расширение зоны обслуживания) или выполнение
обязанностей временно отсутствующего работника устанавливаются работодателем по соглашению с
работником.
Статья 132. Оплата труда при освоении новых производств
(продукции)
Коллективным и (или) трудовым договорами может быть предусмотрено сохранение за работником его
прежней заработной платы на период освоения нового производства (продукции).
Статья 133. Оплата времени простоя
1. Порядок и условия оплаты времени простоя работ по вине работодателя определяются трудовым,
коллективным договорами и устанавливаются в размере не менее пятидесяти процентов от средней
заработной платы работника.
2. Время простоя по вине работника оплате не подлежит.
Статья 134. Порядок и сроки выплаты заработной платы
1. Заработная плата выплачивается в денежной форме в национальной валюте Республики Казахстан не
реже одного раза в месяц, не позже первой декады следующего месяца. Дата выплаты заработной платы
предусматривается трудовым, коллективным договорами.
2. При выплате заработной платы работодатель обязан в письменной форме ежемесячно извещать
каждого работника о составных частях заработной платы, причитающейся ему за соответствующий период,
размерах и основаниях произведенных удержаний, в том числе сведения об удержанных и перечисленных
обязательных пенсионных взносах, а также об общей денежной сумме, подлежащей выплате.
3. При совпадении дня выплаты заработной платы с выходными или праздничными днями выплата
производится накануне их.
4. При задержке по вине работодателя выплаты заработной платы и иных выплат, связанных с
расторжением трудового договора с работником, работодатель выплачивает работнику задолженность и
пеню. Размер пени рассчитывается исходя из ставки рефинансирования Национального Банка Республики
Казахстан на день исполнения обязательств по выплате заработной платы и начисляется за каждый
просроченный календарный день, начиная со следующего дня, когда выплаты должны быть произведены, и
заканчивается днем выплаты.
5. При прекращении трудового договора выплата сумм, причитающихся работнику от работодателя,
производится не позднее трех рабочих дней после его прекращения.
Статья 135. Место выплаты заработной платы
Выплата работникам заработной платы должна производиться в месте выполнения ими работы, если
условиями трудового, коллективного договоров не предусмотрено иное.
Статья 136. Исчисление средней заработной платы
работника
1. Исчисление средней заработной платы как при пятидневной, так и при шестидневной рабочей неделе
производится за фактически отработанное время из расчета среднего дневного (часового) заработка за
соответствующий период с учетом установленных доплат и надбавок, премий и других стимулирующих
выплат, носящих постоянный характер, предусмотренных системой оплаты труда.
2. Для исчисления средней заработной платы расчетным периодом являются двенадцать календарных
месяцев, предшествующих событию, с которым связана соответствующая оплата (выплата) согласно
настоящему Кодексу. Для работников, проработавших менее двенадцати календарных месяцев, средняя
заработная плата определяется за фактически отработанное время.
3. Для всех случаев определения средней заработной платы, предусмотренных настоящим Кодексом,
Правительством Республики Казахстан устанавливается единый порядок ее исчисления.
4. В коллективном договоре могут быть предусмотрены и иные периоды для расчета средней заработной
платы, если это не ухудшает положения работников.
Статья 137. Удержания из заработной платы
1. Удержания из заработной платы работника производятся по решению суда, а также в случаях,
предусмотренных законами Республики Казахстан.
2. Удержания из заработной платы работника для погашения его задолженности перед организацией, в
которой он работает, могут также производиться на основании акта работодателя при наличии письменного
согласия работника.
3. Общий размер ежемесячного удержания не может превышать пятьдесят процентов причитающейся
работнику заработной платы.
Статья 138. Выдача заработной платы, не полученной
в связи со смертью работника
Заработная плата, не полученная в связи со смертью работника, выдается в порядке, установленном
гражданским законодательством Республики Казахстан.
Глава 11. ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА,
ПЕРЕПОДГОТОВКА И ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ
Статья 139. Понятия, используемые в настоящей главе
В настоящей главе используются следующие понятия:
1) договор обучения - письменное соглашение между работодателем и обучаемым об условиях
профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации;
2) профессиональная подготовка - форма профессионального обучения, направленного на развитие
личности для приобретения новых или измененных профессиональных навыков, необходимых для
выполнения определенного вида работ;
3) переподготовка - форма профессионального обучения, позволяющая освоить другую профессию или
специальность;
4) повышение квалификации - форма профессионального обучения, позволяющая поддерживать,
расширять, углублять и совершенствовать ранее приобретенные профессиональные знания, умения и
навыки.
Статья 140. Права и обязанности работодателя по
подготовке, переподготовке и повышению
квалификации
1. Необходимость и объем профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации
для функционирования и развития организации определяются работодателем.
2. Работодатель проводит профессиональную подготовку, переподготовку и повышение квалификации
работников или иных лиц, не состоящих с ним в трудовых отношениях (далее - обучаемый):
1) непосредственно в организации;
2) в организациях образования, реализующих образовательные программы технического и
профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования.
3. Работодатель обязан создавать работникам, проходящим профессиональную подготовку,
переподготовку и повышение квалификации, условия для совмещения работы с обучением,
предусмотренные настоящим Кодексом, соглашениями, коллективным, трудовым договорами.
Сноска. Статья 140 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N 320 (порядок
введения в действие см. ст.2 ).
Статья 141. Профессиональная подготовка, переподготовка
и повышение квалификации по направлению
работодателя в организациях образования
1. Профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации обучаемых по
направлению работодателя в организациях образования осуществляются за счет средств работодателя или
иных средств, не запрещенных законодательством Республики Казахстан, в соответствии с договором
обучения.
2. В соглашении, коллективном и (или) трудовом договорах могут предусматриваться льготы и
компенсационные выплаты, связанные с обучением.
Статья 142. Профессиональная подготовка, переподготовка
и повышение квалификации работников в
организации
1. Профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации работников в организации
осуществляются работодателем.
2. Формы профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации кадров
определяются работодателем.
3. Общие требования к профессиональной подготовке, переподготовке и повышению квалификации
кадров в организации определяются Правительством Республики Казахстан.
Статья 143. Права и обязанности работников по
профессиональной подготовке, переподготовке
и повышению квалификации
1. Работники имеют право на профессиональную подготовку, переподготовку и повышение
квалификации, включая обучение новым профессиям и специальностям.
2. Работники, проходящие профессиональную подготовку, переподготовку и повышение квалификации,
по соглашению с работодателем могут освобождаться от работы либо выполнять работу на условиях
неполного рабочего времени.
3. Работники, проходящие профессиональную подготовку, переподготовку и повышение квалификации,
пользуются гарантиями, предусмотренными настоящим Кодексом, коллективным, трудовым договорами.
4. По завершении профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации
обучаемый обязан отработать у работодателя срок, согласованный сторонами в договоре обучения.
5. В случае расторжения трудового договора до срока, установленного договором обучения, по
инициативе работника или по инициативе работодателя вследствие вины работника работник возмещает
работодателю затраты, связанные с его обучением, пропорционально недоработанному сроку отработки.
Статья 144. Содержание договора обучения
1. Договор обучения должен содержать:
1) указание на конкретную профессию, квалификацию, приобретаемую обучаемым;
2) права и обязанности работодателя и обучаемого;
3) срок обучения и срок отработки у работодателя после завершения обучения;
4) гарантии и компенсационные выплаты, связанные с обучением;
5) ответственность сторон.
2. Договор обучения может содержать иные условия, определенные соглашением сторон.
Глава 12. ТРУДОУСТРОЙСТВО
Статья 145. Государственные гарантии при трудоустройстве
Государство гарантирует гражданам в сфере занятости населения:
1) защиту от любых форм дискриминации и обеспечение равных возможностей в получении профессии
и работы;
2) профессиональную подготовку, переподготовку, повышение квалификации безработных, занятых и
лиц, занятых уходом за детьми в возрасте до семи лет, из числа малообеспеченных, а также организацию
общественных работ для безработных;
2-1) прекратил действие с 01.01.2011 в соответствии с Законом РК от 05.05.2009 N 159-IV;
3) содействие развитию малого бизнеса и предпринимательства;
4) организацию трудового посредничества через уполномоченный орган по вопросам занятости и
частное агентство занятости;
5) предоставление профессионально-ориентационных услуг, информации о свободных местах и
вакансиях;
6) ориентацию системы профессионального образования на подготовку специалистов, востребованных
на рынке труда;
7) межрегиональное перераспределение рабочей силы в соответствии с государственными программами;
8) разработку и реализацию мер по выявлению и легализации трудовых отношений;
9) установление в инвестиционных контрактах обязанностей инвесторов по профессиональной
подготовке, созданию новых и сохранению существующих рабочих мест;
10) создание условий для развития профессиональной подготовки, переподготовки и повышения
квалификации непосредственно в организации;
11) взаимодействие уполномоченных органов по вопросам занятости с работодателями;
12) обеспечение условий для трудоустройства лиц, входящих в целевые группы.
Сноска. Статья 145 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.05.2009 № 159-IV (порядок введения
в действие см. ст. 2).
Статья 146. Права граждан в сфере трудоустройства
Граждане имеют право на:
1) свободный выбор рода деятельности и профессии путем прямого обращения к работодателям, а также
через трудовое посредничество уполномоченного органа по вопросам занятости или частного агентства
занятости, оказывающего содействие в трудоустройстве населения;
2) самостоятельный поиск работы и трудоустройство, в том числе заграницей;
3) получение консультации и информации в уполномоченных органах по вопросам занятости и частных
агентствах занятости;
4) участие в общественных работах.
Статья 147. Права и обязанности работодателя при
трудоустройстве
1. Работодатель имеет право:
1) осуществлять подбор кадров;
2) получать в уполномоченных органах по вопросам занятости достоверную, полную и оперативную
информацию о состоянии рынка труда и возможности профессиональной подготовки.
2. Работодатель обязан предоставлять информацию уполномоченному органу по вопросам занятости:
1) о предстоящем высвобождении работников в связи с ликвидацией работодателя-юридического лица
либо прекращением деятельности работодателя-физического лица, сокращением численности или штата,
количестве и категориях работников, которых оно может коснуться, с указанием должностей и профессий,
специальностей, квалификации и размера оплаты труда высвобождаемых работников и сроках, в течение
которых они будут высвобождаться, не менее чем за два месяца до начала высвобождения;
2) о предстоящем изменении условий труда в части перехода работников на режим неполного рабочего
времени в связи с изменением в организации производства, в том числе при реорганизации, и (или)
сокращением объема работ у работодателя не менее чем за один месяц;
3) о наличии свободных рабочих мест (вакантных должностей) в течение трех рабочих дней со дня их
появления;
4) о приеме на работу или об отказе в приеме на работу граждан (с указанием причины путем
соответствующей отметки в направлении) в течение пяти рабочих дней со дня направления их
уполномоченным органом.
Сноска. Статья 147 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.05.2009 № 159-IV (порядок введения
в действие см. ст. 2).
Статья 148. Трудовое посредничество
Трудовое посредничество осуществляется уполномоченным органом по вопросам занятости или
частным агентством занятости путем:
1) информирования граждан о возможности получения работы, а работодателей о возможности
обеспечения рабочей силой;
2) оказания содействия гражданам в выборе работы;
3) выдачи направления гражданам для трудоустройства к работодателю на вакантное место;
4) формирования банка данных по рынку труда;
5) учета и регистрации обратившихся граждан;
6) оказания услуг в профессиональной ориентации;
7) взаимодействия с работодателями по вопросам трудоустройства на основе договоров.
Глава 13. ГАРАНТИИ И КОМПЕНСАЦИОННЫЕ ВЫПЛАТЫ
Статья 149. Гарантии при выполнении работниками
государственных или общественных
обязанностей
1. Работодатель освобождает работников от выполнения трудовых обязанностей на время привлечения
их к государственным или общественным обязанностям в случаях, предусмотренных законами Республики
Казахстан, с сохранением за ними места работы (должности).
2. За выполнение государственных и общественных обязанностей заработная плата работнику
выплачивается по месту выполнения указанных обязанностей, но не ниже средней заработной платы по
месту основной работы.
3. Работник, отслуживший срочную воинскую службу, имеет преимущественное право при приеме на
работу на то же предприятие, где он работал до призыва на срочную воинскую службу.
Статья 150. Гарантии для работников,
направляемых на медицинский осмотр
На время прохождения за счет средств работодателя периодических медицинских осмотров за
работниками, обязанными их проходить в соответствии с настоящим Кодексом либо коллективным
договором, сохраняются место работы (должность) и средняя заработная плата.
Статья 151. Гарантии для работников, являющихся донорами
За работником, являющимся донором, на время обследования и дачи (донации) крови и ее компонентов
сохраняются место работы (должность) и средняя заработная плата, а также предоставляются иные гарантии
в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.
Сноска. Статья 151 в редакции Закона РК от 16.07.2009 N 186 .
Статья 152. Гарантии и компенсационные выплаты для
работников, направляемых в командировки
1. За время командировки за работником сохраняются место работы (должность) и заработная плата.
2. Работникам, направляемым в командировки, оплачиваются: P001428
1) суточные за календарные дни нахождения в командировке, в том числе за время в пути;
2) расходы по проезду к месту назначения и обратно;
3) расходы по найму жилого помещения.
3. Условия и сроки направления в командировки работников определяются трудовым, коллективным
договорами или актом работодателя.
4. Направление работников в командировки осуществляется с учетом ограничений, предусмотренных
статьями 183, 187, 226 настоящего Кодекса.
Статья 153. Гарантии и компенсационные выплаты
при переводе работника в другую местность
вместе с работодателем
1. При переводе работника на работу в другую местность вместе с работодателем работодатель обязан
возместить работнику расходы по:
1) переезду работника и членов его семьи;
2) провозу имущества работника и членов его семьи.
2. Порядок и размеры компенсационных выплат, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи,
определяются трудовым, коллективным договорами или актом работодателя.
Статья 154. Гарантии для работника, осуществляющего
трудовую деятельность в зонах экологического
бедствия и радиационного риска
Гарантии для работника, осуществляющего трудовую деятельность в зонах экологического бедствия и
радиационного риска, устанавливаются законами Республики Казахстан.
Статья 155. Компенсационные выплаты в связи
с использованием работником личного
имущества в интересах работодателя
При использовании работником личного имущества в интересах работодателя и с его согласия
работодателем производится компенсационная выплата за использование, износ (амортизацию)
инструмента, личного транспорта, других технических средств и расходы на их эксплуатацию по
соглашению сторон.
Статья 156. Компенсационные выплаты работникам
в случаях, когда их работа протекает
в пути или имеет разъездной характер либо
связана со служебными поездками
в пределах обслуживаемых участков
1. Работникам, когда их работа протекает в пути или имеет разъездной характер либо связана со
служебными поездками в пределах обслуживаемых участков, производятся компенсационные выплаты за
каждый день нахождения вне постоянного места жительства в порядке, установленном соглашением,
коллективным, трудовым договорами и (или) актом работодателя.
1-1. К работникам, постоянная работа которых протекает в пути или имеет разъездной характер, либо
связана со служебными поездками в пределах обслуживаемых участков, относятся работники
железнодорожного, речного, морского, автомобильного транспорта, гражданской авиации, автомобильных
дорог, магистральных линий связи и сооружений на них, радиорелейных линий и сооружений на них,
воздушных линий электропередачи и сооружений на них, объектов связи.
2. В случае, если работники находятся в разъездах не все рабочие дни месяца, выплата производится
пропорционально фактическому количеству дней поездок к месту работы (производства работ) и обратно.
3. Компенсационные выплаты осуществляются независимо от режима организации труда и отдыха.
4. Компенсационные выплаты не учитываются при исчислении средней заработной платы работников
организаций.
Сноска. Статья 156 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2008 N 101-IV (вводится в
действие с 01.01.2009).
Статья 157. Компенсационные выплаты в связи
с потерей работы
1. Работодатель производит компенсационные выплаты в связи с потерей работы в размере средней
заработной платы за месяц в следующих случаях:
1) при расторжении трудового договора по инициативе работодателя в случае ликвидации работодателя юридического лица либо прекращения деятельности работодателя - физического лица;
2) при расторжении трудового договора по инициативе работодателя в случае сокращения численности
или штата работников.
2. Работодателем производится компенсационная выплата работнику в связи с потерей работы в размере
средней заработной платы за три месяца при расторжении трудового договора по инициативе работника в
случае сообщения работодателем недостоверной информации об условиях труда при заключении трудового
договора либо нарушения работодателем трудового законодательства Республики Казахстан, условий
трудового, коллективного договоров.
3. В трудовом, коллективном договорах может предусматриваться более высокий размер
компенсационной выплаты в связи с потерей работы.
Статья 158. Порядок и условия выплаты
полевого довольствия
1. Полевое довольствие выплачивается работникам геологоразведочных, топографо-геодезических,
изыскательских организаций при выполнении работ в полевых условиях:
1) вне постоянного места жительства без ежедневного возвращения к постоянному месту жительства;
2) вне постоянного места жительства, но с ежедневным возвращением к месту базирования полевой
организации, которая также не является постоянным местом жительства;
3) вне постоянного места жительства путем организации труда вахтовым методом.
2. Выплата полевого довольствия производится за все календарные дни нахождения на полевых работах.
3. Полевое довольствие не выплачивается работникам за время нахождения в ежегодном оплачиваемом
трудовом отпуске.
4. При выезде работника из полевой организации в командировку выплата ему полевого довольствия
прекращается, а расходы, связанные с командировкой, возмещаются в соответствии с настоящим Кодексом.
5. Размер полевого довольствия не учитывается при исчислении средней заработной платы работников
организаций.
6. Порядок, условия выплаты и размер полевого довольствия, учета времени работы в полевых условиях
устанавливаются в соглашениях, коллективном, трудовом договорах и утверждаются актом работодателя.
7. При работе в полевых условиях выплата полевого довольствия работнику за выходные дни
производится в зависимости от того, в каком месте он их проводит (на объекте, участке проведения полевых
работ, на базе полевой организации, вне места проведения работ). Данный порядок может применяться
независимо от принятых форм организации труда, режима труда и отдыха.
Статья 159. Выплата работникам социального пособия
за счет средств работодателя
1. Работодатель обязан за счет своих средств выплачивать работникам социальное пособие по временной
нетрудоспособности.
2. Основанием для выплаты социальных пособий по временной нетрудоспособности являются листы
нетрудоспособности, выданные в установленном законодательством Республики Казахстан порядке.
3. Социальные пособия по временной нетрудоспособности выплачиваются работникам с первого дня
нетрудоспособности до дня восстановления трудоспособности или до установления инвалидности из
расчета их средней заработной платы, исчисленной в соответствии с законодательством Республики
Казахстан.
3-1. Пособие по временной нетрудоспособности не выплачивается:
1) работнику, временная нетрудоспособность которого наступила вследствие травм, полученных при
совершении им преступления, в случае установления виновности вступившим в законную силу приговором
суда;
2) за время принудительного лечения работника по определению суда (кроме психически больных);
3) за время нахождения работника под арестом и за время судебно-медицинской экспертизы, в случае
установления его виновности вступившим в законную силу приговором или постановлением суда;
4) при временной нетрудоспособности работника от заболеваний или травм, наступивших вследствие
употребления алкоголя, наркотических и токсикологических средств.
4. Размеры социального пособия, порядок назначения и выплаты определяются Правительством
Республики Казахстан. Работодатели вправе устанавливать дополнительные выплаты работникам к
размерам социального пособия, установленного законодательством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 159 с изменениями, внесенными Законами РК от 19.12.2007 N 9-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 05.05.2009 N 159-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Глава 14. МАТЕРИАЛЬНАЯ ОТВЕТСТВЕННОСТЬ СТОРОН
ТРУДОВОГО ДОГОВОРА
Статья 160. Обязанность стороны трудового договора
по возмещению причиненного ущерба (вреда)
1. Сторона трудового договора, причинившая ущерб (вред) другой стороне, возмещает его в
соответствии с настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.
2. В трудовом, коллективном договорах может конкретизироваться материальная ответственность
работника и работодателя.
3. Прекращение трудового договора после причинения ущерба (вреда) не влечет за собой освобождения
стороны трудового договора от материальной ответственности по возмещению причиненного ущерба
(вреда) другой стороне.
Статья 161. Условия наступления материальной
ответственности стороны трудового договора
за причинение ущерба (вреда)
1. Материальная ответственность стороны трудового договора за ущерб (вред), причиненный ею другой
стороне трудового договора, наступает за ущерб (вред), причиненный в результате виновного
противоправного поведения (действия или бездействия) и причинной связи между виновным
противоправным поведением и причиненным ущербом (вредом), если иное не предусмотрено настоящим
Кодексом и иными законами Республики Казахстан.
2. Работодатель несет материальную ответственность перед работником:
1) за ущерб, причиненный незаконным лишением работника возможности трудиться на своем рабочем
месте;
2) за ущерб, причиненный имуществу работника;
3) за вред, причиненный жизни и (или) здоровью работника.
3. Работник несет материальную ответственность перед работодателем:
1) за ущерб, причиненный утратой или повреждением имущества работодателя;
2) за ущерб, возникший в результате действия (бездействия) работника.
4. Работодатель и работник несут взаимную материальную ответственность в других случаях,
установленных коллективным, трудовым договорами.
Статья 162. Материальная ответственность работодателя
за ущерб, причиненный работнику незаконным
лишением его возможности трудиться
1. Работодатель обязан возместить работнику не полученную им заработную плату и иные
причитающиеся ему выплаты в случае незаконного перевода на другую работу, недопущения работника к
рабочему месту, одностороннего изменения условий трудового договора, отстранения от работы,
необоснованного расторжения трудового договора.
2. Трудовым, коллективным договорами, актами работодателя, согласованными с представителями
работников, могут быть установлены дополнительные случаи возмещения работодателем ущерба,
причиненного незаконным лишением работника возможности трудиться.
Статья 163. Материальная ответственность работодателя
за ущерб, причиненный имуществу работника
Работодатель, причинивший ущерб имуществу работника, обязан возместить его в полном объеме в
соответствии с условиями трудового, коллективного договоров.
Статья 164. Материальная ответственность работодателя
за вред, причиненный жизни и (или)
здоровью работника
1. При причинении вреда жизни и (или) здоровью работника в связи с исполнением им трудовых
обязанностей работодатель обязан возместить вред в объеме, предусмотренном гражданским
законодательством Республики Казахстан.
2. Вред, предусмотренный пунктом 1 настоящей статьи, возмещается в полном объеме при отсутствии у
работника страховых выплат. При наличии страховых выплат работодатель обязан возместить работнику
разницу между страховой суммой и фактическим размером вреда.
3. Порядок возмещения работодателями вреда, причиненного жизни и (или) здоровью работников,
определяется законодательством Республики Казахстан.
Статья 165. Материальная ответственность работника
за причинение ущерба работодателю
1. Материальная ответственность работника за ущерб, причиненный работодателю, наступает в случаях
и размерах, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Работник обязан возместить прямой действительный ущерб, причиненный работодателю.
3. Ответственность работника за ущерб, причиненный работодателю, исключается, если ущерб возник в
результате непреодолимой силы либо крайней необходимости, необходимой обороны, а также
неисполнения работодателем обязанности по обеспечению надлежащих условий для сохранности
имущества, переданного работнику.
4. Недопустимо возложение на работника ответственности за такой ущерб, который может быть отнесен
к категории нормального производственно-хозяйственного риска.
5. Работодатель обязан создать работникам условия, необходимые для нормальной работы и
обеспечения полной сохранности вверенного им имущества.
6. Под прямым действительным ущербом понимается реальное уменьшение наличного имущества
работодателя или ухудшение состояния указанного имущества (в том числе имущества третьих лиц,
находящегося у работодателя, если работодатель несет ответственность за сохранность этого имущества), а
также необходимость для работодателя произвести затраты либо излишние выплаты на приобретение или
восстановление имущества.
Статья 166. Пределы материальной ответственности
работника
За причиненный ущерб работник несет материальную ответственность в пределах своей средней
месячной заработной платы, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом.
Статья 167. Случаи полной материальной ответственности
работника за причинение ущерба работодателю
Материальная ответственность в полном размере ущерба, причиненного работодателю, возлагается на
работника в случаях:
1) необеспечения сохранности имущества и других ценностей, переданных работнику на основании
письменного договора о принятии на себя полной материальной ответственности;
2) необеспечения сохранности имущества и других ценностей, полученных работником под отчет по
разовому документу;
3) причинения ущерба в состоянии алкогольного, наркотического или токсикоманического опьянения
(их аналогов);
4) недостачи, умышленного уничтожения или умышленной порчи материалов, полуфабрикатов, изделий
(продукции), в том числе при их изготовлении, а также инструментов, измерительных приборов,
специальной одежды и других предметов, выданных работодателем работнику в пользование;
5) причинения ущерба незаконными действиями работника, подтвержденными в порядке,
установленном законодательством Республики Казахстан.
Статья 168. Договоры о полной индивидуальной и
коллективной (солидарной) материальной
ответственности
1. Работник, занимающий должность или выполняющий работы, связанные с хранением, обработкой,
продажей (отпуском), перевозкой, применением или иным использованием в процессе производства
переданных ему имущества и ценностей, и работодатель заключают в письменной форме договор о полной
индивидуальной материальной ответственности работника за необеспечение сохранности имущества и
других ценностей, переданных работнику.
2. Работники, совместно выполняющие работы, связанные с хранением, обработкой, продажей
(отпуском), перевозкой, применением или иным использованием в процессе производства переданных им
имущества и ценностей, когда невозможно разграничить материальную ответственность каждого работника
за причинение ущерба, и работодатель заключают в письменной форме договор о полной коллективной
(солидарной) материальной ответственности работников за необеспечение сохранности имущества и других
ценностей, переданных работникам.
3. Договоры о полной индивидуальной или коллективной (солидарной) материальной ответственности
могут быть заключены как при заключении трудового договора, так и в дополнение к трудовому договору.
4. Перечень должностей и работ, занимаемых или выполняемых работниками, с которыми могут
заключаться договоры о полной индивидуальной и коллективной (солидарной) материальной
ответственности за необеспечение сохранности имущества и других ценностей, переданных работникам, а
также типовой договор о полной материальной ответственности утверждаются коллективным договором
(при его наличии) или актами работодателя.
Статья 169. Порядок возмещения сторонами
трудового договора
причиненного ущерба (вреда)
Сторона трудового договора, причинившая ущерб (вред) другой стороне, возмещает его в размерах,
установленных настоящим Кодексом и законами Республики Казахстан, на основании решения суда либо в
добровольном порядке.
Глава 15. РАССМОТРЕНИЕ ИНДИВИДУАЛЬНЫХ
ТРУДОВЫХ СПОРОВ
Статья 170. Органы по рассмотрению индивидуальных
трудовых споров
1. Индивидуальные трудовые споры рассматриваются согласительными комиссиями и (или) судами.
2. Индивидуальные трудовые споры рассматриваются согласительной комиссией по заявлению стороны
трудового спора.
3. Стороны трудового договора по своему выбору могут обратиться за разрешением индивидуального
трудового спора непосредственно в суд.
Статья 171. Образование согласительной комиссии и
организация ее работы
1. Согласительная комиссия создается на паритетных началах из равного числа представителей от
работодателя и работников.
2. Количественный состав членов согласительной комиссии, порядок ее работы и срок полномочий
согласительной комиссии устанавливаются по соглашению между работодателем и работниками на общем
собрании (конференции) работников.
3. Члены согласительной комиссии от работников избираются общим собранием (конференцией)
работников. Члены согласительной комиссии от работодателя назначаются актом работодателя. Члены
согласительной комиссии на первом организационном заседании большинством голосов избирают из своего
состава председателя и секретаря.
4. Согласительная комиссия рассматривает трудовой спор в семидневный срок со дня подачи заявления.
5. По результатам рассмотрения принимается решение согласительной комиссии, которое выдается
заявителю не позднее трех рабочих дней со дня его принятия.
Статья 172. Сроки обращения в органы по рассмотрению
индивидуальных трудовых споров
Для обращения в органы по рассмотрению индивидуальных трудовых споров устанавливаются
следующие сроки:
1) по спорам о восстановлении на работе - три месяца со дня вручения копии акта работодателя о
расторжении трудового договора;
2) по другим трудовым спорам - один год с того дня, когда работник или работодатель узнал или должен
был узнать о нарушении своего права.
Статья 173. Компетенция согласительной комиссии
по трудовым спорам
Согласительная комиссия является органом по рассмотрению трудовых споров, возникающих в
организациях, за исключением споров, по которым настоящим Кодексом и иными законами Республики
Казахстан установлен иной порядок рассмотрения.
Трудовой спор рассматривается согласительной комиссией, если работник самостоятельно или с
участием своего представителя не урегулировал разногласие при непосредственных переговорах с
работодателем.
Статья 174. Порядок рассмотрения трудового спора
в согласительной комиссии
Заявление, поступившее в согласительную комиссию, подлежит обязательной регистрации указанной
комиссией.
Согласительная комиссия обязана рассмотреть трудовой спор в течение семи календарных дней со дня
подачи заявления.
Спор рассматривается в присутствии заявителя или уполномоченного им представителя. Рассмотрение
спора в отсутствие работника или его представителя допускается лишь по его письменному заявлению. В
случае неявки работника или его представителя на заседание указанной комиссии рассмотрение трудового
спора откладывается. В случае вторичной неявки работника или его представителя без уважительных
причин согласительная комиссия может вынести решение о снятии вопроса с рассмотрения, что не лишает
работника права подать заявление о рассмотрении трудового спора повторно в пределах срока,
установленного настоящим Кодексом.
Согласительная комиссия имеет право вызывать на заседание свидетелей, приглашать специалистов. По
требованию комиссии руководитель организации обязан в установленный срок представлять ей
необходимые документы.
Заседание согласительной комиссии считается правомочным, если на нем присутствует не менее
половины членов, представляющих работников, и не менее половины членов, представляющих
работодателя.
На заседании согласительной комиссии ведется протокол, который подписывается председателем
комиссии или его заместителем.
Статья 175. Порядок принятия решения согласительной
комиссией и его содержание
Согласительная комиссия принимает решение простым большинством голосов присутствующих на
заседании членов комиссии. По требованию заявителя или одного из членов комиссии голосование
проводится тайно.
В решении согласительной комиссии указываются:
наименование организации (подразделения), фамилия, имя, отчество, должность, профессия или
специальность обратившегося в комиссию работника;
дата обращения в комиссию и рассмотрения спора, существо спора;
фамилии, имена, отчества членов комиссии и других лиц, присутствовавших на заседании;
существо решения и его обоснование (со ссылкой на закон, иной нормативный правовой акт);
результаты голосования.
Надлежаще заверенные копии решения согласительной комиссии вручаются работнику и руководителю
организации в течение трех дней со дня принятия решения.
Статья 176. Исполнение решений согласительной комиссии
Решение согласительной комиссии подлежит исполнению в установленный ею срок.
В случае неисполнения решения комиссии в установленный срок работник или работодатель имеет
право разрешение трудового спора осуществить в судебном порядке.
Статья 177. Восстановление на работе работника
органом по рассмотрению
индивидуального трудового спора
1. В случае прекращения трудового договора без законного на то основания либо незаконного перевода
на другую работу, перемещения на другое рабочее место, изменения условий труда, отстранения от работы
орган, рассматривающий индивидуальный трудовой спор, выносит решение о восстановлении работника на
прежней работе, за исключением случаев, указанных в пункте 3 настоящей статьи.
2. Работнику, восстановленному на прежней работе, выплачивается средняя заработная плата за все
время вынужденного прогула (отстранения от работы) или разница в заработной плате за время выполнения
нижеоплачиваемой работы, но не более чем за шесть месяцев.
3. По заявлению работника орган, рассматривающий индивидуальный трудовой спор, может
ограничиться вынесением решения о выплате работнику заработной платы в размере, указанном в пункте 2
настоящей статьи.
4. Решение органа по рассмотрению индивидуального трудового спора о восстановлении работника на
прежней работе подлежит немедленному исполнению. При задержке работодателем исполнения решения о
восстановлении на работе орган по рассмотрению индивидуального трудового спора выносит решение о
выплате работнику средней заработной платы или разницы в заработной плате за время задержки
исполнения решения.
РАЗДЕЛ 3. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ
Глава 16. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
РАБОТНИКОВ, НЕ ДОСТИГШИХ ВОСЕМНАДЦАТИЛЕТНЕГО ВОЗРАСТА
Статья 178. Права работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста, в сфере труда
Работники, не достигшие восемнадцатилетнего возраста, в трудовых отношениях приравниваются в
правах к совершеннолетним, а в области охраны труда, рабочего времени, времени отдыха и других условий
труда пользуются дополнительными гарантиями, установленными настоящим Кодексом.
Статья 179. Работы, на которых запрещается применение
труда работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
1. Запрещается применение труда работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, на тяжелых
работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а также на работах,
выполнение которых может причинить вред их здоровью и нравственному развитию (игорный бизнес,
работа в ночных развлекательных заведениях, производство, перевозка и торговля алкогольной продукцией,
табачными изделиями, наркотическими средствами, психотропными веществами и прекурсорами).
2. Запрещаются переноска и передвижение работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста,
тяжестей, превышающих установленные для них предельные нормы.
3. Список работ, на которых запрещается применение труда работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста, предельные нормы переноски и передвижения тяжестей работниками, не
достигшими восемнадцатилетнего возраста, определяются уполномоченным государственным органом по
труду по согласованию с уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Статья 180. Обязательный медицинский осмотр работников,
не достигших восемнадцатилетнего возраста
С работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, трудовые договоры заключаются только
после обязательного предварительного медицинского осмотра. В дальнейшем работники до достижения
восемнадцатилетнего возраста ежегодно подлежат обязательному медицинскому осмотру.
Статья 181. Продолжительность рабочего времени
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, устанавливается сокращенная
продолжительность рабочего времени:
1) для работников в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - не более 24 часов в неделю;
2) для работников в возрасте от шестнадцати до восемнадцати лет - не более 36 часов в неделю;
3) для учащихся организаций образования, совмещающих в течение учебного года учебу с работой, в
возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - 2,5 часа в день, в возрасте от шестнадцати до восемнадцати
лет - 3,5 часа в день.
Статья 182. Оплата труда и нормы выработки
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
1. Оплата труда работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, производится с учетом
сокращенной продолжительности работы.
2. Нормы выработки для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, устанавливаются
исходя из общих норм выработки для работников пропорционально сокращенной продолжительности
рабочего времени, установленной в статье 181 настоящего Кодекса.
3. Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, поступающих на работу после
окончания организаций среднего, технического и профессионального образования, а также прошедших
профессиональное обучение на производстве, могут утверждаться пониженные нормы выработки.
4. Работодатель может производить работникам, не достигшим восемнадцатилетнего возраста, доплаты
до уровня оплаты труда работников с полной продолжительностью ежедневной работы.
Сноска. Статья 182 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N 320 (порядок
введения в действие см. ст.2 ).
Статья 183. Особенности режима труда и отдыха
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
Запрещается привлекать работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, к работе в ночное
время, сверхурочной работе, работе при суммированном учете рабочего времени, направлять их в
командировку и на работу, выполняемую вахтовым методом, а также отзывать их из оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска.
Статья 184. Ограничение материальной ответственности
работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
С работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, заключение договора о полной
материальной ответственности запрещается.
Глава 17. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ЖЕНЩИН
И ИНЫХ ЛИЦ С СЕМЕЙНЫМИ ОБЯЗАННОСТЯМИ
Статья 185. Ограничение расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Расторжение трудового договора по инициативе работодателя с беременными женщинами,
женщинами, имеющими детей в возрасте до трех лет, одинокими матерями, воспитывающими ребенка в
возрасте до четырнадцати лет (ребенка-инвалида до восемнадцати лет), иными лицами, воспитывающими
указанную категорию детей без матери, не допускается, за исключением случаев, предусмотренных
подпунктами 1), 3) - 18) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
2. В случае, если на день истечения срока трудового договора женщина представит медицинское
заключение о беременности сроком двенадцать и более недель, работодатель обязан по ее письменному
заявлению продлить срок трудового договора по день окончания отпуска по уходу за ребенком до
достижения им возраста трех лет.
Статья 186. Работы, на которых запрещается
применение труда женщин
1. Запрещается применение труда женщин на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и
(или) опасными условиями труда.
2. Запрещаются подъем и перемещение вручную женщинами тяжестей, превышающих установленные
для них предельные нормы.
3. Список работ, на которых запрещается применение труда женщин, предельные нормы подъема и
перемещения вручную тяжестей женщинами определяются уполномоченным государственным органом по
труду по согласованию с уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Статья 187. Особенности режима труда и отдыха для женщин
и других лиц с семейными обязанностями
1. Работодатель не вправе привлекать беременных женщин к работе в ночное время, работе в выходные
и праздничные дни, сверхурочной работе, направлять их в командировку, а также отзывать их из
оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
2. Работодатель не вправе привлекать к работе в ночное время, сверхурочной работе, а также направлять
в командировку и на работу, выполняемую вахтовым методом, без письменного согласия:
1) женщин, имеющих детей в возрасте до семи лет, и других лиц, воспитывающих детей в возрасте до
семи лет без матери;
2) работников, осуществляющих уход за больными членами семьи либо воспитывающих детейинвалидов, если на основании медицинского заключения дети в возрасте до трех лет, дети-инвалиды либо
больные члены семьи нуждаются в осуществлении постоянного ухода.
Статья 188. Перерывы для кормления ребенка
1. Помимо перерыва для отдыха и приема пищи, внутрисменных и специальных перерывов, женщинам,
имеющим детей в возрасте до полутора лет, отцам (усыновителям, удочерителям), воспитывающим детей в
возрасте до полутора лет без матери, предоставляются дополнительные перерывы для кормления ребенка
(детей) не реже чем через каждые три часа работы следующей продолжительности:
1) имеющим одного ребенка, - каждый перерыв не менее тридцати минут;
2) имеющим двух или более детей, - каждый перерыв не менее одного часа.
2. Перерывы для кормления ребенка (детей) по заявлению работника, указанного в пункте 1 настоящей
статьи, присоединяются к перерыву для отдыха и приема пищи либо суммированные перерывы
предоставляются в начале или конце рабочего дня (смены).
3. Перерывы для кормления ребенка (детей) включаются в рабочее время. За время перерывов женщинам
(отцам, усыновителям, удочерителям) сохраняется средняя заработная плата.
Статья 189. Установление неполного рабочего времени
для женщин и других лиц с
семейными обязанностями
Работодатель по письменному заявлению беременной женщины, женщины, имеющей ребенка (детей) в
возрасте до трех лет, отца, усыновителя, удочерителя, воспитывающего детей в возрасте до трех лет без
матери, а также работника, осуществляющего уход за больным членом семьи в соответствии с медицинским
заключением, предоставляет им режим неполного рабочего времени.
Статья 190. Ограничение применения суммированного учета
рабочего времени для беременных женщин
Применение суммированного учета рабочего времени для беременных женщин не допускается, если
продолжительность рабочего дня (рабочей смены) будет превышать восемь часов.
Статья 191. Временный перевод на другую работу
беременных женщин
Работодатель на основании медицинского заключения обязан перевести беременную женщину на
другую работу, исключающую воздействие вредных и (или) опасных производственных факторов, с
сохранением средней заработной платы.
Статья 192. Гарантии женщинам при установлении
очередности предоставления ежегодных
оплачиваемых отпусков
Перед отпуском по беременности и родам или непосредственно после него либо по окончании отпуска
по уходу за ребенком женщине по ее желанию предоставляется оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск.
Статья 193. Отпуск по беременности и родам
1. Женщинам предоставляются отпуска по беременности и родам продолжительностью семьдесят
календарных дней до родов и пятьдесят шесть (в случае осложненных родов или рождения двух или более
детей - семьдесят) календарных дней после родов, если иное не установлено законами Республики
Казахстан.
2. Исчисление отпусков производится суммарно, и отпуск предоставляется женщине полностью
независимо от числа дней фактически использованных до родов и продолжительности работы у
работодателя.
Сноска. Заголовок статьи и статья с изменением, внесенным Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9IV (порядок введения в действие см. ст.2 ).
Статья 194. Отпуск работникам, усыновившим
(удочерившим) новорожденных детей
Работникам, усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей), предоставляется (одному из
родителей) отпуск за период со дня усыновления (удочерения) и до истечения пятидесяти шести дней со дня
рождения ребенка.
Сноска. Заголовок статьи и статья с изменением, внесенным Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9IV (порядок введения в действие см. ст.2 ).
Статья 195. Отпуск без сохранения заработной платы
по уходу за детьми
1. Работодатель обязан предоставить отпуск без сохранения заработной платы работнику по уходу за
ребенком до достижения им возраста трех лет:
1) по выбору родителей - матери либо отцу ребенка;
2) родителю - одному воспитывающему ребенка;
3) бабушке, деду, другому родственнику или опекуну, фактически воспитывающему ребенка;
4) работнику, усыновившему (удочерившему) новорожденного ребенка (детей).
2. Отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет
может быть использован полностью или по частям на основании письменного заявления работника,
указанного в пункте 1 настоящей статьи, по его выбору.
3. За время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им
трехлетнего возраста за работником сохраняется место работы (должность).
4. Время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им трехлетнего
возраста засчитывается в общий трудовой стаж, в трудовой стаж по специальности, если иное не
предусмотрено законами Республики Казахстан.
Глава 18. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
РАБОТАЮЩИХ ПО СОВМЕСТИТЕЛЬСТВУ
Статья 196. Трудовой договор о работе
по совместительству
1. Работник вправе заключить трудовой договор о работе по совместительству как с одним
работодателем, с которым он уже состоит в трудовых отношениях (по месту основной работы), так и с
несколькими работодателями.
2. В трудовом договоре о работе по совместительству обязательно указание на то, что работа является
совместительством.
Статья 197. Дополнительные документы, необходимые
для заключения трудового договора
о работе по совместительству
Для заключения трудового договора о работе по совместительству с другим работодателем, помимо
документов, предусмотренных статьей 31 настоящего Кодекса, работник представляет справку о характере и
условиях труда по основному месту работы (место работы, должность, условия труда).
Статья 198. Продолжительность рабочего времени
при работе по совместительству
Суммарная продолжительность ежедневной работы по месту основной работы и работы по
совместительству не должна превышать норму продолжительности ежедневной работы, установленную
статьей 82 настоящего Кодекса, более чем на 4 часа.
Статья 199. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
при работе по совместительству
1. Работникам, работающим по трудовому договору о работе по совместительству, оплачиваемые
ежегодные трудовые отпуска предоставляются одновременно с отпуском по основной работе.
2. Если продолжительность оплачиваемого ежегодного трудового отпуска по трудовому договору о
работе по совместительству меньше продолжительности отпуска по другой работе, работодатель по просьбе
работника - совместителя предоставляет ему отпуск без сохранения заработной платы на дни, составляющие
разницу в продолжительности отпусков.
Статья 200. Ограничение заключения трудового договора
о работе по совместительству
Не допускается заключение трудового договора о работе по совместительству с работниками, не
достигшими восемнадцатилетнего возраста, и с работниками, занятыми на тяжелых работах, работах с
вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда.
Статья 201. Дополнительные основания расторжения
трудового договора о работе
по совместительству по инициативе
работодателя
Трудовой договор о работе по совместительству, помимо оснований, предусмотренных статьей 54
настоящего Кодекса, может быть расторгнут по инициативе работодателя в случае заключения трудового
договора с работником, для которого эта работа будет являться основной.
Глава 19. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
ЗАНЯТЫХ НА ТЯЖЕЛЫХ РАБОТАХ, РАБОТАХ С ВРЕДНЫМИ
(ОСОБО ВРЕДНЫМИ) И (ИЛИ) ОПАСНЫМИ УСЛОВИЯМИ ТРУДА
Статья 202. Сокращенная продолжительность рабочего
времени работников, занятых на
тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными
условиями труда
1. Для работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или)
опасными условиями труда, устанавливается сокращенная продолжительность рабочего времени не более
36 часов в неделю.
2. Список производств, цехов, профессий и должностей, а также перечень тяжелых работ, работ с
вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, работа в которых дает право на
сокращенную продолжительность рабочего времени, определяются уполномоченным государственным
органом по труду по согласованию с уполномоченным государственным органом в области
здравоохранения.
Статья 203. Дополнительный оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск
Дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются работникам согласно
списку производств, цехов, профессий и должностей, а также перечню тяжелых работ, работ с вредными
(особо вредными) и (или) опасными условиями труда, работа в которых дает право на дополнительный
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск. Продолжительность этого вида отпуска, а также условия его
предоставления определяются уполномоченным государственным органом по труду по согласованию с
уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Статья 204. Оплата труда работников, занятых на
тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда
Оплата труда работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда, устанавливается в повышенном размере по сравнению с оплатой труда
работников, занятых на работах с нормальными условиями труда, путем установления повышенных
должностных окладов (ставок) или доплат, но не ниже установленных законодательством Республики
Казахстан, отраслевыми соглашениями или коллективными договорами, основанных на минимальных
стандартах оплаты труда.
Список производств, цехов, профессий и должностей, а также перечень тяжелых работ, работ с
вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда определяются уполномоченным
государственным органом по труду по согласованию с уполномоченным государственным органом в
области здравоохранения.
Установленные настоящей статьей условия оплаты труда распространяются на работников, труд
которых в тяжелых, вредных (особо вредных), опасных условиях подтвержден результатами аттестации
рабочих мест.
Статья 205. Обеспечение здоровых и безопасных
условий труда
Работникам организаций по условиям труда выдается за счет средств работодателя специальная одежда,
специальная обувь и другие средства индивидуальной защиты, моющие и дезинфицирующие материалы,
молоко, лечебно-профилактическое питание не ниже норм, устанавливаемых уполномоченным
государственным органом по труду.
Глава 20. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
РАБОТНИКОВ, ЗАНЯТЫХ НА СЕЗОННЫХ РАБОТАХ
Статья 206. Сезонные работы
Сезонными признаются работы, которые в силу климатических или иных природных условий
выполняются в течение определенного периода (сезона), но не более одного года.
Статья 207. Особенности заключения трудового
договора с сезонными работниками
1. В трудовом договоре должны быть указаны условие о заключении договора на выполнение сезонных
работ и определенный период их выполнения.
2. При заключении трудового договора на сезонные работы испытательный срок в целях проверки
соответствия работника поручаемой ему работе не устанавливается.
Статья 208. Дополнительные основания расторжения
трудового договора по инициативе работодателя
с работниками, занятыми на сезонных работах
Трудовой договор с работниками, занятыми на сезонных работах, помимо оснований, предусмотренных
статьей 54 настоящего Кодекса, может быть расторгнут по инициативе работодателя в случаях:
1) приостановки работ у работодателя на срок более двух недель по причинам производственного
характера;
2) неявки работника на работу в течение одного месяца подряд вследствие временной
нетрудоспособности.
Статья 209. Особенности порядка расторжения
трудового договора с работником,
занятым на сезонных работах
1. Работник, занятый на сезонных работах, имеет право расторгнуть трудовой договор по своей
инициативе письменно, предупредив об этом работодателя за семь календарных дней.
2. Работодатель обязан письменно предупредить работника, занятого на сезонных работах, о
предстоящем расторжении трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2)
пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, за семь календарных дней.
3. При расторжении трудового договора с работником, занятым на сезонных работах, работодателем
производится компенсационная выплата за неиспользованный отпуск пропорционально отработанному
времени.
4. При прекращении трудового договора с работником, занятым на сезонных работах, в связи с
ликвидацией организации, сокращением численности или штата работников выходное пособие
выплачивается в размере двухнедельной средней заработной платы.
Глава 21. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
РАБОТАЮЩИХ ВАХТОВЫМ МЕТОДОМ
Статья 210. Особенности работы вахтовым методом
1. Вахтовый метод является особой формой осуществления трудового процесса вне места постоянного
проживания работников, когда не может быть обеспечено ежедневное их возвращение к постоянному месту
жительства.
2. Работодатель обязан обеспечивать работников, работающих вахтовым методом, в период нахождения
на объекте производства работ жильем для обеспечения их жизнедеятельности, доставку до места работы и
обратно, а также условиями для выполнения работ и междусменного отдыха.
Работодатель обеспечивает условия пребывания работника на объекте производства работ в
соответствии с трудовым, коллективным договорами.
Статья 211. Ограничения на работы вахтовым методом
К работам, выполняемым вахтовым методом, не допускаются работники, не достигшие
восемнадцатилетнего возраста, беременные женщины, инвалиды первой и второй групп. Иные работники
могут привлекаться к работам, выполняемым вахтовым методом, если такие работы им не противопоказаны
на основании медицинских заключений.
Статья 212. Продолжительность вахты
1. Вахтой считается период, включающий время выполнения работ на объекте и время междусменного
отдыха.
2. Продолжительность вахты не может превышать тридцать календарных дней.
Для членов экипажей морских судов, с согласия работника, продолжительность вахты может быть
увеличена до ста двадцати календарных дней.
Сноска. Статья 212 в редакции Закона РК от 28.12.2010 № 369-IV(вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 213. Учет рабочего времени и времени отдыха
при работе вахтовым методом
1. При вахтовом методе работы устанавливается суммированный учет рабочего времени за месяц,
квартал или иной более длительный период, но не более чем за один год.
2. Учетный период охватывает рабочее время, время отдыха, время в пути от местонахождения
работодателя или от пункта сбора до места работы и обратно. При этом общая продолжительность рабочего
времени за учетный период не должна превышать норму, установленную настоящим Кодексом.
3. Не допускается предоставление оплачиваемого ежегодного трудового отпуска по частям в период
межвахтового отдыха.
4. Работодатель обязан вести учет рабочего времени и времени отдыха каждого работника, работающего
вахтовым методом, по месяцам и за весь учетный период.
Глава 22. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ДОМАШНИХ РАБОТНИКОВ
Статья 214. Особенности заключения и прекращения
трудового договора
с домашними работниками
1. Домашними работниками признаются работники, выполняющие работы (услуги) в домашнем
хозяйстве у работодателей - физических лиц.
2. Издание акта о приеме на работу либо прекращении трудовых отношений с домашним работником и
внесение сведений о его работе в трудовую книжку работодателем не производятся.
3. Трудовая деятельность домашнего работника подтверждается трудовым договором.
4. Сроки письменного предупреждения о прекращении (расторжении) трудового договора с домашним
работником, а также случаи и размеры компенсационной выплаты в связи с потерей работы
устанавливаются трудовым договором.
Статья 215. Режим рабочего времени и времени отдыха
домашних работников
1. На домашних работников распространяются нормы продолжительности рабочего времени и времени
отдыха, установленные настоящим Кодексом.
2. Режим работы, порядок предоставления выходных дней, оплачиваемых ежегодных трудовых
отпусков, привлечения к сверхурочным работам, к работе в ночное время, выходные и праздничные дни
домашнего работника определяются в трудовом договоре.
Статья 216. Порядок применения и снятия дисциплинарных
взысканий
Порядок применения и снятия дисциплинарных взысканий в отношении домашнего работника
определяется трудовым договором.
Статья 217. Разрешение индивидуальных трудовых споров
Индивидуальные трудовые споры между домашним работником и работодателем разрешаются по
соглашению сторон и (или) в суде.
Статья 218. Расторжение трудового договора с домашним
работником
Расторжение трудового договора с домашним работником производится по основаниям,
предусмотренным трудовым договором.
Глава 23. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА НАДОМНЫХ РАБОТНИКОВ
Статья 219. Надомные работники
1. Надомными работниками считаются лица, заключившие трудовой договор с работодателем о
выполнении работы на дому личным трудом со своими материалами и с использованием своего
оборудования, инструментов и приспособлений или выделяемых работодателем либо приобретаемых за
счет средств работодателя.
2. Выполнение работником работ на дому может устанавливаться как при заключении трудового
договора, так и в течение срока действия трудового договора внесением соответствующих изменений в
трудовой договор.
Статья 220. Условия труда надомных работников
1. Надомные работы могут выполняться только в случаях, когда они не противопоказаны работнику по
состоянию здоровья и для их выполнения могут быть обеспечены требования по безопасности и охране
труда.
2. В трудовом договоре на выполнение работ на дому в обязательном порядке должны быть
предусмотрены условия о:
1) выполнении работ с использованием оборудования, материалов, инструментов и приспособлений,
принадлежащих на праве собственности работнику или выделяемых работодателем либо приобретаемых за
счет средств работодателя;
2) порядке и сроках обеспечения работника для выполнения работы сырьем, материалами,
полуфабрикатами;
3) порядке и сроках вывоза готовой продукции;
4) компенсационных и иных выплатах работнику.
Статья 221. Режим рабочего времени и времени отдыха,
условия обеспечения безопасности и
охраны труда надомных работников
Режим рабочего времени и времени отдыха, особенности контроля работодателя за соблюдением
работником режима рабочего времени, условия по обеспечению безопасности и охраны труда и
соблюдению этих условий для работника, выполняющего работу на дому, определяются в трудовом
договоре.
Глава 24. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ИНВАЛИДОВ
Статья 222. Реализация инвалидами права на труд
1. Инвалиды имеют право заключать трудовые договоры с работодателями с обычными условиями труда
либо в специализированных организациях, применяющих труд инвалидов с учетом индивидуальных
программ реабилитации.
2. Отказ в заключении трудового договора, перевод инвалида на другую работу, изменение условий
труда по мотивам инвалидности не допускаются, за исключением случаев, когда по заключению
уполномоченного государственного органа в области социальной защиты населения состояние его здоровья
препятствует выполнению трудовых обязанностей либо угрожает его здоровью и (или) безопасности труда
других лиц.
Статья 223. Условия труда работников-инвалидов
1. Условия нормирования, оплаты и охраны труда, режим работы, порядок совмещения профессий
(должностей), технические, санитарные, гигиенические, производственно-бытовые условия, а также иные по
согласованию сторон условия трудового, коллективного договоров не могут ухудшать положения или
ограничивать права работников-инвалидов по сравнению с другими работниками.
2. Запрещается применение труда инвалидов на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда.
3. Работающим инвалидам могут предоставляться дополнительные гарантии, установленные настоящим
Кодексом, соглашениями, актами работодателя, а также трудовым, коллективным договорами.
4. Медицинские заключения о режиме неполного рабочего времени, снижении нагрузки и других
условиях труда работающих инвалидов обязательны для исполнения работодателем.
Статья 224. Сокращенная продолжительность рабочего
времени работников-инвалидов
1. Работникам-инвалидам первой и второй групп устанавливается сокращенная продолжительность
рабочего времени - не более 36 часов в неделю.
2. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) работников-инвалидов первой и второй
групп не может превышать семь часов.
Статья 225. Ограничение применения суммированного учета
рабочего времени для работников-инвалидов
1. Для работников-инвалидов первой и второй групп не допускается применение суммированного учета
рабочего времени.
2. Работникам-инвалидам третьей группы не может устанавливаться суммированный учет рабочего
времени, если такой режим запрещен им по медицинским показаниям.
Статья 226. Ограничение работы в ночное время,
сверхурочной работы, работы в выходные
и праздничные дни, направления
в командировку работников-инвалидов
Привлечение к сверхурочной работе, работе в ночное время, в выходные и праздничные дни,
направление в командировку работников-инвалидов допускаются только с их письменного согласия, если
такая работа не запрещена им по медицинским показаниям.
Статья 227. Предоставление оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска работникам-инвалидам
Работникам-инвалидам оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предоставляется в соответствии с
графиком отпусков, утверждаемым работодателем по согласованию с ними.
Статья 228. Предоставление дополнительного оплачиваемого
ежегодного отпуска работникам-инвалидам
Дополнительный оплачиваемый ежегодный отпуск предоставляется одновременно с оплачиваемым
ежегодным трудовым отпуском либо по желанию работника-инвалида в другое время рабочего года.
Глава 25. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ГРАЖДАНСКИХ СЛУЖАЩИХ
Статья 229. Поступление на гражданскую службу
1. Поступление на гражданскую службу осуществляется в порядке назначения либо по конкурсу.
V095648
2. Конкурс организовывается и проводится государственным учреждением, казенным предприятием,
имеющим вакантную должность.
3. Порядок поступления на гражданскую службу и проведения конкурса на занятие вакантной
должности гражданского служащего определяется Правительством Республики Казахстан.
4. Прием на гражданскую службу осуществляется путем заключения трудового договора и издания акта
работодателя.
Статья 230. Перечень должностей гражданских служащих
Перечень должностей гражданских служащих определяется Правительством Республики Казахстан.
Статья 231. Ограничения, связанные с пребыванием на
гражданской службе
1. Гражданский служащий не вправе:
1) использовать в неслужебных целях средства материально-технического, финансового и
информационного обеспечения, другое государственное имущество и служебную информацию;
2) участвовать в действиях, препятствующих нормальному функционированию гражданской службы и
выполнению должностных обязанностей;
3) использовать служебное положение в целях, не связанных с гражданской службой;
4) разглашать сведения, ставшие известными в период прохождения гражданской службы,
составляющие государственные секреты, служебную и иную охраняемую законом тайну.
2. На гражданскую службу на должность, связанную с исполнением управленческих функций, не может
быть принято лицо, ранее совершившее коррупционное преступление.
Сноска. Статья 231 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.12.2009 № 222-IV (порядок введения
в действие см. ст. 2).
Статья 232. Перевод гражданского служащего на работу
в другое государственное учреждение
(казенное предприятие)
Гражданский служащий по его письменному заявлению может быть переведен на работу в другое
государственное учреждение (казенное предприятие) по согласованию между руководителями
соответствующих организаций.
Статья 233. Аттестация гражданских служащих
В целях определения уровня профессиональной и квалификационной подготовки, деловых качеств
гражданские служащие проходят аттестацию.
Порядок и условия проведения аттестации гражданских служащих определяются уполномоченным
государственным органом соответствующей сферы деятельности.
Статья 234. Продвижение по гражданской службе
1. Продвижение по службе гражданских служащих осуществляется путем перевода их на вышестоящую
должность.
2. Преимущественным правом на продвижение по гражданской службе пользуются гражданские
служащие, имеющие высокий уровень квалификации и опыт работы, постоянно повышающие свой
профессиональный, квалификационный уровень.
Статья 235. Повышение квалификации и переподготовка
гражданских служащих
1. Гражданские служащие могут быть направлены в соответствующие организации образования в целях
углубления профессиональных знаний и навыков, приобретения профессий и специальностей.
2. Обучение, переобучение, стажировка, включая научную стажировку, в случае обучения без отрыва от
производства (работы) гражданского служащего оплачиваются за счет средств направляющей организации.
За время учебы гражданского служащего за ним сохраняются занимаемая должность, гарантии и
компенсационные выплаты.
3. Гражданским служащим, проходящим повышение квалификации или переподготовку по
специальности, соответствующей профилю деятельности гражданской службы, предоставляется
оплачиваемый учебный отпуск.
Статья 236. Поощрения гражданских служащих
За добросовестное исполнение должностных обязанностей, высокое качество выполнения работ, в том
числе работ особой сложности и срочности, за инициативу, творческую активность и другие достижения в
работе гражданские служащие могут быть поощрены:
1) продвижением по гражданской службе;
2) денежным вознаграждением;
3) объявлением благодарности.
Коллективным договором могут быть предусмотрены и другие меры поощрения.
Статья 237. Гарантии и компенсационные выплаты
гражданским служащим при переезде
на работу в другую местность
Гражданским служащим при переезде на работу вместе с государственным учреждением (казенным
предприятием) в другую местность (другой населенный пункт) по существующему административнотерриториальному делению выплачиваются:
стоимость проезда к месту работы самого гражданского служащего и членов его семьи (кроме случаев,
когда государственное учреждение (казенное предприятие) предоставляет соответствующее средство
передвижения);
расходы по провозу имущества;
суточные за каждый день нахождения в пути;
единовременное пособие в размере шести должностных окладов по занимаемой должности;
заработная плата за дни сбора в дорогу и устройства на новом месте жительства, но не более шести дней,
а также за время нахождения в пути.
Статья 238. Оплата труда гражданских служащих
1. Система оплаты труда гражданских служащих, содержащихся за счет государственного бюджета,
определяется Правительством Республики Казахстан. см.V106176,V085148
2. Гражданским служащим здравоохранения, социального обеспечения, образования, культуры и спорта,
работающим в аульной (сельской) местности, по решению местных представительных органов за счет
бюджетных средств устанавливаются повышенные не менее чем на двадцать пять процентов должностные
оклады и тарифные ставки по сравнению с окладами и ставками гражданских служащих, занимающихся
этими видами деятельности в городских условиях, если иное не установлено законами Республики
Казахстан.
3. Перечень должностей специалистов здравоохранения, социального обеспечения, образования,
культуры и спорта, работающих в аульной (сельской) местности, определяется местным исполнительным
органом по согласованию с местным представительным органом.
Статья 239. Отпуск гражданским служащим
1. Гражданским служащим, содержащимся за счет государственного бюджета, предоставляются
оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска продолжительностью не менее тридцати календарных дней с
выплатой пособия на оздоровление в размере должностного оклада. Пособие для оздоровления гражданским
служащим выплачивается один раз в календарном году.
Для отдельных категорий гражданских служащих законами Республики Казахстан может быть
установлена более длительная продолжительность оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
2. Гражданским служащим, обучающимся в высших учебных заведениях, по соглашению с
работодателем предоставляются оплачиваемые учебные отпуска на период сдачи экзаменов, подготовки и
защиты дипломного проекта (работы), сдачи выпускных экзаменов.
Статья 240. Дополнительное основание для прекращения
трудового договора с гражданскими служащими
1. Помимо оснований для прекращения трудового договора с работниками, установленных настоящим
Кодексом, дополнительным основанием для прекращения трудового договора с гражданскими служащими
является достижение ими пенсионного возраста, установленного законом Республики Казахстан.
2. С работником, достигшим пенсионного возраста и обладающим высоким профессиональным и
квалификационным уровнем, с учетом его работоспособности руководителем государственного учреждения
(казенного предприятия) либо ответственным секретарем или иным должностным лицом, определяемым
Президентом Республики Казахстан, трудовой договор может продлеваться ежегодно.
Cноска. Статья 240 с изменениями, внесенными Законом РК от 27 июля 2007 года N 315 (вводится в
действие со дня официального опубликования).
Глава 25-1. Особенности регулирования труда работников
государственных предприятий на праве хозяйственного ведения,
национальных управляющих холдингов, национальных институтов
развития, национальных холдингов и национальных компаний, а
также их дочерних организаций
Сноска. Кодекс дополнен главой 25-1 в соответствии с Законом РК от 07.12.2009 № 222-IV (порядок
введения в действие см. ст. 2).
Статья 240-1. Ограничение, связанное с пребыванием на
работе в государственных предприятиях на
праве хозяйственного ведения, национальных
управляющих холдингах, национальных
институтах развития, национальных холдингах
и национальных компаниях, а также их
дочерних организациях
На работу в государственные предприятия на праве хозяйственного ведения, национальные
управляющие холдинги, национальные институты развития, национальные холдинги и национальные
компании, а также их дочерние организации на должность, связанную с исполнением управленческих
функций, не может быть принято лицо, ранее совершившее коррупционное преступление.
Глава 26. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ
СУБЪЕКТОВ МАЛОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
Статья 241. Субъекты малого предпринимательства,
в отношении которых устанавливаются
особенности регулирования
трудовых отношений
Особенности регулирования труда, установленные настоящей главой, распространяются на субъектов
малого предпринимательства со среднегодовой численностью работников не более 25 человек.
Статья 242. Сроки трудовых договоров для субъектов
малого предпринимательства
Субъекты малого предпринимательства могут заключать трудовые договоры с работниками на
определенный срок без ограничения, предусмотренного подпунктом 2) пункта 1 статьи 29 настоящего
Кодекса.
Статья 243. Правила трудового распорядка субъектов
малого предпринимательства
Субъекты малого предпринимательства утверждают правила трудового распорядка самостоятельно.
Статья 244. Режим работы
Субъекты малого предпринимательства имеют право устанавливать режим работы, предусматривающий
привлечение к работе в выходные и праздничные дни в соответствии с графиком, который утверждается
работодателем, а также использовать суммированный учет рабочего времени или разделение рабочего дня
на части с соблюдением общих требований по продолжительности рабочего времени.
Статья 245. Условия оплаты труда
Условия оплаты труда работников субъектов малого предпринимательства устанавливаются или
изменяются работодателем и доводятся до сведения работников во время заключения трудового договора
или не позднее чем за месяц до их утверждения. При утверждении условий оплаты работы работодатель не
имеет права в одностороннем порядке изменять условия трудового договора.
Статья 246. Участие субъектов малого предпринимательства
в социальном партнерстве
На трудовые отношения с участием субъектов малого предпринимательства распространяется действие
соглашений в случае, если работодатели и работники объединились в соответствующие организации для
ведения переговоров и подписания таких соглашений.
Статья 247. Особенности организации безопасности
и охраны труда у субъектов
малого предпринимательства
Организация безопасности и охраны труда у субъектов малого предпринимательства может
осуществляться на договорной основе с физическими или юридическими лицами.
Глава 27. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РУКОВОДИТЕЛЯ И
ЧЛЕНОВ КОЛЛЕГИАЛЬНОГО ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ОРГАНА ЮРИДИЧЕСКОГО ЛИЦА
Статья 248. Правовые основы регулирования труда
руководителя исполнительного органа
юридического лица
Трудовые отношения с руководителем исполнительного органа юридического лица осуществляются в
соответствии с настоящим Кодексом, законами Республики Казахстан, учредительными документами и
трудовым договором.
Статья 249. Заключение трудового договора
с руководителем исполнительного органа
юридического лица
Трудовой договор с руководителем исполнительного органа юридического лица заключается
собственником имущества юридического лица или уполномоченным им лицом (органом) либо
уполномоченным органом юридического лица на срок, установленный законами Республики Казахстан,
учредительными документами или соглашением сторон.
Законами Республики Казахстан или учредительными документами могут быть установлены
дополнительные процедуры, предшествующие заключению трудового договора с руководителем
исполнительного органа юридического лица.
Статья 250. Работа руководителя исполнительного органа
юридического лица по совместительству
Руководитель исполнительного органа юридического лица может занимать оплачиваемые должности в
других организациях только с разрешения уполномоченного органа юридического лица либо собственника
имущества юридического лица, либо уполномоченного им лица (органа).
Статья 251. Материальная ответственность руководителя
исполнительного органа юридического лица
Руководитель исполнительного органа юридического лица несет материальную ответственность за
ущерб, причиненный им юридическому лицу, в порядке, установленном настоящим Кодексом или иными
законами Республики Казахстан.
Статья 252. Дополнительные основания для прекращения
трудового договора с руководителем
исполнительного органа юридического лица
Помимо оснований, предусмотренных настоящим Кодексом, дополнительным основанием для
прекращения трудового договора с руководителем исполнительного органа юридического лица является
решение собственника имущества юридического лица либо уполномоченного собственником лица (органа)
или уполномоченного органа юридического лица о досрочном прекращении трудовых отношений.
В случае прекращения трудового договора с руководителем исполнительного органа юридического лица
до истечения срока его действия ему производится компенсационная выплата за досрочное расторжение
трудового договора в размере, определяемом трудовым договором.
Статья 253. Досрочное расторжение трудового договора по
инициативе руководителя исполнительного
органа юридического лица
Руководитель исполнительного органа юридического лица имеет право досрочно расторгнуть трудовой
договор, предупредив об этом собственника имущества юридического лица либо уполномоченное
собственником лицо (орган) или уполномоченный орган юридического лица в письменной форме не менее
чем за два месяца.
Статья 254. Особенности регулирования труда членов
коллегиального исполнительного органа
юридического лица
Особенности регулирования труда руководителя исполнительного органа, установленные настоящей
главой, распространяются на других членов коллегиального исполнительного органа юридического лица,
если иное не установлено законами Республики Казахстан, учредительными документами.
Глава 28. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖАЩИХ, ДЕПУТАТОВ ПАРЛАМЕНТА И МАСЛИХАТОВ,
СУДЕЙ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, ЛИЦ, СОСТОЯЩИХ
НА ВОИНСКОЙ СЛУЖБЕ, И СОТРУДНИКОВ ПРАВООХРАНИТЕЛЬНЫХ ОРГАНОВ
Сноска. В заголовке и тексте главы 28 слова "работников", "работники", "работникам" заменены
соответственно словами "сотрудников", "сотрудники", "сотрудникам" Законом РК от 06.01.2011 № 379IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 255. Регулирование труда государственных
служащих, депутатов Парламента и
маслихатов, судей Республики Казахстан
Труд государственных служащих, депутатов Парламента и маслихатов, судей Республики Казахстан
регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными законами Республики Казахстан и
иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые условия и
порядок поступления на службу, ее прохождения и прекращения, особые условия труда, условия оплаты
труда, а также дополнительные льготы, преимущества и ограничения. Z010148 , Z000132
Статья 256. Лица, состоящие на воинской службе,
и сотрудники правоохранительных органов
1. К лицам, состоящим на воинской службе, относятся лица, проходящие службу в Вооруженных Силах
Республики Казахстан, органах национальной безопасности, уполномоченном органе в сфере внешней
разведки, Республиканской гвардии, во внутренних войсках, военно-следственных органах и военной
полиции, в Службе охраны Президента Республики Казахстан, органах управления и частях гражданской
обороны центрального исполнительного органа Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям и
органах военной прокуратуры. Z050029 , Z952710 , Z952671 , Z922200 , Z050032 , Z952483 , Z970100
2. К сотрудникам правоохранительных органов относятся лица, состоящие на службе в органах
внутренних дел, уголовно-исполнительной системы, финансовой полиции, государственной
противопожарной службе, таможенных органах, органах прокуратуры Республики Казахстан,
осуществляющие правоохранительную деятельность в соответствии с законами Республики Казахстан.
Z020336 , Z960048 , K100296, Z952709
Сноска. Статья 256 с изменением, внесенным Законом РК от 27.05.2010 № 279-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2).
Статья 257. Регулирование труда лиц, состоящих
на воинской службе, и сотрудников
правоохранительных органов
Труд лиц, состоящих на воинской службе, и сотрудников правоохранительных органов регулируется
настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными специальными законами Республики Казахстан
и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые условия и
порядок поступления на службу, ее прохождения и прекращения, особые условия труда, условия оплаты
труда, а также дополнительные льготы, преимущества и ограничения.
РАЗДЕЛ 4. СОЦИАЛЬНОЕ ПАРТНЕРСТВО И КОЛЛЕКТИВНЫЕ
ОТНОШЕНИЯ В СФЕРЕ ТРУДА
Глава 29. СОЦИАЛЬНОЕ ПАРТНЕРСТВО В СФЕРЕ ТРУДА
Статья 258. Задачи социального партнерства
Социальное партнерство в Республике Казахстан направлено на решение следующих задач:
1) создание эффективного механизма регулирования социальных, трудовых и связанных с ними
экономических отношений;
2) содействие обеспечению социальной стабильности и общественного согласия на основе объективного
учета интересов всех слоев общества;
3) содействие в обеспечении гарантий прав работников в сфере труда, осуществление их социальной
защиты;
4) содействие процессу консультаций и переговоров между сторонами социального партнерства на всех
уровнях;
5) содействие разрешению коллективных трудовых споров;
6) выработка предложений по реализации государственной политики в области социально-трудовых
отношений.
Статья 259. Основные принципы социального партнерства
Основными принципами социального партнерства являются:
1) полномочность представителей сторон;
2) равноправие сторон;
3) свобода выбора обсуждаемых вопросов;
4) добровольность принятия обязательств;
5) уважение интересов сторон;
6) обязательность выполнения коллективных договоров, соглашений;
7) ответственность сторон, их представителей за невыполнение по их вине принятых обязательств по
соглашению;
8) содействие государства в укреплении и развитии социального партнерства;
9) гласность принимаемых решений.
Статья 260. Органы социального партнерства
Социальное партнерство обеспечивается в форме взаимодействия сторон посредством органов
социального партнерства:
1) на республиканском уровне - республиканской трехсторонней комиссией по социальному партнерству
и регулированию социальных и трудовых отношений (далее - республиканская комиссия);
2) на отраслевом уровне - отраслевыми комиссиями по социальному партнерству и регулированию
социальных и трудовых отношений (далее - отраслевая комиссия);
3) на региональном (областном, городском, районном) уровне - областными, городскими, районными
комиссиями по социальному партнерству и регулированию социальных и трудовых отношений (далее региональная комиссия);
4) на уровне организаций в форме соглашений или коллективных договоров, устанавливающих
конкретные взаимные обязательства в сфере труда между представителями работников и работодателем, а в
организациях с иностранным участием - резидентами Республики Казахстан на основе международных
договоров (соглашений) и законодательства Республики Казахстан.
Статья 261. Формы социального партнерства
Социальное партнерство осуществляется в формах:
коллективных переговоров по подготовке проектов коллективных договоров, соглашений и их
заключению;
взаимных консультаций (переговоров) по вопросам регулирования трудовых отношений и иных
непосредственно связанных с ними отношений, обеспечения гарантий прав работников в сфере труда и
совершенствования трудового законодательства Республики Казахстан;
участия представителей работников и работодателей в досудебном разрешении трудовых споров.
Статья 262. Стороны социального партнерства
Сторонами социального партнерства является государство в лице соответствующих исполнительных
органов, работники и работодатели в лице их представителей, уполномоченных в установленном порядке.
Статья 263. Организация социального партнерства на
республиканском уровне
1. Республиканская комиссия является постоянно действующим органом по обеспечению согласования
интересов сторон социального партнерства путем проведения консультаций и переговоров, которые
оформляются соответствующими решениями.
2. Участниками республиканской комиссии являются полномочные представители Правительства
Республики Казахстан, республиканских объединений работников и республиканских объединений
работодателей.
3. Полномочными представителями республиканских объединений работников являются объединения,
имеющие структурные подразделения (филиалы и представительства) на территории более половины
областей Республики Казахстан, городов республиканского значения.
4. Полномочными представителями республиканских объединений работодателей являются
представители республиканского союза (ассоциации) объединений субъектов частного
предпринимательства, республиканского объединения по малому предпринимательству, республиканских
отраслевых объединений субъектов частного предпринимательства.
Представление от указанных союзов (ассоциаций) осуществляется на пропорциональной основе в
зависимости от количества входящих в их состав республиканских общественных объединений.
Статья 264. Организация социального партнерства на
отраслевом уровне
1. Отраслевая комиссия является постоянно действующим органом по обеспечению согласования
интересов сторон социального партнерства путем проведения консультаций и переговоров, которые
оформляются соответствующими решениями. Для целей настоящего Кодекса перечень отраслей
устанавливается республиканской комиссией.
2. Участниками отраслевых комиссий являются полномочные представители уполномоченных
государственных органов соответствующих сфер деятельности, представители работодателей и работников.
3. Полномочными представителями отраслевых объединений работников являются отраслевые
профессиональные союзы, имеющие структурные подразделения (филиалы и представительства) на
территории областей, городов республиканского значения.
4. Полномочными представителями работодателей являются представители отраслевых организаций.
Статья 265. Организация социального партнерства на
региональном уровне
1. Региональная комиссия является постоянно действующим органом по обеспечению согласования
интересов сторон социального партнерства путем проведения консультаций и переговоров, которые
оформляются соответствующими соглашениями и решениями.
2. Участниками региональных комиссий являются соответствующие полномочные представители
местных исполнительных органов, представители работодателей и работников.
3. Полномочными представителями региональных объединений работников являются объединения
профессиональных союзов на областном, городском и районном уровнях.
4. Полномочными представителями работодателей на региональном уровне являются:
на областном уровне - областные объединения субъектов частного предпринимательства, областное
объединение по малому предпринимательству;
на городском, районном уровнях - городские, районные объединения по малому предпринимательству.
Статья 266. Регулирование социально-трудовых отношений
на уровне организации
1. Для обеспечения регулирования социально-трудовых отношений, ведения коллективных переговоров
и подготовки проекта коллективного договора и его заключения, обсуждения проектов актов работодателя,
издание которых в соответствии с настоящим Кодексом осуществляется с учетом мнения или по
согласованию с представителями работников, а также для организации контроля за выполнением
коллективного договора на равноправной основе по решению сторон образуются комиссии из наделенных
необходимыми полномочиями представителей сторон.
2. Работодатель в соответствии с условиями коллективного договора создает условия для деятельности
профессионального союза, действующего в организации.
3. По согласованию сторон и при наличии письменных заявлений работников, являющихся членами
профессионального союза, работодатель может ежемесячно перечислять на счет профессионального союза
членские профсоюзные взносы из заработной платы работников.
Статья 267. Принципы и порядок формирования постоянно
действующих республиканской, отраслевых,
региональных комиссий
1. Постоянно действующие республиканская, отраслевые, региональные комиссии формируются на
основе следующих принципов:
1) обязательность участия представителей органов исполнительной власти, представителей
работодателей и работников в деятельности комиссий;
2) полномочность сторон;
3) паритетное представительство;
4) равноправие сторон;
5) взаимная ответственность сторон.
2. Персональный состав участников комиссий формируется каждой стороной социального партнерства
самостоятельно.
Статья 268. Основные цели и задачи республиканской,
отраслевых, региональных комиссий
1. Основными целями комиссий являются регулирование социальных и трудовых отношений и
согласование интересов сторон социального партнерства.
2. Основными задачами комиссий являются:
1) согласование позиций сторон социального партнерства по основным направлениям социальной и
экономической политики;
2) разработка и заключение соглашений;
3) разработка, согласование и утверждение мероприятий по реализации соглашений;
4) проведение консультаций и выработка рекомендаций по вопросам, связанным с ратификацией и
применением международных трудовых норм.
3. Комиссии действуют в соответствии с утвержденными ими положениями и планами работ. Заседания
комиссий проводятся не реже двух раз в год.
Статья 269. Основные права республиканской, отраслевых
и региональных комиссий
Республиканская, отраслевая и региональная комиссии вправе:
1) рассматривать на своих заседаниях проблемы проведения согласованной политики в области
социальных и трудовых отношений;
2) согласовывать интересы исполнительных органов, объединений работодателей и работников при
разработке проекта соглашения, реализации указанного соглашения, выполнении решений комиссии;
3) запрашивать у исполнительных органов, работодателей и (или) представителей работников
информацию о заключаемых и заключенных соглашениях, регулирующих социальные и трудовые
отношения;
4) осуществлять контроль за выполнением своих решений, а в случае их неисполнения ответственными
лицами направлять соответствующей стороне социального партнерства информацию с предложениями по
устранению выявленных нарушений и привлечению к ответственности лиц, виновных в невыполнении
условий соглашения;
5) запрашивать и получать у исполнительных органов информацию о социальном положении,
необходимую для ведения коллективных переговоров и подготовки проекта соглашения, организации
контроля за выполнением указанного соглашения;
6) вносить предложения по разработке нормативных правовых актов в области социальных и трудовых
отношений на рассмотрение уполномоченных государственных органов;
7) создавать рабочие группы с привлечением ученых и специалистов;
8) приглашать на заседание комиссии работников исполнительных органов, общественных объединений,
а также независимых экспертов;
9) принимать совместные соглашения и решения, которые обязательны для рассмотрения и исполнения в
установленные комиссией сроки исполнительными органами, объединениями работодателей и работников;
10) принимать участие в проведении международных, республиканских, межрегиональных совещаний,
конференций, конгрессов, семинаров по вопросам социальных и трудовых отношений и социального
партнерства в порядке, согласованном с организаторами указанных мероприятий.
Статья 270. Полномочия представителей работников
1. Представители работников имеют право:
1) представлять и защищать социально-трудовые права и интересы работников;
2) вести с работодателем коллективные переговоры по разработке проектов и заключению соглашений,
коллективных договоров, получать в этих целях необходимую информацию по вопросам трудовых
отношений;
3) участвовать в решении вопросов социально-экономического развития, предусмотренных в
соглашениях или коллективных договорах;
4) осуществлять в порядке, установленном настоящим Кодексом, общественный контроль;
5) взаимодействовать с государственными инспекторами уполномоченного государственного органа по
труду по вопросам нарушений трудового законодательства;
6) в соответствии с соглашениями и коллективными договорами посещать рабочие места для изучения и
принятия мер по обеспечению нормальных условий труда;
7) принимать участие в работе консультативно-совещательных органов по разработке и рассмотрению
проектов законодательных актов, программ, связанных с трудовыми отношениями и социальноэкономическими вопросами;
8) участвовать в урегулировании трудовых споров между работником и работодателем в порядке,
установленном настоящим Кодексом;
9) проводить собрания, шествия, митинги, пикеты, забастовки в порядке, предусмотренном
законодательством Республики Казахстан.
2. Не допускается воспрепятствование работодателями осуществлению полномочий представителями
работников.
Глава 30. ПОРЯДОК ЗАКЛЮЧЕНИЯ СОГЛАШЕНИЙ МЕЖДУ
СТОРОНАМИ СОЦИАЛЬНОГО ПАРТНЕРСТВА
Статья 271. Право на ведение переговоров по подготовке
соглашений
1. Инициатором переговоров по разработке, содержанию, заключению, изменению, дополнению
соглашения вправе выступать любая из сторон социального партнерства.
2. При наличии на республиканском, отраслевом, региональном уровнях нескольких уполномоченных
работниками и работодателями представителей каждому из них предоставляется право на ведение
переговоров от имени представляемых ими работников и работодателей.
Статья 272. Порядок ведения переговоров, разработки
и заключения соглашений
1. Стороны, получившие письменные предложения о начале переговоров от другой стороны, обязаны в
течение десяти календарных дней рассмотреть их и приступить к переговорам.
При наличии разногласий между сторонами по отдельным положениям отраслевого соглашения в
течение трех месяцев со дня начала переговоров стороны должны подписать отраслевое соглашение на
согласованных условиях с одновременным составлением протокола разногласий.
2. Порядок ведения переговоров, сроки разработки и заключения соглашений, а также внесение в них
изменений и дополнений, присоединение к ним утверждаются комиссиями.
3. Соглашения вступают в силу с момента их подписания сторонами либо со дня, установленного в
соглашениях. Все приложения к соглашениям являются их неотъемлемой частью и имеют с ними равную
юридическую силу.
4. Срок действия соглашения устанавливается по согласованию сторон либо до принятия нового
соглашения, но не может превышать три года.
5. В тех случаях, когда на работников одновременно распространяется действие нескольких соглашений,
применяются наиболее благоприятные для работников условия соглашений.
6. Генеральное, отраслевые, региональные соглашения закрепляются подписями представителей сторон
социального партнерства.
7. Подписанные сторонами отраслевые, региональные соглашения с приложениями в десятидневный
срок направляются для уведомительной регистрации.
Статья 273. Порядок принятия решений республиканской,
отраслевыми, региональными комиссиями
1. Решения комиссий принимаются только на основе достижения согласия всех сторон в переговорах и
оформляются соответствующими соглашениями.
2. В ходе переговоров, если стороны не смогли прийти к согласию, составляется протокол, в который
вносятся окончательно сформулированные предложения сторон по устранению разногласий и срокам
возобновления переговоров.
3. Порядок принятия решений и организации работы разрабатывается и утверждается комиссиями.
Статья 274. Координаторы комиссий
Координаторы республиканской, отраслевой и региональной комиссий назначаются совместным
решением сторон. Координатор комиссии:
1) не вмешивается в деятельность сторон;
2) приглашает для участия в работе комиссии представителей объединений работодателей и работников,
представителей органов исполнительной власти, не являющихся членами комиссий, а также ученых и
специалистов, представителей других организаций;
3) обеспечивает работу комиссии и рабочих групп, ведение протоколов, подготовку проектов решений и
контроль за их исполнением.
Статья 275. Стороны, виды соглашений
1. На республиканском уровне заключается Генеральное соглашение между Правительством Республики
Казахстан, республиканскими объединениями работодателей и республиканскими объединениями
работников.
2. На отраслевом уровне заключаются отраслевые соглашения между соответствующими
исполнительными органами, полномочными представителями работодателей и работников.
3. На региональном уровне заключаются региональные (областные, городские, районные) соглашения
между местными исполнительными органами и полномочными представителями работодателей и
работников.
Статья 276. Содержание соглашений
1. Соглашения должны включать в себя положения:
1) о сроке действия;
2) о порядке контроля за исполнением;
3) о порядке внесения изменений и дополнений в соглашение;
4) об ответственности сторон в случае невыполнения взятых на себя обязательств.
2. Содержание Генерального соглашения определяется республиканской комиссией исходя из проектов
Генерального соглашения, представленных всеми сторонами социального партнерства или одной из них.
3. Содержание отраслевого и регионального соглашений определяется отраслевой и региональной
комиссиями на основе проектов соглашений, представленных всеми сторонами социального партнерства
или одной из них.
4. Соглашениями могут быть предусмотрены положения:
1) об оплате, условиях и охране труда, режиме труда и отдыха.
Величина минимального размера тарифной ставки (оклада) по отраслям определяется отраслевыми
соглашениями;
2) о механизме регулирования оплаты труда, исходя из уровня цен и инфляции, прожиточного минимума
и выполнения показателей, определенных соглашением;
3) о компенсационных выплатах;
4) о содействии занятости, профессиональной подготовке и переподготовке работников;
5) об организации охраны здоровья работников на производстве путем создания благоприятных условий
для работы и отдыха и обеспечении соответствующей окружающей среды;
6) о мерах по пропаганде здорового образа жизни;
7) о специальных мероприятиях по социальной защите работников и членов их семей;
8) о мерах защиты работников на случай временной приостановки производства;
9) о предотвращении конфликтов и забастовок, укреплении трудовой дисциплины;
10) об условиях для осуществления деятельности представителей работников;
11) другие положения по социально-трудовым вопросам, не противоречащие законодательству;
12) о содействии в развитии социальной инфраструктуры.
5. Отраслевыми соглашениями должны предусматриваться положения:
1) об оплате, условиях и охране труда, режиме труда и отдыха;
2) о компенсационных выплатах;
3) о специальных мероприятиях по социальной защите работников;
4) о механизме регулирования оплаты труда, исходя из уровня инфляции, прожиточного минимума и
выполнения показателей, определенных соглашением;
5) об установлении повышающих отраслевых коэффициентов.
6. Положения соглашения, ухудшающие положение работника по сравнению с трудовым
законодательством Республики Казахстан, признаются недействительными.
Статья 277. Регистрация соглашений
1. Регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на областном уровне,
осуществляет уполномоченный государственный орган по труду.
2. Регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на городском, районном уровне,
осуществляют местные исполнительные органы.
Статья 278. Действие соглашений
1. Действие соглашений распространяется на соответствующие исполнительные органы, работников и
работодателей, которые уполномочили соответствующих представителей сторон на переговорах
разработать и заключить данные соглашения от их имени.
2. Соглашение действует в отношении:
всех работодателей, являющихся членами объединений работодателей, заключивших соглашение.
Прекращение членства в объединении работодателей не освобождает работодателя от выполнения
соглашения, заключенного в период его членства. Работодатель, вступивший в объединение работодателей
в период действия соглашения, обязан выполнять обязательства, предусмотренные этим соглашением;
работодателей, присоединившихся к соглашению после его подписания.
3. Действие соглашений также распространяется на организации, расположенные на территории
Республики Казахстан, собственниками имущества, учредителями (участниками) или акционерами которых
являются иностранные физические или юридические лица либо организации с иностранным участием.
4. Уполномоченный государственный орган по труду на республиканском уровне, уполномоченные
государственные органы соответствующей сферы деятельности на отраслевом и местные исполнительные
органы на региональном уровнях имеют право после опубликования соглашения предложить объединениям
работодателей, работодателям, объединениям работников, не участвовавшим в заключении соглашения,
присоединиться к соглашению на соответствующем уровне. Указанное предложение подлежит
официальному опубликованию.
Если объединения работодателей, работодатели, объединения работников в течение 30 календарных
дней со дня официального опубликования предложения о присоединении к соглашению не представили в
соответствующие исполнительные органы письменный мотивированный отказ присоединиться к нему, то
соглашение считается распространенным на них со дня официального опубликования этого предложения.
Статья 279. Контроль за выполнением соглашений
Контроль за выполнением соглашений осуществляют стороны социального партнерства.
Статья 280. Ответственность за уклонение от участия
в переговорах
Уклонение представителей сторон от участия в переговорах по заключению, изменению соглашения о
социальном партнерстве или неправомерный отказ от подписания согласованного соглашения о социальном
партнерстве, непредоставление информации, необходимой для ведения переговоров и осуществления
контроля за соблюдением норм соглашения о социальном партнерстве, а равно нарушение или
невыполнение его условий влекут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Глава 31. КОЛЛЕКТИВНЫЙ ДОГОВОР
Статья 281. Принципы ведения коллективных переговоров
Принципами ведения коллективных переговоров являются:
равноправие и уважение интересов сторон;
свобода выбора в обсуждении вопросов, составляющих содержание коллективного договора или
соглашения;
добровольность принятия сторонами обязательств;
соблюдение трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 282. Порядок ведения коллективных переговоров,
разработки и заключения коллективного
договора
1. Инициатором подготовки проекта коллективного договора может быть любая из сторон.
Сторона, получившая уведомление другой стороны с предложением о начале переговоров по
заключению коллективного договора, обязана в десятидневный срок рассмотреть его и вступить в
переговоры в порядке, установленном пунктом 2 настоящей статьи.
2. Для ведения коллективных переговоров и подготовки проекта коллективного договора стороны
создают на паритетной основе комиссию. Количество членов комиссии, ее персональный состав, сроки
разработки проекта и заключения коллективного договора определяются соглашением сторон.
Работодатель обеспечивает по согласованию сторон условия, необходимые для разработки и заключения
коллективного договора.
Работники, не являющиеся членами профессионального союза, вправе уполномочить как орган
профессионального союза, так и иных представителей для представления их интересов во
взаимоотношениях с работодателем.
При наличии в организации нескольких представителей работников ими может создаваться единый
представительный орган для участия в комиссии и подписания коллективного договора. При этом каждому
из них предоставляется право на представительство в составе единого органа по ведению переговоров на
основе принципа пропорционального представительства в зависимости от численности представляемых ими
работников.
3. Подготовленный комиссией проект коллективного договора подлежит обязательному обсуждению
работниками организации. Формы обсуждения проекта определяются самими работниками. Проект
дорабатывается комиссией с учетом поступивших замечаний и предложений.
4. При достижении соглашения сторон коллективный договор составляется не менее чем в двух
экземплярах и подписывается представителями сторон.
5. При наличии разногласий между сторонами по отдельным положениям коллективного договора в
течение одного месяца со дня начала коллективных переговоров стороны должны подписать коллективный
договор на согласованных условиях с одновременным составлением протокола разногласий.
6. Изменение и дополнение коллективного договора производятся только по взаимному согласию сторон
в порядке, установленном настоящей статьей для его заключения.
7. Участники коллективных переговоров не вправе разглашать полученные сведения, если эти сведения
составляют государственные секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну.
8. Участники коллективных переговоров могут освобождаться от выполнения трудовых обязанностей на
время их проведения с сохранением среднемесячной заработной платы. Данный срок включается в их
трудовой стаж.
9. Представители сторон обязаны в месячный срок представить подписанный сторонами коллективный
договор в территориальное подразделение уполномоченного органа по труду для мониторинга.
10. Представители сторон обязаны периодически информировать работников о ходе выполнения
коллективного договора.
Статья 283. Стороны коллективного договора
1. Сторонами коллективного договора являются работники и работодатель.
2. Коллективный договор может заключаться как в организациях, так и в филиалах и
представительствах.
Статья 284. Содержание и структура коллективного
договора
1. Содержание и структура коллективного договора определяются сторонами. В коллективный договор
должны включаться следующие положения:
1) о нормировании, формах, системах оплаты труда, размерах тарифных ставок и окладов, надбавок и
доплат работникам, в том числе занятым на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или)
опасными условиями труда;
2) об индексации оплаты труда, о выплате пособий и компенсационных выплат, в том числе о
дополнительных компенсациях при несчастных случаях;
3) о допустимом соотношении между максимальным и минимальным размерами заработной платы по
соответствующей профессии, должности в организации;
4) об установлении межразрядных коэффициентов;
5) о продолжительности рабочего времени и времени отдыха, трудовых отпусках;
6) о создании здоровых и безопасных условий труда и быта, об объеме финансирования мероприятий по
безопасности и охране труда, об улучшении охраны здоровья, о гарантиях медицинского страхования
работников и их семей, об охране окружающей среды;
7) об установлении межразрядных коэффициентов соответствующей отрасли.
2. В коллективный договор могут включаться взаимные обязательства работников и работодателя по
следующим вопросам:
1) об улучшении организации труда и повышении эффективности производства;
2) о регулировании трудового распорядка и дисциплины труда;
3) об обеспечении занятости, подготовке, повышении квалификации, переподготовке и трудоустройстве
высвобождаемых работников;
4) о гарантиях и льготах работникам, совмещающим работу с обучением;
5) об улучшении жилищных и бытовых условий работников;
6) об оздоровлении, санаторно-курортном лечении и отдыхе работников;
7) о порядке учета мотивированного мнения органа профессионального союза организации при
расторжении трудового договора с работниками, являющимися членами профессионального союза;
8) о гарантиях работникам, избранным в органы профессионального союза;
9) об условиях для осуществления деятельности представителей работников;
10) о создании условий для деятельности профессионального союза;
11) о страховании работников;
12) о контроле за выполнением коллективного договора и порядке внесения в него изменений и
дополнений;
13) о предотвращении расторжения трудовых договоров по инициативе работодателя по мотивам
забастовок;
14) об ответственности работников и работодателя за причиненный ими ущерб;
15) об ответственности сторон за выполнение коллективного договора;
16) о добровольных профессиональных пенсионных взносах;
17) другие вопросы, определенные сторонами.
3. Коллективный договор не должен ухудшать положение работников по сравнению с трудовым
законодательством, генеральным, отраслевым, региональным соглашениями. Такие положения признаются
недействительными.
Статья 285. Сроки и сфера действия коллективного
договора
1. Коллективный договор заключается на срок, определяемый сторонами.
2. Коллективный договор вступает в силу с момента его подписания, если иное не предусмотрено его
положениями, и обязателен для выполнения сторонами.
3. Действие коллективного договора распространяется на работодателя и работников организации, от
имени которых заключен коллективный договор, и присоединившихся к нему работников на основании
письменного заявления.
4. Коллективный договор сохраняет свое действие на период реорганизации (слияния, присоединения,
разделения, выделения, преобразования) организации.
5. При смене собственника имущества организации действие коллективного договора сохраняется в
течение трех месяцев. В этот период стороны вправе начать переговоры о заключении нового коллективного
договора или сохранении, изменении и дополнении действующего.
6. При ликвидации организации, объявлении ее банкротом коллективный договор прекращает действие с
момента прекращения трудовых договоров со всеми работниками.
Статья 286. Ответственность сторон за неисполнение
коллективного договора
За неисполнение обязательств, предусмотренных коллективным договором, стороны несут
ответственность в соответствии с коллективным договором и законами Республики Казахстан.
Статья 287. Гарантии и компенсации за время переговоров
Оплата труда приглашенных экспертов и специалистов производится по заключенному с ними
работодателями либо представительными органами работников трудовому соглашению.
Члены представительных органов работников, участвующие в коллективных переговорах, в период их
ведения не могут быть уволены по инициативе работодателя без согласия соответствующего
представительного органа (кроме случаев ликвидации организации).
Глава 32. РАССМОТРЕНИЕ КОЛЛЕКТИВНЫХ ТРУДОВЫХ СПОРОВ
Статья 288. Возникновение коллективного трудового спора
1. Коллективный трудовой спор считается возникшим со дня письменного уведомления работодателя о
требованиях работников, утвержденных решением общего собрания (конференции), или со дня истечения
срока, указанного в статье 290 настоящего Кодекса, в случае несообщения работодателем, объединением
работодателей своих решений.
2. Коллективные трудовые споры разрешаются в порядке примирительных процедур и (или) в судебном
порядке.
Статья 289. Порядок оформления и заявления требований
работников
1. Требования работников по вопросам установления и изменения условий и оплаты труда, заключения,
изменения и выполнения коллективных договоров и соглашений между работниками и работодателем,
объединением работодателей формируются и утверждаются на общем собрании (конференции) работников
при наличии не менее половины от общего числа работников организации большинством голосов
участников собрания (конференции).
2. Требования работников излагаются в письменной форме и направляются работодателю, объединениям
работодателей в трехдневный календарный срок со дня проведения общего собрания (конференции)
работников.
3. В случае если указанные требования выдвигаются работниками разных работодателей, то эти
требования могут представлять отраслевые или региональные объединения профессиональных союзов либо
иные уполномоченные работниками физические и (или) юридические лица.
4. Работодатель, объединение работодателей обязаны воздерживаться от всякого вмешательства,
способного воспрепятствовать проведению собрания (конференции) работников по выдвижению
требований.
Статья 290. Рассмотрение требований работников
Работодатель, объединение работодателей обязаны рассмотреть выдвинутые работниками требования не
позднее семи календарных дней со дня их получения и принять меры для их разрешения, а при
невозможности разрешения в указанный срок довести свои решения и предложения в письменном виде до
работников с указанием своих представителей для дальнейшего рассмотрения возникших разногласий.
Статья 291. Примирительные процедуры
1. Требования работников при невозможности их разрешения в порядке, предусмотренном статьей 290
настоящего Кодекса, рассматриваются в порядке примирительных процедур.
Отклоненные работодателем, объединением работодателей (их представителями) или удовлетворенные
ими частично требования первоначально рассматриваются в примирительной комиссии, а при
недостижении соглашения в ней - трудовым арбитражем.
2. На любой из стадий рассмотрения коллективного трудового спора стороны могут обратиться к
посреднику. Процедура посредничества является самостоятельной по отношению к примирительным
процедурам в примирительной комиссии, трудовом арбитраже и может идти параллельно с ними.
Статья 292. Примирительная комиссия
1. Примирительная комиссия создается сторонами в течение трех календарных дней со дня доведения
либо несообщения своего решения работодателем, объединением работодателей (их представителями) до
сведения работников (их представителей) либо со дня составления протокола разногласий в ходе
коллективных переговоров.
2. Примирительная комиссия формируется из представителей сторон коллективного трудового спора на
паритетной основе. Решение о создании примирительной комиссии оформляется актом работодателя и
решением представителей работников.
3. Примирительная комиссия рассматривает требования работников (их представителей) в срок не
позднее семи календарных дней со дня ее создания. Порядок рассмотрения требований примирительной
комиссией, продление указанного срока рассмотрения осуществляются по соглашению сторон и
оформляются протоколом.
4. В процессе примирительной процедуры примирительная комиссия консультируется с работниками (их
представителями), работодателем, объединением работодателей (их представителями), государственными
органами и иными заинтересованными лицами.
5. Решение комиссии принимается на основе соглашения сторон, оформляется протоколом,
подписываемым представителями сторон, и имеет для сторон обязательную силу.
6. При недостижении соглашения в примирительной комиссии ее работа прекращается, а для разрешения
спора создается трудовой арбитраж.
Статья 293. Трудовой арбитраж
1. Трудовой арбитраж создается сторонами коллективного трудового спора в течение пяти календарных
дней со дня прекращения работы примирительной комиссии с участием членов республиканской,
отраслевой или региональной комиссий по регулированию социально-трудовых отношений.
2. Количество членов трудового арбитража, его персональный состав, порядок рассмотрения трудового
спора определяются соглашением сторон. Трудовой арбитраж должен состоять не менее чем из пяти
человек. В состав трудового арбитража включаются представители общественных объединений,
государственный инспектор труда, специалисты, эксперты и другие лица.
3. Председатель трудового арбитража избирается сторонами из числа членов арбитража.
4. Коллективный трудовой спор рассматривается трудовым арбитражем с обязательным участием
представителей сторон коллективного трудового спора, а при необходимости также с участием
представителей других заинтересованных лиц.
5. Процедура рассмотрения спора определяется трудовым арбитражем и доводится до сведения сторон
коллективного трудового спора.
6. Решение трудового арбитража принимается не позднее семи календарных дней со дня его создания
простым большинством голосов членов арбитража. При разделении голосов членов трудового арбитража
поровну решающим является голос председателя. Решение должно быть мотивированным, излагаться в
письменной форме и подписываться всеми членами арбитража.
7. При недостижении соглашения сторон коллективного трудового спора в примирительной комиссии в
организациях, в которых законом запрещено или ограничено проведение забастовок, создание трудового
арбитража обязательно.
8. Решение трудового арбитража является обязательным для исполнения сторонами коллективного
трудового спора.
Статья 294. Рассмотрение коллективного трудового спора
с участием посредника
1. Порядок рассмотрения коллективного трудового спора с участием посредника определяется по
соглашению сторон коллективного трудового спора.
2. В качестве посредников сторонами определяются независимые по отношению к ним организации и
лица. Республиканская, отраслевая, региональная комиссии по регулированию социально-трудовых
отношений могут с согласия сторон коллективного трудового спора привлекать к работе по урегулированию
коллективных трудовых споров руководителей и работников центральных и местных исполнительных
органов, ассоциаций и других общественных объединений, работодателей, а также независимых экспертов.
Во всех случаях избрания посредников от них должно быть получено письменное согласие на
посредничество.
Статья 295. Последствия достижения соглашения сторон по
коллективному трудовому спору
1. Во всех случаях достижения соглашения между сторонами коллективного трудового спора о его
разрешении с участием посредника или без него незаконченные примирительные процедуры прекращаются,
а условиями разрешения спора считаются условия соглашения между сторонами.
Соглашения, достигнутые сторонами коллективного трудового спора, оформляются в письменной
форме.
2. Достижение соглашения между сторонами о разрешении спора влечет за собой прекращение
забастовки, если она была объявлена.
Статья 296. Гарантии в связи с разрешением коллективного
трудового спора
Члены примирительной комиссии на время участия в переговорах по разрешению коллективного
трудового спора освобождаются от основной работы с сохранением средней заработной платы.
Участвующие в разрешении коллективного трудового спора представители работников, их объединений
не могут быть в период разрешения коллективного трудового спора подвергнуты дисциплинарному
взысканию, переведены на другую работу или с ними не могут быть расторгнуты трудовые договоры по
инициативе работодателя без предварительного согласия органа, уполномочившего их на
представительство.
Статья 297. Обязанности сторон и примирительных
органов по урегулированию коллективных
трудовых споров
1. Ни одна из сторон не вправе уклоняться от участия в примирительных процедурах.
2. Неурегулированные разногласия в коллективном трудовом споре примирительной комиссией,
трудовым арбитражем должны быть доведены письменно до сведения сторон.
3. Если урегулирование разногласий сторон коллективного трудового спора невозможно по причине
недостаточности полномочий представителя работодателя, требования работников представляются
собственникам имущества, учредителям (участникам) или акционерам организаций, в том числе
организаций, расположенных на территории Республики Казахстан, собственниками имущества которых
являются иностранные физические или юридические лица либо организации с иностранным участием.
4. При несогласии с результатами процедур, указанных в пунктах 2, 3 настоящей статьи, работники
вправе использовать все иные предусмотренные законом способы защиты своих интересов вплоть до
забастовки.
Статья 298. Право на забастовку
1. Работники могут принять решение о проведении забастовки, если посредством примирительных
процедур не удалось добиться разрешения коллективного трудового спора, а также в случаях уклонения
работодателя от примирительных процедур либо невыполнения соглашения, достигнутого в ходе
разрешения коллективного трудового спора.
2. Решение о проведении забастовки принимается на собрании (конференции) работников (их
представителей) при наличии не менее половины от общего числа работников организации и считается
принятым, если за него проголосовало не менее двух третей голосов участников собрания (конференции).
3. Забастовку возглавляет уполномоченный работниками (их представителями) орган (забастовочный
комитет). В случае объявления забастовки работниками (их представителями) нескольких работодателей с
одинаковыми требованиями ее может возглавить объединенный орган, формируемый из равного числа
представителей этих работников.
4. Участие в забастовке является добровольным. Никто не может быть принужден к участию или отказу
от участия в забастовке.
5. Лица, принуждающие работников к участию или отказу от участия в забастовке, несут
ответственность в порядке, установленном законами Республики Казахстан.
Статья 299. Объявление о начале забастовки
1. Работодатель, объединение работодателей (их представители) должны быть письменно
предупреждены уполномоченным органом, указанным в пункте 3 статьи 298 настоящего Кодекса, о начале
забастовки и возможной ее продолжительности не позднее чем за пятнадцать календарных дней до ее
объявления.
2. В решении об объявлении забастовки указываются:
1) перечень разногласий сторон, являющихся основанием для проведения забастовки;
2) дата, место и время начала забастовки, ее продолжительность и предполагаемое количество
участников;
3) наименование органа, возглавляющего забастовку, состав представителей работников,
уполномоченных на участие в примирительных процедурах;
4) предложения по минимуму необходимых работ (услуг), выполняемых в период проведения
забастовки.
Статья 300. Полномочия органа, возглавляющего забастовку
1. Орган, возглавляющий забастовку, действует в пределах прав, предоставленных ему настоящим
Кодексом, и на основе полномочий, которыми наделяют его работники (их представители).
2. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право:
1) представлять интересы работников во взаимоотношениях с работодателем, объединением
работодателей (их представителями), государственными, профсоюзными, иными юридическими и
должностными лицами по вопросам разрешения выдвинутых требований;
2) получать от работодателя, объединения работодателей (их представителей) информацию по вопросам,
затрагивающим интересы работников;
3) освещать ход рассмотрения требований работников в средствах массовой информации;
4) привлекать специалистов для дачи заключений по спорным вопросам;
5) приостанавливать забастовку с согласия работников (их представителей).
3. Для возобновления ранее приостановленной забастовки не требуется повторное рассмотрение спора
примирительной комиссией, посредником или в трудовом арбитраже. Работодатель, объединение
работодателей (их представители) и орган по урегулированию трудовых споров должны быть
предупреждены о возобновлении забастовки не позднее чем за три рабочих дня.
4. Полномочия органа, возглавляющего забастовку, прекращаются в случаях, когда стороны
коллективного трудового спора подписали соглашение об его урегулировании, а также в случае признания
забастовки не законной.
5. При осуществлении своих полномочий орган, возглавляющий забастовку, не вправе принимать
решения, относящиеся к компетенции работодателя, государственных органов и общественных
объединений.
Статья 301. Обязанности сторон коллективного трудового
спора в ходе забастовки
В период проведения забастовки стороны коллективного трудового спора обязаны продолжить
разрешение этого спора путем проведения примирительных процедур.
Работодатель, государственные органы и орган, возглавляющий забастовку, обязаны принять зависящие
от них меры по обеспечению в период забастовки общественного порядка, сохранности имущества
организации и безопасности работников, а также работы машин и оборудования, остановка которых
представляет непосредственную угрозу жизни и здоровью людей.
Статья 302. Гарантии работникам в связи
с проведением забастовки
1. Организация или участие в забастовках (за исключением случаев, предусмотренных пунктом 1 статьи
303 настоящего Кодекса) не может рассматриваться как нарушение работником трудовой дисциплины и
повлечь применение мер дисциплинарного воздействия, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. На время забастовки за работником сохраняются место работы (должность), право на выплату
пособий по социальному страхованию, трудовой стаж, а также гарантируются другие права, вытекающие из
трудовых отношений.
Заработная плата за время забастовки участвующим в ней работникам не сохраняется, кроме случаев,
когда забастовка проводится в связи с невыплатой или несвоевременной выплатой заработной платы.
Статья 303. Незаконные забастовки
1. Забастовки признаются незаконными:
1) в периоды введения военного или чрезвычайного положения либо особых мер в соответствии с
законодательством о чрезвычайном положении; в органах и организациях Вооруженных Сил Республики
Казахстан, других воинских формированиях и организациях, ведающих вопросами обеспечения обороны
страны, безопасности государства, аварийно-спасательных, поисково-спасательных, противопожарных
работ, предупреждения или ликвидации чрезвычайных ситуаций; в правоохранительных органах; в
организациях, являющихся опасными производственными объектами, на станциях скорой и неотложной
медицинской помощи;
2) в организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации, здравоохранения, организациях,
обеспечивающих жизнедеятельность населения (общественный транспорт, снабжение водой,
электроэнергией, теплом, связью), на непрерывно действующих производствах, приостановка деятельности
которых связана с тяжелыми и опасными последствиями, при несоблюдении условий, указанных в пункте 2
настоящей статьи;
3) в случае объявления без учета сроков, процедур и требований, предусмотренных настоящим
Кодексом;
4) в случаях, когда это создает реальную угрозу жизни и здоровью людей;
5) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
При наличии одного из оснований, указанных в настоящем пункте, прокурор вправе приостановить
забастовку до принятия судом соответствующего решения.
2. В организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации, здравоохранения, организациях,
обеспечивающих жизнедеятельность населения (общественный транспорт, снабжение водой,
электроэнергией, теплом, связью), забастовка производится в том случае, если сохраняются необходимые
для населения перечень и объем соответствующих услуг, определяемые на основе предварительного
соглашения с местным исполнительным органом.
В непрерывно действующих производствах забастовка может проводиться только при условии
обеспечения бесперебойной работы основного оборудования, механизмов.
3. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом в соответствии с законами
Республики Казахстан.
4. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом по заявлению работодателя или
прокурора.
Решение суда доводится до сведения работников через орган, возглавляющий забастовку, который
обязан немедленно проинформировать участников забастовки о решении суда.
Решение суда о признании забастовки незаконной, вступившее в законную силу, подлежит
немедленному исполнению.
В случае создания непосредственной угрозы жизни и здоровью людей прокурор или суд до принятия
соответствующего решения вправе приостановить забастовку.
5. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право на обжалование решения суда в порядке,
установленном законами Республики Казахстан.
Статья 304. Последствия признания забастовки незаконной
При признании судом забастовки незаконной работодатель может привлечь к дисциплинарной
ответственности работников, принимавших участие в организации или проведении забастовки.
Статья 305. Запрещение локаута
В процессе урегулирования коллективного трудового спора, включая проведение забастовки,
запрещается локаут, то есть расторжение трудовых договоров с работниками по инициативе работодателя в
связи с их участием в коллективном трудовом споре или в забастовке.
РАЗДЕЛ 5. БЕЗОПАСНОСТЬ И ОХРАНА ТРУДА
Глава 33. ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ В ОБЛАСТИ
БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 306. Основные направления государственной
политики в области безопасности
и охраны труда
Государственная политика в области безопасности и охраны труда направлена на:
1) разработку и принятие нормативных правовых актов Республики Казахстан в области безопасности и
охраны труда; P081353 , P081351 , P081335 , P081331 , P081265 , P081198 , P080217 , P071398
2) разработку государственных, отраслевых (секторальных) и региональных программ в области
безопасности и охраны труда;
3) создание и реализацию систем экономического стимулирования деятельности по разработке и
улучшению условий, безопасности и охране труда, разработке и внедрению безопасных техники и
технологий, производству средств охраны труда, индивидуальной и коллективной защите работников;
4) осуществление мониторинга в области безопасности и охраны труда;
5) проведение научных исследований по проблемам безопасности и охраны труда;
6) установление единого порядка учета несчастных случаев на производстве и профессиональных
заболеваний;
7) государственный надзор и контроль за соблюдением требований законодательства Республики
Казахстан в области безопасности и охраны труда;
8) нормативное закрепление порядка осуществления общественного контроля за соблюдением прав и
законных интересов работников в области безопасности и охраны труда в организации;
9) защиту законных интересов работников, пострадавших от несчастных случаев на производстве и
профессиональных заболеваний, а также членов их семей;
10) установление условий оплаты труда за тяжелую работу и работу с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда, не устранимыми при современном техническом уровне производства и
организации труда;
11) распространение передового отечественного и зарубежного опыта работы по улучшению условий и
охраны труда;
12) подготовку и повышение квалификации специалистов по безопасности и охране труда;
13) исключен Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV;
14) обеспечение функционирования единой информационной системы в области безопасности и охраны
труда;
15) международное сотрудничество в области безопасности и охраны труда.
Сноска. Статья 306 с изменением, внесенным Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV.
Статья 307. Государственное управление, контроль
и надзор в области безопасности
и охраны труда
Государственное управление, контроль и надзор в области безопасности и охраны труда осуществляются
Правительством Республики Казахстан, уполномоченным государственным органом по труду и иными
уполномоченными государственными органами в соответствии с их компетенцией.
Статья 308. Требования по безопасности и охране труда
1. Требования по безопасности и охране труда устанавливаются нормативными правовыми актами
Республики Казахстан и должны содержать правила, процедуры и критерии, направленные на сохранение
жизни и здоровья работников в процессе их трудовой деятельности.
2. Требования по безопасности и охране труда обязательны для исполнения работодателями и
работниками при осуществлении ими деятельности на территории Республики Казахстан.
Статья 309. Мониторинг и оценка рисков
в сфере безопасности и охраны труда
В целях комплексной оценки условий труда на рабочих местах, снижения производственного
травматизма и предупреждения несчастных случаев на производстве уполномоченный государственный
орган по труду и его территориальные подразделения организуют мониторинг и оценку рисков в сфере
безопасности и охраны труда.
Глава 34. ГАРАНТИИ ПРАВ РАБОТНИКОВ В ОБЛАСТИ
БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 310. Гарантии прав на безопасность и охрану труда
при заключении трудового договора
1. В трудовом договоре должна быть указана достоверная характеристика условий труда, включая
вредные и (или) опасные производственные факторы, указаны гарантии, льготы и компенсационные
выплаты за работу в таких условиях, предусмотренные законодательством Республики Казахстан и
коллективным договором.
2. Заключение трудового договора с работниками, занятыми на тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а также на подземных работах должно
осуществляться после прохождения гражданином предварительного медицинского осмотра и определения
отсутствия противопоказаний по состоянию здоровья в соответствии с требованиями, установленными
нормативными правовыми актами уполномоченного государственного органа в области здравоохранения.
Статья 311. Гарантии прав работников на безопасность
и охрану труда в процессе трудовой
деятельности
1. Условия безопасности труда на рабочем месте должны соответствовать требованиям государственных
стандартов, правил по безопасности и охране труда.
2. На время приостановления работ вследствие нарушения работодателем требований по безопасности и
охране труда за работником сохраняются место работы (должность) и средняя заработная плата.
3. Отказ работника от выполнения работ в случае возникновения непосредственной опасности для его
жизни и здоровья или окружающих людей не влечет привлечения его к дисциплинарной и (или)
материальной ответственности.
4. В случае необеспечения работодателем работника средствами индивидуальной и (или) коллективной
защиты, специальной одеждой работник вправе прекратить выполнение трудовых обязанностей, а
работодатель обязан оплатить возникший по этой причине простой в размере средней заработной платы
работника.
5. В случае причинения вреда жизни и здоровью работника при исполнении им трудовых обязанностей
возмещение нанесенного ему вреда производится в порядке и на условиях, предусмотренных настоящим
Кодексом и гражданским законодательством Республики Казахстан.
Статья 312. Обязательный медицинский осмотр работников
1. Работодатель за счет собственных средств обязан организовывать проведение периодических
медицинских осмотров и обследований работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными условиями труда, в порядке, установленном законодательством
Республики Казахстан.
2. Работники, занятые на работах, связанных с повышенной опасностью, машинами и механизмами,
должны проходить предсменное медицинское освидетельствование. Список профессий, требующих
предсменного медицинского освидетельствования, определяется уполномоченным государственным
органом в области здравоохранения.
Статья 313. Обучение, инструктирование и проверка
знаний работников по вопросам безопасности
и охраны труда
1. Обучение, инструктирование, проверка знаний работников по вопросам безопасности и охраны труда
проводятся работодателем за счет собственных средств.
2. Порядок и сроки проведения обучения, инструктирования и проверок знаний по вопросам
безопасности и охраны труда работников определяются уполномоченным государственным органом по
труду по согласованию с иными уполномоченными государственными органами соответствующих сфер
деятельности.
3. Лица, принятые на работу, в обязательном порядке проходят организуемое работодателем
предварительное обучение с последующим обязательным проведением проверки знаний по вопросам
безопасности и охраны труда. Работники, не прошедшие предварительное обучение, инструктирование и
проверку знаний по вопросам безопасности и охраны труда, к работе не допускаются.
4. Руководящие работники и лица производственных организаций, ответственные за обеспечение
безопасности и охраны труда, периодически, не реже одного раза в три года, обязаны пройти обучение и
проверку знаний по вопросам безопасности и охраны труда на курсах повышения квалификации в
соответствующих организациях образования.
Глава 35. ПРАВА И ОБЯЗАННОСТИ РАБОТНИКОВ И РАБОТОДАТЕЛЯ
В ОБЛАСТИ БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 314. Права работника на безопасность
и охрану труда
Работник имеет право на:
1) рабочее место, оборудованное в соответствии с требованиями безопасности и охраны труда;
2) обеспечение санитарно-бытовыми помещениями, средствами индивидуальной и коллективной
защиты, специальной одеждой в соответствии с требованиями по безопасности и охране труда, а также
трудовым, коллективным договорами;
3) обращение в уполномоченный государственный орган по труду и его территориальные подразделения
о проведении обследования условий и охраны труда на его рабочем месте;
4) участие лично или через своего представителя в проверке и рассмотрении вопросов, связанных с
улучшением условий, безопасности и охраны труда;
5) отказ от выполнения работы при возникновении ситуации, создающей угрозу его здоровью или
жизни, с письменным извещением об этом непосредственного руководителя или работодателя;
6) образование и профессиональную подготовку, необходимые для безопасного исполнения трудовых
обязанностей, в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;
7) получение достоверной информации от работодателя о характеристике рабочего места и территории
организации, состоянии условий, безопасности и охраны труда, о существующей угрозе для жизни и
здоровья, а также о мерах по его защите от воздействия вредных (особо вредных) и (или) опасных
производственных факторов;
8) сохранение средней заработной платы на время приостановки работы организации из-за
несоответствия требованиям по безопасности и охране труда;
9) обжалование неправомерных действий работодателя в области безопасности и охраны труда.
Статья 315. Обязанности работника в области
безопасности и охраны труда
Работник обязан:
1) немедленно сообщать своему непосредственному руководителю о каждом несчастном случае,
происшедшем на производстве, признаках профессионального заболевания (отравления), а также о
ситуации, которая создает угрозу жизни и здоровью людей;
2) проходить обязательные периодические медицинские осмотры и предсменное медицинское
освидетельствование, а также медицинское освидетельствование для перевода на другую работу по
производственной необходимости либо при появлении признаков профессионального заболевания;
3) применять и использовать по назначению средства индивидуальной и коллективной защиты,
предоставляемые работодателем;
4) выполнять предписанные медицинскими учреждениями лечебные и оздоровительные мероприятия в
случае их финансирования работодателем;
5) соблюдать требования норм, правил и инструкций по безопасности и охране труда, а также
требования работодателя по безопасному ведению работ на производстве.
Статья 316. Права работодателя в области безопасности
и охраны труда
Работодатель имеет право:
1) поощрять работников за создание благоприятных условий труда на рабочих местах,
рационализаторские предложения по созданию безопасных условий труда;
2) отстранять от работы и привлекать к дисциплинарной ответственности работников, нарушающих
требования по безопасности и охране труда в порядке, установленном настоящим Кодексом.
Статья 317. Обязанности работодателя в области
безопасности и охраны труда
1. Работодатель обязан:
1) принимать меры по предотвращению любых рисков на рабочих местах и в технологических процессах
путем проведения профилактики, замены производственного оборудования и технологических процессов на
более безопасные;
2) проводить обучение и подготовку работников по безопасности и охране труда;
3) проводить организационно-технические мероприятия по безопасности и охране труда;
4) проводить инструктаж, обеспечивать документами по безопасному ведению производственного
процесса и работ;
5) проходить проверку знаний по вопросам безопасности и охраны труда и организовать проверку
знаний руководителей и специалистов в соответствии с правилами , утвержденными уполномоченным
государственным органом по труду;
6) создать работникам необходимые санитарно-гигиенические условия, обеспечить выдачу и ремонт
специальной одежды и обуви работников, снабжение их средствами профилактической обработки,
моющими и дезинфицирующими средствами, медицинской аптечкой, молоком, лечебно-профилактическим
питанием в соответствии с нормами, установленными уполномоченным государственным органом по труду;
7) предоставлять уполномоченному государственному органу по труду и его территориальным
подразделениям, должностным лицам органов санитарно-эпидемиологической службы, представителям
работников по их письменному запросу необходимую информацию о состоянии безопасности, условий и
охраны труда в организациях;
8) исполнять предписания государственных инспекторов труда;
9) осуществлять регистрацию, учет и анализ несчастных случаев и профессиональных заболеваний на
производстве;
10) проводить с участием представителей работников периодическую, не реже чем один раз в пять лет,
аттестацию производственных объектов по состоянию условий труда, а также обязательную аттестацию
после реконструкции, модернизации, установления новой техники или технологии в соответствии с
правилами , утвержденными уполномоченным государственным органом по труду;
11) обеспечивать расследование несчастных случаев на производстве в порядке, установленном
законодательством Республики Казахстан;
12) страховать работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных)
обязанностей;
13) сообщать о случаях острого отравления в соответствующее территориальное подразделение
уполномоченного государственного органа в области санитарно-эпидемиологического благополучия
населения;
14) обеспечить безопасные условия труда;
15) проводить за счет собственных средств обязательные, периодические (в течение трудовой
деятельности) медицинские осмотры и предсменное медицинское освидетельствование работников в
случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, а также при переводе на другую
работу с изменениями условий труда либо при появлении признаков профессионального заболевания;
16) принять неотложные меры по предотвращению развития аварийной ситуации и воздействия
травмирующих факторов на других лиц.
2. Трудовым либо коллективным договором с учетом специфики деятельности и видов работ, наличия
источников повышенной опасности могут быть предусмотрены дополнительные обязанности работодателя.
Сноска. Статья 317 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 30.12.2009 № 234-IV (вводится в действие с 09.08.2010).
Статья 318. Финансирование мероприятий по безопасности
и охране труда
Финансирование мероприятий по безопасности и охране труда осуществляется за счет средств
работодателя и других источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.
Работники не несут расходов на эти цели.
Объем средств определяется коллективным договором.
Глава 36. ОРГАНИЗАЦИЯ БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 319. Принятие нормативных правовых актов
в области безопасности и охраны труда
1. Нормативные правовые акты в области безопасности и охраны труда устанавливают
организационные, технические, технологические, санитарно-гигиенические, биологические, физические и
иные нормы, правила, процедуры и критерии, направленные на сохранение жизни и здоровья работников в
процессе их трудовой деятельности.
2. Принятие нормативных правовых актов в области безопасности и охраны труда осуществляется
соответствующими уполномоченными государственными органами в порядке, установленном
Правительством Республики Казахстан.
3. Разработка и утверждение инструкций по безопасности и охране труда осуществляются работодателем
в порядке, утвержденном уполномоченным государственным органом по труду.
Статья 320. Требования по безопасности и охране труда
при проектировании, строительстве и
эксплуатации производственных объектов
и средств производства
1. Проектирование, строительство и реконструкция производственных зданий и сооружений, разработка
и использование технологий, конструирование и изготовление машин, механизмов, оборудования, не
отвечающих требованиям безопасности и охраны труда, не допускаются.
2. Новые или реконструируемые производственные объекты, средства производства или другие виды
продукции не могут быть приняты и введены в эксплуатацию, если они не соответствуют требованиям
безопасности и охраны труда.
3. Производственные объекты подлежат обязательной периодической аттестации по условиям труда в
порядке, установленном уполномоченным государственным органом по труду.
4. Приемка в эксплуатацию объекта производственного назначения производится приемочной комиссией
с обязательным участием государственного инспектора труда.
Статья 321. Требования безопасности рабочих мест
1. Здания (сооружения), в которых размещаются рабочие места, по своему строению должны
соответствовать их функциональному назначению и требованиям безопасности и охраны труда.
2. Рабочее оборудование должно соответствовать нормам безопасности, установленным для данного
вида оборудования, иметь соответствующие знаки предупреждения и обеспечиваться ограждениями или
защитными устройствами для обеспечения безопасности работников на рабочих местах.
3. Аварийные пути и выходы работников из помещения должны оставаться свободными и выводить на
открытый воздух либо в безопасную зону.
4. Опасные зоны должны быть четко обозначены. Если рабочие места находятся в опасных зонах, в
которых ввиду характера работы существует риск для работника или падающих предметов, то такие места
должны оснащаться по возможности устройствами, преграждающими доступ в эти зоны посторонним. По
территории организации пешеходы и технологические транспортные средства должны перемещаться в
безопасных условиях.
5. Работники должны иметь средства индивидуальной защиты для проведения работы в опасных
производственных объектах (участках), в том числе на высоте, подземных условиях, открытых камерах, на
шельфах морей и внутренних водоемах.
6. В течение рабочего времени температура, естественное и искусственное освещение, а также
вентиляция в помещении, где располагаются рабочие места, должны соответствовать безопасным условиям
труда.
7. Работники допускаются на работу с вредными условиями труда (запыленность, загазованность и
другие факторы) после обеспечения работодателем безопасных условий труда.
Глава 37. РАССЛЕДОВАНИЕ И УЧЕТ НЕСЧАСТНЫХ СЛУЧАЕВ
И ИНЫХ ПОВРЕЖДЕНИЙ ЗДОРОВЬЯ РАБОТНИКОВ,
СВЯЗАННЫХ С ТРУДОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬЮ
Статья 322. Общие положения расследования и учет
несчастных случаев на производстве
1. Расследованию и учету в соответствии с настоящим Кодексом подлежат случаи повреждения здоровья
работников, связанные с их трудовой деятельностью и приведшие к нетрудоспособности либо смерти, а
также:
1) лиц, обучающихся в учебных заведениях, реализующих образовательные программы технического и
профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского образования, при прохождении ими
профессиональной практики;
2) военнослужащих, привлеченных к выполнению работ, не связанных с прохождением воинской
службы;
3) лиц, привлекаемых к труду по приговору суда;
4) личного состава военизированных аварийно-спасательных частей, военизированной охраны, членов
добровольных команд по ликвидации последствий аварий, стихийных бедствий, по спасению человеческой
жизни и имущества.
2. Расследуются и подлежат учету как несчастные случаи на производстве производственные травмы и
иные повреждения здоровья работников, связанные с исполнением трудовых обязанностей, либо
совершение иных действий по собственной инициативе в интересах работодателя, приведшие к
нетрудоспособности либо смерти, если они произошли:
1) перед началом или по окончании рабочего времени при подготовке и приведении в порядок рабочего
места, орудий производства, средств индивидуальной защиты и других;
2) в течение рабочего времени на месте работы или во время командировки либо в другом месте,
нахождение в котором было обусловлено выполнением трудовых или иных обязанностей, связанных с
поручением работодателя или должностного лица организации;
3) в результате воздействия опасных и (или) вредных производственных факторов;
4) в рабочее время по пути следования работника, деятельность которого связана с передвижением
между объектами обслуживания, к месту работы по заданию работодателя;
5) на транспорте работодателя при исполнении работником трудовых обязанностей;
6) на личном транспорте при наличии письменного согласия работодателя на право использования его
для служебных поездок;
7) в период пребывания по распоряжению работодателя на территории своей или другой организации, а
также при защите имущества работодателя либо совершении иных действий по собственной инициативе в
интересах работодателя.
3. Не оформляются как производственные травмы и иные повреждения здоровья работников на
производстве, в ходе расследования которых объективно установлено, что они произошли:
1) при выполнении пострадавшим по собственной инициативе работ или иных действий, не входящих в
функциональные обязанности работника и не связанных с интересом работодателя, в том числе в период
междусменного отдыха и обеденного перерыва при работе вахтовым методом, а также в состоянии
алкогольного опьянения, употребления токсических и наркотических веществ (их аналогов);
2) в результате преднамеренного (умышленного) причинения вреда своему здоровью или при
совершении пострадавшим уголовного преступления;
3) из-за внезапного ухудшения здоровья пострадавшего, подтвержденного медицинским заключением,
не связанного с воздействием опасных и (или) вредных производственных факторов.
4. О каждом несчастном случае пострадавший или очевидец обязан незамедлительно сообщить
работодателю или организатору работ. Ответственные должностные лица организаций здравоохранения
должны информировать работодателей и территориальные подразделения государственной инспекции труда
о каждом случае первичного обращения с травмой или иным повреждением здоровья работников на
производстве, а также о случаях острого профессионального заболевания (отравления) - государственный
орган в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.
5. Ответственность за организацию расследования, оформление и регистрацию несчастных случаев на
производстве несет работодатель.
Сноска. Статья 322 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N 320 (порядок
введения в действие см. ст.2 ).
Статья 323. Обязанности работодателя при несчастном
случае на производстве
1. Работодатель обязан:
1) организовать оказание первой медицинской помощи пострадавшему и при необходимости его
доставку в организацию здравоохранения;
2) принять неотложные меры по предотвращению развития аварийной ситуации и воздействия факторов,
по причине которых произошел несчастный случай, на других лиц;
3) сохранить до начала расследования обстановку на месте несчастного случая (состояние оборудования
и механизмов, орудия труда) в таком же виде, как в момент происшествия, при условии, что это не угрожает
жизни и здоровью других лиц, а нарушение непрерывности производственного процесса не приведет к
аварии, а также произвести фотографирование места несчастного случая;
4) немедленно проинформировать о несчастном случае на производстве близких родственников
пострадавшего и направить сообщение в государственные органы и организации, определенные настоящим
Кодексом, иными нормативными правовыми актами;
5) обеспечить расследование несчастных случаев на производстве и их учет в соответствии с настоящей
главой;
6) допускать членов комиссии по специальному расследованию к месту происшествия для
расследования несчастного случая на производстве;
7) осуществлять регистрацию, учет и анализ несчастных случаев и профессиональных заболеваний на
производстве.
2. Работодатель о несчастном случае на производстве немедленно по форме, установленной
уполномоченным государственным органом по труду, сообщает:
1) в территориальные подразделения государственной инспекции труда уполномоченного
государственного органа по труду;
2) местным органам по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций при несчастных случаях,
происшедших на опасных промышленных объектах;
3) территориальному подразделению уполномоченного государственного органа в области санитарноэпидемиологического благополучия населения о случаях профессионального заболевания или отравления;
4) представителям работников;
5) страховой организации, с которой заключен договор на страхование работника от несчастных случаев
при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей.
При наступлении несчастного случая, подлежащего в соответствии с настоящей главой специальному
расследованию, работодатель должен сообщить:
1) правоохранительному органу по месту, где произошел несчастный случай;
2) уполномоченным органам производственного и ведомственного контроля и надзора.
3. При расследовании несчастного случая на производстве по требованию комиссии работодатель за счет
собственных средств обеспечивает:
1) выполнение технических расчетов, проведение лабораторных исследований, испытаний, других
экспертных работ и привлечение в этих целях специалистов-экспертов;
2) фотографирование места происшествия и поврежденных объектов, составление планов, эскизов, схем;
3) предоставление транспорта, служебного помещения, средств связи, специальной одежды,
специальной обуви и других средств индивидуальной защиты, необходимых для проведения расследования;
4) предоставление:
документов, характеризующих состояние рабочего места, наличие опасных и (или) вредных
производственных факторов (планов, эскизов, схем, а при необходимости - фото- и видеоматериалов места
происшествия и т.п.);
выписок из журналов регистрации инструктажей и протоколов проверки знаний пострадавших по
безопасности и охране труда, протоколов опросов очевидцев несчастного случая и должностных лиц,
объяснений пострадавших, экспертных заключений специалистов;
результатов лабораторных исследований и экспериментов;
медицинского заключения о характере и степени тяжести повреждения, причиненного здоровью
пострадавшего, или причине его смерти, о наличии (отсутствии) признаков алкогольного, наркотического
или токсического опьянения;
копий документов, подтверждающих выдачу пострадавшему специальной одежды, специальной обуви и
других средств индивидуальной защиты;
выписок из ранее выданных на данном производстве (объекте) предписаний государственных
инспекторов труда и должностных лиц территориального органа государственного надзора (если
несчастный случай произошел в организации или на объекте, подконтрольных этому органу), а также
выписок из представлений общественных инспекторов труда об устранении выявленных нарушений
нормативных требований по безопасности и охране труда;
других документов по усмотрению комиссии, имеющих отношение к рассмотрению дела.
Сноска. Статья 323 с изменениями, внесенными законами РК от 04.12.2008 N 97-IV (порядок введения
в действие см. ст. 2); от 30.12.2009 № 234-IV (вводится в действие с 09.08.2010).
Статья 324. Порядок расследования несчастных случаев
на производстве
1. Расследование несчастных случаев на производстве, за исключением случаев, подлежащих
специальному расследованию, проводится комиссией, создаваемой в течение двадцати четырех часов актом
работодателя с момента его наступления, в следующем составе:
председатель - руководитель организации (производственной службы) или его заместитель;
члены - руководитель службы безопасности и охраны труда организации и представитель работников.
Должностное лицо, непосредственно отвечающее за безопасность труда на соответствующем участке,
где произошел несчастный случай, при проведении расследования в состав комиссии не включается.
2. Специальному расследованию подлежат:
1) несчастные случаи с тяжелым или со смертельным исходом;
2) групповые несчастные случаи, происшедшие одновременно с двумя и более работниками, независимо
от степени тяжести травм пострадавших;
3) групповые случаи острого отравления.
3. В расследовании несчастного случая на производстве у работодателя - физического лица принимают
участие работодатель или уполномоченный его представитель, представитель работников, специалист по
охране труда, который может привлекаться к расследованию несчастного случая и на договорной основе.
4. В случае острого отравления в расследовании комиссии принимают участие представители
государственного органа в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.
5. В работе комиссии вправе принимать участие представитель страховой организации, имеющей
соответствующие договорные отношения с работодателем или пострадавшим.
6. Срок расследования несчастного случая не должен превышать десять рабочих дней со дня создания
комиссии.
7. Расследование несчастного случая, происшедшего с лицами, проходящими производственную
практику, обучающимися в общеобразовательных, профессиональных школах и высших учебных
заведениях, проводится комиссией, создаваемой руководителем организации, на чьей территории
произошло происшествие, с участием работодателя и представителя пострадавшего.
8. Расследование несчастного случая, происшедшего с работником организации, расположенной и
ведущей работы на территории другой организации, или с работником, направленным в другую
организацию для выполнения производственного задания (служебных или договорных обязанностей),
проводится непосредственно работодателем с участием ответственного представителя организации, на
территории которой произошел несчастный случай.
9. Несчастный случай, происшедший с работником при выполнении работы по совместительству,
расследуется и учитывается тем работодателем, на территории которого или по поручению которого
производилась работа.
10. Расследование несчастных случаев, происшедших в результате аварий транспортных средств,
проводится на основании материалов расследования дорожной полиции.
Дорожная полиция в пятидневный срок со дня транспортного происшествия по требованию
председателя комиссии по расследованию несчастных случаев обязана представить копии материалов
расследования.
11. В каждом случае расследования несчастного случая на производстве комиссия выявляет и
опрашивает очевидцев происшествия, лиц, допустивших нарушения требований по безопасности и охране
труда, получает необходимую информацию от работодателя и при возможности объяснения от
пострадавшего.
12. Несчастные случаи, о которых не было своевременно сообщено работодателю либо в результате
которых нетрудоспособность наступила не сразу (независимо от срока давности), расследуются по
заявлению пострадавшего (его представителя) или по предписанию государственного инспектора труда в
течение десяти дней со дня регистрации заявления, получения предписания.
13. На основании собранных документов и материалов комиссия устанавливает обстоятельства и
причины несчастного случая, определяет связь несчастного случая с производственной деятельностью
работодателя и, соответственно, объяснялось ли пребывание пострадавшего на месте происшествия
исполнением им трудовых обязанностей, квалифицирует несчастный случай как несчастный случай на
производстве или как несчастный случай, не связанный с производством, определяет лиц, допустивших
нарушения требований безопасности и охраны труда, и меры по устранению причин и предупреждению
несчастных случаев на производстве.
14. Условия работы комиссии по расследованию несчастных случаев на режимных объектах
определяются с учетом особенностей доступа, нахождения на этих объектах.
15. Каждый несчастный случай, связанный с производством, вызвавший у работника (работников)
потерю трудоспособности, в соответствии с медицинским заключением (рекомендацией) оформляется
актом о несчастном случае по форме , установленной уполномоченным органом по труду, в необходимом
количестве экземпляров (на каждого пострадавшего в отдельности).
Подтвержденные в установленном порядке организацией здравоохранения случаи отравления
оформляются также актом о несчастном случае независимо от того, имеется или не имеется потеря
трудоспособности.
Статья 325. Особенности специального расследования
несчастных случаев на производстве
1. Специальное расследование несчастного случая проводится комиссией, создаваемой территориальным
подразделением органа государственной инспекции труда, в следующем составе:
председатель - государственный инспектор труда;
члены - работодатель и представитель работников.
2. Расследование групповых несчастных случаев, при которых погибло два человека, проводится
комиссией, которую возглавляет главный государственный инспектор труда области, города
республиканского значения.
3. При несчастных случаях, происшедших на опасных промышленных объектах, в состав комиссии
включается государственный инспектор по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
При несчастных случаях, происшедших при чрезвычайных ситуациях техногенного характера,
председателем комиссии по специальному расследованию назначается государственный инспектор по
предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций. В этом случае государственный инспектор труда
является членом комиссии.
4. Расследование групповых несчастных случаев, при которых погибло от трех до пяти человек,
проводится комиссией, создаваемой уполномоченным государственным органом по труду, а при гибели
более пяти человек - Правительством Республики Казахстан.
5. Для решения вопросов, требующих экспертного заключения, председатель комиссии по специальному
расследованию вправе создавать экспертные подкомиссии из числа специалистов организаций, ученых и
контрольно-надзорных органов.
6. Расследование несчастного случая с тяжелым или со смертельным исходом, группового несчастного
случая и группового случая острого отравления работников оформляется актом специального расследования
по форме, установленной уполномоченным государственным органом по труду.
7. Категорически запрещается без согласия председателя комиссии по специальному расследованию
проведение опроса свидетелей, очевидцев, а также параллельных расследований данного несчастного случая
кем-либо или иной комиссией в дни работы официально назначенной комиссии.
8. Завершение поиска пострадавшего (пострадавших), пропавшего (пропавших) в результате взрыва,
аварий, разрушений и других случаев на объектах организации определяется комиссией по специальному
расследованию на основании заключения руководителя аварийно-спасательного подразделения и
специалистов-экспертов.
Статья 326. Оформление материалов расследования
несчастных случаев на производстве и их учет
1. Акт о несчастном случае заполняется и подписывается руководителями службы безопасности и
охраны труда и подразделения организации, а также представителем работников организации, утверждается
работодателем и заверяется печатью организации.
2. В случаях отравления акт о несчастном случае также подписывается представителем государственного
органа в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.
Если работодатель - физическое лицо, то акт о несчастном случае заполняется и подписывается
работодателем и заверяется нотариально.
3. Акт должен быть оформлен в соответствии с материалами расследования.
Если при расследовании несчастного случая на производстве комиссией установлено, что грубая
неосторожность явилась причиной возникновения или увеличения вреда, то комиссия применяет
смешанную ответственность сторон и определяет степень вины работника и работодателя в процентах.
В случае, если один из членов комиссии по расследованию несчастного случая не согласен с выводами
комиссии (большинства), он представляет в письменном виде свое мотивированное мнение для включения
его в материал расследования. Акт специального расследования он подписывает с оговоркой "смотри особое
мнение".
4. По окончании расследования каждого несчастного случая работодатель не позднее трех дней обязан
выдать пострадавшему или его доверенному лицу акт о несчастном случае, один экземпляр акта
направляется страховой организации, имеющей соответствующие договорные отношения с работодателем, а
другой - в государственную инспекцию труда.
В случае отравления копия акта передается также государственному органу в области санитарноэпидемиологического благополучия населения.
5. В случае несогласия с результатом расследования или несвоевременного оформления акта о
несчастном случае пострадавший или его доверенное лицо, представитель работников организации имеют
право письменно обратиться к работодателю, который обязан в десятидневный срок рассмотреть их
заявление и принять решение по существу.
6. Разногласия по вопросам расследования, оформления и регистрации несчастных случаев, возникшие в
ходе расследования между работодателем, работником и государственным инспектором труда либо
государственным инспектором по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций при случаях,
происшедших на опасных промышленных объектах, рассматриваются в порядке подчиненности
соответствующим вышестоящим главным государственным инспектором труда и (или) в судебном порядке.
Решение вышестоящего главного государственного инспектора труда по вопросам расследования
несчастных случаев оформляется в виде заключения по форме, установленной уполномоченным
государственным органом по труду.
7. Копии материалов акта специального расследования несчастного случая передаются работодателем в
органы государственного контроля. Кроме того, по окончании расследования несчастного случая один
экземпляр копии материалов акта специального расследования государственным инспектором труда
направляется в семидневный срок в местный орган внутренних дел, который в соответствии с
законодательством принимает соответствующее решение и сообщает о принятом решении не позднее
двадцати дней.
8. Каждый оформленный актом несчастный случай заносится в журнал регистрации несчастных случаев
и иных повреждений здоровья на производстве. Ведение журнала производится по форме, установленной
уполномоченным государственным органом по труду. Первичные статистические данные о временной
нетрудоспособности и травматизме представляются в соответствии со статистической методологией,
утвержденной уполномоченным органом в области государственной статистики.
9. Исключен Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV.
10. О несчастных случаях на производстве, которые по прошествии времени перешли в категорию
тяжелых или несчастных случаев со смертельным исходом, работодатель или его представитель сообщает в
соответствующую государственную инспекцию труда, а о страховых случаях - в исполнительный орган
страховщика (по месту регистрации страхователя).
11. Материалы расследования несчастного случая подлежат хранению в организации в течение сорока
пяти лет, в случае ее ликвидации материалы расследования несчастного случая в обязательном порядке
должны быть переданы в государственный архив по месту ее деятельности.
12. Материалы расследования несчастного случая на производстве, наряду с актом расследования,
должны содержать:
1) сведения о прохождении пострадавшим обучения и инструктирования по охране труда, а также
предварительных и периодических медицинских осмотров;
2) протоколы опросов по форме, установленной уполномоченным государственным органом по труду, и
объяснения очевидцев происшествия, а также должностных лиц, ответственных за соблюдение требований
безопасности и охраны труда;
3) планы, схемы и фотоснимки места происшествия;
4) выписки из инструкций, положений, приказов и других актов, регламентирующих требования
безопасности и охраны труда, обязанности и ответственность должностных лиц за обеспечение здоровых и
безопасных условий труда на производстве и т.д.;
5) медицинское заключение о характере и тяжести повреждения здоровья пострадавшего (причине
смерти);
6) результаты лабораторных и других исследований, экспериментов, экспертизы, анализов и т.п.;
7) заключение (при его наличии) главного государственного инспектора труда;
8) сведения о материальном ущербе, причиненном работодателю;
9) приказ работодателя о возмещении пострадавшему (членам семьи) причиненного ущерба его
здоровью и привлечении к ответственности должностных лиц, виновных за допущенный случай;
10) перечень прилагаемых документов.
13. Пострадавший или представитель работников имеет право на ознакомление со всеми материалами
расследования несчастного случая и осуществление необходимых выписок.
Сноска. Статья 326 с изменениями, внесенными Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV.
Статья 327. Контроль за правильным, своевременным
расследованием и учетом несчастных случаев
Контроль за правильным, своевременным расследованием и учетом несчастных случаев, а также
выполнением мероприятий по устранению причин, вызвавших эти случаи, осуществляют государственные
инспекторы труда в пределах их компетенции посредством проверок, рассмотрения жалоб, заявлений,
обращений граждан и обследований организаций. Проверки, проводимые государственными инспекторами
труда в рамках расследования несчастных случаев на производстве, а также контроля за выполнением
мероприятий по устранению причин, вызвавших эти случаи, не подлежат регистрации и учету в
соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственной правовой статистике и
специальных учетах.
РАЗДЕЛ 6. КОНТРОЛЬ ЗА СОБЛЮДЕНИЕМ ТРУДОВОГО
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Глава 38. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ
Статья 328. Государственный контроль в области трудового
законодательства Республики Казахстан
Сноска. Заголовок статьи 328 в редакции Закона РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в
действие см. ст.2 ).
1. Государственный контроль за соблюдением в организациях трудового законодательства Республики
Казахстан осуществляют государственные инспекторы труда.
2. К государственным инспекторам труда относятся:
1) Главный государственный инспектор труда Республики Казахстан - руководитель государственной
инспекции труда уполномоченного государственного органа по труду Республики Казахстан;
2) главные государственные инспекторы труда государственной инспекции труда - должностные лица
государственной инспекции труда уполномоченного государственного органа по труду;
3) главный государственный инспектор труда области, города республиканского значения, столицы руководитель областного, города республиканского значения, столицы территориального подразделения
государственной инспекции труда уполномоченного государственного органа по труду;
4) государственные инспекторы труда - должностные лица областного, города республиканского
значения, столицы территориального подразделения органа государственной инспекции труда.
3. Государственные инспекторы труда при исполнении служебных обязанностей охраняются законом и
руководствуются Конституцией Республики Казахстан, законами и иными нормативными правовыми
актами Республики Казахстан.
4. Лица, препятствующие государственному инспектору труда в выполнении им служебных
обязанностей, несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
5. Государственный контроль за соблюдением участниками регионального финансового центра
трудового законодательства Республики Казахстан осуществляет уполномоченный государственный орган
по регулированию деятельности регионального финансового центра города Алматы.
Уполномоченный государственный орган по регулированию деятельности регионального финансового
центра города Алматы обязан:
1) информировать в пределах своей компетенции уполномоченный государственный орган по труду о
фактах нарушения трудового законодательства Республики Казахстан;
2) предоставлять ежеквартально в уполномоченный государственный орган по труду информацию о
состоянии исполнения требований трудового законодательства Республики Казахстан в соответствии с
формой, установленной уполномоченным государственным органом по труду.
6. Государственный контроль в области трудового законодательства Республики Казахстан
осуществляется в форме проверки и иных формах.
Проверка осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан "О государственном контроле
и надзоре в Республике Казахстан". Иные формы государственного контроля осуществляются в
соответствии с настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 328 с изменениями, внесенными законами РК от 19 декабря 2007 года N 9-IV (порядок
введения в действие см. ст.2 ); от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см. ст.2 ); от
06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 329. Принципы деятельности и основные задачи
государственной инспекции труда
Деятельность государственной инспекции труда осуществляется на основе принципов уважения,
соблюдения и защиты прав и свобод работников, законности, объективности, независимости и гласности.
Основными задачами государственной инспекции труда являются:
обеспечение государственного контроля за соблюдением в организациях трудового законодательства
Республики Казахстан;
обеспечение соблюдения и защиты прав и свобод работников, включая право на безопасные условия
труда;
рассмотрение обращений, заявлений и жалоб работников и работодателей по вопросам трудового
законодательства Республики Казахстан.
Статья 330. Права государственных инспекторов труда
При осуществлении государственного контроля за соблюдением трудового законодательства Республики
Казахстан государственные инспекторы труда имеют право:
1) беспрепятственно посещать организации и предприятия в целях проведения проверок соблюдения
трудового законодательства;
2) запрашивать и получать от работодателей документы, объяснения, информацию, необходимые для
выполнения возложенных на них функций;
3) выдавать обязательные для исполнения работодателями предписания, заключения, а также составлять
протоколы и постановления об административных правонарушениях, налагать административные
взыскания;
4) давать разъяснения по вопросам, входящим в их компетенцию;
5) приостанавливать (запрещать) деятельность организаций, отдельных производств, цехов, участков,
рабочих мест и эксплуатацию оборудования, механизмов при выявлении их несоответствия требованиям
нормативных правовых актов о безопасности и охране труда на срок не более трех дней с обязательным
предъявлением в указанный срок искового заявления в суд;
6) запрещать выдачу и использование на рабочих местах специальной одежды, специальной обуви и
других средств индивидуальной и коллективной защиты, не отвечающих установленным для них
требованиям;
7) изымать для анализа образцы специальной одежды, используемые или обрабатываемые материалы и
вещества с уведомлением об этом работодателя (его представителя) и составлением соответствующего акта;
8) расследовать в установленном порядке несчастные случаи на производстве;
9) выдавать обязательные для исполнения работодателями предписания на отстранение от работы
работников, не прошедших обучения, инструктирования, проверки знаний по вопросам безопасности и
охраны труда;
10) направлять в соответствующие правоохранительные органы и суды информацию, исковые
требования и иные материалы по фактам нарушений трудового законодательства Республики Казахстан,
неисполнения работодателями актов государственных инспекторов труда;
11) участвовать в проверке знаний по безопасности и охране труда, предусмотренных требованиями,
установленными уполномоченным государственным органом по труду;
12) проводить проверку выполнения особых условий, определенных при выдаче разрешения на
привлечение иностранной рабочей силы;
13) осуществлять контроль за полнотой и достоверностью ведения работодателем внутреннего контроля
по безопасности и охране труда;
14) осуществлять иные права, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.
Статья 331. Обязанности государственных инспекторов
труда
Государственные инспекторы труда обязаны:
1) осуществлять контроль за соблюдением трудового законодательства Республики Казахстан;
2) своевременно и качественно проводить проверки по соблюдению трудового законодательства
Республики Казахстан;
3) информировать работодателей (их представителей) о выявленных нарушениях трудового
законодательства в целях принятия мер по их устранению, вносить представления о привлечении виновных
лиц к ответственности;
4) своевременно рассматривать обращения работников и работодателей по вопросам применения
трудового законодательства Республики Казахстан;
5) выявлять причины и обстоятельства, приводящие к нарушениям трудового законодательства, давать
рекомендации по их устранению и восстановлению нарушенных трудовых прав;
6) принимать участие в расследованиях несчастных случаев и профессиональных заболеваний на
производстве;
7) осуществлять сбор, анализ и обобщение причин нарушений трудового законодательства, участвовать
в разработке и принятии мер по реализации мероприятий, направленных на усиление работы по
предупреждению нарушений трудового законодательства Республики Казахстан;
8) не разглашать сведения, составляющие государственные секреты, служебную, коммерческую или
иную охраняемую законом тайну, ставшие ему известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
9) проводить разъяснительную работу по вопросам применения трудового законодательства Республики
Казахстан;
10) взаимодействовать с гражданами и представителями работников при осуществлении контроля в
области безопасности и охраны труда.
Статья 332. Права и обязанности работодателя
при проведении контроля государственным
инспектором труда
1. Работодатель при проведении государственного контроля за соблюдением трудового законодательства
Республики Казахстан вправе:
1) представлять государственному инспектору труда пояснения по актам проведенных проверок;
2) не представлять сведения и документы, если они не относятся к предмету проводимой проверки;
3) обжаловать акт о результатах проверки и действия (бездействие) государственного инспектора труда в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Работодатель при проведении государственного контроля за соблюдением трудового законодательства
Республики Казахстан обязан:
1) обеспечить беспрепятственный доступ (посещение) государственного инспектора труда на
территорию и в помещения проверяемого объекта;
2) представлять государственному инспектору труда и представителям работников организации,
осуществляющим проверку, документы (сведения) на бумажных и электронных носителях либо их копии
для приобщения к акту о результатах проверки, а также доступ к автоматизированным базам данных
(информационным системам) в соответствии с задачами и предметом проверки;
3) принять к исполнению акты государственного инспектора труда и сделать соответствующую отметку
о получении на втором экземпляре акта;
4) предоставить в соответствующие сроки информацию по исполнению актов государственного
инспектора труда.
Статья 333. Акты государственного инспектора труда
1. В зависимости от установленных нарушений трудового законодательства Республики Казахстан
государственный инспектор труда выносит (составляет) следующие акты:
1) предписание:
об устранении нарушений требований трудового законодательства Республики Казахстан;
о проведении профилактических работ по безопасности и охране труда на производственных объектах и
оборудовании, а также в производственных процессах для предотвращения возникновения травмоопасных и
аварийных ситуаций;
о запрещении (приостановлении) эксплуатации отдельных производств, цехов, участков, рабочих мест и
оборудования и деятельности организации в целом. При этом акт о запрещении (приостановлении)
деятельности организации действует до вынесения судебного решения;
2) протокол об административном правонарушении;
3) постановление о прекращении производства по делу об административном правонарушении;
4) постановление по делу об административном правонарушении.
2. Акты государственного инспектора труда являются правовыми мерами воздействия на нарушения
работодателями и должностными лицами требований трудового законодательства Республики Казахстан.
Акты составляются в двух экземплярах, один из которых под роспись вручается работодателю.
3. Акты государственного инспектора труда обязательны для исполнения должностными, физическими и
юридическими лицами.
4. Форма актов государственного инспектора труда утверждается уполномоченным государственным
органом по труду.
Сноска. Статья 333 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения
в действие см. ст.2 ).
Статья 334. Проверки по соблюдению трудового
законодательства Республики Казахстан,
их виды, формы и сроки
Сноска. Статья 334 исключена Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см.
ст.2 ).
Статья 335. Порядок обжалования решений, действий
(бездействия) государственного инспектора
труда, осуществляющего государственный
контроль
1. В случае нарушения прав и законных интересов работодателя при осуществлении государственного
контроля работодатель вправе обжаловать действия (бездействие) государственного инспектора труда в
уполномоченный государственный орган по труду, вышестоящему государственному инспектору и (или) в
суд в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Обжалование не приостанавливает исполнения выданных актов государственных инспекторов труда.
Статья 336. Взаимодействие государственной инспекции
труда с другими государственными органами
и организациями
1. Государственная инспекция труда осуществляет свою деятельность во взаимодействии с другими
государственными органами надзора и контроля, с представителями работников, общественными
объединениями, другими организациями.
2. Государственные органы обязаны оказывать содействие государственному инспектору труда в
выполнении задач по осуществлению контроля за исполнением трудового законодательства Республики
Казахстан.
Статья 337. Ответственность государственного инспектора
труда при осуществлении государственного
контроля
Государственный инспектор труда в случае неисполнения или ненадлежащего исполнения своих
служебных обязанностей при осуществлении государственного контроля, а также в случае совершения иных
противоправных действий (бездействия) несет ответственность, установленную законами Республики
Казахстан.
Глава 39. ВНУТРЕННИЙ КОНТРОЛЬ ПО БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЕ ТРУДА
Статья 338. Внутренний контроль по безопасности
и охране труда
1. Внутренний контроль включает в себя организацию наблюдения за состоянием условий труда,
проведение оперативного анализа данных производственного контроля, оценку рисков и принятие мер по
ликвидации обнаруженных несоответствий с требованиями по безопасности и охране труда.
2. Внутренний контроль по безопасности и охране труда осуществляется работодателем в целях
соблюдения установленных требований по безопасности и охране труда на рабочих местах и принятия
незамедлительных мер по устранению выявляемых нарушений.
Статья 339. Механизм осуществления внутреннего контроля
по безопасности и охране труда
1. В целях осуществления внутреннего контроля за соблюдением требований безопасности и охраны
труда в производственных организациях с численностью более 50 работников работодатель создает службу
безопасности и охраны труда. По своему статусу служба безопасности и охраны труда приравнивается к
основным производственным службам.
2. Типовое положение о службе безопасности и охраны труда в организации утверждается
уполномоченным государственным органом по труду.
3. Работодатель с численностью работников до 50 человек вводит должность специалиста по
безопасности и охране труда с учетом специфики деятельности либо обязанности по безопасности и охране
труда возлагает на другого специалиста.
4. Указания службы безопасности и охраны труда или специалиста по безопасности и охране труда по
выполнению требований безопасности и охраны труда обязательны для выполнения всеми работниками
организации.
Глава 40. ОБЩЕСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ ЗА СОБЛЮДЕНИЕМ
ТРУДОВОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Статья 340. Общественный контроль за соблюдением
трудового законодательства в организации
1. Общественный контроль в области безопасности и охраны труда в организации осуществляет
общественный инспектор по охране труда, избираемый профсоюзным комитетом организации, а при
отсутствии профессионального союза - общим собранием (конференцией) работников.
2. Республиканское, отраслевые, региональные объединения работников осуществляют общественный
контроль за соблюдением трудового законодательства в организациях при условии закрепления такого
права в соглашениях и коллективных договорах.
Статья 341. Права общественных инспекторов по охране
труда
Общественный инспектор по охране труда имеет право:
1) осуществлять защиту прав работников на охрану труда перед работодателем посредством
общественного контроля за соблюдением работодателями нормативных правовых актов по безопасности и
охране труда, соглашений, коллективных договоров по созданию работодателем нормальных условий труда
и техники безопасности на рабочих местах в организациях;
2) принимать участие в расследовании несчастных случаев на производстве и в проводимых
государственными инспекторами труда комплексных проверках состояния безопасности и охраны труда;
3) получать информацию и разъяснения, в том числе в письменном виде, от работодателей и иных
должностных лиц организации, необходимые для выполнения своих функций;
4) осуществлять проверки выполнения работодателями обязательств, предусмотренных соглашениями,
коллективными договорами в части охраны труда, и вносить по итогам проверки на имя должностных лиц
предложения об устранении выявленных нарушений;
5) принимать участие в работе комиссий по испытаниям и приемке в эксплуатацию производственных
объектов и средств производства;
6) принимать участие в разработке нормативных правовых актов об охране труда, вносить свои
предложения;
7) обращаться в соответствующие государственные органы с требованиями о привлечении к
ответственности работодателей и иных должностных лиц организаций, которые виновны в нарушении
законодательства Республики Казахстан о безопасности и охране труда, положений соглашений и
коллективных договоров в части охраны труда, сокрытии несчастных случаев на производстве и
профессиональных заболеваний;
8) принимать участие в рассмотрении трудовых споров, связанных с изменением условий труда,
нарушением законодательства Республики Казахстан о безопасности и охране труда, невыполнением
обязательств, предусмотренных соглашениями и коллективными договорами, а также трудовыми
договорами в части безопасности и охраны труда;
9) обращаться по заявлению работника с исками в суды для защиты прав работников на возмещение
вреда, причиненного в результате увечья или иного повреждения здоровья в связи с исполнением трудовых
обязанностей, и в других случаях ущемления прав работников на безопасность и охрану труда.
Президент
Республики Казахстан
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексi
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы N 251 Кодексi
Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2007 ж., N 9, 65-құжат; "Егемен Қазақстан" 2007 жылғы
22 мамыр N 132-135 (24710)
Қолданушылар назарына!
Қолданушыларға ыңғайлы болуы үшiн РҚАО мазмұнды жасады.
МАЗМҰНЫ
ЖАЛПЫ БӨЛIМ
1-БӨЛIМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГIЗГI ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
1. Осы Кодексте мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) азаматтық қызмет - азаматтық қызметшiлердiң қазыналық кәсiпорындардың, мемлекеттiк
мекемелердiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыруға, мемлекеттiк органдарға техникалық қызмет
көрсетудi жүзеге асыруға және олардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз етуге бағытталған лауазымдық
өкiлеттiктердi орындау жөнiндегi кәсiптiк қызметi;
2) азаматтық қызметшi - Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қазыналық
кәсiпорындарда, мемлекеттiк мекемелерде ақылы штаттық лауазымда iстейтiн және олардың мiндеттерi мен
функцияларын iске асыру және мемлекеттiк органдарға техникалық қызмет көрсетудi жүзеге асыру мен
олардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету мақсатында лауазымдық өкiлеттiктердi жүзеге асыратын адам;
3) айлық жалақының ең төменгi мөлшерi - бiлiктiлiктi қажет етпейтiн қарапайым (онша күрделi емес)
еңбек қызметкерi осы Кодексте белгiленген қалыпты жағдайда және жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
кезiнде еңбек нормаларын (еңбек мiндеттерiн) орындаған кезде бiр айда оған төленетiн ақшалай
төлемдердiң кепiлдiк берiлген ең төменгi мөлшерi;
4) арнаулы киiм - қызметкердi зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк факторлардан қорғауға арналған
киiм, аяқ киiм, бас киiм, қолғап, өзге де нәрселер;
5) ауыр жұмыстар - қызметкердiң ауыр заттарды қолмен көтеруiне немесе жылжытуына байланысты
қызмет түрлерi не 250 ккал/сағаттан астам күш-қуат жұмсалатын басқа да қол жұмыстары;
6) ауысымдық жұмыс - тәулiк iшiнде екi не үш немесе төрт жұмыс ауысымындағы жұмыс;
7) әлеуметтiк әрiптестiк - қызметкерлер қызметкерлердiң өкiлдерi, жұмыс берушiлер (жұмыс
берушiлердiң өкiлдерi), мемлекеттiк органдар арасындағы еңбек қатынастарын және олармен тiкелей
байланысты өзге де қатынастарды реттеу мәселелерi бойынша олардың мүдделерiн үйлестiрудi қамтамасыз
етуге бағытталған өзара қатынастар жүйесi;
8) бас, салалық (тарифтiк), өңiрлiк келiсiм (бұдан әрi - келiсiм) - әлеуметтiк әрiптестiк тараптарының
арасында жасалатын, келiсiмнiң мазмұнын және республикалық, салалық және өңiрлiк деңгейлерде
қызметкерлер үшiн еңбек жағдайларын, жұмыспен қамту және әлеуметтiк кепiлдiктердi белгiлеу жөнiндегi
тараптардың мiндеттемелерiн айқындайтын құқықтық акт;
9) бос тұрып қалу - экономикалық, технологиялық, ұйымдастырушылық, өзге де өндiрiстiк немесе
табиғи сипаттағы себептер бойынша жұмыстың уақытша тоқтап тұруы;
10) бiлiктiлiк санаты (разряды) - орындалатын жұмыстардың күрделiлiгiн көрсететiн, қызметкердiң
бiлiктiлiгiне қойылатын талаптар деңгейi;
11) бiтiмгерлiк комиссиясы - ұжымдық еңбек дауын тараптарды бiтiмге келтiру жолымен реттеу үшiн
жұмыс берушiлер мен қызметкерлер (олардың өкiлдерi) арасындағы келiсiм бойынша құрылатын орган;
12) бiтiмгерлiк рәсiмдерi - ұжымдық еңбек дауын алғашында - бiтiмгерлiк комиссиясында, ал онда
келiсiмге қол жетпеген кезде еңбек төрелiк сотында өз кезегiмен қарау;
13) делдал - еңбек қатынастарының тараптары еңбек дауын шешу жөнiнде қызмет көрсету үшiн
тартатын жеке немесе заңды тұлға;
14) демалыс - жұмыс орны (лауазымы) мен осы Кодексте белгiленген жағдайларда орташа жалақысын
сақтай отырып, қызметкердiң жыл сайынғы үзiлiссiз тынығуын қамтамасыз ету немесе әлеуметтiк мақсаттар
үшiн қызметкердi белгiлi бiр кезеңге жұмыстан босату;
15) еңбек - адам мен қоғамның өмiрiне және қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға қажеттi материалдық,
рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған адам қызметi;
16) еңбекке ақы төлеу - осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық
актiлерiне, сондай-ақ келiсiмдерге, еңбек шартына, ұжымдық шартқа және жұмыс берушiнiң актiлерiне
сәйкес қызметкерге еңбегi үшiн берiлетiн сыйақының мiндеттi төлемiн жұмыс берушiнiң қамтамасыз етуiне
байланысты қатынастар жүйесi;
17) еңбекке ақы төлеудiң ең төменгi стандарты (ЕАТС) - ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды), қауiптi жұмыстарда iстейтiн қызметкердiң айлық жалақысының сақталуына кепiлдiк
берiлген«ең төменгi мөлшерi, бұған жұмыс процесiнде зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк
факторлардың әсерiне ұшырайтын қызметкердiң өмiрлiк күшi мен қуатын қалпына келтiруге қажеттi азықтүлiк өнiмдерiнiң, тауарлар мен көрсетiлетiн қызметтердiң ең төменгi жиынтығы кiредi;
18) еңбек гигиенасы - қызметкерлердiң денсаулығын сақтау, өндiрiстiк орта мен еңбек процесiнiң
қолайсыз әсерiнiң алдын алу жөнiндегi санитарлық-эпидемиологиялық шаралар мен құралдар кешенi;
19) еңбек дауы - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, келiсiмдердiң, еңбек
шартының және (немесе) ұжымдық шарттың, жұмыс берушi актiлерiнiң талаптарын орындау немесе өзгерту
мәселелерi бойынша қызметкер (қызметкерлер) мен жұмыс берушiнiң (жұмыс берушiлердiң) арасындағы
келiспеушiлiктер;
20) еңбек делдалдығы - халықты жұмысқа орналастыруда жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi
уәкiлеттi орган, сондай-ақ жеке жұмыспен қамту агенттiгi көрсететiн жәрдем;
21) еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеу, нормалау, жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимi
жағдайлары, кәсiптердi (лауазымдарды) қоса атқару, қызмет көрсету аймағын ұлғайту, уақытша жұмыста
болмаған қызметкердiң мiндеттерiн атқару, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау тәртiбi, техникалық,
өндiрiстiк-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптардың келiсуi бойынша өзге де еңбек жағдайлары;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган - еңбек қатынастары саласындағы мемлекеттiк саясатты
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының
мемлекеттiк органы;
23) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның аумақтық бөлiмшелерi - еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
органның тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк шегiнде еңбек қатынастары саласындағы өкiлеттiктердi
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асыратын құрылымдық бөлiмшелерi;
24) еңбек қатынастары - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, еңбек шартында, ұжымдық
шартта көзделген құқықтар мен мiндеттердi жүзеге асыру үшiн қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасында
туындайтын қатынастар;
25) еңбек қатынастарына тiкелей байланысты қатынастар - осы Кодексте көзделген жағдайларда еңбектi
ұйымдастыру мен басқаруға, жұмысқа орналастыруға, кәсiптiк даярлауға, қызметкерлердi қайта даярлауға
және олардың бiлiктiлiгiн арттыруға, әлеуметтiк әрiптестiкке, ұжымдық шарттар мен келiсiмдер жасасуға,
еңбек жағдайларын белгiлеуге қызметкерлердiң (қызметкерлер өкiлдерiнiң) қатысуына, еңбек дауларын
шешуге және Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауға байланысты
қалыптасатын қатынастар;
26) еңбек қауiпсiздiгi - еңбек қызметi процесiнде қызметкерлерге зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк
факторлардың әсерiн болғызбайтын iс-шаралар кешенiмен қамтамасыз етiлген қызметкерлердiң қорғалу
жай-күйi;
27) еңбек қауiпсiздiгi жағдайлары - қызметкер еңбек мiндеттерiн орындаған кезде еңбек процесi мен
өндiрiстiк ортаның еңбек қауiпсiздiгi талаптарына сәйкестiгi;
28) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мониторингi - өндiрiстегi еңбек қауiпсiздiгiнiң және еңбектi
қорғаудың жай-күйiн қадағалау жүйесi, сондай-ақ еңбек қауiпсiздiгiнiң және еңбектi қорғаудың жай-күйiн
бағалау мен болжау;
29) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы нормативтер - эргономикалық, санитарлықэпидемиологиялық, психофизиологиялық және еңбектiң қалыпты жағдайларын қамтамасыз ететiн өзге де
талаптар;
30) еңбек мiндеттерi - қызметкер мен жұмыс берушiнiң Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiнде, жұмыс берушiнiң актiлерiнде, еңбек шартында, ұжымдық шартта келiсiлген
мiндеттемелерi;
31) еңбек стажы - қызметкер еңбек мiндеттерiн жүзеге асыруға жұмсаған, күнтiзбемен есептелген уақыт;
32) еңбек тәртiбi - жұмыс берушi мен қызметкерлердiң Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiнде, сондай-ақ келiсiмдерде, еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушiнiң
актiлерiнде, құрылтай құжаттарында белгiленген мiндеттемелердi тиiсiнше орындауы;
33) еңбек тәртiптемесi - қызметкерлер мен жұмыс берушiнiң еңбектi ұйымдастыру жөнiндегi
қатынастарын реттеу тәртiбi;
34) еңбек төрелiк соты - бiтiмгерлiк комиссиясында келiсiмге қол жетпеген кезде еңбек дауын шешу
үшiн ұжымдық еңбек дауының тараптары уәкiлеттi адамдарды тарта отырып құратын, уақытша жұмыс
iстейтiн орган;
35) еңбектi қорғау - құқықтық, әлеуметтiк-экономикалық, ұйымдастыру-техникалық, санитарлықэпидемиологиялық, емдеу-профилактика, оңалту және өзге де iс-шаралар мен құралдарды қамтитын, еңбек
қызмет процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жүйесi;
36) еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық инспектор - еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласында
қоғамдық бақылауды жүзеге асыратын қызметкерлер өкiлi;
37) еңбектi нормалау - нақты ұйымдастыру-техникалық жағдайларында қызметкерлердiң жұмысты
орындауға (өнiм бiрлiгiн дайындауға) арналған қажеттi еңбек (уақыт) шығындарын айқындау және осының
негiзiнде еңбек нормаларын белгiлеу;
38) еңбектiң қауiпсiз жағдайлары - жұмыс берушiнiң қызметкерге зиянды және (немесе) қауiптi
өндiрiстiк факторлардың әсерi болмайтындай не олардың әсер ету деңгейi қауiпсiздiк нормаларынан
аспайтындай етiп жасаған еңбек жағдайлары;
39) еңбек шарты - қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы жазбаша келiсiм, бұған сәйкес
қызметкер белгiлi бiр жұмысты (еңбек функциясын) жеке өзi орындауға, еңбек тәртiптемесiнiң ережелерiн
сақтауға мiндеттенедi, ал жұмыс берушi қызметкерге келiсiлген еңбек функциясы бойынша жұмыс беруге,
осы Кодексте, Қазақстан Республикасының заңдары мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде,
ұжымдық шартта, жұмыс берушiнiң актiлерiнде көзделген еңбек жағдайын қамтамасыз етуге, қызметкерге
уақтылы және толық мөлшерде жалақы төлеуге мiндеттенедi;
40) ереуiл - жұмыс берушiмен ұжымдық еңбек дауында өздерiнiң әлеуметтiк-экономикалық және
кәсiптiк талаптарын қанағаттандыру мақсатында жұмысты толық немесе iшiнара тоқтату;
41) жалақы - қызметкердiң бiлiктiлiгiне, орындалатын жұмыстың күрделiлiгiне, санына, сапасына және
жағдайына байланысты еңбек үшiн төленетiн сыйақы, сондай-ақ өтемақы және ынталандыру сипатындағы
төлемдер;
42) жеке қорғану заттары - қызметкердi зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк факторлардың әсерiнен
қорғауға арналған құралдар, соның iшiнде арнайы киiм;
43) жұмыс берушi - қызметкер еңбек қатынастарында болатын жеке немесе заңды тұлға;
44) жұмыс берушiлердiң өкiлдерi - құрылтай құжаттары немесе сенiмхат негiзiнде жұмыс берушiнiң
немесе жұмыс берушiлер тобының мүдделерiн бiлдiруге уәкiлеттi жеке және (немесе) заңды тұлғалар;
45) жұмыс берушiнiң актiлерi - жұмыс берушi шығаратын бұйрықтар, өкiмдер, нұсқаулықтар, ережелер,
еңбек тәртiптемесiнiң ережелерi;
46) жұмысқа орналастыру - халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге жәрдемдесуге арналған
ұйымдастырушылық, экономикалық және құқықтық iс-шаралар кешенi;
47) жұмыс орны - қызметкердiң еңбек қызметi процесiнде еңбек мiндеттерiн орындауы кезiнде тұрақты
немесе уақытша болатын орны;
48) жұмысты тарифтеу - орындалатын жұмыстарды Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсiптерiнiң
бiрыңғай тарифтiк-бiлiктiлiк анықтамалығына және Басшылардың, мамандардың және басқа да
қызметшiлер лауазымдарының бiлiктiлiк анықтамалығына, жұмысшы кәсiптерiнiң тарифтiк-бiлiктiлiк
сипаттамаларына және ұйымдар басшыларының, мамандардың және басқа да қызметшiлер
лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк сипаттамаларына сәйкес белгiлi бiр күрделiлiкке жатқызу;
49) жұмыс уақыты - қызметкер жұмыс берушiнiң актiлерiне және еңбек шартының талаптарына сәйкес
еңбек мiндеттерiн орындайтын уақыт, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес жұмыс уақытына жатқызылған өзге де
уақыт кезеңдерi;
50) жұмыс уақытының жиынтық есебi - жұмыс берушi белгiлеген, бiр жылдан асыруға болмайтын
есептiк кезеңдегi жұмыс уақытын жинақтау жолымен есептелген жұмыс уақытының есебi;
51) зиянды (ерекше зиянды) еңбек жағдайлары - белгiлi бiр өндiрiстiк факторлардың әсерi қызметкердiң
еңбекке қабiлеттiлiгiнiң төмендеуiне немесе сырқаттануына не оның ұрпақтарының денсаулығына терiс
ықпалы болуына әкеп соқтыратын еңбек жағдайлары;
52) зиянды өндiрiстiк фактор - әсерi қызметкердiң сырқаттануына немесе еңбекке қабiлеттiлiгiнiң
төмендеуiне және (немесе) оның ұрпақтарының денсаулығына терiс ықпалы болуына әкеп соқтыруы мүмкiн
өндiрiстiк фактор;
53) кәсiптiк ауру - қызметкердiң өз еңбек (қызмет) мiндеттерiн орындауына байланысты оған зиянды
өндiрiстiк факторлардың әсер етуiнен туындаған созылмалы немесе қатты ауру;
54) кепiлдiктер - қызметкерлерге әлеуметтiк-еңбек қатынастары саласында берiлген құқықтардың жүзеге
асырылуын қамтамасыз етуге көмектесетiн құралдар, тәсiлдер мен жағдайлар;
55) қауiпсiздiк нормалары - қызметкерлердiң еңбек қызметi процесiнде олардың өмiрi мен денсаулығын
сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, санитарлық-гигиеналық, биологиялық және өзге де
нормаларды, ережелердi, рәсiмдер мен өлшемдердi қамтамасыз ету тұрғысынан өндiрiс жағдайларын,
өндiрiстiк және еңбек процесiн сипаттайтын сапалық және сандық көрсеткiштер;
56) қауiптi еңбек жағдайлары - еңбектi қорғау ережелерi сақталмаған жағдайда белгiлi бiр өндiрiстiк
немесе жоюға болмайтын табиғи факторлардың әсерi қызметкердiң жарақаттануына, кәсiптiк ауруға
шалдығуына, денсаулығының кенеттен нашарлауына немесе улануына әкеп соқтыратын, соның салдарынан
еңбекке қабiлеттiлiгiнен уақытша немесе тұрақты айрылуы, кәсiптiк ауруға шалдығуы не өлiмi туындайтын
еңбек жағдайлары;
57) қауiптi өндiрiстiк фактор - қызметкерге әсер етуi еңбекке қабiлеттiлiгiнен уақытша немесе тұрақты
айрылуға (өндiрiстiк жарақатқа немесе кәсiптiк ауруға) немесе өлiмге әкеп соқтыруы мүмкiн өндiрiстiк
фактор;
58) қоса атқарылатын жұмыс - қызметкердiң негiзгi жұмысынан бос уақытында еңбек шарты
жағдайында тұрақты, ақы төленетiн басқа жұмысты орындауы;
59) қызметкер - жұмыс берушiмен еңбек қатынастарында тұратын және жеке еңбек шарты бойынша
жұмысты тiкелей орындайтын жеке тұлға;
60) қызметкерлер өкiлдерi - кәсiптiк одақтардың, олардың бiрлестiктерiнiң органдары және (немесе)
қызметкерлер уәкiлеттiк берген өзге де жеке және (немесе) заңды тұлғалар;
61) мереке күндерi - Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттiк мереке күндерi;
62) негiзгi жалақы - жалақының тарифтiк ставка, лауазымдық айлықақы, кесiмдi бағалау бойынша
төлемдi қамтитын, салыстырмалы түрде тұрақты бөлiгi және еңбек заңнамасында, салалық келiсiмде,
ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында көзделген тұрақты сипаттағы төлемдер;
63) өндiрiстегi жазатайым оқиға - өзiнiң еңбек (қызмет) мiндеттерiн немесе жұмыс берушiнiң
тапсырмаларын орындауы кезiнде, қызметкердiң өндiрiстiк жарақаттануы, денсаулығының кенеттен
нашарлауы немесе улануы салдарынан оның еңбекке қабiлеттiлiгiнен уақытша немесе тұрақты айрылуына,
кәсiптiк ауруға шалдығуына не өлiмiне әкеп соқтырған зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк фактордың
қызметкерге әсер етуi;
64) өндiрiстiк жабдық - машиналар, тетiктер, құрылғылар, аппараттар, аспаптар және жұмысқа, өндiрiске
қажеттi өзге де техникалық құралдар;
65) өндiрiстiк жарақат - қызметкер еңбек мiндеттерiн орындау кезiнде алған, оның еңбекке қабiлеттiлiгiн
жоюға әкеп соққан, денсаулығының зақымдануы;
66) өндiрiстiк қажеттiлiк - дүлей апатты, аварияны болғызбау немесе жою немесе олардың зардаптарын
дереу жою мақсатында, жазатайым оқиғаларды, бос тұрып қалуды, мүлiктiң жойылуын немесе бүлiнуiн
болғызбау үшiн және басқа да ерекше жағдайларда, сондай-ақ жоқ қызметкердi алмастыру үшiн жұмыстар
орындау;
67) өндiрiстiк объектiлердi еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау - өндiрiстiк объектiлердi, цехтарды,
учаскелердi, жұмыс орындарын оларда орындалатын жұмыстар қауiпсiздiгiнiң жай-күйiн, зияндылығын,
ауырлығын, қауырттығын, еңбек гигиенасын айқындау және өндiрiстiк орта жағдайларының еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау нормативтерiне сәйкестiгiн айқындау мақсатында бағалау жөнiндегi
қызмет;
68) өндiрiстiк санитария - зиянды өндiрiстiк факторлардың қызметкерлерге әсерiн болғызбайтын немесе
азайтатын санитарлық-гигиеналық, ұйымдастыру iс-шаралары мен техникалық құралдар жүйесi;
69) өтемақы төлемдерi - жұмыстың ерекше режимi мен еңбек жағдайларына, жұмысынан айрылуына,
қызметкерлердiң еңбек мiндеттерiн немесе Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де
мiндеттердi орындауына байланысты шеккен шығындарын өтеуге байланысты ақшалай төлемдер;
70) тарифтiк жүйе - еңбекке ақы төлеу жүйесiнiң бiр түрi, онда қызметкерлердiң жалақысы тарифтiк
ставкалар (айлықақылар) және тарифтiк кестелер негiзiнде сараланып айқындалады;
71) тарифтiк кесте - орындалатын жұмыстардың күрделiлiк және қызметкерлердiң бiлiктiлiк белгiсi
бойынша саралауды көздейтiн тарифтiк разрядтар мен тарифтiк коэффициенттердiң жиынтығы;
72) тарифтiк разряд - жұмыстың күрделiлiк деңгейi және осы жұмысты орындау үшiн қажеттi бiлiктiлiк
деңгейiнiң көрсеткiшi;
73) тарифтiк ставка (айлықақы) - қызметкердiң уақыт бiрлiгi iшiнде белгiлi бiр күрделiлiктегi
(бiлiктiлiктегi) еңбек нормасын (еңбек мiндеттерiн) орындағаны үшiн еңбегiне ақы төлеудiң белгiленген
мөлшерi;
74) тәртiптiк жаза - тәртiптiк терiс қылық жасағаны үшiн жұмыс берушiнiң қызметкерге қолданатын
тәртiптiк әсер ету шарасы;
75) тәртiптiк терiс қылық - қызметкердiң еңбек тәртiбiн бұзуы, сондай-ақ еңбек мiндеттерiн құқыққа
қайшы келетiндей кiнәмен орындамауы немесе тиiсiнше орындамауы;
76) тынығу уақыты - қызметкердiң еңбек мiндеттерiн орындаудан бос және өз қалауы бойынша
пайдалана алатын уақыты;
77) ұжымдық қорғану құралдары - жұмыс iстейтiн екi немесе одан да көп адамды зиянды және (немесе)
қауiптi өндiрiстiк факторлардың әсерiнен бiр мезгiлде қорғауға арналған техникалық құралдар;
78) ұжымдық шарт - ұйымдағы әлеуметтiк-еңбек қатынастарын реттейтiн, қызметкерлер ұжымы мен
жұмыс берушiнiң арасындағы жазбаша келiсiм нысанындағы құқықтық акт;
79) үстеме жұмыс - қызметкер жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша орындайтын, жұмыс уақытының
белгiленген ұзақтығынан тыс жұмыс;
80) хабарлама - қызметкердiң немесе жұмыс берушiнiң жазбаша өтiнiшi не өзге тәсiлмен (курьерлiк
почта, почта байланысы, факсимильдi байланыс және электрондық почта арқылы) берiлген өтiнiштер;
81) iссапар - жұмыс берушiнiң өкiмi бойынша қызметкердi тұрақты жұмыс орнынан тыс жерге белгiлi
бiр мерзiмге еңбек мiндеттерiн орындау үшiн жiберу, сондай-ақ қызметкердi басқа жерге оқуға, бiлiктiлiгiн
арттыруға немесе қайта даярлауға жiберу.
2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының басқа да арнаулы ұғымдары мен терминдерi осы
Кодекстiң тиiстi баптарында айқындалатын мағыналарда пайдаланылады.
2-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
1. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына
негiзделедi және осы Кодекстен, Қазақстан Республикасының заңдары мен Қазақстан Республикасының өзге
де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының басқа заңдарына еңбек
қатынастарын, әлеуметтiк әрiптестiк пен еңбектi қорғау қатынастарын реттейтiн нормаларды енгiзуге
тыйым салынады.
3. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Кодекстегiден өзгеше
ережелер белгiленген болса, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады. Қазақстан Республикасы
ратификациялаған халықаралық шартта оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайларды
қоспағанда, халықаралық шарттар еңбек қатынастарына тiкелей қолданылады.
3-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
мақсаты мен мiндеттерi
1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және еңбек
қатынастарына тiкелей байланысты өзге де қатынастарды еңбек қатынастары тараптарының құқықтары мен
мүдделерiн қорғауға, еңбек саласындағы құқықтар мен бостандықтардың ең төмен кепiлдiктерiн белгiлеуге
бағытталған құқықтық реттеу болып табылады.
2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мiндеттерi еңбек қатынастары тараптары мүдделерiнiң
теңгерiмiне, экономикалық өсуге қол жеткiзуге, өндiрiс тиiмдiлiгi мен адамдардың әл-ауқатын арттыруға
бағытталған қажеттi құқықтық жағдайлар жасау болып табылады.
4-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
принциптерi
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының принциптерi:
1) адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуiне жол бермеу;
2) еңбек бостандығы;
3) кемсiтушiлiкке, мәжбүрлi еңбекке және балалар еңбегiнiң ең нашар түрлерiне тыйым салу;
4) қауiпсiздiк және гигиена талаптарына сай келетiн еңбек жағдайларына құқықты қамтамасыз ету;
5) өндiрiстiк қызмет нәтижелерiне қатысты алғанда қызметкердiң өмiрi мен денсаулығының басымдығы;
6) еңбегi үшiн жалақының ең төменгi мөлшерiнен кем емес, әдiлеттi сыйақыға құқығын қамтамасыз ету;
7) тынығу құқығын қамтамасыз ету;
8) қызметкерлердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң теңдiгi;
9) қызметкерлер мен жұмыс берушiлердiң өздерiнiң құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн бiрiгу
құқығын қамтамасыз ету;
10) әлеуметтiк әрiптестiк;
11) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерiн мемлекеттiк реттеу;
12) қызметкерлер өкiлдерiнiң Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық
бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамасыз ету болып табылады.
5-бап. Еңбек саласындағы құқықтардың шектелуiне
жол бермеу
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген жағдайлар мен тәртiптен
басқа, ешкiмнiң де еңбек саласындағы құқықтарына шек қойылмайды.
6-бап. Еңбек бостандығы
Әркiмнiң де еңбектi еркiн таңдауға немесе еңбекке қандай да болмасын кемсiтушiлiксiз және
мәжбүрлеусiз еркiн келiсуге құқығы, өзiнiң еңбекке қабiлеттiлiгiне иелiк етуге, кәсiп және қызмет түрiн
таңдауға құқығы бар.
7-бап. Еңбек саласындағы кемсiтушiлiкке тыйым салу
1. Әркiмнiң де еңбек саласындағы өз құқықтары мен бостандығын iске асыруға тең мүмкiндiктерi бар.
2. Ешкiмдi де өзiнiң еңбек құқықтарын iске асыру кезiнде жынысына, жасына, дене кемiстiктерiне,
нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, мүлiктiк, әлеуметтiк және лауазымдық жағдайына, тұратын жерiне, дiнге
көзқарасына, саяси сенiмiне, руға немесе текке-топқа, қоғамдық бiрлестiктерге қатыстылығына байланысты
ешқандай кемсiтуге болмайды.
3. Еңбектiң осы түрiне тән талаптармен айқындалатын не әлеуметтiк және құқықтық басымдықпен
қорғалуға мұқтаж адамдар жөнiнде мемлекеттiң ерекше қамқорлығынан туындаған өзгешелiктер,
ерекшелiктер, артықшылықтар мен шектеулер кемсiтушiлiк болып табылмайды.
4. Еңбек саласында кемсiтушiлiкке ұшырадым деп есептейтiн адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен сотқа немесе өзге де орындарға жүгiнуге құқылы.
8-бап. Мәжбүрлi еңбекке тыйым салу
Мәжбүрлi еңбекке тыйым салынған.
Мәжбүрлi еңбек, мынадай жұмыстарды:
жұмыс мемлекеттiк органдардың қадағалауымен және бақылауымен жүргiзiлетiн және жұмысты
орындайтын адам жеке және (немесе) заңды тұлғалардың билiгiне берiлмейтiн немесе тапсырылмайтын
жағдайда қандай да бiр адамнан соттың заңды күшiне енген үкiмiне байланысты талап етiлетiн;
төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында талап етiлетiн жұмыстарды қоспағанда, қандай да бiр
адамнан қандай да бiр жаза қолдану қаупiмен талап етiлетiн, оны орындау үшiн бұл адам ерiктi түрде өз
қызметiн ұсынбаған кез-келген жұмысты немесе қызметтi бiлдiредi.
Ескерту. 8-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2009.04.29. N 154-IV Заңымен.
9-бап. Осы Кодекстiң қолданылу аясы
1. Осы Кодекс:
1) еңбек;
2) еңбек қатынастарына тiкелей байланысты;
3) әлеуметтiк әрiптестiк;
4) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi қатынастарды реттейдi.
2. Осы Кодекс, егер заңдарда және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда
өзгеше көзделмесе:
1) қызметкерлерге, оның iшiнде мүлкiнiң меншiк иелерi, қатысушылары немесе акционерлерi шетелдiк
жеке немесе заңды тұлғалар болып табылатын, Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан
ұйымдардың қызметкерлерiне;
2) жұмыс берушiлерге, оның iшiнде мүлкiнiң меншiк иелерi, қатысушылары немесе акционерлерi
шетелдiк жеке немесе заңды тұлғалар болып табылатын, Қазақстан Республикасының аумағында
орналасқан ұйымдарға қолданылады.
3. Қызметкерлердiң жекелеген санаттарының еңбегiн құқықтық реттеудiң ерекшелiктерi осы Кодексте
және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгiленедi.
4. Қазақстан Республикасының заңдары осы Кодексте белгiленген құқықтар, бостандықтар мен
кепiлдiктер деңгейiн төмендетпеуге тиiс.
10-бап. Еңбек шарттары, әлеуметтiк әрiптестiк
тараптарының келiсiмдерi, ұжымдық шарттар, жұмыс
берушiнiң еңбек саласындағы актiлерi
1. Еңбек қатынастары, сондай-ақ еңбек қатынастарына тiкелей байланысты өзге де қатынастар еңбек
шартында, жұмыс берушiнiң актiсiнде, келiсiмде және ұжымдық шартта реттеледi.
2. Әлеуметтiк әрiптестiк тараптары келiсiмдерiнiң, ұжымдық шарттың, еңбек шартының, жұмыс берушi
актiлерiнiң Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкерлердiң жағдайын
нашарлататын ережелерi жарамсыз деп танылады.
3. Келiсiмдердiң, ұжымдық шарттың, еңбек шартының талаптары бiржақты тәртiппен өзгертiлмейдi.
11-бап. Жұмыс берушiнiң актiлерi
1. Жұмыс берушi осы Кодекске және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерге, еңбек шартына,
келiсiмдерге, ұжымдық шартқа сәйкес өз құзыретi шегiнде актiлер шығарады.
2. Жұмыс берушi осы Кодексте, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда, қызметкерлер өкiлдерiнiң
келiсiмi бойынша немесе пiкiрiн ескере отырып, актiлер шығарады.
3. Жұмыс берушiнiң Қазақстан Республикасының еңбек заңдарымен, ұжымдық шартпен, келiсiмдермен
салыстырғанда қызметкерлердiң жағдайын нашарлататын не осы баптың 2-тармағында көрсетiлген рәсiмдер
сақталмай шығарылған актiлерi жарамсыз болып табылады.
12-бап. Жұмыс берушiнiң актiлерiн шығару кезiнде
қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрiн ескеру немесе
олармен келiсу тәртiбi
1. Жұмыс берушi осы Кодексте, келiсiмдерде, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда қызметкерлер
өкiлдерiнiң пiкiрiн ескере отырып немесе олармен келiсе отырып актiлер шығарады.
2. Актiнi шығарар алдында жұмыс берушi оның жобасын және ол бойынша негiздеменi осы Кодекстiң
266-бабына сәйкес құрылған комиссияға ұсынады.
3. Жұмыс берушi актiсiнiң жобасы табыс етiлген күннен бастап үш жұмыс күнiнен аспайтын мерзiмде
комиссияда талқыланады.
4. Комиссияның шешiмдерi хаттамамен ресiмделедi, онда қызметкерлер өкiлдерiнiң жұмыс берушi
актiсiнiң жобасымен келiсетiнi (келiспейтiнi) көрсетiледi, олардың ұсыныстары болса жазылады.
5. Егер қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрiнде жұмыс берушi актiсiнiң жобасына келiсiм болмаған не оны
жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар болған жағдайда, жұмыс берушi:
1) келiскен жағдайда қызметкерлер өкiлдерiнiң ұсыныстары ескерiле отырып өзгертiлген акт шығарады;
2) келiспеген жағдайда қызметкерлер өкiлдерiмен қосымша консультациялар өткiзуге не олар ұсынған
редакциядағы актiнi шығаруға құқылы.
6. Шығару үшiн осы Кодекске сәйкес қызметкерлер өкiлдерiнiң келiсiмi қажет болатын жұмыс берушi
актiлерiнiң жобалары бойынша келiсiмге келмеген жағдайда, туындаған келiспеушiлiктер хаттамамен
ресiмделедi, осыдан кейiн жұмыс берушi нормативтiк актiнi қабылдауға құқылы.
7. Жұмыс берушi ұсыныстарды толығымен не бiр бөлiгiн ескермей акт шығарған кезде қызметкерлер
өкiлдерi осы Кодексте көзделген тәртiппен ұжымдық еңбек дауы рәсiмiн бастауға құқылы.
8. Егер жұмыс берушiнiң шығарған актiсiнде қызметкерлердiң осы Кодексте, еңбек шартында, ұжымдық
шартта, келiсiмдерде көзделген құқықтары мен кепiлдiктерiн бұзатын не нашарлататын ережелер болған
жағдайда, оған еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның тиiстi мемлекеттiк еңбек инспекциясына не
сотқа шағым жасауға болады.
13-бап. Осы Кодексте белгiленген мерзiмдердi есептеу
1. Осы Кодексте, еңбек шартында немесе ұжымдық шартта, келiсiмдерде белгiленген мерзiм күнтiзбелiк
күнмен, жылдармен, айлармен, апталармен немесе күндермен есептелетiн уақыт кезеңiнiң аяқталуымен
айқындалады. Мерзiм басталуға тиiс оқиғаны көрсетумен де айқындалуы мүмкiн.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларда мерзiм жұмыс күндерiмен есептеледi.
3. Уақыт кезеңiмен айқындалатын мерзiмнiң ағымы оқиғаның басталуы белгiленген күнтiзбелiк күннен
кейiнгi күнi басталады.
4. Жылдармен, айлармен, апталармен есептелетiн мерзiмдер соңғы жылдың, айдың, аптаның тиiстi
күндерi бiтедi. Егер айлармен есептелетiн мерзiмнiң бiтуi тиiстi күнi жоқ айға келетiн болса, онда мерзiм
осы айдың соңғы күнi бiтедi. Күнтiзбелiк апталармен немесе күндермен есептелетiн мерзiмге жұмыс күнi
емес күндер де қосылады.
5. Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мерзiмнiң соңғы күнi жұмыс күнi емес күнге келсе, онда одан
кейiнгi бiрiншi жұмыс күнi мерзiмнiң аяқталған күнi болып есептеледi.
14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын
бұзғаны үшiн жауаптылық
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының бұзылуына кiнәлi тұлғалар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
2-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ОРГАНДАРДЫҢ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ САЛАСЫНДАҒЫ
ҚҰЗЫРЕТI
15-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң еңбек
қатынастарын реттеу саласындағы құзыретi
Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) еңбек, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын
әзiрлейдi және iске асырылуын қамтамасыз етедi;
2) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттiк бағдарламалардың әзiрленуiн және
орындалуын ұйымдастырады;
3) алып тасталды - 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен;
4) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласында ақпарат беру және мемлекеттiк статистика жүргiзу
тәртiбiн айқындайды ;
5) шетелдiк жұмыс күшiн тарту тәртiбiн белгiлейдi;
6) еңбекке уақытша қабiлетсiздiгi бойынша әлеуметтiк жәрдемақының мөлшерiн, оны тағайындау және
төлеу тәртiбiн айқындайды ;
7) екi айдан астам еңбекке уақытша қабiлетсiздiк мерзiмi белгiленуi мүмкiн ауру түрлерiнiң
тiзбесiн бекiтедi ;
8) орташа жалақыны есептеудiң бiрыңғай тәртiбiн белгiлейдi ;
9) Акцияларының бақылау пакетi мемлекетке тиесiлi ұлттық компаниялардың, акционерлiк қоғамдардың
басшы қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу мен сыйлықақы беру шарттары туралы үлгiлiк ереженi бекiтедi;
10) азаматтық қызметке орналасу және азаматтық қызметшiнiң бос лауазымына тұруға конкурс өткiзу
тәртiбiн айқындайды ;
11) азаматтық қызметшiлер лауазымдарының тiзбесiн айқындайды ;
12) жұмыс берушiлердiң республикалық бiрлестiктерiмен және қызметкерлердiң республикалық
бiрлестiктерiмен бас келiсiм жасасады;
13) тиiстi уәкiлеттi органдардың еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы нормативтiк
құқықтық актiлердi қабылдау тәртiбiн белгiлейдi ; P080217
14) мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу
жүйесiн бекiтедi ;
15) ұйымда кадрларды кәсiптiк даярлауға, қайта даярлауға және олардың бiлiктiлiгiн арттыруға
қойылатын жалпы талаптарды айқындайды ;
16) салалық келiсiмдерде айқындалатын салалық арттырушы коэффициенттердi бекiтедi ;
17) бес адамнан көп адам қаза тапқан кезде топтық жазатайым оқиғаларды тергеуге комиссия құрады.
Ескерту. 15-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (2008 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi), 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан
қараңыз) Заңдарымен.
16-бап. Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның
еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыретi
Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган:
1) еңбек, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асырады;
2) қызметтiң барлық салаларына арналған еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғауға қойылатын жалпы
талаптарды белгiлейтiн Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiн қабылдайды;
3) Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту туралы заңнамасы мен еңбек қауiпсiздiгi және
еңбектi қорғау талаптарының сақталуына мемлекеттiк бақылауды ұйымдастырады;
4) мемлекеттiк органдардың еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы техникалық
регламенттердi әзiрлеу жөнiндегi қызметiн
үйлестiредi; P081353, P081351, P081335, P081331, P081265, P081198, P080217, P071398
5) еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды қамтамасыз ету саласында басқа мемлекеттiк органдармен,
сондай-ақ қызметкерлердiң және жұмыс берушiлердiң өкiлдерiмен үйлестiрудi және өзара iс-қимылды
жүзеге асырады;
6) еңбек кiтапшаларының нысанын, оларды жүргiзу және сақтау тәртiбiн белгiлейдi;
7) еңбек жөнiндегi үлгiлiк нормалар мен нормативтердi ауыстыру және қайта қарау тәртiбiн белгiлейдi;
8) көрсетiлетiн қызметтерiне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын)
мемлекеттiк реттеу енгiзiлетiн ұйымдарда еңбек нормаларын ұсыну, қарау және келiсу тәртiбiн белгiлейдi;
9) көрсетiлетiн қызметтерiне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын)
мемлекеттiк реттеу енгiзiлетiн ұйымдар қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу жүйесi бойынша
параметрлердi ұсыну, қарау және келiсу тәртiбiн белгiлейдi;
10) облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) деңгейiнде жасалған салалық келiсiмдер мен өңiрлiк
келiсiмдердi тiркеудi жүзеге асырады;
11) мемлекеттiк еңбек инспекторларын оқытуды және аттестаттауды жүргiзедi;
12) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды тергеп-тексерудiң уақтылы және объективтi жүргiзiлуiн Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бақылауды жүзеге асырады;
13) еңбек қатынастарын реттеу саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады;
14) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау проблемалары жөнiндегi зерттеу бағдарламаларын әзiрлейдi;
15) жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен қызметкерлерге сүт, емдiк-профилактикалық тағам, арнаулы
киiм, арнаулы аяқ киiм және басқа да жеке қорғану құралдарын беру тәртiбi мен нормаларын
әзiрлеп, бекiтедi, сондай-ақ қызметкерлердi ұжымдық қорғану құралдарымен, санитарлық-тұрмыстық үйжайлармен және құрылғылармен қамтамасыз ету тәртiбiн белгiлейдi;
16) анықтамалықтарды, бiлiктiлiк сипаттамаларын әзiрлеу, қайта қарау, бекiту және қолдану
тәртiбiн айқындайды;
17) экономикалық қызметтiң әрқилы түрдегi ұйымдарының басшылары, мамандары мен басқа да
қызметшiлерi лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк сипаттамаларын қарайды және келiседi;
18) тиiстi қызмет салаларындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың еңбек жөнiндегi үлгiлiк нормалар
мен нормативтердi бекiту тәртiбiн айқындайды;
19) денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша он сегiз жасқа
толмаған қызметкерлердiң еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тiзiмiн, он сегiз жасқа
толмаған қызметкерлердiң ауыр заттарды тасуы мен жылжытуының шектi нормаларын айқындайды;
20) денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша әйелдердiң еңбегiн
пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тiзiмiн, әйелдердiң ауыр заттарды қолмен көтеруiнiң және
жылжытуының шектi нормаларын айқындайды;
21) еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi өндiрiстердiң, цехтардың, кәсiптер
мен лауазымдардың тiзiмiн, ауыр жұмыстардың, жұмыстардың тiзбесiн айқындайды;
22) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласында мониторингтi және тәуекелдi бағалауды
ұйымдастырады;
23) өндiрiстiк объектiлердi еңбек жағдайлары бойынша мiндеттi мерзiмдiк аттестаттау
тәртiбiн белгiлейдi;
24) Ұйымдағы еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметi туралы үлгiлiк ереженi бекiтедi;
25) "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк бақылау және қадағалау туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына сәйкес ведомстволық есептiлiктiң, тексеру парақтарының нысандарын, тәуекел
дәрежесiн бағалау критерийлерiн, жыл сайынғы тексерулер жоспарларын әзiрлейдi және бекiтедi.
Ескерту. 16-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2баптан қараңыз), 2010.03.19 № 258-IV, 2011.01.06 N 378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
17-бап. Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның
аумақтық бөлiмшелерiнiң еңбек қатынастарын
реттеу саласындағы құзыретi
Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның аумақтық бөлiмшелерi :
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi
талаптардың сақталуына мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырады;
2) жұмыс берушiлер табыс еткен ұжымдық шарттардың мониторингiн жүзеге асырады;
3) өндiрiстiк жарақаттанудың, кәсiптiк аурулардың, кәсiптiк уланулардың себептерiне талдау жүргiзедi
және олардың алдын алу жөнiнде ұсыныстар әзiрлейдi;
4) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен
тексередi;
5) басшы қызметкерлердiң және жұмыс берушiлерде еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғауды
қамтамасыз етуге жауапты адамдардың бiлiмiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган
бекiткен ережелерге сәйкес тексерудi жүргiзедi;
6) өндiрiстiк мақсаттағы объектiлердi пайдалануға қабылдау жөнiндегi қабылдау комиссиясының
құрамына қатысады;
7) қызметкерлер мен жұмыс берушiлердiң өкiлеттi өкiлдерiмен еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
нормативтерiн жетiлдiру мәселелерi бойынша өзара iс-қимыл жасайды;
8) қызметкерлердiң, жұмыс берушiлердiң және олардың өкiлдерiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау мәселелерi жөнiндегi өтiнiштерiн қарайды.
18-бап. Жергiлiктi атқарушы органдардың еңбек
қатынастарын реттеу саласындағы құзыретi
Жергiлiктi атқарушы органдар:
1) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк аумағында еңбек қызметiн жүзеге асыру үшiн шетелдiк жұмысшы
күшiн тартуға рұқсат бередi;
2) жергiлiктi өкiлдi органның келiсiмiмен ауылдық (селолық) жерде жұмыс iстейтiн денсаулық сақтау,
әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет және спорт мамандары лауазымдарының тiзбесiн
айқындайды;
3) қалалық, аудандық деңгейде жасалған салалық және өңiрлiк келiсiмдердi тiркеудi жүзеге асырады;
4) халықтың тұрмыс-тiршiлiгiн қамтамасыз ететiн ұйымдарда (қоғамдық көлiк, сумен, электр
энергиясымен, жылумен қамтамасыз ететiн ұйымдар) ереуiл өткiзудi келiседi;
5) жұмыс берушiлердiң өңiрлiк бiрлестiктерiмен және қызметкерлердiң өңiрлiк бiрлестiктерiмен өңiрлiк
(облыстық, қалалық, аудандық) келiсiмдер жасайды;
6) көрсетiлетiн қызметтерiне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын)
мемлекеттiк реттеу енгiзiлетiн ұйымдар қызметкерлерiнiң еңбек нормаларын және еңбегiне ақы төлеу
жүйесiнiң параметрлерiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен қарайды және
келiседi;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған халық санаттарын жұмысқа орналастыру үшiн
квота белгiлейдi.
3-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ СУБЪЕКТIЛЕРI. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ
ТУЫНДАУ НЕГIЗДЕРI
19-бап. Еңбек қатынастарының субъектiлерi
1. Қызметкер мен жұмыс берушi еңбек қатынастарының субъектiлерi болып табылады.
Шетелдiк заңды тұлға филиалының немесе өкiлдiгiнiң басшысы осы заңды тұлға атынан жұмыс
берушiнiң барлық құқықтарын жүзеге асырады және барлық мiндеттерiн орындайды.
2. Жеке және заңды тұлғалар нормативтiк құқықтық актiлер, сот шешiмдерi, сондай-ақ құрылтай
құжаттары не сенiмхат негiзiнде өздерiне берiлген өкiлеттiктер шегiнде қызметкерлердiң немесе жұмыс
берушiнiң мүдделерiн бiлдiредi.
20-бап. Еңбек қатынастарының туындау негiздерi
1. Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларды қоспағанда, еңбек қатынастары
қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасында осы Кодекске сәйкес жасалған еңбек шартының негiзiнде
туындайды.
2. Қазақстан Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында, жұмыс берушiнiң актiлерiнде
белгiленген жағдайларда және тәртiппен еңбек шартын жасау алдында:
1) лауазымға сайлану (сайлау);
2) тиiстi лауазымға орналасуға конкурс бойынша сайлану;
3) лауазымға тағайындау немесе лауазымға бекiту;
4) заңда уәкiлеттiк берiлген органдардың белгiленген квота есебiне жұмысқа жiберуi;
5) еңбек шартын жасасу туралы сот шешiмiн шығару рәсiмдерi болуы мүмкiн.
21-бап. Белгiленген квота есебiне жiберiлген
азаматтармен еңбек шартын жасасу
1. Жергiлiктi атқарушы орган Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған халық санаттарын
жұмысқа орналастыру үшiн квота белгiлейдi.
2. Жұмысқа орналасу үшiн жiберiлген адамдардың бiлiктiлiгi жұмыс берушiнiң талаптарына сәйкес
келген жағдайда, жұмыс берушiлер белгiленген квота шегiнде олармен еңбек шартын жасасады.
22-бап. Қызметкердiң негiзгi құқықтары мен мiндеттерi
1. Қызметкердiң:
1) осы Кодексте көзделген тәртiппен және жағдайларда еңбек шартын жасасуға, өзгертуге, толықтыруға
және бұзуға;
2) жұмыс берушiден еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарын орындауды талап етуге;
3) еңбек қауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға;
4) еңбек жағдайлары мен еңбектi қорғаудың жай-күйi туралы толық және дәйектi ақпарат алуға;
5) еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес уақтылы және толық көлемде жалақы
төленуiне;
6) бос тұрып қалу үшiн осы Кодекске сәйкес ақы алуға;
7) тынығуға, оның iшiнде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына;
8) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, өз еңбек құқықтарының берiлуi мен
оларды қорғау үшiн, кәсiподақ немесе басқа да бiрлестiктер құру, сондай-ақ оларға мүшелiк құқығын қоса
алғанда, бiрiгуге;
9) өзiнiң өкiлдерi арқылы ұжымдық келiссөздерге қатысуға және ұжымдық шарт жобасын әзiрлеуге,
сондай-ақ қол қойылған ұжымдық шартпен танысуға;
10) осы Кодексте көзделген тәртiппен кәсiптiк даярлықтан, қайта даярлықтан өтуге және өзiнiң
бiлiктiлiгiн арттыруға;
11) еңбек мiндеттерiн атқаруға байланысты денсаулығына келтiрiлген зиянды өтетуге;
12) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда мiндеттi әлеуметтiк
сақтандырылуға;
13) кепiлдiктерге және өтемақы төлемдерiне;
14) өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн заңға қайшы келмейтiн барлық тәсiлдермен қорғауға;
15) бiрдей еңбегi үшiн қандай да болмасын кемсiтусiз бiрдей ақы алуға;
16) еңбек дауын шешу үшiн таңдауы бойынша келiсiм комиссиясына, сотқа жүгiнуге;
17) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сәйкес жабдықталған жұмыс орнына;
18) Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы заңнамасында, сондай-ақ
еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген талаптарға сәйкес жеке және ұжымдық қорғану
құралдарымен, арнаулы киiммен қамтамасыз етiлуге;
19) өзiнiң денсаулығына немесе өмiрiне қауiп төндiретiн жағдай туындаған кезде, бұл туралы тiкелей
басшы немесе жұмыс берушiнiң өкiлiн хабардар ете отырып, жұмысты орындаудан бас тартуға;
20) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптарға сәйкес келмеуi себептi ұйымның
жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына;
21) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi органға немесе оның аумақтық бөлiмшелерiне өзiнiң жұмыс орнындағы
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жағдайларын тексеру туралы өтiнiш жасауға, сондай-ақ еңбек
жағдайларын, қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды жақсартуға байланысты мәселелердi тексеру мен қарауға
өкiлдiкпен қатысуға;
22) жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы iс-әрекетiне (әрекетсiздiгiне)
шағым жасауға;
23) бiлiктiлiгiне, еңбектiң күрделiлiгiне, орындалған жұмыстың саны мен сапасына, сондай-ақ еңбек
жағдайларына сәйкес еңбегiне ақы төленуiне;
24) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында және ұжымдық шартта көзделген
нысандарда ұйымды басқаруға қатысуға;
25) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгiленген тәртiппен, ереуiлге
құқықты қоса алғанда, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешуге құқығы бар.
2. Қызметкер:
1) еңбек мiндеттерiн еңбек шартына, ұжымдық шартқа, жұмыс берушiнiң актiлерiне сәйкес орындауға;
2) еңбек тәртiбiн сақтауға;
3) жұмыс орнында еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау, өрт қауiпсiздiгi мен өндiрiстiк санитария
жөнiндегi талаптарды сақтауға;
4) жұмыс берушiнiң және қызметкерлердiң мүлкiне ұқыпты қарауға;
5) адамдардың өмiрi мен денсаулығына, жұмыс берушi мен қызметкерлер мүлкiнiң сақталуына қауiп
төндiретiн ахуал туындағаны, сондай-ақ бос тұрып қалу туындағаны туралы жұмыс берушiге хабарлауға;
6) еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты өзiне мәлiм болған мемлекеттiк құпияны, қызметтiк,
коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды құрайтын мәлiметтердi жария етпеуге;
7) жұмыс берушiге келтiрiлген зиянды осы Кодексте белгiленген шектерде өтеуге мiндеттi.
3. Қызметкердiң осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол өзге де мiндеттердi
атқарады.
23-бап. Жұмыс берушiнiң негiзгi құқықтары мен мiндеттерi
1. Жұмыс берушiнiң:
1) жұмысқа қабылдау кезiнде таңдау еркiндiгiне;
2) қызметкерлермен еңбек шартын осы Кодексте көзделген тәртiппен және негiздер бойынша өзгертуге,
толықтыруға және бұзуға;
3) өз өкiлеттiгi шегiнде жұмыс берушiнiң актiлерiн шығаруға құқығы бар.
Еңбек жағдайларының өзгеруiне байланысты актiлер шығару осы Кодекстiң 48-бабына сәйкес жүзеге
асырылады;
4) өз құқықтары мен мүдделерiне өкiлдiк ету және оларды қорғау мақсатында бiрлестiктер құруға және
оларға кiруге;
5) қызметкерлерден еңбек шарты, ұжымдық шарт талаптарының, еңбек тәртiптемесi ережелерiнiң және
жұмыс берушiнiң басқа да актiлерiнiң орындалуын талап етуге;
6) осы Кодексте көзделген жағдайларда және тәртiппен қызметкерлердi көтермелеуге, оларға тәртiптiк
жаза қолдануға, қызметкерлердi материалдық жауапкершiлiкке тартуға;
7) еңбек мiндеттерiн атқару кезiнде қызметкердiң келтiрген зиянын өтетуге;
8) еңбек саласындағы өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау мақсатында сотқа жүгiнуге;
9) қызметкерге сынақ мерзiмiн белгiлеуге;
10) егер жеке еңбек шартының талаптарында ескертiлген болса, қызметкердi оқытуға байланысты өз
шығындарын өтетуге құқығы бар.
2. Жұмыс берушi:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, келiсiмдердiң, ұжымдық шарттың, еңбек шартының,
өздерi шығарған актiлердiң талаптарын сақтауға;
2) жұмысқа қабылдаған кезде осы Кодексте белгiленген тәртiппен және жағдайларда қызметкерлермен
еңбек шарттарын жасасуға;
3) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау бойынша iшкi бақылауды жүзеге асыруға;
4) қызметкерге еңбек шартында келiсiлген жұмысты беруге;
5) қызметкерге Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде, еңбек шартында,
ұжымдық шартта, жұмыс берушiнiң актiлерiнде көзделген жалақы мен өзге де төлемдердi уақтылы және
толық мөлшерде төлеуге;
6) қызметкердi жұмыс берушiнiң актiлерiмен және ұжымдық шартпен таныстыруға;
7) қызметкерлердiң өкiлдерiне ұжымдық келiссөздер жүргiзу, ұжымдық шарттар жасасу, сондай-ақ
олардың орындалуын бақылау үшiн қажеттi толық және дәйектi ақпарат беруге;
8) қызметкерлер өкiлдерiнiң ұсыныстарын қарауға, ұжымдық келiссөздер жүргiзуге және осы Кодексте
белгiленген тәртiппен ұжымдық шарт жасасуға;
9) қызметкерлердi Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, еңбек шартына, ұжымдық шартқа
сәйкес еңбек жағдайларымен қамтамасыз етуге;
10) қызметкерлердi жабдықпен, құралдармен, техникалық құжаттамамен және еңбек мiндеттерiн атқару
үшiн қажеттi өзге де құралдармен өз қаражаты есебiнен қамтамасыз етуге;
11) мемлекеттiк еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
12) егер жұмысты жалғастыру қызметкердiң және өзге де адамдардың өмiрiне, денсаулығына қауiп
төндiретiн болса, жұмысты тоқтата тұруға;
13) қызметкерлердi мiндеттi әлеуметтiк сақтандыруды жүзеге асыруға;
14) қызметкер еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыруға;
15) қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беруге;
16) қызметкерлердiң еңбек қызметiн растайтын құжаттардың және оларды зейнетақымен
қамсыздандыруға арналған ақшаны ұстап қалу мен аудару туралы деректердiң сақталуын және мемлекеттiк
мұрағатқа тапсырылуын қамтамасыз етуге;
17) қызметкерге зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыс жағдайлары мен кәсiптiк аурудың
болу мүмкiндiгi туралы ескертуге;
18) жұмыс орындары мен технологиялық процестерде қауiп-қатердi болғызбау жөнiнде шаралар
қабылдауға, өндiрiстiк және ғылыми-техникалық прогрестi ескере отырып профилактикалық жұмыстар
жүргiзуге;
19) жұмыс уақытының, оның iшiнде әрбiр қызметкер орындайтын үстеме жұмыстардың, зиянды (ерекше
зиянды), қауiптi еңбек жағдайларындағы жұмыстардың, ауыр жұмыстардың нақты есебiн жүргiзуге;
20) қызметкерлердiң кәсiби даярлықтан, қайта даярлықтан өтуiн және олардың бiлiктiлiгiн арттыруды
осы Кодекске сәйкес қамтамасыз етуге;
21) қызметкердiң еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн орындау кезiнде өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген
зиянды осы Кодекске және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өтеуге;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi органның және еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның аумақтық
бөлiмшелерiнiң лауазымды адамдарын, қызметкерлер өкiлдерiн, еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық
инспекторларды ұйымдардағы еңбек қауiпсiздiгiнiң, еңбек жағдайы және еңбектi қорғаудың жай-күйiн және
Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы заңнамасының сақталуын,
сондай-ақ өндiрiстегi жазатайым оқиға мен кәсiптiк ауруларды тексеру үшiн кедергiсiз жiберуге;
23) жұмысқа қабылдау кезiнде осы Кодекстiң 31-бабына сәйкес еңбек шартын жасасу үшiн қажеттi
құжаттарды талап етуге мiндеттi.
3. Жұмыс берушiнiң осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол өзге де мiндеттердi
атқарады.
Ескерту. 23-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-б.
қараңыз) Заңымен.
ЕРЕКШЕ БӨЛIМ
2-БӨЛIМ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ
4-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ
24-бап. Еңбек шартының нысанасы
Еңбек шарты бойынша қызметкер сыйақы үшiн тиiстi бiлiктiлiгi бойынша жұмысты (еңбек функциясын)
атқарады және еңбек тәртiптемесiн сақтайды, ал жұмыс берушi еңбек жағдайларын қамтамасыз етедi,
қызметкерге Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, еңбек шартында, ұжымдық шартта,
тараптардың келiсiмiнде көзделген жалақыны уақтылы және толық көлемiнде төлейдi және өзге де
төлемдердi жүзеге асырады.
25-бап. Еңбек шартын жасасу кезiндегi құқықтар мен
мүмкiндiктер теңдiгiнiң кепiлдiктерi
1. Еңбек шартын жасасу кезiнде құқықтар мен мүмкiндiктер теңдiгiн бұзуға тыйым салынады.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жүктiлiк, үш жасқа дейiнгi балаларының болуы,
кәмелетке толмағандық, мүгедектiк еңбек шартын жасасу құқығын шектей алмайды.
Осы тармақтың бiрiншi абзацында көрсетiлген адамдар санатының талабы бойынша жұмыс берушi бас
тарту себебiн жазбаша нысанда хабарлауға мiндеттi.
3. Еңбек шартын жасасу кезiнде құқықтар мен мүмкiндiктер теңдiгiнiң бұзылу фактiсi анықталған
жағдайда, жұмыс берушi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылықта болады.
26-бап. Еңбек шартын жасасуға қойылатын шектеулер
1. Еңбек шартын:
1) медициналық қорытынды негiзiнде адамның денсаулық жағдайы бойынша қайшы келетiн жұмысты
орындауға;
2) ауыр жұмыстарға, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарға,
сондай-ақ жұмыс берушiнiң мүлкi мен басқа да құндылықтарының сақталуын қамтамасыз етпегенi үшiн
қызметкердiң толық материалдық жауапкершiлiгi көзделетiн лауазымдар мен жұмыстарға, он сегiз жасқа
толмаған азаматтармен;
3) соттың заңды күшiне енген үкiмiне сәйкес белгiлi бiр лауазымға тұру немесе белгiлi бiр қызметпен
шұғылдану құқығынан айырылған азаматтармен;
4) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен шетелдiк жұмыс күшiн тартуға жергiлiктi
атқарушы органның рұқсатын алғанға дейiн немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
шектеулердi немесе алып тастауларды сақтамай, Қазақстан Республикасы аумағында уақытша тұратын
шетелдiктермен және азаматтығы жоқ адамдармен жасасуға жол берiлмейдi.
2. Адамға мемлекеттiк қызметiн тоқтатқаннан кейiн бiр жыл бойы коммерциялық ұйымға жұмысқа
орналасуға, егер мемлекеттiк функцияларды орындау кезеңiнде аталған адам өзiнiң лауазымдық
өкiлеттiктерiне орай осы коммерциялық ұйымның қызметiн тексеру нысанында бақылауды тiкелей жүзеге
асырған болса не осы коммерциялық ұйымның қызметi өзiнiң құзыретiне сәйкес аталған адаммен
байланысты болса, жол берiлмейдi.
Ескерту. 26-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
27-бап. Еңбек шартының шарттардың өзге түрлерiнен
ерекшелiгi
Еңбек шартында мына талаптардың бiреуiнiң болуы:
1) қызметкердiң жұмысты (еңбек функциясын) белгiлi бiр бiлiктiлiк, мамандық, кәсiп немесе лауазым
бойынша орындауы;
2) мiндеттемелердiң еңбек тәртiптемесiне бағына отырып жеке орындалуы;
3) қызметкердiң еңбегi үшiн жалақы алуы еңбек шартының шарттардың өзге түрлерiнен ерекшелiгi
болып табылады.
28-бап. Еңбек шартының мазмұны
1. Еңбек шартында:
1) тараптардың деректемелерi:
жұмыс берушi-жеке тұлғаның тегi, аты, әкесiнiң аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта
көрсетiлген болса), оның тұрақты тұратын мекен-жайы, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы, нөмiрi,
берiлген күнi, салық төлеушiнiң тiркеу нөмiрi;
жұмыс берушi-заңды тұлғаның толық атауы мен орналасқан жерi, жұмыс берушi-заңды тұлғаның
мемлекеттiк тiркеу нөмiрi мен күнi, салық төлеушiнiң тiркеу нөмiрi;
қызметкердiң тегi, аты, әкесiнiң аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта көрсетiлген болса), жеке
басын куәландыратын құжаттың атауы, нөмiрi, берiлген күнi, жеке сәйкестендiру нөмiрi және салық
төлеушiнiң тiркеу нөмiрi, әлеуметтiк жеке коды;
2) белгiлi бiр мамандық, бiлiктiлiк немесе лауазым бойынша жұмысы (еңбек функциясы);
3) жұмыстың атқарылатын орны;
4) еңбек шартының мерзiмi;
5) жұмыстың басталу күнi;
6) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимi;
7) еңбекке ақы төлеу мөлшерi мен өзге де шарттары;
8) егер жұмыс ауыр жұмыстарға жататын болса және (немесе) зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауiптi жағдайларда орындалатын болса, еңбек жағдайларының сипаттамасы, кепiлдiктер мен жеңiлдiктер;
9) қызметкердiң құқықтары мен мiндеттерi;
10) жұмыс берушiнiң құқықтары мен мiндеттерi;
11) еңбек шартын өзгерту мен тоқтату тәртiбi;
12) кепiлдiктер мен өтемақы төлемдерi, оларды төлеу тәртiбi;
13) сақтандыру жөнiндегi талаптар;
14) тараптардың жауапкершiлiгi;
15) жасалу күнi мен реттiк нөмiрi болуға тиiс.
2. Тараптардың келiсiмi бойынша еңбек шартына Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы
келмейтiн өзге де талаптар енгiзiлуi мүмкiн.
3. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердiң жағдайын
нашарлататын еңбек шартының ережелерi жарамсыз деп танылады.
29-бап. Еңбек шартының мерзiмi
1. Еңбек шарты:
1) белгiленбеген мерзiмге;
2) осы баптың 1-тармағының 3), 4) және 5) тармақшаларында белгiленген жағдайларды қоспағанда, бiр
жылдан кем емес белгiлi бiр мерзiмге жасалуы мүмкiн.
Бұрын бiр жылдан кем емес белгiлi бiр мерзiмге шарт жасасқан қызметкермен жеке еңбек шарты
қайтадан жасалған жағдайда, оның iшiнде еңбек шартының мерзiмi ұзартылған кезде, ол белгiленбеген
мерзiмге жасалған болып есептеледi.
Еңбек шарты белгiленбеген мерзiмге жасалған қызметкерлер үшiн көзделген кепiлдiктер мен
өтемақыларды беруден жалтару мақсатында еңбек шарттарын белгiлi бiр мерзiмге жасауға тыйым
салынады.
Егер еңбек шартының қолданылу мерзiмi аяқталған кезде тараптардың бiрде-бiрi тәулiк iшiнде еңбек
қатынастарын тоқтатуды талап етпеген болса, онда ол белгiленбеген мерзiмге жасалған болып есептеледi;
3) белгiлi бiр жұмыстың орындалу уақытына;
4) жұмыста уақытша болмаған қызметкердi ауыстыру уақытына;
5) маусымдық жұмысты орындау уақытына жасалуы мүмкiн.
2. Жұмыс берушi-заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы лауазымындағы жұмысқа еңбек шарты
жұмыс берушiнiң құрылтай құжаттарында немесе тараптардың келiсiмiнде белгiленген мерзiмге жасалады.
Мұндай шартқа осы баптың 3-тармағында белгiленген ережелер қолданылмайды.
3. Егер еңбек шартында оның қолданылу мерзiмi айтылмаса, онда шарт белгiленбеген мерзiмге жасалған
деп есептеледi.
30-бап. Еңбек шартын жасасуға жол берiлетiн жас мөлшерi
1. Он алты жасқа толған азаматтармен еңбек шартын жасасуға жол берiледi.
2. Ата-анасының бiреуiнiң, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап алушысының жазбаша
келiсiмiмен:
1) орта бiлiм беру ұйымында негiзгi орта, жалпы орта бiлiм алған жағдайда, он бес жасқа толған
азаматтармен;
2) сабақтан бос уақытында, денсаулығына зиян келтiрмейтiн және оқу процесiн бұзбайтын жұмысты
орындау үшiн, он төрт жасқа толған оқушылармен;
3) кинематография ұйымдарында, театрларда, театр және концерт ұйымдарында, цирктерде
денсаулығына және адамгершiлiк тұрғысынан дамуына нұқсан келтiрмей, шығармалар жасауға және
(немесе) орындауға қатысу үшiн, осы баптың 2-тармағы 2) тармақшасында айқындалған талаптарды сақтай
отырып, он төрт жасқа толмаған адамдармен еңбек шарты жасалуы мүмкiн.
3. Осы баптың 2-тармағында айқындалған жағдайларда еңбек шартына кәмелетке толмаған адаммен
қатар оның ата-анасының бiреуi, қорғаншысы, қамқоршысы немесе асырап алушысы қол қоюға тиiс.
Ескерту. 30-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа
енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.
31-бап. Еңбек шартын жасасуға қажеттi құжаттар
1. Еңбек шартын жасау үшiн мынадай құжаттар:
1) жеке басының куәлiгi немесе төлқұжаты (он алты жасқа толмаған адамдар үшiн тууы туралы куәлiгi);
2) ықтиярхаты немесе азаматтығы жоқ адамның куәлiгi (Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты
тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар үшiн);
3) тиiстi бiлiмдi, дағдылар мен машықтарды талап ететiн жұмысқа еңбек шартын жасасу кезiнде бiлiмi,
бiлiктiлiгi туралы, арнаулы бiлiмi немесе кәсiптiк даярлығының болуы туралы құжат;
4) еңбек қызметiн растайтын құжат (еңбек стажы бар адамдар үшiн);
5) әскери есеп құжаты (әскери мiндеттiлер мен әскери қызметке шақырылуға жататын адамдар үшiн);
6) алдын ала медициналық куәландырудан өткенi туралы құжат (осы Кодекске және Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес осындай куәландырудан өтуге мiндеттi адамдар үшiн);
7) салық төлеушiнiң тiркеу нөмiрiн және әлеуметтiк жеке код беру туралы куәлiктердiң көшiрмелерi
қажет.
2. Жұмыс берушi осы баптың 1-тармағында көзделмеген құжаттарды талап етуге құқылы емес.
3. Қызметкердiң келiсiмiмен құжаттардың түпнұсқалары жұмыс берушiде сақталған не Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгiленген рәсiмдердi орындау үшiн уақытша қалдырылған жағдайда,
жұмыс берушi қызметкерге құжаттарды қайтару туралы жазбаша мiндеттеме бередi.
32-бап. Еңбек шартын жасасу, өзгерту және толықтыру
тәртiбi
1. Еңбек шарты жазбаша нысанда кемiнде екi дана етiп жасалады және оған тараптардың қолдары
қойылады. Еңбек шарты бiр-бiр данадан қызметкер мен жұмыс берушiде сақталады. Қызметкердiң еңбек
шартының бiр данасын алуы жазбаша нысанда расталады.
2. Еңбек шартына, оның iшiнде басқа жұмысқа ауыстыру кезiнде, өзгерiстер мен толықтырулар енгiзудi
тараптар осы баптың 1-тармағында көзделген тәртiппен жазбаша нысанда жүзеге асырады.
Еңбек шартының талаптарын өзгерту туралы ұсынысты еңбек шарты тараптарының бiрi жазбаша
нысанда бередi және екiншi тарап оны берiлген күннен бастап күнтiзбелiк жетi күн iшiнде қарайды.
3. Ұйымның атқарушы органының лауазымды адамдарымен еңбек шартын ұйым мүлкiнiң меншiк иесi
не ол уәкiлеттiк берген адам немесе орган ұйымның құрылтай құжаттарында белгiленген тәртiппен
жасайды.
33-бап. Жұмысқа қабылдауды ресiмдеу
1. Жұмысқа қабылдау жасалған еңбек шарты негiзiнде шығарылатын жұмыс берушiнiң актiсiмен
ресiмделедi.
2. Жұмыс берушi үш күн мерзiмде қызметкердi актiмен таныстыруға мiндеттi. Жұмыс берушiнiң
актiсiмен танысқаны қызметкердiң қол қоюымен куәландырылады.
3. Қызметкердiң талап етуi бойынша жұмыс берушi оған актiнiң тиiсiнше расталған көшiрмесiн беруге
мiндеттi.
Жұмысқа қабылдаған кезде жұмыс берушi қызметкердi ұйымдағы iшкi еңбек тәртiптемесi ережелерiмен,
жұмыс берушiнiң қызметкердiң жұмысына (еңбек функциясына) қатысы бар өзге де актiлерiмен, ұжымдық
шартпен таныстыруға мiндеттi.
34-бап. Қызметкердiң еңбек қызметiн растайтын құжаттар
Мына құжаттардың кез келгенi:
1) еңбек кiтапшасы;
2) тоқтату күнi мен оны тоқтатудың негiзi туралы жұмыс берушiнiң белгiсi бар еңбек шарты;
3) еңбек шартының жасалуы және тоқтатылуы негiзiнде еңбек қатынастарының туындауын және
тоқтатылуын растайтын жұмыс берушi актiлерiнен үзiндi көшiрмелер;
4) қызметкерлерге жалақы төлеу ведомосынан үзiндi көшiрмелер;
5) жұмыс берушiнiң қолы қойылған, ұйымның мөрiмен расталған не нотариат растаған қызмет ету тiзiмi
(қызметкердiң жұмысы, еңбек қызметi туралы мәлiметтер тiзбесi);
6) қызметкердiң еңбек қызметi туралы мәлiметтер қамтылған мұрағаттық анықтама қызметкердiң еңбек
қызметiн растайтын құжат болып табылады.
35-бап. Еңбек кiтапшасы
1. Еңбек кiтапшасы қызметкердiң еңбек қызметi туралы мәлiметтердi қамтитын құжат болып табылады.
2. Еңбек кiтапшаларының нысанын, оны жүргiзу және сақтау тәртiбiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлейдi.
3. Жұмыс берушi қызметкердiң еңбек кiтапшасына (ол бар болған кезде) ұйымдағы еңбек қызметi
туралы тиiстi жазбалар енгiзуге мiндеттi.
4. Еңбек кiтапшасына еңбек шартын тоқтатудың себептерi туралы жазбалар осы Кодекстiң нормаларын
көрсете отырып жүргiзiлуге тиiс.
36-бап. Еңбек шартындағы сынақ мерзiмi туралы талап
1. Еңбек шартында қызметкердiң тапсырылатын жұмысқа бiлiктiлiгiнiң сәйкестiгiн тексеру мақсатымен
сынақ мерзiмi туралы талап белгiленуi мүмкiн. Бұл талап еңбек шартында болмаса, қызметкер жұмысқа
сынақ мерзiмiнсiз қабылданды деп есептеледi.
2. Сынақ мерзiмi еңбек шарты күшiне енген кезден басталады.
3. Сынақ мерзiмi кезеңiнде қызметкерлерге осы Кодекстiң нормалары, еңбек шартының, ұжымдық
шарттың талаптары қолданылады.
4. Сынақ мерзiмi қызметкердiң жұмыс стажына қосылады және үш айдан аспауға тиiс. Қызметкер
жұмыста iс жүзiнде болмаған кезең сынақ мерзiмiне есептелмейдi.
5. Жұмысқа қабылдау кезiнде:
тиiстi лауазымға орналасуға конкурс бойынша жұмысқа қабылданатын адамдарға;
орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм беру ұйымын бiтiрген және алған мамандығы бойынша
жұмысқа алғаш кiретiн адамдарға;
мүгедектерге сынақ мерзiмi белгiленбейдi.
Ескерту. 36-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа
енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.
37-бап. Жұмысқа қабылдау кезiндегi сынақ нәтижесi
1. Сынақ мерзiмi кезеңiнде қызметкердiң жұмысы терiс нәтиже берсе, жұмыс берушi сынақ мерзiмi
аяқталуына күнтiзбелiк жетi күн қалғаннан бастап қызметкерге жазбаша түрде ескертiп, бұл қызметкердi
сынақ мерзiмiнен өте алмады деп тануға негiз болған себептердi көрсете отырып, онымен еңбек шартын
бұзуға құқылы.
2. Егер сынақ мерзiмi аяқталса және тараптардың ешқайсысы еңбек шартының бұзылуын талап етпесе,
онда қызметкер сынақтан өткен болып есептеледi.
3. Жұмыс берушi сынақ мерзiмi аяқталғанға дейiн қызметкердi одан жоғары лауазымға тағайындаған
жағдайда да қызметкер сынақтан өткен болып есептеледi.
38-бап. Еңбек шарты қолданылуының басталуы
1. Еңбек шартының қолданылуы оған тараптардың қолы қойылған күннен не шартта белгiленген күннен
басталады.
2. Қызметкердi жұмысқа нақты жiберу еңбек шартына тараптардың қолы қойылғаннан кейiн ғана жүзеге
асырылады.
3. Жұмыс берушiнiң кiнәсiнен еңбек шарты болмаған және (немесе) тиiстi үлгiде ресiмделмеген
жағдайда, ол Қазақстан Республикасы заңдарында белгiленген тәртiппен жауаптылықта болады. Бұл
жағдайда еңбек қатынастары қызметкер жұмысқа кiрiскен күннен бастап туындады деп есептеледi.
39-бап. Еңбек шартының жарамсыздығы
1. Еңбек шарты:
1) алдау, күш көрсету, қауiп төндiру арқылы ықпал етiп;
2) нақты немесе заңды салдар туғызу ниетiнсiз (жалған еңбек шарты);
3) әрекетке қабiлетсiз деп танылған адаммен;
4) осы Кодекстiң 30-бабы 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда, он төрт
жасқа толмаған адаммен;
5) ата-анасының бiреуiнiң, қамқоршысының, асырап алушысының келiсiмiнсiз, он алты жасқа толмаған
адаммен жасалған жағдайларда, сот оны жарамсыз деп таниды.
2. Еңбек шартының жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жарамсыз деп танылуы бұрынғы қызметкердiң еңбегiне
ақы алу, жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған күндерi үшiн өтемақы төлемiн, өзге де
төлемдер мен жеңiлдiктер алу құқығынан айрылуына әкеп соқпайды.
3. Еңбек шартының жұмыс берушiнiң немесе қызметкердiң кiнәсiнен жарамсыз деп танылуы олардың
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылығына әкеп соғады.
4. Еңбек шартының жекелеген талаптарының жарамсыз деп танылуы еңбек шартының тұтастай
жарамсыздығына әкеп соқпайды.
40-бап. Еңбек шартында келiсiлмеген жұмысты орындауға
тыйым салу
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыс
берушi қызметкерден еңбек шартында келiсiлмеген жұмысты орындауды талап етуге құқылы емес.
41-бап. Қызметкердi басқа жұмысқа ауыстыру
1. Қызметкердi басқа жұмысқа ауыстыру деп:
1) қызметкер жұмысының (еңбек функциясының) өзгеруi, яғни жұмысты басқа лауазым, мамандық,
кәсiп, бiлiктiлiк бойынша орындау;
2) орындау кезiнде еңбек шартында келiсiлген еңбек жағдайлары (жалақы мөлшерi, жұмыс уақыты мен
тынығу уақытының режимi, жеңiлдiктер мен басқа да жағдайлар) өзгеретiн жұмысты тапсыру;
3) жұмыс берушiнiң оқшауланған құрылымдық бөлiмшесiне ауыстыру;
4) жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге ауыстыру есептеледi.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкердi басқа жұмысқа ауыстыруға
қызметкердiң келiсiмiмен жол берiледi, ол еңбек шартына тиiстi өзгерiстер енгiзумен және жұмыс берушiнiң
актiсiмен ресiмделедi.
3. Қызметкердi сол ұйымда басқа жұмыс орнына, осы ұйымның сол жердегi басқа құрылымдық
бөлiмшесiне ауыстыру, оған басқа механизмде немесе агрегатта жұмыс iстеудi тапсыру, егер бұл осы
баптың 1-тармағында көзделген өзгерiстерге әкеп соқпаса, басқа жұмысқа ауыстыру болып табылмайды
және бұған қызметкердiң келiсiмiн алу талап етiлмейдi.
42-бап. Қызметкердi жұмыс берушiмен бiрге басқа
жерге ауыстыру
1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудiң анағұрлым ұзақ мерзiмi көзделмесе, жұмыс берушi
жұмыс берушiнiң басқа жерге көшетiнi туралы қызметкерге кемiнде бiр ай бұрын жазбаша ескертуге
мiндеттi.
2. Қызметкер жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге жұмысқа ауыстырылған жағдайда, жұмыс берушi
қызметкердiң көшуiне байланысты осы Кодекстiң 153-бабында көзделген өтемақы төлемдерiн жасайды.
3. Қызметкер жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге ауысудан жазбаша түрде бас тартқан жағдайда,
қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстiң 59-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген негiз
бойынша тоқтатылады.
43-бап. Өндiрiстiк қажеттiлiк жағдайында басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
Өндiрiстiк қажеттiлiк болған, оның iшiнде жоқ қызметкердi уақытша алмастырған жағдайда, жұмыс
берушiнiң қызметкердi оның келiсiмiнсiз күнтiзбелiк жыл iшiнде бiр айға дейiнгi мерзiмге, орындалатын
жұмыс бойынша еңбегiне ақы төлеп, бiрақ бұрынғы жұмысындағы орташа жалақысынан кем емес
жалақымен, еңбек шартында келiсiлмеген және денсаулық жағдайы бойынша қайшы келмейтiн сол
ұйымдағы, сол жердегi басқа жұмысқа ауыстыруға құқығы бар.
44-бап. Бос тұрып қалу жағдайында басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
1. Жұмыс берушiнiң бос тұрып қалу жағдайында қызметкердiң мамандығын, бiлiктiлiгiн ескере отырып,
оның келiсiмiнсiз, күнтiзбелiк жыл iшiнде бiр айдан аспайтын мерзiмге, оны денсаулық жағдайы бойынша
қайшы келмейтiн басқа жұмысқа ауыстыруға құқығы бар.
2. Бос тұрып қалу жағдайындағы ауыстыру кезiнде қызметкердiң еңбегiне ақы төлеу орындалатын
жұмыс бойынша, бiрақ оның бұрынғы жұмысындағы орташа айлық жалақысының кемiнде үштен екiсi
мөлшерiнде жүргiзiледi.
Еңбек жағдайының өзгеруiне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан жазбаша түрде бас
тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстiң 59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында
көзделген негiздер бойынша тоқтатылады.
45-бап. Денсаулық жағдайы бойынша басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
1. Қызметкер денсаулық жағдайы бойынша медициналық қорытындыда көрсетiлген мерзiмге неғұрлым
жеңiл жұмысқа уақытша ауыстырылады. Тараптардың келiсiмiмен қызметкердiң бұрынғы жұмысы
бойынша жалақысы сақталуы мүмкiн.
2. Қызметкердiң еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты жарақаттануына, кәсiптiк ауруға шалдығуына
немесе денсаулығына өзге де зақым келуiне байланысты еңбекке қабiлеттiлiгi қалпына келгенше немесе
мүгедектiк белгiленгенге дейiн жұмыс берушi қызметкердi анағұрлым жеңiл жұмысқа ауыстыруға не
Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына , сондай-ақ еңбек шартының, ұжымдық шарттың
талаптарына сәйкес залалдың өтемiн төлей отырып, оны жұмыстан босатуға мiндеттi.
3. Қызметкер еңбек мiндеттерiн атқаруға байланысты өндiрiстiк жарақат алған, кәсiптiк ауруға
шалдыққан немесе денсаулығына өндiрiске байланысты емес өзге де зақым келген кезде басқа жұмысқа
ауысудан жазбаша түрде бас тартқан жағдайда қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстiң 59-бабы 1тармағының 4) тармақшасында көзделген негiз бойынша тоқтатылады.
46-бап. Қызметкердi басқа жұмысқа ауыстыруды шектеу
Қызметкердiң денсаулық жағдайы бойынша медициналық қорытындымен расталған қайшылықтар
болған кезде, оны басқа жұмысқа ауыстыруға жол берiлмейдi.
47-бап. Қызметкердi басқа жұмыс орнына ауыстыру.
Лауазым (жұмыс) атауының өзгеруi
1. Құрылымдық бөлiмшедегi, белгiлi бiр жұмыс орнындағы, механизмдегi немесе агрегаттағы жұмыстың
өзгеше еңбек жағдайлары болуын қоспағанда, қызметкердi басқа жұмыс орнына не сол жердегi басқа
құрылымдық бөлiмшеге ауыстыруға, не оған еңбек шартында келiсiлген лауазым, мамандық, кәсiп,
бiлiктiлiк шегiнде басқа механизмдегi немесе агрегаттағы жұмысты тапсыруға қызметкердiң келiсiмi талап
етiлмейдi.
2. Қызметкер үшiн еңбек жағдайларын және (немесе) еңбек шартын өзгертуге әкеп соқпайтын қызметкер
лауазымының (жұмысының), құрылымдық бөлiмшенiң атауын өзгертудi, басқару құрылымын өзгертудi
жұмыс берушi қызметкердiң келiсiмiнсiз жүзеге асыра алады.
48-бап. Еңбек жағдайларының өзгеруi
1. Өндiрiстi ұйымдастырудағы, соның iшiнде қайта ұйымдастыру кезiндегi өзгерiстерге және (немесе)
жұмыс берушiнiң жұмыс көлемiнiң қысқаруына байланысты, қызметкер еңбек шартында келiсiлген тиiстi
бiлiктiлiктегi лауазым, мамандық немесе кәсiп бойынша жұмысын жалғастырған кезде, оның еңбек
жағдайларын өзгертуге жол берiледi.
Еңбек жағдайлары өзгерген кезде еңбек шартына және (немесе) ұжымдық шартқа тиiстi толықтырулар
мен өзгерiстер енгiзiледi.
2. Егер еңбек шарты мен ұжымдық шартта ескертудiң анағұрлым ұзақ мерзiмi көзделмесе, жұмыс берушi
қызметкерге және (немесе) оның өкiлдерiне еңбек жағдайларының өзгеруi туралы бiр айдан кешiктiрмей
жазбаша түрде ескертуге тиiс.
Егер қызметкер жұмысты жаңа жағдайда жалғастыруға келiспесе, онда жұмыс берушi - бар болса,
қызметкердiң бiлiктiлiгi мен денсаулық жағдайына сәйкес келетiн өзге жұмысты, ал мұндай жұмыс болмаса,
қызметкердiң бiлiктiлiгi мен денсаулық жағдайы ескерiлiп, ол орындай алатын, бос тұрған төмен лауазым
немесе ақысы төмен бос жұмысты жазбаша нысанда ұсынуға мiндеттi.
3. Еңбек жағдайларының өзгеруiне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан жазбаша түрде бас
тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстiң 59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында
көзделген негiз бойынша тоқтатылады.
4. Егер осы баптың 1-тармағында көзделген мән-жайлар қызметкерлердiң санын немесе штатын
қысқартуға әкеп соғуы мүмкiн болса, жұмыс берушiнiң жұмыс орындарын сақтау мақсатында,
қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрiн ескере отырып, толық емес жұмыс уақыты режимiн енгiзуге құқығы бар.
Жұмыс берушi қызметкерлердiң санын немесе штатын қысқартуға әкеп соғуы мүмкiн толық емес жұмыс
уақыты режимiн тоқтатуды қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрiн ескере отырып жүргiзедi.
49-бап. Жұмыс берушiнiң атауы, ведомстволық тиесiлiгi
өзгерген, мүлкiнiң меншiк иесi ауысқан немесе
жұмыс берушi қайта құрылған кездегi еңбек
қатынастары
Жұмыс берушiнiң атауы, ведомстволық тиесiлiгi өзгерген, мүлкiнiң меншiк иесi ауысқан немесе жұмыс
берушi қайта құрылған жағдайларда қызметкерлермен еңбек қатынастары өзгерiссiз жалғаса бередi.
50-бап. Жұмыстан шеттету
1. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, жұмыс берушi тиiстi уәкiлеттi
мемлекеттiк органдардың актiлерi негiзiнде қызметкердi жұмыстан шеттетуге мiндеттi.
2. Жұмыс берушi осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайлардан басқа:
1) жұмыста алкогольдiк, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас) жағдайында болған
немесе жұмыс күнi iшiнде осындай масаңдық туғызатын заттарды пайдаланған;
2) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау ережелерi бойынша емтихан тапсырмаған;
3) жұмыс берушi берген жеке және (немесе) ұжымдық қорғану құралдарын пайдаланбаған;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мiндеттi болып табылатын болса, медициналық
тексеруден не ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өтпеген;
5) егер оның iс-әрекеттерi немесе әрекетсiздiгi авариялық ахуал туғызуға, еңбектi қорғау, өрт қауiпсiздiгi
ережелерiнiң не көлiктегi қозғалыс қауiпсiздiгiнiң бұзылуына әкеп соғуы мүмкiн болса, қызметкердi
жұмыстан шеттетуге мiндеттi.
3. Жұмыстан шеттету кезеңiнде қызметкердiң жалақысы сақталмайды және еңбекке уақытша
қабiлетсiздiгi бойынша жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен жәрдемақы төленбейдi.
4. Қызметкердi жұмыстан шеттету оны шеттету үшiн негiз болған себептер анықталғанға және (немесе)
жойылғанға дейiнгi мерзiмге жүзеге асырылады.
5. Жұмыс берушi қызметкердi жұмыстан заңсыз шеттеткен жағдайда оның жалақысы сақталады.
Ескерту. 50-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (2008 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
51-бап. Еңбек шартын тоқтату негiздерi
Мыналар:
1) тараптардың келiсiмi бойынша еңбек шартын бұзу;
2) еңбек шарты мерзiмiнiң аяқталуы;
3) жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
4) қызметкердiң бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
5) тараптардың еркiнен тыс мән-жайлар;
6) қызметкердiң еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартуы;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкердiң
сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе еңбек қатынастарын жалғастыру мүмкiндiгiн
болғызбайтын лауазымға тағайындалуы;
8) еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы;
9) жұмыс берушiнiң атқарушы органы басшысымен жасалған еңбек шартында көзделген негiздер еңбек
шартын тоқтату негiздерi болып табылады.
52-бап. Тараптардың келiсiмi бойынша еңбек шартын бұзу
1. Еңбек шарты тараптардың келiсiмi бойынша бұзылуы мүмкiн.
2. Еңбек шартын тараптардың келiсiмi бойынша бұзуға тiлек бiлдiрушi еңбек шартының бiр тарапы
екiншi тарапына хабарлама жiбередi. Хабарлама алған тарап үш жұмыс күнi iшiнде екiншi тарапқа
қабылданған шешiм туралы жазбаша нысанда хабарлауға мiндеттi.
3. Тараптардың келiсiмi бойынша еңбек шартының бұзылу күнi қызметкер мен жұмыс берушiнiң
арасындағы келiсу бойынша айқындалады.
4. Еңбек шартында қызметкермен келiсiм бойынша, жұмыс берушiнiң қызметкерге бiр жылғы орташа
жалақысынан кем емес мөлшерде өтемақы төлей отырып, осы баптың 2-тармағында белгiленген талаптарды
сақтамай-ақ еңбек шартын бұзу құқығы көзделедi.
53-бап. Мерзiмiнiң аяқталуына байланысты еңбек
шартын тоқтату
1. Белгiлi бiр мерзiмге жасалған еңбек шарты, мерзiмiнiң аяқталуына байланысты тоқтатылады.
2. Еңбек шартында келiсiлген мерзiмге сәйкес, қызметкердiң соңғы жұмыс күнi белгiлi бiр мерзiмге
жасалған еңбек шарты мерзiмiнiң аяқталар күнi болып табылады.
3. Жұмыстың аяқталған күнi белгiлi бiр жұмыстың орындалу уақытына жасалған еңбек шарты
мерзiмiнiң аяқталар күнi болып табылады.
4. Жұмыс орны (лауазымы) сақталған қызметкердiң жұмысқа шыққан күнi уақытша болмаған
қызметкердiң орнын ауыстыру уақытына жасалған еңбек шарты мерзiмiнiң аяқталар күнi болып табылады.
5. Егер еңбек шартының мерзiмi аяқталғанда еңбек қатынастары iс жүзiнде жалғасып, тараптардың
ешқайсысы оның тоқтатылуын талап етпесе, шарттың қолданылуы белгiленбеген мерзiмге ұзартылды деп
есептеледi.
54-бап. Жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек
шартын бұзудың негiздерi
1. Қызметкермен еңбек шарты жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша:
1) жұмыс берушi - заңды тұлға таратылған не жұмыс берушi - жеке тұлғаның қызметi тоқтатылған;
2) қызметкерлер саны немесе штаты қысқартылған;
3) бiлiктiлiгiнiң жетiспеуi салдарынан қызметкер атқарып жүрген лауазымына немесе орындайтын
жұмысына сәйкес келмеген;
4) өзiнiң жұмысын жалғастыруына денсаулық жағдайының кедергi келтiруi салдарынан қызметкер
атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмеген;
5) сынақ мерзiмi кезеңiнде жұмыс нәтижесi дұрыс болмаған;
6) қызметкер бiр жұмыс күнi (жұмыс ауысымы) iшiнде дәлелдi себепсiз үш және одан да көп сағат бойы
жұмыста болмаған;
7) қызметкер жұмыста алкогольдiк, нашақорлық, психотроптық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас)
жағдайында болған, оның iшiнде жұмыс күнi iшiнде алкогольдiк, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық
(соларға ұқсас) жағдай туғызатын заттарды пайдаланған;
8) қызметкер, жарақаттар мен аварияларды қоса алғанда, ауыр зардаптарға әкеп соққан немесе соғуы
мүмкiн, еңбектi қорғау немесе өрт қауiпсiздiгi не көлiктегi жүру қауiпсiздiгi ережелерiн бұзған;
9) қызметкердiң жұмыс орнында басқаның мүлкiн ұрлау (оның iшiнде ұсақ ұрлық), оны қасақана жою
немесе бүлдiру әрекетi заңды күшiне енген сот үкiмiмен немесе қаулысымен анықталған;
10) ақшалай немесе тауарлық құндылықтарға қызмет көрсететiн қызметкердiң кiнәлi әрекеттер жасауы
немесе әрекетсiздiгi, егер бұл әрекеттер немесе әрекетсiздiк жұмыс берушiнiң тарапынан оған деген
сенiмнiң жоғалуына негiз болса;
11) тәрбиелiк функциялар атқаратын қызметкер осы жұмысын жалғастырумен сыйыспайтын,
адамгершiлiкке жат қылықтар жасаған;
12) қызметкер еңбек мiндеттерiн атқаруға байланысты өзiне мәлiм болған мемлекеттiк құпияларды және
заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтердi жария еткен;
13) егер тәртiптiк жазасы бар қызметкер еңбек мiндеттерiн дәлелдi себепсiз қайталап орындамаған
немесе тиiсiнше орындамаған;
14) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларда қызметкердiң мемлекеттiк
құпияларға жiберiлу рұқсаты тоқтатылған;
15) еңбек шартын жасасу кезiнде түпнұсқа құжаттар немесе мәлiметтер еңбек шартын жасасудан бас
тартуға негiз болатын жағдайда, қызметкер жұмыс берушiге көрiнеу жалған құжаттар немесе мәлiметтер
ұсынған;
16) жұмыс берушiнiң атқарушы органы басшысының, оның орынбасарының не жұмыс берушi бөлiмшесi
басшысының еңбек мiндеттерiн бұзуы жұмыс берушiге материалдық залал келтiруге әкеп соққан;
17) қызметкер жүктiлiгi және босануы бойынша демалыста болған, сондай-ақ егер ауру Қазақстан
Республикасының Үкiметi бекiтетiн еңбекке қабiлетсiздiктiң анағұрлым ұзақ мерзiмi белгiленген аурулар
тiзбесiне енгiзiлген жағдайларды қоспағанда, қызметкер еңбекке уақытша қабiлетсiздiгi салдарынан
қатарынан екi айдан астам уақыт жұмысқа шықпаған жағдайларда бұзылуы мүмкiн.
Өндiрiстiк жарақат алуына немесе кәсiптiк ауруға шалдығуына байланысты еңбекке қабiлеттiлiгiнен
айрылған қызметкердiң жұмыс орны (лауазымы) еңбекке қабiлеттiлiгi қалпына келгенге дейiн немесе
мүгедектiк белгiленгенге дейiн сақталады;
18) қызметкер сот актiсiне сәйкес одан әрi жұмыс iстеу мүмкiндiгiн жоятын сыбайлас жемқорлық құқық
бұзушылық жасаған жағдайларда бұзылуы мүмкiн.
2. Осы Кодексте қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша
еңбек шарттарын бұзудың қосымша негiздерi көзделген.
55-бап. Жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзу мүмкiндiктерiн шектеу
Осы Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген жағдайды қоспағанда, қызметкердiң
уақытша еңбекке қабiлетсiздiк кезеңiнде және жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында жүрген кезеңiнде
еңбек шартын жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша бұзуға жол берiлмейдi.
56-бап. Жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзу тәртiбi
1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудiң анағұрлым ұзақ мерзiмi белгiленбесе, жұмыс
берушi осы Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша
еңбек шартын бұзатыны туралы қызметкерге бiр ай бұрын жазбаша ескертуге мiндеттi. Қызметкердiң
жазбаша келiсiмiмен еңбек шартын бұзу ескерту мерзiмi аяқталғанға дейiн жүргiзiлуi мүмкiн.
2. Кәсiптiк одақтың мүшесi болып табылатын қызметкерлермен осы Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 2),
3) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша еңбек шартын бұзу, сондай-ақ осы Кодекстiң 59-бабы 1тармағының 2) тармақшасына сәйкес еңбек шартын тоқтату ұжымдық шартта көзделген тәртiппен, осы
ұйымның кәсiптiк одағы органының дәлелдi пiкiрiн ескере отырып жүргiзiледi.
3. Осы Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес еңбек шартын бұзу үшiн қызметкердiң
осы жұмысты жалғастыруына кедергi келтiретiн денсаулық жағдайы салдарынан атқаратын лауазымына
немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмеуi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген
тәртiппен медициналық-әлеуметтiк сараптама қорытындысымен расталған болуға тиiс.
4. Еңбек шартын осы Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 6) - 13) және 16) тармақшаларында көзделген
негiздер бойынша бұзу осы Кодекстiң 73-бабында көзделген тәртiптiк жазалар қолдану тәртiбi және 74бабының талаптары сақтала отырып жүргiзiледi.
5. Еңбек шарты осы Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында көзделген негiздер
бойынша бұзылған кезде, қызметкер келiскен жағдайда жұмыс берушi оны басқа жұмысқа ауыстыру
шараларын қабылдауға тиiс.
6. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе, қызметкер бiлiктiлiгiнiң
жеткiлiксiздiгi салдарынан атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмегендiктен,
жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу аттестациялық комиссияның шешiмiне
негiзделуге тиiс, оның құрамына қызметкерлер өкiлi қатысуға тиiс.
Қызметкерлердi аттестаттау тәртiбi, талаптары мен кезеңдiлiгi ұжымдық шартта, ал ол жоқ болған
жағдайда жұмыс берушiнiң актiсiнде айқындалады.
57-бап. Қызметкердiң бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу
1. Осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкер жұмыс берушiге кемiнде бiр
ай бұрын жазбаша ескерте отырып, еңбек шартын өзiнiң бастамасы бойынша бұзуға құқылы.
2. Еңбек шарты қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы келiсiм бойынша осы баптың 1-тармағында
көзделген ескерту мерзiмi аяқталғанға дейiн бұзылуы мүмкiн.
3. Еңбек шартын бұзу жұмысты жалғастыру мүмкiндiгiнiң болмауына байланысты жағдайларда,
қызметкер еңбек шартын өтiнiште көрсетiлген мерзiмде бұзу туралы жұмыс берушiге жазбаша ескертедi.
4. Қызметкер жұмыс берушiнiң еңбек шарты талаптарын орындамағаны туралы оған жазбаша
хабарлауға құқылы. Егер жетi күн мерзiм өткен соң жұмыс берушiнiң еңбек шарты талаптарын орындамауы
жалғасқан жағдайда, қызметкер үш жұмыс күнiнен кешiктiрмей жұмыс берушiге жазбаша ескерте отырып,
еңбек шартын бұзуға құқылы.
5. Қызметкер осы бапта көзделген ескерту мерзiмi iшiнде еңбек шартын бұзу туралы өтiнiшiн жазбаша
нысанда қайтарып алуға құқылы.
6. Осы бапта көрсетiлген ескерту мерзiмi өткен соң қызметкер жұмысты тоқтатуға құқылы, ал жұмыс
берушi қызметкерге еңбек қызметiне байланысты құжаттар мен оған тиесiлi ақшалай төлемдердi беруге
мiндеттi.
7. Осы Кодексте қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн еңбек шартын қызметкердiң бастамасы
бойынша бұзудың ерекше тәртiбi көзделедi.
58-бап. Тараптардың еркiнен тыс мән-жайлар бойынша
еңбек шартын тоқтату
1. Еңбек шарты тараптардың еркiнен тыс мына мән-жайлар бойынша:
1) қызметкер әскери қызметке шақырылған (кiрген) кезде қызметкер тиiстi құжатты ұсынған күннен
бастап үш күн мерзiмнен кешiктiрiлмей;
2) қызметкер не жұмыс берушi-жеке тұлға еңбек қатынастарын жалғастыру мүмкiндiгiн болғызбайтын
жазамен сотталған сот үкiмi заңды күшiне енген кезде;
3) қызметкер не жұмыс берушi-жеке тұлға қайтыс болған жағдайда, сондай-ақ сот қызметкердi не жұмыс
берушi - жеке тұлғаны қайтыс болды деп жариялаған немесе хабарсыз кеттi деп таныған жағдайда;
4) сот қызметкердi әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi деп таныған, соның салдарынан
қызметкердiң бұрынғы жұмысын жалғастыруға мүмкiндiгi болмайтын жағдайда;
5) бұрын осы жұмысты атқарған қызметкер жұмысына қайта алынған жағдайда тоқтатылуға тиiс.
2. Сот үкiмiнiң, шешiмiнiң заңды күшiне енген күнi немесе қызметкердiң қайтыс болған күнi осы баптың
1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында көрсетiлген негiздер бойынша еңбек шартының тоқтатылған күнi
болып табылады.
59-бап. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас
тартқан кезде еңбек шартын тоқтату
1. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартқан кезде қызметкермен еңбек шарты:
1) қызметкер жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге жұмысқа ауысудан бас тартқан;
2) еңбек жағдайларының өзгеруiне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан бас тартқан;
3) жұмыс берушi - заңды тұлға қайта құрылған кезде қызметкер жұмысты жалғастырудан бас тартқан;
4) еңбек мiндеттерiн атқаруға байланысты өндiрiстiк жарақат алған, кәсiптiк ауруға шалдыққан немесе
денсаулығына өндiрiске байланысты емес өзге де зақым келген кезде қызметкер басқа жұмысқа ауысудан
бас тартқан жағдайларда тоқтатылуға жатады.
2. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан жазбаша түрде бас тартқан кезде ғана еңбек шартын
тоқтатуға жол берiледi.
3. Қызметкердiң уақытша еңбекке қабiлетсiз болуы (оның iшiнде жүктiлiгi және босануы бойынша) және
демалысы кезеңiнде еңбек шартын тоқтатуға жол берiлмейдi.
60-бап. Қызметкердiң сайланбалы жұмысқа (лауазымға)
ауысуына немесе оның лауазымға тағайындалуына
байланысты еңбек шартын бұзу
Егер Қазақстан Республикасының заңдарында осындай лауазымдарды атқаратын адамдарға ақы
төленетiн өзге лауазымдарда iстеуге тыйым салу белгiленген болса, қызметкердiң сайланбалы жұмысқа
(лауазымға) ауысуына немесе лауазымға тағайындалуына байланысты онымен еңбек шарты бұзылады.
Қызметкердiң жұмыс берушiнi хабардар етуi және қызметкердiң жұмысқа (лауазымға) сайлану немесе
тағайындалу актiсi негiз болып табылады.
61-бап. Еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы
салдарынан еңбек шартын тоқтату
1. Егер еңбек шартын жасасу талаптарын бұзу еңбек қатынастарын жалғастыру мүмкiндiгiн болғызбаса:
1) медициналық қорытынды негiзiнде қызметкердiң денсаулық жағдайына қайшы келетiн жұмысты
атқаруға еңбек шарты жасалған;
2) адамды белгiлi бiр лауазымдарды немесе белгiлi бiр қызметтi атқару құқығынан айырған заңды
күшiне енген сот үкiмiн немесе шешiмiн бұза отырып жұмысты орындауға еңбек шарты жасалған;
3) белгiленген тәртiппен шетелдiк жұмыс күшiн тартуға рұқсат алмай немесе Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген шектеулердi немесе алып тастауларды сақтамай, шетелдiк
азаматтармен және азаматтығы жоқ адамдармен еңбек шарты жасалған;
3-1) осы Кодекстiң 26-бабының 2-тармағында аталған адаммен еңбек шарты жасалған;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да жағдайларда еңбек шартын жасасу
талаптарының бұзылуы салдарынан еңбек шарты тоқтатылуға тиiс.
2. Егер қызметкердi оның келiсiмiмен жұмыс берушiде бар басқа, орындау үшiн қызметкерге шектеу
қойылмайтын жұмысқа ауыстыру мүмкiндiгi болмаса, осы баптың 1-тармағының 1) - 2) тармақшаларында
көзделген негiздер бойынша еңбек шартын тоқтатуға жол берiледi. Қызметкер басқа жұмысқа ауысуға
келiсiм берген кезде, онымен еңбек шарты жасалады.
3. Еңбек шарты осы баптың 1-тармағының 1), 3) тармақшаларында көзделген жағдайларда тоқтатылған
кезде, жұмыс берушi қызметкерге үш айдағы орташа жалақысы мөлшерiнде өтемақы төлемiн жүргiзедi.
Ескерту. 61-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
62-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын ресiмдеу
1. Жұмыс берушi - жеке тұлға қайтыс болған (сот қайтыс болды деп хабарлаған немесе хабарсыз кеттi
деп таныған) жағдайда еңбек шартының тоқтатылуын және үй қызметкерлерiмен еңбек шартының
тоқтатылуын қоспағанда, еңбек шартының тоқтатылуы жұмыс берушiнiң актiсiмен ресiмделедi.
2. Жұмыс берушiнiң актiсiнде осы Кодекске сәйкес еңбек шартын тоқтатудың негiзi көрсетiлуге тиiс.
3. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыстың соңғы күнi еңбек шартының
тоқтатылған күнi болып табылады.
4. Жұмыс берушiнiң еңбек шартын тоқтату туралы актiсiнiң көшiрмесi үш күн мерзiмде қызметкерге
тапсырылады не оған хабарламалы хатпен жiберiледi.
63-бап. Еңбек кiтапшасын және еңбек қызметiне
байланысты құжаттарды беру
1. Жұмыс берушi еңбек шарты тоқтатылған күнi қызметкерге еңбек кiтапшасын немесе қызметкердiң
еңбек қызметiн растайтын өзге де құжатты беруге мiндеттi.
2. Жұмыс берушi қызметкердiң (оның iшiнде бұрынғы қызметкердiң) талап етуi бойынша өтiнiш
берiлген кезден бастап бес жұмыс күнi iшiнде оның мамандығын (бiлiктiлiгiн, лауазымын), жұмыс iстеген
уақытын және жалақы мөлшерiн көрсете отырып, анықтаманы, қызметкердiң бiлiктiлiгi және оның жұмысқа
көзқарасы туралы мәлiметтердi қамтитын мiнездеме-ұсынымды, сондай-ақ осы Кодексте көзделген басқа да
құжаттарды беруге мiндеттi.
3. Жұмыс берушi - заңды тұлға таратылған, банкроттыққа ұшыраған, жұмыс берушi - жеке тұлға
қызметiн тоқтатқан кезде жұмыс берушi, қызметкердiң алдында берешегi болса, жалақы және өзге де
төлемдер бойынша жинақталған берешектiң мөлшерi туралы тиiстi түрде ресiмделген анықтама беруге
мiндеттi.
5-тарау. ҚЫЗМЕТКЕРДIҢ ЖЕКЕ ДЕРЕКТЕРIН ҚОРҒАУ
64-бап. Қызметкердiң жеке деректерi, оларды өңдеу
Қызметкердiң жеке деректерi - еңбек қатынастары туындаған, жалғасқан және тоқтатылған кезде қажет
болатын қызметкер туралы ақпарат.
Қызметкердiң жеке деректерiн өңдеу - қызметкердiң жеке деректерiн алу, сақтау, беру.
65-бап. Қызметкердiң жеке деректерiн өңдеуге қойылатын
талаптар
Қызметкердiң жеке деректерiн өңдеу кезiнде жұмыс берушi мынадай талаптарды сақтауға мiндеттi:
1) қызметкердiң жеке деректерiн өңдеу заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң сақталуын
қамтамасыз ету, қызметкердiң жұмысқа орналасуына, оқуына және қызметте жоғарылауына жәрдемдесу,
қызметкердiң жеке қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырылады;
2) қызметкердiң өңделетiн жеке деректерiнiң көлемi мен мазмұны Қазақстан
Республикасының Конституциясына , осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына
сәйкес айқындалады;
3) қызметкердiң жеке деректерiн оның өзi табыс етедi;
4) жұмыс берушiнiң қызметкерден оның саяси, дiни және өзге де сенiмдерi мен жеке өмiрi туралы
ақпарат талап етуге құқығы жоқ
5) жұмыс берушiнiң қызметкерден оның қоғамдық бiрлестiктерге, соның iшiнде кәсiптiк одақтарға
мүшелiгi немесе олардағы қызметi туралы ақпарат талап етуге құқығы жоқ
6) жұмыс берушiнiң қызметкердiң мүдделерiне қатысты шешiмдер қабылдаған кезде қызметкердiң
автоматтандырылған өңдеу немесе электрондық алу нәтижесiнде алынған жеке деректерiн негiзге алуға
құқығы жоқ
7) жұмыс берушi қызметкердiң жеке деректерiн қорғауды Қазақстан Республикасының заңнамасында
белгiленген тәртiппен қамтамасыз етедi.
66-бап. Қызметкердiң жеке деректерiн сақтау
Жұмыс берушi ұйымдағы қызметкердiң жеке деректерiн сақтау тәртiбiн Қазақстан Республикасының
заңнамасында белгiленген талаптарды сақтай отырып белгiлейдi.
Қызметкердiң жеке деректерiн сақтау тәртiбiн белгiлейтiн жұмыс берушiнiң актiлерiмен қызметкер
таныстырылуға тиiс.
67-бап. Қызметкердiң жеке деректерiн беру
1. Қызметкердiң жеке деректерiн беру кезiнде жұмыс берушi мынадай талаптарды сақтауға:
1) қызметкердiң жазбаша келiсiмiнсiз оның жеке деректерiн үшiншi тарапқа хабарламауға;
2) арнайы уәкiлеттiк берiлген адамдарға ғана қызметкердiң жеке деректерiн алуға рұқсат етуге тиiс. Бұл
ретте, аталған адамдар қызметкердiң нақты функцияларды орындау үшiн қажеттi жеке деректерiн ғана алуға
құқылы болып, құпиялылық режимiн сақтауға;
3) қызметкердiң жеке деректерiн ұйым шегiнде берудi жұмыс берушiнiң қызметкер таныстырылуға тиiс
актiсiне сәйкес жүзеге асыруға тиiс.
2. Қызметкердiң жеке деректерi берiлген адамдар бұл деректер қандай мақсат үшiн хабарланса, сол
мақсатта ғана пайдалануға тиiс және Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларды
қоспағанда, оны үшiншi тарапқа беруге құқылы емес.
68-бап. Қызметкердiң жұмыс берушiде сақталатын жеке
деректерiн қорғауды қамтамасыз ету мақсатындағы
құқықтары
Қызметкердiң жұмыс берушiде сақталатын жеке деректерiн қорғауды қамтамасыз ету мақсатында:
1) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкердiң жеке
деректерi бар жазбалардың көшiрмелерiн алу құқығын қоса алғанда, өзiнiң жеке деректерiне тегiн
қолжетiмдiлiгiне;
2) дұрыс емес немесе толық емес жеке деректердi, сондай-ақ осы Кодекстiң талаптарын бұза отырып
өңделген деректердi алып тастауға немесе түзетуге;
3) бұрын қызметкердiң дұрыс емес немесе толық емес жеке деректерi берiлген адамдарға ол деректерге
жасалған түзетулердi жұмыс берушiнiң хабарлауын талап етуге;
4) жеке деректерiн өңдеген кезде жұмыс берушiнiң жiберген iс-әрекеттерi (әрекетсiздiгi) үшiн сотқа
шағым жасауға құқығы бар.
6-тарау. ЕҢБЕК ТӘРТIПТЕМЕСI. ЕҢБЕК ТӘРТIБI
69-бап. Еңбек тәртiптемесiнiң ережелерi
1. Жұмыс берушi еңбек тәртiптемесiнiң ережелерiн қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе отырып бекiтедi.
2. Еңбек тәртiптемесiнiң ережелерiнде қызметкерлердiң жұмыс уақыты мен тынығу уақыты, еңбек
тәртiбiн қамтамасыз етудiң талаптары, еңбек қатынастарын реттеудiң өзге де мәселелерi белгiленедi.
3. Қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн еңбек тәртiптемесi Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бекiтiлетiн жарғыларда және ережелерде реттеледi.
4. Еңбек тәртiптемесiнiң ережелерiн орындау жұмыс берушiлер мен қызметкерлер үшiн мiндеттi болып
табылады.
70-бап. Еңбек тәртiбiн қамтамасыз ету
Еңбек тәртiбiн жұмыс берушi жеке және ұжымдық еңбек үшiн қажеттi ұйымдастырушылық және
экономикалық жағдайлар жасау, қызметкерлердiң еңбекке саналы көзқарасы арқылы, сендiру, адал еңбегi
үшiн көтермелеу әдiстерiмен, сондай-ақ тәртiптiк терiс қылық жасаған қызметкерлерге тәртiптiк жаза
қолдану арқылы қамтамасыз етедi.
71-бап. Еңбегi үшiн көтермелеу
1. Жұмыс берушi қызметкерлерге еңбектегi жетiстiктерi үшiн көтермелеудiң кез келген түрiн қолдануға
құқылы.
2. Қызметкерлердi көтермелеудiң түрлерi мен оларды қолданудың тәртiбi Қазақстан Республикасының
заңнамасында, жұмыс берушiнiң актiлерiнде, еңбек шартында, ұжымдық шартта айқындалады.
72-бап. Тәртiптiк жазалар
1. Жұмыс берушi қызметкердiң тәртiптiк терiс қылық жасағаны үшiн:
1) ескерту;
2) сөгiс;
3) қатаң сөгiс;
4) осы Кодексте белгiленген жағдайларда еңбек шартын жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша бұзу
түрiндегi тәртiптiк жаза қолдануға құқылы.
2. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделмеген тәртiптiк жазаларды
қолдануға жол берiлмейдi.
73-бап. Тәртiптiк жазаларды қолдану және оған
шағым жасау тәртiбi
1. Жұмыс берушi өзiнiң актiсiн шығару арқылы тәртiптiк жаза қолданады.
2. Жұмыс берушi тәртiптiк жазаны қолданғанға дейiн қызметкерден жазбаша түсiнiктеме талап етуге
мiндеттi. Қызметкердiң жазбаша түсiнiктеме беруден бас тартуы тәртiптiк жаза қолдануға кедергi жасай
алмайды. Қызметкер аталған түсiнiктеменi беруден бас тартқан жағдайда тиiстi акт жасалады.
3. Жұмыс берушi тәртiптiк жазаның түрiн айқындау кезiнде жасалған тәртiптiк терiс қылықтың
мазмұнын, сипатын және ауырлығын, оны жасаудың мән-жайларын, қызметкердiң оның алдындағы және
одан кейiнгi тәртiбiн, еңбекке деген көзқарасын ескеруге тиiс.
4. Әрбiр тәртiптiк терiс қылығы үшiн қызметкерге бiр тәртiптiк жаза ғана қолданыла алады.
5. Жұмыс берушiнiң қызметкерге тәртiптiк жаза қолдану туралы актiсi:
1) қызметкердiң еңбекке уақытша қабiлетсiздiгi;
2) қызметкер мемлекеттiк немесе қоғамдық мiндеттер атқару уақытына жұмыстан босатылған;
3) қызметкер демалыста болған;
4) қызметкер iссапарда болған кезеңде шығарылмайды.
6. Тәртiптiк жаза қолдану туралы акт ол шығарылған күнiнен бастап үш жұмыс күнi iшiнде тәртiптiк
жазаға тартылған қызметкерге қолын қойғызып хабарланады. Қызметкер жұмыс берушiнiң актiсiмен
танысқанын қол қойып растаудан бас тартқан жағдайда, тәртiптiк жаза қолдану туралы актiде ол туралы
тиiстi жазба жасалады. Қызметкердi жұмыс берушiнiң тәртiптiк жаза қолдану туралы актiсiмен жеке
таныстыруға мүмкiндiк болмаған жағдайда жұмыс берушi актiнi қызметкерге хабарламалы хатпен жiберуге
мiндеттi.
7. Қызметкер тәртiптiк жаза жөнiнде осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым жасай алады.
74-бап. Тәртiптiк жазаларды белгiлеу мерзiмi
1. Осы Кодекстiң 73-бабы 5-тармағында және Қазақстан Республикасының басқа да заңдарында
көзделген жағдайларды қоспағанда, тәртiптiк жаза қызметкерге тәртiптiк терiс қылық анықталғаннан кейiн
тiкелей, бiрақ ол анықталған күннен бастап бiр айдан кешiктiрiлмей қолданылады.
2. Тәртiптiк жазаны - тәртiптiк терiс қылық жасалған күннен бастап алты айдан асқаннан кейiн, ал
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген немесе ревизия немесе жұмыс берушiнiң қаржышаруашылық қызметiн тексеру нәтижелерi бойынша тәртiптiк терiс қылығы анықталған жағдайларда
қызметкер тәртiптiк терiс қылық жасаған күннен бастап бiр жылдан асқаннан кейiн қолдануға болмайды.
Көрсетiлген мерзiмдерге қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу уақыты кiрмейдi.
3. Қызметкердiң еңбекке уақытша қабiлетсiздiгiне, мемлекеттiк немесе қоғамдық мiндеттер орындау
үшiн жұмыстан босатылуына, демалыста, iссапарда болуына байланысты жұмыста болмаған уақытында
тәртiптiк жаза қолдану мерзiмiнiң барысы тоқтатыла тұрады.
75-бап. Тәртiптiк жазаның қолданылу мерзiмi
1. Осы Кодекстiң 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көзделген жағдайды қоспағанда, тәртiптiк
жазаның қолданылу мерзiмi ол қолданылған күннен бастап алты айдан аспауға тиiс. Егер осы мерзiм iшiнде
қызметкер жаңа тәртiптiк жазаға тартылмаса, оның тәртiптiк жазасы жоқ деп есептеледi.
2. Қызметкерге тәртiптiк жаза қолданған жұмыс берушi өзiнiң бастамасымен, қызметкердiң немесе оның
тiкелей басшысының өтiнуiмен, қызметкерлер өкiлiнiң өтiнiшi бойынша тәртiптiк жазаны мерзiмiнен бұрын
алып тастауға құқылы.
7-тарау. ЖҰМЫС УАҚЫТЫ
76-бап. Жұмыс уақыты
1. Ұзақтығы қалыпты, ұзақтығы қысқартылған және толық емес жұмыс уақыты болуы мүмкiн.
2. Жұмыс уақытына дайындық-қорытынды жұмыстар (наряд-тапсырма, материалдар, құралдар алу,
техникамен, құжаттамалармен танысу, жұмыс орнын дайындау және жинау, дайын өнiмдi тапсыру және
басқалар), еңбек технологиясында, еңбектi ұйымдастыруда, еңбектi нормалау мен қорғау ережелерiнде
көзделген үзiлiстер, қызметкер өзiнiң уақытына еркiн иелiк ете алмайтын жұмыс орнында болу немесе
жұмысты күту уақыты, мереке және демалыс күндерiндегi кезекшiлiктер, үйдегi кезекшiлiк және еңбек
шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушiнiң актiлерiнде не Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiнде айқындалатын басқа да кезеңдер жатады.
77-бап. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
1. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиiс.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы үшiн төленетiндей
төлемақымен ұзақтығы аз жұмыс уақыты көзделуi мүмкiн.
78-бап. Қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн жұмыс
уақытының қысқартылған ұзақтығы
1. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы осы Кодекстiң
181-бабына сәйкес белгiленедi.
2. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарда
iстейтiн қызметкерлер үшiн жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы осы Кодекстiң 202-бабына сәйкес
белгiленедi.
3. Бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектер үшiн жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы осы
Кодекстiң 224-бабына сәйкес белгiленедi.
4. Еңбек шартында, ұжымдық шартта осы баптың 1 - 3-тармақтарында көрсетiлгеннен кем жұмыс
уақытының ұзақтығы көзделуi мүмкiн.
5. Қызметкерлерге жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгiленген кезде еңбекке ақы төлеу осы
Кодекске сәйкес жүргiзiледi.
79-бап. Толық емес жұмыс уақыты
Осы Кодексте белгiленген қалыпты ұзақтықтан аз уақыт, оның iшiнде:
толық емес жұмыс күнi, яғни күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының нормасын азайту;
толық емес жұмыс аптасы, яғни жұмыс аптасындағы жұмыс күндерiнiң санын қысқарту;
бiр мезгiлде күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының нормасын азайту және жұмыс
аптасындағы жұмыс күндерiнiң санын қысқарту толық емес жұмыс уақыты болып есептеледi.
80-бап. Толық емес жұмыс уақытындағы жұмыс жағдайлары
1. Еңбек шартында тараптардың келiсiмiмен қызметкер үшiн толық емес жұмыс уақыты белгiленуi
мүмкiн.
2. Толық емес жұмыс уақыты белгiлi немесе белгiсiз мерзiмге белгiленедi.
3. Толық емес жұмыс уақыты жағдайларында жұмыс iстеу қызметкер үшiн осы Кодексте, еңбек
шартында, ұжымдық шартта, келiсiмдерден белгiленген жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының
ұзақтығын қандай да бiр шектеуге әкеп соқтырмайды.
81-бап. Жұмыс аптасының түрлерi
1. Қызметкерлер үшiн екi демалыс күнi бар бес күндiк жұмыс аптасы белгiленедi. Бес күндiк жұмыс
аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың (ауысымның) ұзақтығы жұмыстың ерекшелiгi ескерiле және жұмыс
аптасының белгiленген ұзақтығы сақтала отырып, жұмыс берушiнiң актiсiмен айқындалады.
2. Өндiрiс сипаты мен жұмыс жағдайлары бойынша бес күндiк жұмыс аптасын енгiзу қисынсыз болатын
ұйымдарда бiр демалыс күнi бар алты күндiк жұмыс аптасы белгiленедi.
3. Жұмыс берушi еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес бес күндiк
немесе алты күндiк жұмыс аптасын белгiлейдi.
82-бап. Күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы
1. Бес күндiк жұмыс аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы апталық
норма 40 сағат болғанда - 8 сағаттан, апталық норма 36 сағат болғанда - 7 сағат 12 минуттан және апталық
норма 24 сағат болғанда 5 сағаттан аспауға тиiс.
2. Алты күндiк жұмыс аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы апталық
норма 40 сағат болғанда - 7 сағаттан, апталық норма 36 сағат болғанда - 6 сағаттан және апталық норма 24
сағат болғанда 4 сағаттан аспауға тиiс.
3. Күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы, күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының)
басталу және аяқталу уақыты, жұмыстағы үзiлiстер уақыты жұмыс аптасының белгiленген ұзақтығы сақтала
отырып, ұйымның еңбек тәртiптемесi ережелерiмен, еңбек шартымен, ұжымдық шартпен белгiленедi.
4. Өнер және мәдени демалыс кәсiптiк ұйымдарының шығармашылық қызметкерлерi, бұқаралық ақпарат
құралдарының қызметкерлерi, спортшылар, жаттықтырушылар үшiн Қазақстан Республикасының еңбек
заңнамасына, жұмыс берушiнiң актiлерiне, ұжымдық шартқа немесе еңбек шартына сәйкес күнделiктi
жұмыстың (жұмыс ауысымының) өзгеше ұзақтығы белгiленуi мүмкiн.
83-бап. Күнделiктi жұмысты (жұмыс ауысымын) бөлiктерге
бөлу
1. Күнделiктi жұмысты (жұмыс ауысымын) бөлiктерге бөлуге:
1) жұмыс қарқындылығы әртүрлi болатын жұмыстарда;
2) егер бұл қызметкердiң әлеуметтiк-тұрмыстық және өзге де жеке қажеттiлiктерiмен байланысты болса,
оның бастамасы бойынша жол берiледi.
2. Күнделiктi жұмысты (жұмыс ауысымын) бөлiктерге бөлген кезде жұмыс уақытының жалпы ұзақтығы
күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының) белгiленген ұзақтығынан аспауға тиiс.
3. Күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысымы) бөлiктерге бөлiнетiн жұмыс түрлерi, жұмыстағы үзiлiстердiң
саны мен ұзақтығы, сондай-ақ осындай жағдайлары бар жұмыс үшiн қызметкерлерге төленетiн
өтемақылардың түрлерi мен мөлшерi еңбек шартында, ұжымдық шартта белгiленедi.
84-бап. Ауысымдық жұмыс
1. Өндiрiстiк процестiң ұзақтығы не жұмыс берушiнiң өндiрiстiк қызметiнiң режимi күнделiктi жұмыс
ұзақтығының нормасынан асып кеткен жағдайларда ауысымдық жұмыс белгiленуi мүмкiн.
2. Ауысымдық жұмыс кезiнде жұмыс ауысымының ұзақтығы, бiр жұмыс ауысымынан екiншiсiне өту
қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе отырып жұмыс берушi бекiткен ауысым кестелерiмен белгiленедi.
3. Жұмыс берушi ауысым кестелерiн қызметкерлер назарына осы кестелер қолданысқа енгiзiлгенге дейiн
бiр айдан кешiктiрмей жеткiзедi.
4. Қызметкердi қатарынан екi жұмыс ауысымында жұмысқа тартуға тыйым салынады.
85-бап. Икемдi жұмыс уақыты режимiндегi жұмыс
1. Қызметкерлердiң әлеуметтiк-тұрмыстық және жеке қажеттiлiктерiн өндiрiс мүдделерiмен үйлестiру
мақсатында икемдi жұмыс уақыты режимi белгiленуi мүмкiн.
2. Икемдi жұмыс уақыты режимiнiң кезiнде:
1) тiркелген жұмыс уақыты;
2) қызметкер сол уақыт iшiнде еңбек мiндеттерiн өз қалауы бойынша атқаруға құқылы икемдi
(ауыспалы) жұмыс уақыты;
3) есептiк кезең белгiленедi.
3. Шегiнде қызметкерлердiң осы санаты үшiн белгiленген жұмыс уақыты ұзақтығының орташа нормасы
сақталуға тиiс кезең икемдi жұмыс уақыты кезеңiндегi есептiк кезең деп танылады.
4. Икемдi жұмыс уақыты кезеңiндегi есептiк кезең бiр айдан аспауға тиiс.
5. Икемдi жұмыс уақыты кезеңiндегi күнделiктi жұмыстың (жұмыс ауысымының) және (немесе) апта
сайынғы жұмыс уақытының ұзақтығы күнделiктi және (немесе) апта сайынғы жұмыс уақыты ұзақтығының
нормасынан көп немесе аз болуы мүмкiн.
6. Тiркелген жұмыс уақытының, икемдi (ауыспалы) жұмыс уақытының ұзақтығы, икемдi жұмыс уақыты
режимiндегi есептiк кезең еңбек шартында, ұжымдық шартта белгiленедi.
86-бап. Жұмыс уақытының жиынтық есебi
1. Жұмыс уақытының жиынтық есебi үздiксiз жұмыс iстейтiн өндiрiстерде, цехтарда, учаскелерде және
өндiрiс (жұмыс) жағдайлары бойынша қызметкерлердiң осы санаты үшiн белгiленген жұмыс уақытының
күнделiктi немесе апта сайынғы ұзақтығы сақтала алмайтын жұмыстардың кейбiр түрлерiнде қолданылады.
2. Шегiнде қызметкерлердiң осы санаты үшiн белгiленген күнделiктi және (немесе) апта сайынғы жұмыс
уақыты ұзақтығының нормасы орташа алғанда сақталуға тиiс кезең жұмыс уақытының жиынтық есебi
кезiндегi есептiк кезең деп танылады.
3. Кез келген, бiрақ бiр жылдан аспайтын күнтiзбелiк кезең немесе белгiлi бiр жұмысты орындау кезеңi
жұмыс уақытының жиынтық есебi кезiндегi есептiк кезең болуы мүмкiн.
4. Жұмыс уақытының жиынтық есебiн белгiлеу кезiнде жұмыстың аяқталуы мен келесi жұмыс күнiнiң
(жұмыс ауысымының) басталуы арасындағы қызметкердiң демалыс ұзақтығының сақталуы мiндеттi болып
табылады.
5. Жұмыс уақытының жиынтық есебi кезiнде жұмыс iстеу тәртiбi, жұмыс уақытының жиынтық есебi
белгiленетiн қызметкерлердiң санаттары, қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрi ескерiле отырып, еңбек шартында
немесе ұжымдық шартта не жұмыс берушiнiң актiсiнде айқындалады.
6. Осы Кодекстiң 183, 190, 225-баптарында көзделген жағдайларда жұмыс уақытының жиынтық есебiн
қолдануға жол берiлмейдi.
87-бап. Түнгi уақыттағы жұмыс
1. 22 сағаттан бастап таңертеңгi сағат 6-ға дейiнгi уақыт түнгi уақыт болып есептеледi.
2. Қызметкерлердi түнгi уақыттағы жұмысқа тарту осы Кодексте белгiленген шектеулер сақтала отырып
жүргiзiледi.
88-бап. Үстеме жұмысқа тартуды шектеу
1. Үстеме жұмыстарға:
1) жүктi әйелдер;
2) он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер жiберiлмейдi.
2. Осы Кодекстiң 90-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, үстеме жұмыстарға тартуға
қызметкердiң жазбаша келiсiмiмен ғана жол берiледi.
89-бап. Үстеме жұмыстардың шектi саны
1. Үстеме жұмыстар әрбiр қызметкер үшiн тәулiк iшiнде - екi сағаттан, ал ауыр жұмыстарда, еңбек
жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарда бiр сағаттан аспауға тиiс.
2. Үстеме жұмыстардың жалпы ұзақтығы айына он екi сағаттан және жылына жүз жиырма сағаттан
аспауға тиiс.
3. Үстеме жұмыстардың шектi санын шектеу осы Кодекстiң 90-бабының 1) тармақшасында көзделген
жағдайлардағы жұмыстарға қолданылмайды.
90-бап. Қызметкерлердiң келiсiмiнсiз үстеме жұмыстарға
жол берiлетiн ерекше жағдайлар
Қызметкерлердiң келiсiмiнсiз үстеме жұмыстарға тек қана мынадай жағдайларда:
1) ел қорғанысы үшiн, сондай-ақ төтенше жағдайларды, дүлей зiлзаланы немесе өндiрiстiк аварияны
болдырмау не олардың зардаптарын дереу жою үшiн қажеттi жұмыстар жүргiзу кезiнде;
2) сумен жабдықтаудың, газбен жабдықтаудың, жылумен жабдықтаудың, энергиямен жабдықтаудың
және тiршiлiктi қамтамасыз етудiң басқа жүйелерiнiң қалыпты жұмыс iстеуiн бұзатын өзге де мән-жайларды
жою үшiн;
3) егер үзiлiс жасауға болмайтын жұмыста ауыстыратын қызметкер келмей қалғанда, басқа
қызметкермен ауыстыру шарасын дереу қолдана отырып, жұмысты жалғастыру үшiн жол берiледi.
91-бап. Жұмыс уақытын есепке алуды жүргiзу тәртiбi
1. Жұмыс берушi қызметкердiң нақты жұмыс iстеген жұмыс уақытын есепке алуды жүзеге асыруға тиiс.
2. Қызметкер жұмыс iстеген және жұмыс iстемеген уақыт қамтылатын нақты жұмыс уақыты есепке
алынуға тиiс.
3. Жұмыс iстелген уақыт құрамында нақты жұмыс iстелген жұмыс уақыты және жұмыс уақытына
жатқызылатын өзге де уақыт кезеңдерi есепке алынуға тиiс. Бұл ретте үстеме жұмыстар уақыты, түнгi
уақыттағы, демалыс, мереке күндердегi жұмыстар, iссапар күндерi бөлек есептеледi.
4. Жұмыс iстелмеген уақыт құрамында ақы төленетiн және ақы төленбейтiн уақыт, сондай-ақ
қызметкердiң және (немесе) жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жоғалтылған жұмыс уақыты есепке алынуға тиiс.
5. Жұмыс уақытын есепке алу жұмыс берушi айқындаған құжаттарда жүргiзiледi.
6. Қызметкердiң жұмыс уақытына жұмыстарды жұмыс орнынан тыс жерлерде орындаған не олардың
орындалуын жұмыс берушi нақты уақытпен тiркей алмайтын кезеңдер қосылатын жағдайларда, бұл
кезеңдер жұмыс уақытын есепке алу құжаттарында еңбек шартында белгiленген жұмыстар көлемiн орындау
ретiнде белгiленедi.
8-тарау. ТЫНЫҒУ УАҚЫТЫ
92-бап. Тынығу уақытының түрлерi
Тынығу уақытының түрлерi:
1) жұмыс күнi (жұмыс ауысымы) iшiндегi үзiлiстер - тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiс;
ауысымiшiлiк және арнаулы үзiлiстер;
2) күнделiктi (ауысымаралық) тынығу;
3) демалыс күндерi (апта сайынғы үздiксiз тынығу);
4) мереке күндерi;
5) демалыстар болып табылады.
93-бап. Тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiс
1. Қызметкерге күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысымы) iшiнде тынығуға және тамақтануға арналған
ұзақтығы жарты сағаттан кем болмайтын бiр үзiлiс берiлуге тиiс.
2. Осы баптың 3-тармағында белгiленген жағдайларды қоспағанда, тынығуға және тамақтануға арналған
үзiлiс күнделiктi жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемiнде үш сағат өткеннен кейiн және төрт
сағаттан кешiктiрiлмей белгiленуге тиiс.
3. Ұзақтығы 8 сағаттан асатын күнделiктi жұмыста (жұмыс ауысымында) жұмыс уақытының икемдi
жиынтық есебi режимi кезiнде тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiс күнделiктi жұмыс (жұмыс
ауысымы) басталғаннан кемiнде төрт сағат өткеннен кейiн белгiленуi мүмкiн.
4. Тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiс беру уақыты, оның ұзақтығы еңбек тәртiптемесi
ережелерiнде, еңбек шартында, ұжымдық шартта белгiленедi.
5. Тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiс уақыты жұмыс уақытына қосылмайды. Өндiрiс
жағдайлары бойынша үзiлiс беру мүмкiн болмайтын жұмыстарда жұмыс берушi қызметкердi жұмыс
уақытында арнаулы жабдықталған орында тынығу және тамақтану мүмкiндiгiмен қамтамасыз етуге
мiндеттi. Мұндай жұмыстардың тiзбесi, тынығудың және тамақтанудың тәртiбi мен орны ұжымдық шартта
немесе жұмыс берушiнiң қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе отырып шығарылған актiлерiнде белгiленедi.
94-бап. Ауысымiшiлiк және арнаулы үзiлiстер
1. Жұмыстың жекелеген түрлерiнде қызметкерлерге технологияға және өндiрiс пен еңбектi
ұйымдастыруға байланысты, жұмыс уақытына қосылатын ауысымiшiлiк үзiлiстер берiледi. Бұл жұмыс
түрлерi, мұндай үзiлiстер берудiң ұзақтығы мен тәртiбi ұжымдық шартта немесе жұмыс берушiнiң
қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе отырып қабылданған актiлерiнде белгiленедi.
2. Жылдың суық мезгiлiнде ашық ауада немесе жылытылмайтын жабық үй-жайларда жұмыс iстейтiн,
сондай-ақ тиеу-түсiру жұмыстарында iстейтiн қызметкерлерге жылыну және тынығу үшiн жұмыс уақытына
қосылатын арнаулы үзiлiстер берiледi. Жұмыс берушi қызметкерлердiң жылынуы мен тынығуына арналған
үй-жайлардың жабдықталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Бiр жарым жасқа толмаған балалары бар жұмыс iстейтiн әйелдерге тынығуға және тамақтануға
арналған үзiлiстен бөлек, осы Кодекстiң 188-бабына сәйкес баланы тамақтандыруға арналған қосымша
үзiлiстер берiледi.
95-бап. Күнделiктi (ауысымаралық) тынығудың ұзақтығы
Қызметкердiң жұмыстың аяқталуы мен оның келесi күнi басталуы (жұмыс ауысымы) арасындағы
күнделiктi (ауысымаралық) тынығуының ұзақтығы он екi сағаттан кем болмауға тиiс.
96-бап. Демалыс күндерi
1. Қызметкерлерге апта сайын демалыс күндерi берiледi.
2. Бес күндiк жұмыс аптасында қызметкерлерге аптасына екi демалыс күнi, ал алты күндiк жұмыс
аптасында - бiр күн берiледi.
3. Бес күндiк және алты күндiк жұмыс аптасында жексенбi жалпы демалыс күнi болып табылады. Бес
күндiк жұмыс аптасындағы екiншi демалыс күнi жұмыс берушiнiң актiсiнде немесе ауысым кестесiнде
белгiленедi. Егер ұжымдық шартта, еңбек шартында өзгеше белгiленбесе, екi демалыс күнi қатар берiледi.
4. Мұсылман күнтiзбесi бойынша атап өтiлетiн Құрбан айттың бiрiншi күнi, 7 қаңтар - православиелiк
Рождество демалыс күндерi болып табылады.
5. Үздiксiз өндiрiстерде немесе өндiрiстiк-техникалық жағдайлар бойынша немесе халыққа ұдайы
үздiксiз қызмет ету қажеттiгi салдарынан демалыс күндерi жұмысты тоқтату мүмкiн болмайтын
өндiрiстерде iстейтiн қызметкерлерге демалыс күндерi жұмыс берушiнiң қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе
отырып қабылданған актiлерiнде бекiтiлген ауысымдық кестеге сәйкес қызметкерлерге (қызметкерлер
тобына) аптаның әр күндерi кезекпен берiледi.
6. Iссапарда жүрген қызметкер демалыс күндерiн өзi жiберiлген жұмыс берушiнiң еңбек тәртiптемесiне
сәйкес пайдаланады.
97-бап. Демалыс және мереке күндерiндегi жұмыс
1. Осы Кодекстiң 98-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша
демалыс және мереке күндерiндегi жұмысқа қызметкердiң жазбаша келiсiмiмен жол берiледi.
2. Демалыс және мереке күндерiнде қызметкердiң бастамасы бойынша жұмысқа жұмыс берушiнiң
рұқсаты негiзiнде жол берiледi.
3. Демалыс және мереке күндерiндегi жұмыс кезiнде қызметкердiң қалауы бойынша оған басқа демалыс
күнi берiледi немесе осы Кодекстiң 128-бабында көрсетiлген мөлшерде ақы төленедi.
98-бап. Қызметкердiң келiсiмiнсiз демалыс және мереке
күндерi жұмысқа тартудың ерекше жағдайлары
Қызметкердiң келiсiмiнсiз демалыс және мереке күндерi жұмысқа тартуға мынадай жағдайларда:
1) төтенше жағдайларды, дүлей зiлзаланы немесе өндiрiстiк аварияны болдырмау не олардың
зардаптарын дереу жою үшiн;
2) жазатайым оқиғаларды, мүлiктiң опат болуын немесе бүлiнуiн болдырмау және оларға тексеру
жүргiзу үшiн;
3) жалпы ұйымның немесе оның жекелеген бөлiмшелерiнiң одан әрi қалыпты жұмысы осылардың жедел
орындалуына тәуелдi болатын шұғыл, бұрын көзделмеген жұмыстарды орындау үшiн жол берiледi.
99-бап. Қызметкерлердi демалыс және мереке күндерi
жұмысқа тартуды ресiмдеу
Қызметкерлердi демалыс және мереке күндерi жұмысқа тарту жұмыс берушiнiң актiсiмен ресiмделедi.
100-бап. Демалыс түрлерi
1. Қызметкерлерге демалыстардың мынадай түрлерi:
1) жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстары;
2) әлеуметтiк демалыстар берiледi.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкердiң тынығуына, жұмыс қабiлетiн қалпына келтiруiне,
денсаулығын нығайтуына және қызметкердiң өзге де жеке қажеттiктерiне арналады және жұмыс орны
(лауазымы) мен орташа жалақысы сақтала отырып, белгiлi бiр күнтiзбелiк күндер санына берiледi.
3. Әлеуметтiк демалыс деп ана болуға, балалардың күтiмiне, өндiрiстен қол үзбей бiлiм алуға қолайлы
жағдайлар жасау мақсатында және өзге де әлеуметтiк мақсаттар үшiн қызметкердi белгiлi бiр кезеңге
жұмыстан босату түсiнiледi.
4. Қызметкерлерге әлеуметтiк демалыстардың мынадай түрлерi:
1) жалақы сақталмайтын демалыс;
2) оқу демалысы;
3) баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
берiледi.
101-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығы
Егер қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн басқа нормативтiк құқықтық актiлерде , еңбек
шартында, ұжымдық шартта және жұмыс берушiнiң актiлерiнде көп күн саны көзделмесе, қызметкерлерге
ұзақтығы күнтiзбелiк жиырма төрт күн болатын жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы берiледi. Z960048
102-бап. Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары
1. Мыналарға:
1) ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарда
iстейтiн қызметкерлерге ұзақтығы кемiнде күнтiзбелiк алты күн болатын жыл сайынғы ақылы қосымша
еңбек демалыстары берiледi;
2) бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектерге ұзақтығы кемiнде күнтiзбелiк он бес күн болатын жыл
сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары берiледi.
2. Қызметкерлердiң өзге санаттарына жыл сайынғы қосымша демалыс беру және оның ең төменгi
ұзақтығы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленуi мүмкiн.
3. Еңбек шартында, ұжымдық шартта қызметкерлерге үздiксiз ұзақ жұмысы, маңызды, күрделi, жедел
жұмыстарды, сондай-ақ өзге де сипаттағы жұмыстарды орындағаны үшiн көтермелеу сипатында жыл
сайынғы ақылы қосымша демалыстар белгiленуi мүмкiн.
103-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығын
есептеу
1. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығы қолданылатын жұмыс режимдерi мен кестелерiне
қарамастан, еңбек демалысы күндерiне тура келетiн мереке күндерi есепке алынбай, күнтiзбелiк күндермен
есептеледi.
2. Жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығын есептеу кезiнде жыл сайынғы қосымша еңбек
демалыстары жыл сайынғы негiзгi еңбек демалысына қосылады. Бұл ретте жыл сайынғы еңбек
демалысының жалпы ұзақтығы ең жоғарғы шекпен шектелмейдi.
104-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқық
беретiн жұмыс стажын есептеу
Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқық беретiн жұмыс стажына:
1) нақты жұмыс iстелген уақыт;
2) қызметкер нақты жұмыс iстемеген, бiрақ оның жұмыс орны (лауазымы) мен жалақысы толық немесе
iшiнара сақталған уақыт;
3) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығына байланысты нақты жұмыс iстемеген уақыт;
4) қызметкер жұмысына қайта алыну алдында нақты жұмыс iстемеген уақыт қосылады.
105-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
тәртiбi
1. Қызметкерге жұмыс iстеген бiрiншi және келесi жылдары үшiн жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы
тараптардың келiсiмi бойынша жұмыс жылының кез келген уақытында берiледi.
2. Вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беру
ерекшелiктерi осы Кодекстiң 213-бабында белгiленедi.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы келiсiм бойынша
бөлiктерге бөлiнуi мүмкiн.
4. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы Кодекстiң 108-бабының 3-тармағындағы талаптар сақтала
отырып, осы Кодекстiң 108 және 109-баптарында белгiленген жағдайларда және тәртiппен ауыстырылады,
ұзартылады, үзiледi.
5. Жыл сайынғы еңбек демалысына ақы төлеу ол басталардан үш күнтiзбелiк күннен кешiктiрiлмей
жүргiзiледi.
106-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
кезеңiн айқындау
Жұмыс жылы қызметкердiң бiрiншi жұмыс күнiнен бастап есептелген он екi айды құрайды.
107-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
кезектiлiгi
1. Қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын берудiң кезектiлiгi еңбек шартында, ұжымдық
шартта, жұмыс берушi қызметкерлердiң пiкiрiн ескере отырып бекiтетiн демалыс кестесiнде белгiленедi.
2. Демалыс кестелерi өндiрiстiк қажеттiлiкке байланысты өзгертiлген жағдайда жұмыс берушi бұл
туралы қызметкерге еңбек демалысы басталардан кемiнде екi апта бұрын хабарлауға мiндеттi.
108-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын ауыстырудың
немесе ұзартудың жағдайлары мен тәртiбi
1. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы:
қызметкер еңбекке уақытша жарамсыз болған, жүктiлiкке және босануға байланысты демалыста болған;
егер бұл үшiн заңда жұмыстан босату көзделсе, қызметкер жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы
уақытында мемлекеттiк мiндеттер атқарған жағдайларда, толық немесе оның бiр бөлiгi ауыстырылуы немесе
ұзартылуы мүмкiн.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы (оның бiр бөлiгi) қызметкердiң жазбаша келiсiмiмен немесе
оның өтiнуi бойынша ғана ұзартылуы немесе ауыстырылуы мүмкiн. Ауыстырылған еңбек демалысы
тараптардың келiсiмi бойынша келесi жылғы еңбек демалысына қосылуы немесе қызметкердiң өтiнiшi
бойынша басқа уақытта бөлек берiлуi мүмкiн.
3. Еңбек демалысын қатарынан екi жыл бойы бермеуге тыйым салынады.
109-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып
алу
1. Жұмыс берушi жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын тек қызметкердiң жазбаша келiсiмiмен ғана үзуi
мүмкiн. Қызметкердiң жұмыс берушiнiң ұсынысынан бас тартуы еңбек тәртiбiн бұзу болып табылмайды.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға байланысты пайдаланылмаған бөлiгi еңбек
шарты тараптарының келiсiмi бойынша ағымдағы жыл iшiнде немесе келесi жұмыс жылында кез келген
уақытта берiледi не келесi жұмыс жылындағы жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысына қосылады.
3. Қызметкердi жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алған кезде демалыстың
пайдаланылмаған бөлiгiн басқа уақытта берудiң орнына қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы
келiсiм бойынша қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған бөлiгiнiң күндерi
үшiн өтемақы төлемi жүргiзiлуi мүмкiн.
4. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердi, жүктi әйелдердi және ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары
зиянды (ерекше зиянды), қауiптi жұмыстарда iстейтiн қызметкерлердi жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысынан шақыртып алуға жол берiлмейдi.
110-бап. Еңбек шарты тоқтатылған кезде пайдаланылмаған
жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы үшiн өтемақы
төлемi
Еңбек шарты тоқтатылған кезде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын (жыл сайынғы еңбек
демалыстарын) пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысының (жыл сайынғы еңбек демалыстарының) пайдаланылмаған күндерi үшiн өтемақы төлемi
жүргiзiледi.
111-бап. Жалақы сақталмайтын демалыс
1. Еңбек шарты тараптарының келiсiмi бойынша қызметкердiң өтiнiшi негiзiнде оған жалақы
сақталмайтын демалыс берiлуi мүмкiн.
2. Жалақы сақталмайтын демалыстың ұзақтығы қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы келiсiм
бойынша айқындалады.
3. Жұмыс берушi:
1) неке тiркелген;
2) бала туылған;
3) жақын туыстары қайтыс болған;
4) еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген өзге де жағдайлар кезiнде қызметкердiң жазбаша өтiнiшi
негiзiнде күнтiзбелiк бес күнге дейiн жалақы сақталмайтын демалыс беруге мiндеттi.
112-бап. Оқу демалысы
1. Бiлiм беру ұйымдарында оқып жүрген қызметкерлерге сынақтар мен емтихандарға дайындалу және
оларды тапсыру, зертханалық жұмыстарды орындау, дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау мен қорғау
үшiн оқу демалыстары берiледi.
2. Оқу демалысына ақы төлеу еңбек шартында, ұжымдық шартта, оқу шартында айқындалады.
113-бап. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
1. Жүктi әйелдерге, баланы (балаларды) туған әйелдерге, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған
әйелдерге (еркектерге) баланың туылуына байланысты мынадай демалыстар:
1) жүктiлiкке және босануға байланысты демалыс;
2) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге демалыс;
3) бала үш жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс берiледi.
2. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар беру
осы Кодекстiң 192 - 195-баптарында көзделген шарттармен жүзеге асырылады.
3. алынып тасталды
Ескерту. 113-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (2008 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
114-бап. Демалысты ресiмдеу
Демалысты беру, ауыстыру, ұзарту не демалыстан шақырып алу жұмыс берушiнiң актiсiмен ресiмделедi.
9-тарау. ЕҢБЕКТI НОРМАЛАУ
115-бап. Еңбектi нормалауды ұйымдастыру саласындағы
мемлекеттiк кепiлдiктер
Еңбектi нормалауды ұйымдастыру саласындағы мемлекеттiк кепiлдiктер:
еңбектiң үлгiлiк нормалары мен нормативтерiн;
мемлекеттiк органдардың еңбектiң техникалық негiзделген үлгiлiк нормалары мен нормативтерiн
әзiрлеудi қамтамасыз етуiн;
жұмыс берушiлердiң еңбек нормаларын әзiрлеудi, енгiзудi және қайта қарауды қамтамасыз етуiн
бақылауды қамтиды.
116-бап. Еңбек нормалары
1. Еңбек (өндiрiм, уақыт, қызмет ету) нормалары еңбек шығындарының өлшемi болып табылады және
тиiстi бiлiктiлiгi бар қызметкерi үшiн техниканың, технологияның, өндiрiс пен еңбектi ұйымдастырудың қол
жеткiзiлген деңгейiне сәйкес белгiленедi.
2. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн өндiрiм нормалары осы Кодекстiң 182-бабына сәйкес
белгiленедi.
3. Қызметкерлердiң жекелеген санаттарының еңбегiне уақыт бойынша ақы төлеу кезiнде нормаланған
тапсырмалар белгiленедi. Жұмыс берушi жекелеген функциялар мен жұмыс көлемдерiнiң орындалуы үшiн
қызмет ету нормаларын немесе қызметкерлер санының нормаларын
(нормативтерiн) белгiлеуi мүмкiн.
117-бап. Жаңа еңбек нормаларын әзiрлеу, енгiзу,
қолданыстағы еңбек нормаларын ауыстыру және
қайта қарау
1. Жұмыс берушi еңбек нормаларын жаңадан енгiзудi, қолданыстағы еңбек нормаларын ауыстыруды
және қайта қарауды қызметкерлер өкiлдерiмен келiсе отырып, еңбектiң үлгiлiк нормалары мен
нормативтерiн ескерiп жүргiзедi.
2. Еңбектiң үлгiлiк нормалары мен нормативтерiн тиiстi қызмет салаларындағы уәкiлеттi мемлекеттiк
органдар еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсе отырып, өздерi белгiлеген тәртiппен
бекiтедi.
3. Еңбектiң үлгiлiк нормалары мен нормативтерiн ауыстыруды және қайта қарауды оларды бекiткен
органдар еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырады.
4. Еңбек нормалары жұмыс орындарына аттестаттау мен рационализациялау жүргiзу, еңбек өнiмдiлiгiнiң
өсуiн қамтамасыз ететiн жаңа техника, технология және ұйымдық-техникалық iс-шаралар енгiзу шамасына
қарай мiндеттi түрде ауыстырылуға тиiс.
Жекелеген қызметкерлердiң өз бастамасы бойынша жаңа еңбек тәсiлдерiн қолдануы және жұмыс
орындарын жетiлдiруi есебiнен өнiм шығарудың (қызметтер көрсетудiң) жоғары деңгейiне қол жеткiзу
бұрын белгiленген еңбек нормаларын қайта қарауға негiз болып табылмайды.
5. Қызметкерлер кемiнде бiр ай бұрын жұмыс берушiнiң жаңа еңбек нормаларын енгiзуi туралы хабардар
етiледi.
118-бап. Еңбек нормаларын әзiрлеуге қойылатын талаптар
Еңбектiң нормаларын әзiрлеу кезiнде:
1) еңбек нормаларының сапасы, оны қажеттi еңбек шығындарына оңтайлы жақындату;
2) ұқсас ұйымдастыру-техникалық жағдайларда орындалатын бiрдей жұмыстарға бiрыңғай еңбек
нормаларын белгiлеу;
3) еңбек нормаларының ғылым және техника жетiстiктерi негiзiндегi прогрессивтiлiгi;
4) еңбек нормалары белгiлене алатын және оны белгiлеу орынды болатын жұмыс түрлерiн еңбектi
нормалаумен қамту;
5) еңбек нормаларының техникалық (ғылыми) негiздiлiгi қамтамасыз етiлуге тиiс.
119-бап. Еңбектi нормалауды реттеудiң ерекшелiктерi
Қызметтер көрсетуге (тауарларына, жұмыстарына) тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын)
мемлекеттiк реттеу енгiзiлетiн ұйымдарда еңбек нормаларын ұсыну, қарау және келiсу тәртiбiн еңбек
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi .
10-тарау. ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ
120-бап. Еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекеттiк
кепiлдiктер
Қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу саласындағы мемлекеттiк кепiлдiктер:
айлық жалақының ең төменгi мөлшерiн;
осы Кодекстiң 122-бабына сәйкес айқындалатын сағаттық жалақының ең төменгi мөлшерiн;
еңбекке ақы төлеудiң ең төменгi стандарттарын;
үстеме жұмыс үшiн ақы төлеудi;
мереке және демалыс күндердегi жұмыс үшiн ақы төлеудi;
түнгi уақыттағы жұмыс үшiн ақы төлеудi;
жұмыскердiң жалақысынан ұстап қалулардың мөлшерiн шектеудi;
жалақының толық және уақтылы төленуiн және еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекеттiк
кепiлдiктердiң iске асырылуын мемлекеттiк бақылауды;
жалақы төлеудiң тәртiбi мен мерзiмдерiн қамтиды.
121-бап. Жалақының мөлшерi
1. Қызметкердiң айлық жалақысының мөлшерi қызметкердiң бiлiктiлiгiне, орындалатын жұмыстың
күрделiлiгiне, санына және сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына қарай сараланып белгiленедi.
2. Осы кезеңге белгiленген жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын (еңбек
мiндеттерiн) орындаған қызметкердiң айлық жалақысының мөлшерi Қазақстан Республикасының заңында
белгiленген айлық жалақының ең төменгi мөлшерiнен кем
болмауға тиiс.
122-бап. Жалақының ең төменгi мөлшерiн белгiлеу
1. Тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңымен
жыл сайын белгiленетiн айлық жалақының ең төменгi мөлшерi ең төмен күнкөрiс деңгейiнен кем болмауға
тиiс және ол қосымша ақылар мен үстеме ақыларды, өтемақы төлемдерi мен әлеуметтiк төлемдердi,
сыйлықақылар мен басқа да ынталандыратын төлемдердi қамтымайды және жұмыс iстелген уақытқа
барабар төленедi.
2. Еңбекке ақы төлеудiң ең төменгi стандарты тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет
туралы Қазақстан Республикасының заңында белгiленген айлық жалақының ең төменгi мөлшерiн және
салалық келiсiмдерде анықталып, Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн салалық арттырушы
коэффиценттердi есептеуден айқындалады.
3. Өз еңбек мiндеттерiн (еңбек нормаларын) орындаған қызметкердiң сағаттық жалақысының ең төменгi
мөлшерi тиiстi күнтiзбелiк жылдағы жұмыс уақыты балансына сәйкес орташа айлық жұмыс сағатының
санына бөлiнген айлық жалақының ең төменгi мөлшерiнен кем болмауға тиiс.
4. Бiрiншi разрядты қызметкердiң еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарында және (немесе)
жұмыс берушiнiң актiлерiнде көзделген айлық жалақысының ең төменгi мөлшерi немесе айлық тарифтiк
ставкасының мөлшерi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан
Республикасының заңында белгiленген айлық жалақының ең төменгi мөлшерiнен кем болмауға, ал ауыр
жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауiптi жұмыстарда iстейтiн қызметкерлер үшiн еңбекке ақы төлеудiң ең төменгi стандартынан кем болмауға тиiс.
Ескерту. Осы Кодекстiң 122-бабы 2-тармағы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.
123-бап. Еңбекке сағаттық ақы төлеу
Жұмыс күнi толық болмаған немесе ол толық жүктелмеген кезде нақты орындалған жұмыстар үшiн,
сондай-ақ уақытша немесе бiржолғы сипаттағы жұмыстарға ақы төлеу үшiн еңбек шартының, ұжымдық
шарттың талаптарымен және (немесе) жұмыс берушiнiң актiсiмен еңбекке сағаттық ақы төлеудi белгiлеуге
болады.
124-бап. Жалақыны индекстеу
Жалақыны көбейту жұмыс берушiнiң Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде
тиiстi кезеңге белгiленген инфляция деңгейiн негiзге ала отырып, келiсiмдерде, ұжымдық шартта немесе
жұмыс берушiнiң актiсiнде белгiленген тәртiппен жүргiзетiн жалақыны индекстеуiн қамтиды.
125-бап. Еңбекке ақы төлеудi ұйымдастыру
1. Қызметкерлерге қойылатын бiлiктiлiк талаптары мен белгiлi бiр жұмыс түрлерiнiң күрделiлiгi
Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсiптерiнiң бiрыңғай тарифтiк-бiлiктiлiк анықтамалығы, жұмысшы
кәсiптерiнiң тарифтiк-бiлiктiлiк сипаттамалары, Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшiлер
лауазымдарының бiлiктiлiк анықтамалығы, сондай-ақ ұйымдар басшыларының, мамандарының және басқа
да қызметшiлерi лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк сипаттамалары негiзiнде белгiленедi. P030012
2. Орындалатын жұмыстарды белгiлi бiр күрделiлiкке жатқызу және қызметкерлерге бiлiктiлiк
разрядтары мен санаттарын беру Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсiптерiнiң бiрыңғай тарифтiкбiлiктiлiк анықтамалығына және Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшiлер лауазымдарының
бiлiктiлiк анықтамалығына, жұмысшы кәсiптерiнiң тарифтiк-бiлiктiлiк сипаттамаларына және ұйымдар
басшыларының, мамандардың және басқа да қызметшiлер лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк
сипаттамаларына сәйкес жүргiзiледi.
3. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген анықтамалықтарды, жұмысшы кәсiптерiнiң тарифтiк-бiлiктiлiк
сипаттамаларын әзiрлеудi, қайта қарауды, байқап көрудi, бекiтудi және қолдану тәртiбiн еңбек жөнiндегi
уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындайды. Әр түрлi экономикалық қызмет ұйымдары басшыларының,
мамандарының және басқа да қызметшiлерi лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк сипаттамаларын тиiстi
қызмет саласының уәкiлеттi мемлекеттiк органдары еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсе
отырып әзiрлейдi және бекiтедi.
126-бап. Еңбекке ақы төлеу жүйелерi
1. Қызметкерлердiң еңбегiне уақыт бойынша, кесiмдi немесе өзге де еңбекке ақы төлеу жүйелерi
бойынша ақы төленедi. Ақы төлеу жеке және (немесе) ұжымдық еңбек нәтижелерi үшiн жүргiзiлуi мүмкiн.
Еңбекке ақы төлеу жүйесi тарифтiк, тарифсiз немесе аралас жүйелер негiзiнде қалыптастырылуы мүмкiн.
Еңбекке ақы төлеудiң тарифтiк жүйесi: тарифтiк ставкаларды (айлықақыларды), тарифтiк торды,
тарифтiк коэффициенттердi қамтиды.
Еңбекке ақы төлеудiң тарифсiз жүйесi еңбекке ақы төлеуге арналған қаражатты қызметкерлердiң кәсiби
қабiлеттерiн бағалаудың өлшемдерi мен принциптерiне және олардың түпкi нәтижеге қосқан үлестерiне
қарай үлестiк бөлуге негiзделедi.
Еңбекке ақы төлеудiң аралас жүйесiнде еңбекке ақы төлеудiң тарифтiк және тарифсiз жүйелерiнiң
элементтерi қамтылуы мүмкiн.
2. Жұмыс берушi қызметкерлердiң өндiрiс тиiмдiлiгi мен орындалатын жұмыстың сапасын арттыруға
мүдделiлiгiн күшейту үшiн сыйлықақы беру жүйесiн және еңбекке ынталандырудың басқа да нысандарын
енгiзе алады.
3. Қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу және еңбекке ынталандыру жүйелерi ұжымдық шарттың, еңбек
шартының талаптарында және (немесе) жұмыс берушiнiң актiлерiнде айқындалады.
4. Еңбекке ақы төлеу жүйесi бiржолғы ынталандырушы төлемдердi есепке алмағанда, қызметкерлердiң
орташа айлық жалақысының кемiнде 75 процентi болатын негiзгi жалақы үлесiн (жалақының негiзгi бөлiгiне
қатысты) қамтамасыз етуге тиiс.
5. Мемлекеттiк бюджет және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң сметасы (бюджетi) есебiнен
ұсталатын ұйымдар қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу жүйесi Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiнде белгiленедi.
6. Акцияларының бақылау пакетi мемлекетке тиесiлi ұлттық компаниялар мен акционерлiк қоғамдар
басшыларының еңбегiне ақы төлеу және оларға сыйлықақы беру шарттары Қазақстан Республикасының
Үкiметi бекiткен Үлгiлiк ереженiң негiзiнде айқындалады.
7. Қызметтер көрсетуге (тауарларына, жұмыстарына) тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын)
мемлекеттiк реттеу енгiзiлетiн ұйымдар қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу жүйесiн қараудың және
келiсудiң тәртiбiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi .
8. Еңбек шартында, ұжымдық шартта, келiсiмдерде, жұмыс берушiнiң актiлерiнде айқындалған еңбекке
ақы төлеу талаптары осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық
актiлерiнде белгiленген талаптармен салыстырғанда нашар бола алмайды.
127-бап. Үстеме жұмысқа ақы төлеу
Еңбекке уақыт бойынша ақы төлеу кезiнде үстеме уақыттағы жұмысқа кемiнде бiржарым есе мөлшерде
ақы төлеу жүргiзiледi. Еңбекке кесiмдi ақы төлеу кезiнде үстеме уақыттағы жұмысқа қызметкердiң
белгiленген тарифтiк ставкасының (лауазымдық айлықақысының) кемiнде елу процентi мөлшерiнде
қосымша ақы төленедi.
128-бап. Мереке және демалыс күндерiндегi жұмысқа ақы
төлеу
Мереке және демалыс күндерiндегi жұмысқа қызметкердiң күндiк (сағаттық) ставкасы негiзге алына
отырып, кемiнде екi есе мөлшерде ақы төлеу жүргiзiледi.
129-бап. Түнгi уақыттағы еңбекке ақы төлеу
Түнгi уақыттағы жұмыстың әр сағатына қызметкердiң күндiк (сағаттық) ставкасы негiзге алына отырып,
кемiнде бiр жарым есе мөлшерде ақы төленедi.
130-бап. Әр түрлi бiлiктiлiк жұмыстарын орындаған кезде
еңбекке ақы төлеу
Қызметкер әр түрлi бiлiктiлiк жұмыстарын орындаған кезде оның еңбегiне неғұрлым жоғары бiлiктiлiк
жұмысы бойынша ақы төленедi.
Жоғары бiлiктiлiк қызметкерiне өндiрiс сипатын ескере отырып оған тағайындалған разрядтан төмен
тарифтелетiн жұмысты орындау тапсырылған жағдайда, еңбекке ақы төлеу оған тағайындалған бiлiктiлiк
(разряд) бойынша жүргiзiледi.
131-бап. Лауазымдарды қоса атқару (қызмет ету аймағының
кеңеюi) және уақытша болмаған қызметкердiң
мiндеттерiн орындау кезiнде еңбекке ақы төлеу
1. Бiр ұйымда, өзiнiң еңбек шартында қарастырылған негiзгi жұмысымен қатар басқа лауазым бойынша
қосымша жұмыс орындайтын немесе уақытша болмаған қызметкердiң мiндеттерiн өзiнiң негiзгi жұмысынан
босатылмай орындайтын қызметкерлерге қосымша ақы
төленедi.
2. Жұмыс берушi лауазымдарды қоса атқарғаны (қызмет ету аймағының кеңеюi) және уақытша болмаған
қызметкердiң мiндеттерiн орындағаны үшiн берiлетiн қосымша ақылар мөлшерлерiн қызметкермен келiсе
отырып белгiлейдi.
132-бап. Жаңа өндiрiстердi (өнiмдердi) игеру кезiнде
еңбекке ақы төлеу
Ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында жаңа өндiрiстердi (өнiмдердi) игеру кезеңiнде
қызметкердiң бұрынғы жалақысының сақталуы көзделуi мүмкiн.
133-бап. Бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу
1. Жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жұмыстың бос тұрып қалу уақытына ақы төлеудiң тәртiбi мен талаптары
еңбек шартында, ұжымдық шартта айқындалады және қызметкердiң орташа жалақысының елу процентiнен
кем емес мөлшерде белгiленедi.
2. Қызметкердiң кiнәсiнен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге тиiс.
134-бап. Жалақы төлеудiң тәртiбi мен мерзiмдерi
1. Жалақы Қазақстан Республикасының ұлттық валютасындағы ақшалай нысанда айына кемiнде бiр рет,
келесi айдың бiрiншi онкүндiгiнен кешiктiрiлмей төленедi. Жалақы төленетiн күн еңбек шартында,
ұжымдық шартта көзделедi.
2. Жалақы төлеу кезiнде жұмыс берушi әрбiр қызметкерге тиiстi кезеңдегi тиесiлi жалақының құрамдас
бөлiктерi, жүргiзiлген ұстап қалулардың мөлшерлерi мен негiздерi туралы, оның iшiнде ұстап қалынған
және аударылған мiндеттi зейнетақы жарналары туралы, сондай-ақ төленуге тиiстi жалпы ақша сомасы
туралы мәлiметтердi жазбаша түрде ай сайын хабарлауға мiндеттi.
3. Жалақы төлеу күнi демалыс немесе мереке күндерiне тура келген кезде төлем олардың қарсаңында
жүргiзiледi.
4. Жалақыны және қызметкермен еңбек шартын бұзуға байланысты өзге де төлемдердi төлеу жұмыс
берушiнiң кiнәсiнен кешiктiрiлген кезде, жұмыс берушi қызметкерге берешек пен өсiмақыны төлейдi.
Өсiмақы мөлшерi жалақы төлеу жөнiндегi мiндеттемелердi орындау күнiне Қазақстан Республикасы Ұлттық
Банкiнiң қайта қаржыландыру ставкасын негiзге ала отырып есептеледi және төлем жүргiзiлуге тиiстi
күннен кейiнгi күннен бастап әрбiр кешiктiрiлген күнтiзбелiк күн үшiн есептеледi және төлем жасалған
күнмен аяқталады.
5. Еңбек шарты тоқтатылған кезде жұмыс берушiден қызметкерге тиесiлi барлық сомаларды төлеу шарт
аяқталған күннен кейiнгi үш жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей жүргiзiледi.
135-бап. Жалақы төленетiн орын
Қызметкерлерге жалақы төлеу, егер еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарында өзгеше
көзделмесе, олардың жұмыс iстейтiн орнында жүргiзiлуге тиiс.
136-бап. Қызметкердiң орташа айлық жалақысын есептеу
1. Бес күндiк, сондай-ақ алты күндiк жұмыс аптасында орташа айлық жалақыны есептеу белгiленген
қосымша ақылар мен үстеме ақылар, сыйлықақылар және еңбекке ақы төлеу жүйесiнде көзделген тұрақты
сипаттағы басқа да ынталандыру төлемдерi ескерiле отырып, тиiстi кезеңдегi орташа күндiк (сағаттық)
жалақының есебiнен нақты жұмыс iстелген уақыт үшiн жүргiзiледi.
2. Осы Кодекске сәйкес тиiстi ақы (төлем) төлеуге байланысты оқиғаның алдындағы он екi күнтiзбелiк
ай орташа жалақыны есептеу үшiн есептiк кезең болып табылады. Күнтiзбелiк он екi айдан аз жұмыс iстеген
қызметкерлер үшiн орташа айлық жалақы нақты жұмыс iстелген уақыт бойынша айқындалады.
3. Орташа айлық жалақыны айқындаудың осы Кодексте көзделген барлық жағдайлары үшiн Қазақстан
Республикасының Үкiметi оны есептеудiң бiрыңғай тәртiбiн белгiлейдi .
4. Егер бұл қызметкердiң жағдайын нашарлатпайтын болса, ұжымдық шартта орташа жалақыны
есептеудiң өзге кезеңдерi көзделуi мүмкiн.
137-бап. Жалақыдан ұстап қалу
1. Қызметкердiң жалақысынан ұстап қалу сот шешiмi бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген жағдайларда жүргiзiледi.
2. Қызметкердiң өзi жұмыс iстейтiн ұйымға берешегiн өтеу үшiн оның жалақысынан ұстап қалу
қызметкердiң жазбаша келiсiмi бар болған кезде жұмыс берушiнiң актiсi негiзiнде жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Ай сайынғы ұстап қалудың жалпы мөлшерi қызметкерге тиесiлi жалақының елу процентiнен аспауға
тиiс.
138-бап. Қызметкердiң қайтыс болуына байланысты
алынбаған жалақыны беру
Қызметкердiң қайтыс болуына байланысты алынбаған жалақы Қазақстан Республикасының
азаматтық заңнамасында белгiленген тәртiппен берiледi.
11-тарау. КӘСIПТIК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ БIЛIКТIЛIКТI АРТТЫРУ
139-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) оқыту шарты - жұмыс берушi мен оқитын адамның арасындағы кәсiптiк даярлау, қайта даярлау және
бiлiктiлiктi арттыру шарттары туралы жазбаша келiсiм;
2) кәсiптiк даярлау - белгiлi бiр жұмыс түрiн орындауға қажеттi жаңа кәсiби дағдыларды меңгеру немесе
кәсiби дағдыларды өзгерту үшiн адамды дамытуға бағытталған кәсiптiк оқыту нысаны;
3) қайта даярлау - басқа кәсiптi немесе мамандықты игеруге мүмкiндiк беретiн кәсiптiк оқыту нысаны;
4) бiлiктiлiктi арттыру - бұрын алған кәсiптiк бiлiмiн, шеберлiгi мен дағдыларын қолдауға, кеңейтуге,
тереңдету мен жетiлдiруге мүмкiндiк беретiн кәсiптiк оқыту нысаны.
140-бап. Жұмыс берушiнiң даярлау, қайта даярлау және
бiлiктiлiктi арттыру жөнiндегi құқықтары мен
мiндеттерi
1. Ұйымның жұмыс iстеуi мен дамуы үшiн кәсiптiк даярлаудың, қайта даярлау мен бiлiктiлiктi
арттырудың қажеттiгiн және оның көлемiн жұмыс берушi айқындайды.
2. Жұмыс берушi қызметкерлердi немесе өзiмен еңбек қатынастарында тұрмайтын өзге адамдарды
(бұдан әрi - оқитын адамдар) кәсiптiк даярлауды, қайта даярлауды және олардың бiлiктiлiгiн арттыруды:
1) тiкелей ұйымда;
2) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмнiң
бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында жүргiзедi.
3. Жұмыс берушi кәсiптiк даярлаудан, қайта даярлаудан немесе бiлiктiлiгiн арттырудан өтетiн
қызметкерлерге осы Кодексте, келiсiмдерде, ұжымдық шартта, еңбек шартында көзделген жұмысты оқумен
қатар алып жүру үшiн жағдайлар жасауға мiндеттi.
Ескерту. 140-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа
енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.
141-бап. Жұмыс берушiнiң жолдамасы бойынша бiлiм беру
ұйымдарында кәсiптiк даярлау, қайта даярлау
және бiлiктiлiктi арттыру
1. Жұмыс берушiнiң жолдамасы бойынша бiлiм беру ұйымдарында оқитын адамдарды кәсiптiк даярлау,
қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру оқыту шартына сәйкес жұмыс берушiнiң қаражаты немесе
Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де қаражаттар есебiнен жүзеге
асырылады.
2. Келiсiмде, ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында оқытуға байланысты жеңiлдiктер мен
өтемақы төлемдерi көзделуi мүмкiн.
142-бап. Ұйымда қызметкерлердi кәсiптiк даярлау, қайта
даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру
1. Ұйымда қызметкерлердi кәсiптiк даярлауды, қайта даярлауды және олардың бiлiктiлiгiн арттыруды
жұмыс берушi жүзеге асырады.
2. Кадрларды кәсiптiк даярлау, қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру нысандарын жұмыс
берушi айқындайды.
3. Ұйымда кадрларды кәсiптiк даярлауға, қайта даярлауға және олардың бiлiктiлiгiн арттыруға
қойылатын жалпы талаптарды Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды .
143-бап. Қызметкерлердiң кәсiптiк даярлау, қайта
даярлау және бiлiктiлiктi арттыру жөнiндегi
құқықтары мен мiндеттерi
1. Қызметкерлердiң жаңа кәсiптер мен мамандықтарға оқытуды қоса алғанда, кәсiптiк даярлауға, қайта
даярлауға және бiлiктiлiктi арттыруға құқығы бар.
2. Кәсiптiк даярлаудан, қайта даярлаудан немесе бiлiктiлiктi арттырудан өтетiн қызметкерлер жұмыс
берушiмен келiсе отырып жұмыстан босатылуы не жұмысты толық емес жұмыс уақыты жағдайында
орындауы мүмкiн.
3. Кәсiптiк даярлаудан, қайта даярлаудан немесе бiлiктiлiктi арттырудан өтетiн қызметкерлер осы
Кодексте, ұжымдық шартта, еңбек шартында көзделген кепiлдiктердi пайдаланады.
4. Кәсiптiк даярлау, қайта даярлау және бiлiктiлiктi арттыру аяқталғаннан кейiн оқитын адам тараптар
оқыту шартында келiскен мерзiмде жұмыс берушiде жұмыспен өтеуге мiндеттi.
5. Еңбек шарты қызметкердiң бастамасы бойынша немесе қызметкердiң кiнәсi салдарынан жұмыс
берушiнiң бастамасы бойынша мерзiмiнен бұрын бұзылған жағдайда қызметкер өзiн оқытуға байланысты
шығындарды жұмыспен өтеу мерзiмiнiң жұмыс iстелмеген мерзiмiне барабар мөлшерде жұмыс берушiге
өтейдi.
144-бап. Оқыту шартының мазмұны
1. Оқыту шарты:
1) оқитын адам алатын нақты кәсiпке, мамандыққа, бiлiктiлiкке сiлтеменi;
2) жұмыс берушiнiң және оқитын адамның құқықтары мен мiндеттерiн;
3) оқыту мерзiмiн және оқыту аяқталғаннан кейiн жұмыс берушiде жұмыспен өтеу мерзiмiн;
4) оқытуға байланысты кепiлдiктер мен өтемақы төлемдерiн;
5) тараптардың жауапкершiлiгiн қамтуға тиiс.
2. Оқыту шартында тараптардың келiсiмiмен айқындалған өзге де талаптар қамтылуы мүмкiн.
12-тарау. ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРУ
145-бап. Жұмысқа орналастыру кезiндегi мемлекеттiк
кепiлдiктер
Мемлекет халықты жұмыспен қамту саласында азаматтарға:
1) кемсiтушiлiктiң кез келген нысанынан қорғауға және кәсiп пен жұмыс алуда тең мүмкiндiктермен
қамтамасыз етуге;
2) жұмыссыздарды, табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және жетi жасқа дейiнгi
балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдарды кәсiптiк даярлауға, қайта даярлауға, бiлiктiлiгiн
арттыруға, сондай-ақ жұмыссыздар үшiн қоғамдық жұмыстар ұйымдастыруға;
2-1) күшi жойылды - ҚР 2009.05.05 N 159-IV (2011.01.01 бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен;
3) шағын бизнес пен кәсiпкерлiктi дамытуға жәрдемдесуге;
4) жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi орган және жұмыспен қамтудың жекеше агенттiгi
арқылы еңбек делдалдығын ұйымдастыруға;
5) кәсiптiк-бағдарлау қызметтерiн көрсетуге, бос орындар мен бос жұмыс орындары туралы ақпараттар
беруге;
6) кәсiптiк бiлiм беру жүйесiн еңбек нарығында сұранысқа ие мамандарды даярлауға бағдарлауға;
7) жұмыс күшiн мемлекеттiк бағдарламаларға сәйкес өңiраралық қайта бөлуге;
8) еңбек қатынастарын анықтау және жария ету жөнiндегi шараларды әзiрлеуге және iске асыруға;
9) инвестициялық келiсiм-шарттарда инвестордың кәсiптiк даярлау, жаңа жұмыс орындарын ашу және
бар жұмыс орындарын сақтап қалу жөнiндегi мiндеттерiн белгiлеуге;
10) кәсiптiк даярлықты, қайта даярлықты және бiлiктiлiктi дамытуға тiкелей ұйымдарда жағдай жасауға;
11) жұмыспен қамту жөнiндегi уәкiлеттi органдардың жұмыс берушiлермен өзара iс-қимылына;
12) нысаналы топтарға кiретiн адамдарды жұмысқа орналастыру үшiн жағдайлармен қамтамасыз етуге
кепiлдiктер бередi.
Ескерту. 145-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР-ның 2009.05.05. N 159-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2баптан қараңыз) Заңымен.
146-бап. Азаматтардың жұмысқа орналасу саласындағы
құқықтары
Азаматтардың:
1) жұмыс берушiлерге тiкелей өтiнiш бiлдiру жолымен, сондай-ақ халықтың жұмысқа орналасуына
жәрдем көрсететiн жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органның немесе жұмыспен қамтудың
жекеше агенттiгiнiң еңбек делдалдығы арқылы қызмет пен кәсiп түрiн еркiн таңдауға;
2) жұмысты өзi iздеуге және жұмысқа орналасуға, соның iшiнде шетелден жұмыс iздеуге және жұмысқа
орналасуға;
3) жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органдардан және жұмыспен қамтудың жекеше
агенттiктерiнен консультациялар мен ақпараттар алуға;
4) қоғамдық жұмыстарға қатысуға құқығы бар.
147-бап. Жұмыс берушiнiң жұмысқа орналастыру кезiндегi
құқықтары мен мiндеттерi
1. Жұмыс берушiнiң:
1) кадрлар iрiктеудi жүзеге асыруға;
2) жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органдардан еңбек нарығының жай-күйi және кәсiптiк
даярлаудың мүмкiндiктерi туралы дәйектi, толық және жедел ақпарат алуға құқығы бар.
2. Жұмыс берушi жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органға:
1) жұмыс берушi-заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс берушi-жеке тұлғаның қызметiн тоқтатуына,
қызметкерлер санының немесе штаттың қысқаруына байланысты алдағы уақытта қызметкерлердiң
жұмыстан босатылуы туралы, жұмыстан босатылатын қызметкерлердiң лауазымдары мен кәсiптерiн,
мамандықтарын, бiлiктiлiгi мен еңбекақысының мөлшерiн көрсете отырып, босатылуы мүмкiн
қызметкерлердiң саны мен санаттары туралы және олардың босатылатын мерзiмдерi туралы жұмыстан
босату басталардан кемiнде екi ай бұрын;
2) өндiрiстi ұйымдастырудағы, оның iшiнде қайта ұйымдастыру кезiндегi өзгерiске және (немесе) жұмыс
берушiдегi жұмыс көлемiнiң қысқаруына байланысты қызметкерлердiң толық емес жұмыс уақыты режимiне
көшуi бөлiгiнде алдағы уақытта болатын еңбек жағдайларының өзгеруi туралы кемiнде бiр ай бұрын;
3) бос жұмыс орындары (бос лауазымдар) туралы олардың пайда болған күнiнен бастап үш жұмыс күнi
iшiнде;
4) азаматтарды жұмысқа қабылдау туралы немесе жұмысқа қабылдаудан бас тарту туралы (жолдамада
тиiстi белгi қою арқылы себебiн түсiндiре отырып) оларды уәкiлеттi орган жiберген күннен бастап бес
жұмыс күнi iшiнде ақпарат беруге мiндеттi.
Ескерту. 147-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР-ның 2009.05.05. N 159-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2баптан қараңыз) Заңымен.
148-бап. Еңбек делдалдығы
Жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi орган немесе жұмыспен қамтудың жекеше агенттiгi:
1) азаматтарды - жұмысқа тұру мүмкiндiгi туралы, ал жұмыс берушiлердi жұмыс күшiмен қамтылу
мүмкiндiгi туралы хабардар ету;
2) азаматтардың жұмыс таңдауына жәрдем көрсету;
3) азаматтарға бос жұмыс орнына жұмысқа орналасу үшiн жұмыс берушiге жолдама беру;
4) еңбек нарығы жөнiндегi деректер базасын қалыптастыру;
5) өтiнiш бiлдiрген азаматтарды есепке алу мен тiркеу;
6) кәсiптiк бағдар жасауда қызметтер көрсету;
7) жұмыс берушiлермен шарттар негiзiнде жұмысқа орналасу мәселелерi жөнiнде өзара iс-қимыл жасасу
арқылы еңбек делдалдығын жүзеге асырады.
13-тарау. КЕПIЛДIКТЕР МЕН ӨТЕМАҚЫ ТӨЛЕМДЕРI
149-бап. Қызметкерлер мемлекеттiк немесе қоғамдық
мiндеттердi орындаған кезде берiлетiн
кепiлдiктер
1. Жұмыс берушi Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қызметкерлер
мемлекеттiк немесе қоғамдық мiндеттердi орындауға тартылған уақытта оларды жұмыс орнын (лауазымын)
сақтай отырып, еңбек мiндеттерiн орындаудан босатады.
2. Қызметкерлерге мемлекеттiк және қоғамдық мiндеттердi орындағаны үшiн аталған мiндеттердi
орындайтын жерi бойынша, бiрақ негiзгi жұмыс орнындағы орташа жалақысынан төмен емес жалақы
төленедi.
3. Мерзiмдi әскери қызметiн өткерiп келген қызметкер өзi мерзiмдiк әскери қызметке шақырылғанға
дейiн жұмыс iстеген кәсiпорынға жұмысқа қабылдау кезiнде артықшылықты құқыққа ие болады.
150-бап. Медициналық тексеруге жiберiлетiн қызметкерлер
үшiн кепiлдiктер
Осы Кодекске не ұжымдық шартқа сәйкес кезеңдiк медициналық тексерулерден өтуге мiндеттi
қызметкерлердiң олардан өткен уақытта жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен жұмыс орны (лауазымы) мен
орташа жалақысы сақталады.
151-бап. Донор болып табылатын қызметкерлер үшiн
кепiлдiктер
Донор болып табылатын қызметкердiң тексерiлу және қан мен оның компоненттерiн беру (донациялау)
уақытында жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақталады, сондай-ақ оларға Қазақстан
Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес өзге де кепiлдiктер берiледi.
Ескерту. 151-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.07.16. N 186-IV Заңымен.
152-бап. Iссапарларға жiберiлетiн қызметкерлер үшiн
кепiлдiктер мен өтемақы төлемдерi
1. Iссапар уақытында қызметкердiң жұмыс орны (лауазымы) мен жалақысы сақталады.
2. Iссапарларға жiберiлетiн қызметкерлерге: P001428
1) қызметтiк iссапарда, оның iшiнде жолда болған күнтiзбелiк күндерi үшiн тәулiктiк төлемдер;
2) баратын жерiне дейiнгi және керi қайтудағы жол жүру шығыстары;
3) тұрғын үй жалдау шығыстары төленедi.
3. Қызметкерлердi iссапарларға жiберудiң талаптары мен мерзiмдерi еңбек шартымен, ұжымдық
шартпен немесе жұмыс берушiнiң актiсiмен айқындалады.
4. Қызметкерлердi iссапарларға жiберу осы Кодекстiң 183, 187, 226-баптарында көзделген шектеулер
ескерiле отырып жүзеге асырылады.
153-бап. Қызметкердi жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге
ауыстыру кезiндегi кепiлдiктер мен өтемақы
төлемдерi
1. Қызметкер жұмыс берушiмен бiрге басқа жерге ауыстырылған кезде жұмыс берушi қызметкерге:
1) қызметкер мен оның отбасы мүшелерiнiң көшiп-қону;
2) қызметкер мен оның отбасы мүшелерiнiң мүлкiн жеткiзу жөнiндегi шығыстарын өтеуге мiндеттi.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген өтемақы төлемдерiнiң тәртiбi мен мөлшерi еңбек шартында,
ұжымдық шартта немесе жұмыс берушiнiң актiсiнде айқындалады.
154-бап. Экологиялық зiлзала және радиациялық қатер
аймақтарында еңбек қызметiн жүзеге асыратын
қызметкерлерге берiлетiн кепiлдiктер
Экологиялық зiлзала және радиациялық қатер аймақтарында еңбек қызметiн жүзеге асыратын
қызметкерлерге берiлетiн кепiлдiктер Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленедi .
155-бап. Қызметкердiң жеке мүлкiн жұмыс берушiнiң
мүддесiне пайдалануға байланысты өтемақы
төлемдерi
Қызметкер жеке мүлкiн жұмыс берушiнiң мүддесiне және оның келiсiмiмен пайдаланған кезде жұмыс
берушi құрал-саймандарды, жеке көлiктi, басқа да техникалық құралдарды пайдаланғаны, тоздырғаны
(амортизациясы) үшiн және оларды пайдалану шығыстарына тараптардың келiсiмi бойынша өтемақы
төлемдерiн жүргiзедi.
156-бап. Жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипаты
бар не қызмет ету учаскелерi шегiндегi
қызметтiк сапарлармен байланысты болатын
жағдайларда қызметкерлерге өтемақы төлемдерi
1. Қызметкерлердiң жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипаты бар не қызмет көрсету учаскелерi
шегiндегi қызметтiк сапарлармен байланысты болатын жағдайларда, оларға тұрақты тұратын жерiнен
тысқары жерде болған әр күн үшiн келiсiмде, ұжымдық шартта, еңбек шартында және (немесе) жұмыс
берушiнiң актiсiнде белгiленген тәртiппен өтемақы төлемдерi жүргiзiледi.
1-1. Тұрақты жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипатында болатын не қызмет көрсететiн
учаскелерi шегiнде қызметтiк жол жүрулермен байланысты қызметкерлерге темiр жол, өзен, теңiз,
автомобиль көлiгi, азаматтық авиация, автомобиль жолдары, байланыстың магистральдi желiлер мен
олардағы құрылыс, радиорелелiк желi және олардағы құрылыс, электр берiлiсiнiң әуе желiлерi және
олардағы құрылыс, байланыс объектiлерiнiң қызметкерлерi жатады.
2. Қызметкерлер айдың барлық жұмыс күндерiнде емес, белгiлi бiр күндерiнде сапарда болған жағдайда,
төлем жұмыс (жұмыс өндiрiсi) орнына баруға және керi қайтуға жол жүрген нақты күндер санына барабар
жүргiзiледi.
3. Өтемақы төлемдерi еңбек пен тынығуды ұйымдастыру режимiне қарамастан жүзеге асырылады.
4. Ұйым қызметкерлерiнiң орташа жалақысын есептеу кезiнде өтемақы төлемдерi ескерiлмейдi.
Ескерту. 156-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
157-бап. Жұмысынан айрылуына байланысты берiлетiн
өтемақы төлемдерi
1. Жұмыс берушi мынадай жағдайларда:
1) жұмыс берушi - заңды тұлға таратылған не жұмыс берушi - жеке тұлға қызметiн тоқтатқан жағдайда
жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылғанда;
2) қызметкерлердiң саны немесе штаты қысқарған жағдайда жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек
шарты бұзылғанда қызметкерге жұмысынан айрылуына байланысты айына айлық орташа жалақысы
мөлшерiнде өтемақы төлемiн жүргiзедi.
2. Еңбек шартын жасасу кезiнде жұмыс берушi еңбек жағдайлары туралы дәйексiз ақпарат берген не
жұмыс берушi Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын, еңбек шартының, ұжымдық шарттың
талаптарын бұзған жағдайда қызметкердiң бастамасы бойынша еңбек
шарты бұзылған кезде жұмыс берушi қызметкерге жұмысынан айрылуына байланысты үш айға орташа
жалақысы мөлшерiнде өтемақы төлемiн жүргiзедi.
3. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмысынан айрылуына байланысты өтемақы төлемiнiң неғұрлым
жоғары мөлшерi көзделуi мүмкiн.
158-бап. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудiң тәртiбi
мен шарттары
1. Геологиялық барлау, топографиялық-геодезиялық, iздестiру ұйымдарының қызметкерлерiне:
1) тұрақты тұратын жерiне күн сайын қайтып келмейтiн тұрақты тұратын жерiнен тысқары жерде;
2) сол сияқты тұрақты тұратын жерi болып табылмайтын, далалық ұйым орналасқан жерге күнде қайтып
келгенiмен тұрақты тұратын жерiнен тысқары жерде;
3) еңбектi вахталық әдiспен ұйымдастыру жолымен тұрақты тұратын жерiнен тысқары жерде далалық
жағдайда жұмыстар орындаған кезде далалық жабдықталым ақшасы төленедi.
2. Далалық жабдықталым ақшасын төлеу дала жұмыстарында болған барлық күнтiзбелiк күндер үшiн
жүргiзiледi.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында болған уақыт үшiн қызметкерлерге далалық жабдықталым
ақшасы төленбейдi.
4. Қызметкер далалық ұйымнан iссапарға шыққан кезде оған далалық жабдықталым ақшасын төлеу
тоқтатылады, ал iссапарға байланысты шығыстар осы Кодекске сәйкес өтеледi.
5. Ұйым қызметкерлерiнiң орташа жалақысын есептеу кезiнде далалық жабдықталым ақшасының
мөлшерi есепке алынбайды.
6. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудiң тәртiбi, шарттары мен мөлшерi, далалық жағдайдағы жұмыс
уақытын есепке алу тәртiбi келiсiмдерде, еңбек шартында, ұжымдық шартта белгiленедi және жұмыс
берушiнiң актiсiмен бекiтiледi.
7. Далалық жағдайлардағы жұмыс кезiнде қызметкерге демалыс күндерi үшiн далалық жабдықталым
ақшасын төлеу оны ол қай жерде (далалық жұмыстар жүргiзiлетiн объектiде, учаскеде, ұйымның далалық
базасында, жұмыстар жүргiзiлетiн жерден тысқары) өткiзуiне байланысты жүргiзiледi. Мұндай тәртiп
еңбектi ұйымдастырудың, еңбек пен тынығу режимiнiң қабылданған нысандарына қарамастан қолданылуы
мүмкiн.
159-бап. Қызметкерлерге жұмыс берушiнiң қаражаты
есебiнен әлеуметтiк жәрдемақы төлеу
1. Жұмыс берушi өз қаражаты есебiнен қызметкерлерге еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша
әлеуметтiк жәрдемақы төлеуге мiндеттi.
2. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен берiлген еңбекке жарамсыздық
парақтары еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтiк жәрдемақылар төлеу үшiн негiз болып
табылады.
3. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтiк жәрдемақылар қызметкерлерге еңбекке
жарамсыздықтың бiрiншi күнiнен бастап еңбек қабiлетi қалпына келген күнге дейiн немесе мүгедектiк
белгiленгенге дейiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес есептелген олардың орташа
жалақысының есебiмен төленедi.
3-1. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақы:
1) заңды күшiне енген сот үкiмiмен кiнәлi екендiгi анықталған жағдайда оның қылмыс жасау кезiнде
алған жарақаттарының салдарынан еңбекке уақытша жарамсыздық туындаған қызметкерге;
2) соттың ұйғарымы бойынша қызметкердi мәжбүрлеп емдеген (психикалық аурулардан басқа) уақыт
үшiн;
3) заңды күшiне енген сот үкiмiмен немесе қаулысымен қызметкердiң кiнәлi екенi анықталған жағдайда,
ол қамауда болған уақыт үшiн және сот-медициналық сараптама жасалған уақыт үшiн;
4) қызметкердiң iшiмдiк, есiрткi және уытты заттарды пайдалануы салдарынан туындаған ауруларға
немесе жарақаттарға байланысты еңбекке уақытша жарамсыздығы кезiнде төленбейдi.
4. Әлеуметтiк жәрдемақы мөлшерiн, оларды тағайындау және төлеу тәртiбiн Қазақстан
Республикасының Үкiметi айқындайды . Жұмыс берушiлер қызметкерлерге Қазақстан Республикасының
заңнамасында белгiленген әлеуметтiк жәрдемақы мөлшерiне қосымша төлемдер белгiлеуге құқылы.
Ескерту. 159-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (2008 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi), 2009.05.05. N 159-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан
қараңыз) Заңдарымен.
14-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ ТАРАПТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ
ЖАУАПКЕРШIЛIГI
160-бап. Еңбек шарты тарапының келтiрiлген залалды
(зиянды) өтеу жөнiндегi мiндеттерi
1. Еңбек шартының басқа тарапқа залал (зиян) келтiрген тарапы оны осы Кодекске және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарына сәйкес өтейдi.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта қызметкер мен жұмыс берушiнiң материалдық жауапкершiлiгi
нақтылануы мүмкiн.
3. Еңбек шартының залал (зиян) келтiрiлгеннен кейiн тоқтатылуы еңбек шарты тарапын басқа тарапқа
келтiрiлген залалды (зиянды) өтеу жөнiндегi материалдық жауапкершiлiктен босатуға әкеп соқпайды.
161-бап. Еңбек шарты тарапының залал (зиян) келтiргенi
үшiн материалдық жауапкершiлiгi басталатын
жағдайлар
1. Еңбек шарты тарапының еңбек шартының басқа тарапына өзi келтiрген залал (зиян) үшiн материалдық
жауапкершiлiгi, егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге заңдарында өзгеше көзделмесе,
құқыққа қарсы кiнәлi мiнез-құлық (әрекет немесе
әрекетсiздiк) нәтижесiнде келтiрiлген залал (зиян) үшiн және құқыққа қарсы кiнәлi мiнез-құлық пен
келтiрiлген залал (зиян) арасындағы себептi байланыс үшiн басталады.
2. Жұмыс берушi қызметкер алдында:
1) қызметкердi өз жұмыс орнында еңбек ету мүмкiндiгiнен заңсыз айыру арқылы келтiрiлген залал үшiн;
2) қызметкердiң мүлкiне келтiрiлген залал үшiн;
3) қызметкердiң өмiрiне және (немесе) денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн материалдық жауаптылықта
болады.
3. Қызметкер жұмыс берушiнiң алдында:
1) жұмыс берушiнiң мүлкiн жоғалту немесе бүлдiру арқылы келтiрiлген залал үшiн;
2) қызметкердiң әрекетi (әрекетсiздiгi) нәтижесiнде туындаған залал үшiн материалдық жауаптылықта
болады.
4. Қызметкер мен жұмыс берушi ұжымдық шартта, еңбек шартында белгiленген басқа жағдайларда өзара
материалдық жауаптылықта болады.
162-бап. Жұмыс берушiнiң қызметкерге оны еңбек ету
мүмкiндiгiнен заңсыз айыру арқылы келтiрiлген
залал үшiн материалдық жауапкершiлiгi
1. Қызметкер басқа жұмысқа заңсыз ауыстырылған, жұмыс орнына жiберiлмеген, еңбек шартының
талаптары бiржақты өзгертiлген, қызметкер жұмыстан шеттетiлген, еңбек шарты негiзсiз бұзылған
жағдайда, жұмыс берушi қызметкердiң алмай қалған жалақысы мен оған
тиесiлi өзге де төлемдердi оған өтеуге мiндеттi.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушiнiң қызметкерлер өкiлдерiмен келiсiлген
актiлерiнде қызметкердi еңбек ету мүмкiндiгiнен заңсыз айыру арқылы келтiрiлген залалды жұмыс
берушiнiң өтеуiнiң қосымша жағдайлары белгiленуi мүмкiн.
163-бап. Қызметкердiң мүлкiне келтiрiлген залал үшiн
жұмыс берушiнiң материалдық жауапкершiлiгi
Қызметкердiң мүлкiне залал келтiрген жұмыс берушi оны еңбек шартының, ұжымдық шарттың
талаптарына сәйкес толық көлемде өтеуге мiндеттi.
164-бап. Қызметкердiң өмiрiне және (немесе)
денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн жұмыс
берушiнiң материалдық жауапкершiлiгi
1. Қызметкердiң еңбек мiндеттерiн атқаруына байланысты оның өмiрiне және (немесе) денсаулығына
зиян келтiрiлгенде жұмыс берушi қызметкерге келтiрiлген зиянды Қазақстан Республикасының
азаматтық заңнамасында көзделген көлемде өтеуге мiндеттi.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген зиян қызметкерде сақтандыру төлемдерi болмаған кезде толық
көлемде өтеледi. Сақтандыру төлемдерi болған кезде жұмыс берушi қызметкерге сақтандыру сомасы мен
зиянның нақты мөлшерi арасындағы айырманы өтеуге мiндеттi.
3. Жұмыс берушiлердiң қызметкерлердiң өмiрiне және (немесе) денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу
тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.
165-бап. Қызметкердiң жұмыс берушiге залал келтiргенi
үшiн материалдық жауапкершiлiгi
1. Қызметкердiң жұмыс берушiге залал келтiргенi үшiн материалдық жауапкершiлiгi осы Кодексте
көзделген жағдайларда және мөлшерде басталады.
2. Қызметкер жұмыс берушiге келтiрiлген тiкелей нақты залалды өтеуге мiндеттi.
3. Егер залал еңсерiлмейтiн күштiң не аса қажеттiлiктiң, қажеттi қорғаныстың, сондай-ақ жұмыс берушi
қызметкерге берiлген мүлiктiң сақталуы үшiн тиiстi жағдайларды қамтамасыз ету жөнiндегi мiндеттердi
орындамауы салдарынан туындаған болса, қызметкердiң жұмыс берушiге келтiрiлген залал үшiн
жауапкершiлiгi жойылады.
4. Қызметкерге қалыпты өндiрiстiк-шаруашылық тәуекел санатына жатқызылуы мүмкiн залал үшiн
жауапкершiлiк жүктеуге жол берiлмейдi.
5. Жұмыс берушi қызметкерлердiң қалыпты жұмысы және оларға сенiп тапсырылған мүлiктiң толық
сақталуын қамтамасыз ету үшiн қажеттi жағдайлар жасауға мiндеттi.
6. Тiкелей нақты залал деп жұмыс берушiнiң бар мүлкiнiң азаюы немесе аталған мүлiктiң (оның iшiнде,
егер жұмыс берушi осы мүлiктiң сақталуы үшiн жауаптылықта болса, үшiншi тұлғалардың жұмыс берушiде
жатқан мүлiктерiнiң) жай-күйiнiң нашарлауы, сондай-ақ жұмыс берушiнiң мүлiктi сатып алу немесе
қалпына келтiру үшiн шығындалуына не артық төлем төлеуiне деген қажеттiлiгi түсiнiледi.
166-бап. Қызметкердiң материалдық жауапкершiлiгiнiң шегi
Қызметкер келтiрiлген залал үшiн, егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, өзiнiң орташа айлық жалақысы
шегiнде материалдық жауаптылықта болады.
167-бап. Қызметкердiң жұмыс берушiге келтiрiлген залал
үшiн толық материалдық жауапкершiлiкте болу
жағдайлары
Мынадай:
1) қызметкерге толық материалдық жауапкершiлiктi өзiне алу туралы жазбаша шарт негiзiнде берiлген
мүлiктiң және басқа да бағалы заттардың сақталуы қамтамасыз етiлмеген;
2) қызметкер бiржолғы құжат бойынша есебiне алған мүлiктiң және басқа да бағалы заттардың сақталуы
қамтамасыз етiлмеген;
3) алкогольдiк, нашақорлық немесе уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас) жағдайда залал келтiрiлген;
4) материалдар, жартылай фабрикаттар, бұйымдар (өнiмдер), оның iшiнде оларды әзiрлеу кезiндегiнi
қоса алғанда, сондай-ақ жұмыс берушi қызметкерге пайдалануға берген құрал-саймандар, өлшеуiш
аспаптар, арнайы киiмдер мен басқа заттар кем шыққан, қасақана жойылған немесе қасақана бүлдiрiлген;
5) қызметкердiң Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен расталған заңсыз iсәрекеттерiнен залал келтiрiлген жағдайларда жұмыс берушiге келтiрiлген залалдың толық мөлшерiндегi
материалдық жауапкершiлiк қызметкерге жүктеледi.
168-бап. Толық жеке және ұжымдық (ортақ) материалдық
жауапкершiлiк туралы шарттар
1. Өндiрiс процесiнде өзiне берiлген мүлiк пен құндылықтарды сақтауға, өңдеуге, сатуға (жiберуге),
тасымалдауға, қолдануға немесе өзге де пайдалануға байланысты лауазым атқаратын немесе жұмыстар
орындайтын қызметкер және жұмыс берушi қызметкерге берiлген мүлiктiң және басқа да құндылықтардың
сақталуын қамтамасыз етпегенi үшiн қызметкердiң толық жеке материалдық жауапкершiлiгi туралы
жазбаша нысанда шарт жасасады.
2. Өндiрiс процесiнде өздерiне берiлген мүлiк пен құндылықтарды сақтауға, өңдеуге, сатуға (жiберуге),
тасымалдауға, қолдануға немесе өзге де пайдалануға байланысты, келтiрiлген залал үшiн әрбiр
қызметкердiң материалдық жауапкершiлiгiнiң аражiгiн ажырату мүмкiн болмайтын жұмыстарды бiрлесiп
орындайтын қызметкерлер және жұмыс берушi қызметкерлерге берiлген мүлiктiң және басқа да
құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етпегенi үшiн қызметкерлердiң толық ұжымдық (ортақ)
материалдық жауапкершiлiгi туралы жазбаша нысанда шарт жасасады.
3. Толық жеке немесе ұжымдық (ортақ) материалдық жауапкершiлiк туралы шарттар еңбек шартын
жасасу кезiнде де, еңбек шартына қосымша ретiнде де жасалуы мүмкiн.
4. Қызметкерлерге берiлген мүлiктiң және басқа да құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етпегенi
үшiн толық жеке және ұжымдық (ортақ) материалдық жауапкершiлiк туралы шарттар жасалуы мүмкiн
қызметкерлер атқаратын немесе орындайтын лауазымдар мен жұмыстардың тiзбесi, сондай-ақ толық
материалдық жауапкершiлiк туралы үлгiлiк шарт ұжымдық шартпен (ол бар болған кезде) немесе жұмыс
берушiнiң актiлерiмен бекiтiледi.
169-бап. Еңбек шарты тараптарының келтiрiлген залалды
(зиянды) өтеу тәртiбi
Еңбек шартының басқа тарапқа залал (зиян) келтiрген тарапы оны осы Кодексте және Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде сот шешiмiнiң негiзiнде не ерiктi түрде өтейдi.
15-тарау. ЖЕКЕ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
170-бап. Жеке еңбек дауларын қарау жөнiндегi органдар
1. Жеке еңбек дауларын келiсiм комиссиялары және (немесе) соттар қарайды.
2. Жеке еңбек дауларын еңбек дауы тараптарының өтiнiшi бойынша келiсiм комиссиясы қарайды.
3. Еңбек шартының тараптары жеке еңбек дауын шешу үшiн өз қалауы бойынша тiкелей сотқа жүгiне
алады.
171-бап. Келiсу комиссиясын құру және оның жұмысын
ұйымдастыру
1. Келiсу комиссиясы тепе-теңдiк негiзiнде жұмыс берушiнiң және қызметкерлердiң өкiлдерiнiң бiрдей
санынан құрылады.
2. Келiсу комиссиясының сандық құрамы, оның жұмыс iстеу тәртiбi және келiсiм комиссиясы
өкiлеттiгiнiң мерзiмi жұмыс берушi мен қызметкерлердiң арасындағы келiсiм бойынша қызметкерлердiң
жалпы
жиналысында (конференциясында) белгiленедi.
3. Келiсу комиссиясының қызметкерлерден құрылатын мүшелерi қызметкерлердiң жалпы жиналысында
(конференциясында) сайланады. Келiсу комиссиясының жұмыс берушiден құрылатын мүшелерi жұмыс
берушiнiң актiсiмен тағайындалады. Келiсу комиссиясының мүшелерi бiрiншi ұйымдастыру отырысында
көпшiлiк дауыспен өз құрамынан төраға мен хатшыны сайлайды.
4. Келiсу комиссиясы еңбек дауын өтiнiш берген күннен бастап жетi күндiк мерзiмде қарайды.
5. Қарау нәтижесi бойынша келiсу комиссиясының шешiмi қабылданады, ол қабылданған күннен бастап
үш жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей өтiнiш иесiне берiледi.
172-бап. Жеке еңбек дауларын қарау жөнiндегi органдарға
жүгiну мерзiмi
Жеке еңбек дауларын қарау жөнiндегi органдарға жүгiну үшiн мынадай мерзiмдер белгiленедi:
1) жұмысқа қайта алу туралы даулар бойынша - жұмыс берушiнiң еңбек шартын бұзу туралы актiсiнiң
көшiрмесi табыс етiлген күннен бастап үш ай;
2) басқа еңбек даулары бойынша - қызметкер немесе жұмыс берушi өз құқығының бұзылғаны туралы
бiлген немесе бiлуге тиiстi күннен бастап бiр жыл.
173-бап. Еңбек даулары жөнiндегi келiсу комиссиясының
құзыретi
Келiсу комиссиясы, осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында қараудың
өзгеше тәртiбi белгiленген дауларды қоспағанда, ұйымдарда туындайтын еңбек дауларын қарау жөнiндегi
орган болып табылады.
Егер қызметкер келiспеушiлiктердi жұмыс берушiмен арадағы өзi немесе өз өкiлi қатысатын тiкелей
келiссөздер барысында реттемеген болса, еңбек дауын келiсу комиссиясы қарайды.
174-бап. Еңбек дауларын келiсу комиссиясында қарау
тәртiбi
Келiсу комиссиясына келiп түскен өтiнiш аталған комиссияда мiндеттi түрде тiркелуге тиiс.
Келiсу комиссиясы еңбек дауын өтiнiш берiлген күннен бастап күнтiзбелiк жетi күн iшiнде қарауға
мiндеттi.
Дау өтiнiш берушiнiң немесе ол уәкiлеттiк берген өкiлдiң қатысуымен қаралады. Дауды қызметкердiң
немесе оның өкiлiнiң қатысуынсыз қарауға тек оның жазбаша өтiнiшi бойынша ғана жол берiледi.
Қызметкер немесе оның өкiлi аталған комиссияның отырысына келмей қалған жағдайда, еңбек дауын қарау
кейiнге қалдырылады. Қызметкер немесе оның өкiлi дәлелдi себептерсiз екiншi рет келмей қалған жағдайда,
келiсiм комиссиясы мәселенi қараудан алып тастау туралы шешiм шығаруы мүмкiн, мұның өзi қызметкердi
осы Кодексте белгiленген мерзiм шегiнде еңбек дауын қарау туралы қайтадан өтiнiш беру құқығынан
айырмайды.
Келiсу комиссиясы отырысқа куәгерлердi шақыртуға, мамандарды шақыруға құқылы. Комиссияның
талап етуi бойынша ұйымның басшысы оған қажеттi құжаттарды белгiленген мерзiмде табыс етуге мiндеттi.
Келiсу комиссиясының отырысы оған қызметкерлер атынан өкiлдiк ететiн мүшелерiнiң кемiнде жартысы
және жұмыс берушi атынан өкiлдiк ететiн мүшелерiнiң кемiнде жартысы қатысқан жағдайда, заңды деп
есептеледi.
Келiсу комиссиясының отырысында хаттама жүргiзiледi, оған комиссияның төрағасы немесе оның
орынбасары қол қояды.
175-бап. Келiсу комиссиясының шешiм қабылдау тәртiбi
және оның мазмұны
Келiсу комиссиясы отырысқа қатысып отырған комиссия мүшелерiнiң жай көпшiлiк даусымен шешiм
қабылдайды. Өтiнiш берушiнiң немесе комиссия мүшелерiнiң бiрiнiң талап етуi бойынша дауыс беру
жасырын өткiзiледi.
Келiсу комиссиясының шешiмiнде:
ұйымның (бөлiмшенiң) атауы, комиссияға жүгiнген қызметкердiң тегi, аты, әкесiнiң аты, лауазымы,
кәсiбi немесе мамандығы;
комиссияға жүгiнген күн мен дауды қарау күнi, даудың мәнi;
комиссия мүшелерi мен отырысқа қатысқан басқа да адамдардың тегi, аты, әкесiнiң аты;
шешiмнiң мәнi және оның негiздемесi (заңға, өзге де нормативтiк құқықтық актiге сiлтеме жасай
отырып);
дауыс беру нәтижелерi көрсетiледi.
Келiсу комиссиясы шешiмiнiң тиiсiнше расталған көшiрмелерi шешiм қабылданған күннен бастап үш
күн iшiнде ұйымның қызметкерi мен басшысына берiледi.
176-бап. Келiсу комиссиясының шешiмдерiн орындау
Келiсу комиссиясының шешiмi онда белгiленген мерзiмде орындалуға тиiс.
Комиссияның шешiмi белгiленген мерзiмде орындалмаған жағдайда қызметкер немесе жұмыс берушi
еңбек дауын шешудi сот тәртiбiмен жүзеге асыруға құқылы.
177-бап. Жеке еңбек дауын қарау жөнiндегi органның
қызметкердi жұмысына қайта алдыртуы
1. Осы баптың 3-тармағында көрсетiлген жағдайларды қоспағанда, еңбек шарты бұған заңды негiзсiз, не
басқа жұмысқа заңсыз ауыстыру, басқа жұмыс орнына заңсыз көшiру, еңбек жағдайларын заңсыз өзгерту,
жұмыстан заңсыз шеттету себебiнен тоқтатылған жағдайда, жеке еңбек дауын қарау жөнiндегi орган
қызметтердi бұрынғы жұмысына қайта алу туралы шешiм шығарады.
2. Бұрынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге амалсыз бос жүрген (жұмыстан шеттетiлген) барлық
уақыты үшiн орташа жалақысы немесе төмен ақы төленетiн жұмысты орындағаны үшiн, бiрақ алты айдан
аспайтын уақытқа жалақыдағы айырма төленедi.
3. Жеке еңбек дауын қарайтын орган қызметкердiң өтiнiшi бойынша қызметкерге осы баптың 2тармағында көрсетiлген мөлшерде жалақы төлеу туралы шешiм шығарумен шектелуi мүмкiн.
4. Жеке еңбек дауын қарау жөнiндегi органның қызметкердi бұрынғы жұмысында қайта алу туралы
шешiмi дереу орындалуға тиiс. Жұмыс берушi жұмысқа қайта алу туралы шешiмнiң орындалуын кiдiрткен
кезде, жеке еңбек дауын қарау жөнiндегi орган қызметкерге шешiмнiң орындалуы кiдiртiлген уақыт үшiн
орташа жалақысын немесе жалақысының айырмасын төлеу туралы шешiм шығарады.
3-БӨЛIМ. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ ЖЕКЕЛЕГЕН САНАТТАРЫНЫҢ ЕҢБЕГIН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
16-тарау. ОН СЕГIЗ ЖАСҚА ТОЛМАҒАН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ ЕҢБЕГIН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
178-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң еңбек
саласындағы құқықтары
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер еңбек қатынастарында құқықтары бойынша кәмелетке
толғандармен теңестiрiледi, ал еңбектi қорғау, жұмыс уақыты, демалыс уақыты және басқа да еңбек
жағдайлары саласында осы Кодексте белгiленген қосымша кепiлдiктердi пайдаланады.
179-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң
еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын жұмыстар
1. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң еңбегiн ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарда, сондай-ақ орындалуы олардың денсаулығы мен
имандылығының дамуына зиян келтiруi мүмкiн жұмыстарда (ойын бизнесi, түнгi ойын-сауық
мекемелерiндегi жұмыс, алкоголь өнiмдерiн, темекi бұйымдарын, есiрткi, психотроптық заттар мен
прекурсорларды өндiру, тасымалдау мен сату) қолдануға тыйым салынады.
2. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң өздерiне белгiленген шектi нормалардан артық жүктердi
тасуына және қозғалтуына тыйым салынады.
3. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың
тiзiмiн, он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң жүктердi тасуы мен қозғалтуының шектi нормаларын
еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен
келiсiм бойынша белгiлейдi .
180-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердi
мiндеттi медициналық тексерулер
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлермен еңбек шарттары алдын ала мiндеттi медициналық тексеруден
кейiн ғана жасалады. Одан әрi қызметкерлер он сегiз жасқа толғанға дейiн жыл сайын мiндеттi медициналық
тексеруден өтуге тиiс.
181-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн
жұмыс уақытының ұзақтығы
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлерге:
1) он төрт жастан он алты жасқа дейiнгi қызметкерлер үшiн - аптасына 24 сағаттан аспайтын;
2) он алты жастан он сегiз жасқа дейiнгi қызметкерлер үшiн - аптасына 36 сағаттан аспайтын;
3) бiлiм беру мекемелерiнде оқитын және оқу жылы iшiнде оқуды жұмыспен қатар алып жүретiн он төрт
жастан он алты жасқа дейiнгi оқушыларға - күнiне 2,5 сағат, он алты жастан он сегiз жасқа дейiнгi
оқушыларға күнiне 3,5 сағат жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгiленедi.
182-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн
еңбекке ақы төлеу және өндiрiм нормалары
1. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу жұмыс уақытының қысқартылған
ұзақтығы ескерiле отырып жүргiзiледi.
2. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң өндiрiм нормалары қызметкерлерге арналған жалпы өндiрiм
нормаларын негiзге ала отырып, осы Кодекстiң 181-бабында белгiленген жұмыс уақытының барабар
қысқартылған ұзақтығымен белгiленедi.
3. Орта, техникалық және кәсiптiк бiлiм беру ұйымдарын бiтiргеннен кейiн жұмысқа кiретiн, сондай-ақ
өндiрiсте кәсiптiк оқытудан өткен он сегiз жасқа дейiнгi қызметкерлер үшiн өндiрiмнiң азайтылған
нормалары белгiленуi мүмкiн.
4. Жұмыс берушi он сегiз жасқа толмаған қызметкерлерге күнделiктi жұмыстың толық ұзақтығы кезiнде
қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу деңгейiне дейiн қосымша ақы төлей алады.
Ескерту. 182-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа
енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.
183-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң еңбек
және тынығу режимiнiң ерекшелiктерi
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердi түнгi уақыттағы жұмысқа, үстеме жұмысқа, жұмыс уақытының
жиынтық есебi кезiндегi жұмысқа тартуға, оларды iссапарға және вахталық әдiспен орындалатын жұмысқа
жiберуге, сондай-ақ оларды жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан керi шақырып алуға тыйым салынады.
184-бап. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлердiң
материалдық жауапкершiлiгiн шектеу
Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлермен толық материалдық жауапкершiлiк туралы шарт жасасуға
тыйым салынады.
17-тарау. ӘЙЕЛДЕРДIҢ ЖӘНЕ ОТБАСЫЛЫҚ МIНДЕТТЕРI БАР ӨЗГЕ
АДАМДАРДЫҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
185-бап. Жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзуды шектеу
1. Жүктi әйелдермен, үш жасқа дейiнгi балалары бар әйелдермен, он төрт жасқа дейiнгi баланы (он сегiз
жасқа дейiнгi мүгедек-баланы) тәрбиелеп отырған жалғызбасты аналармен, аталған балалар санатын анасыз
тәрбиелеп отырған өзге де тұлғалармен еңбек шартын жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша бұзуға, осы
Кодекстiң 54-бабы 1-тармағының 1), 3) - 18) тармақшаларында көзделген жағдайларды қоспағанда, жол
берiлмейдi.
2. Егер әйел еңбек шартының мерзiмi аяқталған күнi мерзiмi он екi апта және одан көп апта жүктiлiгi
туралы медициналық қорытынды
ұсынса, жұмыс берушi оның жазбаша өтiнiшi бойынша еңбек шартының
мерзiмiн бала үш жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты демалыс аяқталған күнге дейiн ұзартуға
мiндеттi.
186-бап. Әйелдердiң еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын
жұмыстар
1. Әйелдердiң еңбегiн ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауiптi жұмыстарда пайдалануға тыйым салынады.
2. Әйелдердiң өздерi үшiн белгiленген шектi нормалардан асатын жүктi қолмен көтеруiне және
жылжытуына тыйым салынады.
3. Әйелдердiң еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тiзiмiн, әйелдердiң жүктердi қолмен
көтеруiнiң және қозғалтуының шектi нормаларын еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган денсаулық
сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсе отырып айқындайды .
187-бап. Әйелдердiң және отбасылық мiндеттерi бар басқа
да адамдардың еңбегi мен тынығу режимiнiң
ерекшелiктерi
1. Жұмыс берушiнiң жүктi әйелдердi түнгi уақыттағы жұмысқа, демалыс және мереке күндерiндегi
жұмысқа, үстеме жұмысқа тартуға, оларды iссапарға жiберуге, сондай-ақ оларды жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысынан керi шақырып алуға құқығы жоқ.
2. Жұмыс берушiнiң:
1) жетi жасқа дейiнгi балалары бар әйелдердi және жетi жасқа дейiнгi балаларды анасыз тәрбиелеп
отырған басқа да адамдарды;
2) егер үш жасқа дейiнгi балалар, мүгедек балалар не отбасының ауру мүшесi медициналық қорытынды
негiзiнде тұрақты күтiм жасауға мұқтаж болса, отбасының ауру мүшелерiне күтiм жасайтын не мүгедек
балаларды тәрбиелеп отырған қызметкерлердi жазбаша келiсiмiнсiз түнгi уақыттағы жұмысқа, үстеме
жұмысқа тартуға, сондай-ақ iссапарға және вахталық әдiспен орындалатын жұмысқа жiберуге құқығы жоқ.
188-бап. Баланы тамақтандыруға арналған үзiлiстер
1. Тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiстерден, ауысымiшiлiк және арнайы үзiлiстерден басқа, бiр
жарым жасқа дейiнгi балалары бар әйелдерге, бiр жарым жасқа дейiнгi балаларды анасыз тәрбиелеп отырған
әкелерге (асырап алушыларға) баланы (балаларды) тамақтандыру үшiн жұмыстың кемiнде әрбiр үш сағаты
сайын:
1) бiр баласы бар болғанда - әрбiр үзiлiс кемiнде отыз минут;
2) екi немесе одан да көп баласы бар болғанда - әрбiр үзiлiс кемiнде бiр сағат болатын қосымша үзiлiстер
берiледi.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген қызметкердiң өтiнiшi бойынша баланы (балаларды)
тамақтандыруға арналған үзiлiстер тынығуға және тамақтануға арналған үзiлiстерге қосылады не жиынтық
үзiлiстер жұмыс күнiнiң (ауысымының) басында немесе аяғында берiледi.
3. Баланы (балаларды) тамақтандыруға арналған үзiлiстер жұмыс уақытына кiредi. Үзiлiстер уақытында
әйелдердiң (әкелердiң, асырап алушылардың) орташа жалақысы сақталады.
189-бап. Әйелдерге және отбасылық мiндеттерi бар басқа
да адамдарға толық емес жұмыс уақытын белгiлеу
Жұмыс берушi жүктi әйелдiң, үш жасқа толмаған баласы (балалары) бар әйелдiң, үш жасқа дейiнгi
баланы анасыз тәрбиелеп отырған әкенiң, асырап алушының, сондай-ақ отбасының ауру мүшесiне
медициналық қорытындыға сәйкес күтiм жасайтын қызметкердiң жазбаша өтiнiшi бойынша оларға толық
емес жұмыс уақыты режимiн бередi.
190-бап. Жүктi әйелдерге жұмыс уақытының жиынтық есебiн
қолдануды шектеу
Егер жұмыс күнiнiң ұзақтығы сегiз сағаттан асатын болса, жүктi әйелдерге жұмыс уақытының (жұмыс
ауысымының) жиынтық есебiн қолдануға жол берiлмейдi.
191-бап. Жүктi әйелдердi басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
Жұмыс берушi медициналық қорытынды негiзiнде жүктi әйелдi орташа жалақысын сақтай отырып,
зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк факторлардың әсерi болмайтын басқа жұмысқа ауыстыруға
мiндеттi.
192-бап. Жыл сайынғы ақылы демалыс кезектiлiгiн
белгiлеу кезiнде әйелдерге берiлетiн кепiлдiк
Әйелге, қалауы бойынша, жүктiлiкке және босануға байланысты демалыстың алдында немесе тiкелей
одан кейiн не балаға күтiм жасауға арналған демалыс бiткен соң жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы
берiледi.
193-бап. Жүктiлiкке және босануға байланысты
демалыс
1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе, әйелдерге жүктiлiгiне және
босануына байланысты ұзақтығы босануға дейiн күнтiзбелiк жетпiс күнге және босанғаннан кейiн
күнтiзбелiк елу алты (қиналып босанған немесе екi немесе одан да көп бала туған жағдайда - жетпiс) күнге
дейiн демалыс берiледi.
2. Демалыстарды есептеу жиынтықтап жүргiзiледi және демалыс әйелге босанғанға дейiн нақты
пайдаланған күндерiнiң санына және жұмыс берушiдегi жұмысының ұзақтығына қарамастан, толық
берiледi.
Ескерту. 193-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (2008 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
194-бап. Жаңа туған балаларды асырап алған
қызметкерлерге берiлетiн демалыс
Жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге (ата-ананың бiреуiне) баланы асырап
алған күннен бастап және бала туған күннен елу алты күн өткенге дейiнгi кезеңге демалыс берiледi.
Ескерту. 194-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (2008 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
195-бап. Балалардың күтiмiне байланысты жалақы
сақталмайтын демалыс
1. Жұмыс берушi қызметкерге:
1) ата-анасының қалауы бойынша - баланың анасына не әкесiне;
2) баланы жалғыз тәрбиелеп отырған ата-ананың бiреуiне;
3) баланы iс жүзiнде тәрбиелеп отырған әжесiне, атасына, басқа туысына немесе қамқоршысына;
4) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерге бала үш жасқа толғанға дейiн баланың
күтiмiне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс беруге мiндеттi.
2. Бала үш жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс осы баптың
1-тармағында көрсетiлген қызметкердiң жазбаша өтiнiшi негiзiнде оның қалауы бойынша толық немесе
бөлiнiп пайдаланылуы мүмкiн.
3. Бала үш жасқа толғанға дейiн оның күтiмiне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс уақытында
қызметкердiң жұмыс орны (лауазымы) сақталады.
4. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, бала үш жасқа толғанға дейiн оның
күтiмiне байланысты жалақысы сақталмайтын демалыс уақыты жалпы еңбек стажына, мамандығы бойынша
жұмыс стажына есептеледi.
18-тарау. ҚОСА АТҚАРАТЫН ЖҰМЫС IСТЕЙТIН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ
ЕҢБЕГIН РЕТТЕУДIҢ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
196-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты
1. Қызметкер өзi еңбек қатынастарында тұрған бiр жұмыс берушiмен (негiзгi жұмыс орыны бойынша),
сондай-ақ бiрнеше жұмыс берушiмен де қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын жасасуға құқылы.
2. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартында жұмысты қоса атқару жөнiнде сiлтеме болуы мiндеттi.
197-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасуға қажеттi қосымша құжаттар
Қызметкер басқа жұмыс берушiмен қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын жасасу үшiн осы
Кодекстiң 31-бабында көзделген құжаттардан бөлек, негiзгi жұмыс орны бойынша еңбектiң сипаты мен
жағдайлары (жұмыс орны, лауазымы, еңбек жағдайлары) туралы анықтама табыс етедi.
198-бап. Қоса атқаратын жұмыс кезiндегi жұмыс уақытының
ұзақтығы
Негiзгi жұмыс орны бойынша және қоса атқаратын жұмысы бойынша күнделiктi жұмыстың жиынтық
ұзақтығы осы Кодекстiң 82-бабында белгiленген күнделiктi жұмыс уақытының нормасынан 4 сағаттан
артық аспауға тиiс.
199-бап. Қоса атқаратын жұмыс кезiндегi жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысы
1. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты бойынша жұмыс iстейтiн қызметкерлерге жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысы негiзгi жұмысы бойынша демалыспен қатар берiледi.
2. Егер қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты бойынша жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының
ұзақтығы басқа жұмыс бойынша демалыстың ұзақтығынан аз болса, жұмыс берушi қоса атқарушы қызметкердiң өтiнiшi бойынша демалыс ұзақтығының айырмасын құрайтын күндерге жалақысы
сақталмайтын демалыс бередi.
200-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасуды шектеу
Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын он сегiз жасқа толмаған қызметкерлермен және ауыр
жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарда iстейтiн
қызметкерлермен жасасуға тыйым салынады.
201-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын жұмыс
берушiнiң бастамасы бойынша бұзудың қосымша
негiздерi
Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты, осы Кодекстiң 54-бабында көзделген негiздерден басқа,
еңбек шарты осы жұмыс өзi үшiн негiзгi болып табылатын қызметкермен жасалынған жағдайда жұмыс
берушiнiң бастамасымен бұзылуы мүмкiн.
19-тарау. АУЫР ЖҰМЫСТАРДА, ЕҢБЕК ЖАҒДАЙЛАРЫ ЗИЯНДЫ (ЕРЕКШЕ
ЗИЯНДЫ) ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) ҚАУIПТI ЖҰМЫСТАРДА IСТЕЙТIН
ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУДIҢ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
202-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi
жұмыстарда iстейтiн қызметкерлердiң жұмыс
уақытының қысқартылған ұзақтығы
1. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстарда
iстейтiн қызметкерлер үшiн жұмыс уақытының аптасына 36 сағаттан аспайтын қысқартылған ұзақтығы
белгiленедi.
2. Жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына құқық беретiн өндiрiстердiң, цехтардың, кәсiптер мен
лауазымдардың тiзiмiн, сондай-ақ ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауiптi жұмыстардың тiзбесiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган денсаулық сақтау
саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша айқындайды .
203-бап. Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысы
Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары қызметкерлерге өндiрiстердiң, цехтардың, кәсiптер
мен лауазымдардың тiзiмiне, сондай-ақ жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысына құқық беретiн
ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстардың
тiзбесiне сәйкес берiледi. Демалыстың бұл түрiнiң ұзақтығын, сондай-ақ оны берудiң шартын еңбек
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсе
отырып айқындайды .
204-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi
жұмыстарда iстейтiн қызметкерлердiң еңбегiне
ақы төлеу
Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауiптi жұмыстарда iстейтiн
қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу қалыпты еңбек жағдайлары бар жұмыстарда iстейтiн қызметкерлердiң
еңбегiне ақы төлеумен салыстырғанда жоғарылатылған лауазымдық айлықақылар (ставкалар) немесе
қосымша ақылар белгiлеу жолымен жоғарылатылған мөлшерде, бiрақ Қазақстан Республикасының
заңнамасында, салалық келiсiмдерде немесе ұжымдық шарттарда еңбекке ақы төлеудiң ең төменгi
стандарттарына негiзделiп белгiленгеннен төмен емес мөлшерде белгiленедi.
Өндiрiстердiң, цехтардың, кәсiптер мен лауазымдардың тiзiмiн, сондай-ақ ауыр жұмыстардың, еңбек
жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi жұмыстардың тiзбесiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсе
отырып айқындайды .
Осы бапта белгiленген еңбекке ақы төлеу шарттары ауыр, зиянды (ерекше зиянды), қауiптi
жағдайлардағы еңбегi жұмыс орындарын аттестаттау нәтижелерiмен расталған қызметкерлерге
қолданылады.
Ескерту. Осы Кодекстiң 204-бабы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.
205-бап. Салауатты және қауiпсiз еңбек жағдайларын
қамтамасыз ету
Ұйым қызметкерлерiне еңбек жағдайлары бойынша жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен еңбек
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органдар белгiлейтiннен төмен емес нормаларда арнайы киiм, арнайы аяқ
киiм және басқа да дара қорғану құралдары, жуу және зарарсыздандыру материалдары, сүт, емдеупрофилактикалық тағамдары берiледi.
20-тарау. МАУСЫМДЫҚ ЖҰМЫСТАРДА IСТЕЙТIН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ
ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
206-бап. Маусымдық жұмыстар
Климаттық немесе өзге де табиғи жағдайлары бойынша белгiлi бiр, бiрақ бiр жылдан аспайтын кезең
(маусым) iшiнде орындалатын жұмыстар маусымдық деп танылады.
207-бап. Маусымдық қызметкерлермен еңбек шартын жасасу
ерекшелiктерi
1. Еңбек шартында маусымдық жұмыстар орындауға арналған шарт жасасу туралы талап және
жұмыстарды орындаудың айқындалған кезеңi көрсетiлуге тиiс.
2. Маусымдық жұмыстарға арналған еңбек шартын жасасу кезiнде қызметкердiң өзiне тапсырылатын
жұмысқа сәйкестiгiн тексеру мақсатындағы сынақ мерзiмi белгiленбейдi.
208-бап. Маусымдық жұмыстарда iстейтiн қызметкерлермен
еңбек шартын жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша
бұзудың қосымша негiздерi
Маусымдық жұмыстарда iстейтiн қызметкерлермен еңбек шарты, осы Кодекстiң 54-бабында көзделген
негiздерден басқа:
1) жұмыс берушiдегi жұмыстар өндiрiстiк сипаттағы себептер бойынша екi аптадан артық мерзiмге
тоқтатылған;
2) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығы салдарынан қатарынан бiр ай бойы жұмысқа шықпаған
жағдайларда жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша бұзылуы мүмкiн.
209-бап. Маусымдық жұмыстарда iстейтiн қызметкерлермен
еңбек шартын бұзу тәртiбiнiң ерекшелiктерi
1. Маусымдық жұмыстарда iстейтiн қызметкер, бұл туралы жұмыс берушiнi күнтiзбелiк жетi күн бұрын
жазбаша түрде ескерте отырып, еңбек шартын өз бастамасы бойынша бұзуға құқылы.
2. Жұмыс берушi маусымдық жұмыстарда iстейтiн қызметкердi еңбек шартының осы Кодекстiң 54-бабы
1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша бұзылатыны туралы күнтiзбелiк
жетi күн бұрын жазбаша ескертуге мiндеттi.
3. Маусымдық жұмыстарда iстейтiн қызметкермен еңбек шарты бұзылған кезде, жұмыс берушi
пайдаланылмаған демалыс үшiн өтемақы төлемiн жұмыс iстелген уақытқа барабар төлейдi.
4. Маусымдық жұмыста iстейтiн қызметкермен еңбек шарты ұйымның таратылуына, қызметкерлер
санының немесе штатының қысқаруына байланысты тоқтатылған кезде екi апталық орташа жалақы
мөлшерiнде демалыс жәрдемақысы төленедi.
21-тарау. ВАХТАЛЫҚ ӘДIСПЕН ЖҰМЫС IСТЕЙТIН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ
ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
210-бап. Вахталық әдiспен жұмыс iстеу ерекшелiктерi
1. Вахталық әдiс, қызметкерлердiң тұрақты тұратын жерiне күн сайын қайтып келуi қамтамасыз етiле
алмайтын кезде, олардың тұрақты тұратын жерiнен тысқары жерде еңбек процесiн жүзеге асырудың ерекше
нысаны болып табылады.
2. Жұмыс берушi вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн қызметкерлер жұмыс өндiрiсi объектiсiнде болған
кезде оларды тыныс-тiршiлiгiн қамтамасыз ету үшiн тұрғын үймен, жұмыс орнына және одан керi жеткiзiп
салуды, сондай-ақ жұмыс орындау жағдайларымен және
ауысымаралық демалыспен қамтамасыз етуге мiндеттi.
Жұмыс берушi қызметкердiң жұмыс өндiрiсi объектiсiнде болу жағдайларын еңбек шартына, ұжымдық
шартқа сәйкес қамтамасыз етедi.
211-бап. Вахталық әдiспен жұмыс iстеуге қойылатын
шектеулер
Вахталық әдiспен орындалатын жұмыстарға он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер, жүктi әйелдер,
бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектер жiберiлмейдi. Өзге қызметкерлер, егер мұндай жұмыстар
медициналық қорытынды негiзiнде олардың денсаулығына қайшы келмесе, вахталық әдiспен орындалатын
жұмыстарға тартылуы мүмкiн.
212-бап. Вахтаның ұзақтығы
1. Объектiде жұмыс орындау уақытын және ауысымаралық демалыс уақытын қамтитын кезең вахта
болып есептеледi.
2. Вахтаның ұзақтығы күнтiзбелiк отыз күннен аспауға тиiс.
Теңiз кемелерi экипаждарының мүшелерi үшiн қызметкердiң келiсiмiмен вахтаның ұзақтығы күнтiзбелiк
бiр жүз жиырма күнге дейiн ұзартылуы мүмкiн.
Ескерту. 212-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.28 N 369-IV(алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
213-бап. Вахталық әдiспен жұмыс iстеу кезiнде жұмыс
уақытын және тынығу уақытын есепке алу
1. Жұмыстың вахталық әдiсi кезiнде айлық, тоқсандық немесе өзге де неғұрлым ұзақ, бiрақ бiр жылдан
аспайтын кезең iшiндегi жұмыс уақытының жиынтық есебi белгiленедi.
2. Есептiк кезең жұмыс уақытын, демалыс уақытын, жұмыс берушi
орналасқан жерден немесе жиналатын жерден жұмыс орнына дейiнгi және одан керi қайту жолының
уақытын қамтиды. Бұл ретте, есептiк кезеңдегi жұмыс уақытының жалпы ұзақтығы осы Кодексте
белгiленген нормалардан аспауға тиiс.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын вахтааралық тынығу кезеңiнде бөлiп беруге жол берiлмейдi.
4. Жұмыс берушi вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн әрбiр қызметкердiң жұмыс уақыты мен тынығу
уақытының есебiн ай бойынша және барлық есептiк кезең бойынша жүргiзуге мiндеттi.
22-тарау. ҮЙ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРIНIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
214-бап. Үй қызметкерлерiмен еңбек шартын жасасу және
тоқтату ерекшелiктерi
1. Үй қызметкерлерi деп жұмыс берушi - жеке тұлғалардың үй шаруашылығында жұмыстар (қызмет
көрсетулер) орындайтын қызметкерлер танылады.
2. Жұмыс берушi үй қызметкерiн жұмысқа қабылдау не онымен еңбек қатынастарын тоқтату туралы акт
шығармайды және еңбек кiтапшасына оның жұмысы туралы мәлiметтер енгiзбейдi.
3. Үй қызметкерiнiң еңбек қызметi еңбек шартымен расталады.
4. Үй қызметкерiмен еңбек шарты тоқтатылғаны (бұзылғаны) туралы жазбаша ескертудiң мерзiмi,
сондай-ақ жұмысынан айырылуға байланысты өтемақы төлеу жағдайлары мен мөлшерi еңбек шартында
белгiленедi.
215-бап. Үй қызметкерлерiнiң жұмыс уақыты мен тынығу
уақытының режимi
1. Үй қызметкерлерiне осы Кодексте белгiленген жұмыс уақыты мен тынығу уақыты ұзақтығының
нормалары қолданылады.
2. Үй қызметкерiнiң жұмыс режимi, оларға демалыс күндерiн, жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын
беру, оларды үстеме жұмыстарға, түнгi уақытта, демалыс және мереке күндерi жұмысқа тарту тәртiбi еңбек
шартында айқындалады.
216-бап. Тәртiптiк жазаны қолдану және алып тастау
тәртiбi
Үй қызметкерiне қатысты тәртiптiк жазаны қолдану және алып тастау тәртiбi еңбек шартымен
айқындалады.
217-бап. Жеке еңбек дауларын шешу
Үй қызметкерi мен жұмыс берушiнiң арасындағы жеке еңбек даулары тараптар келiсiмiмен және
(немесе) сотта шешiледi.
218-бап. Үй қызметкерiмен еңбек шартын бұзу
Үй қызметкерiмен еңбек шартын бұзу еңбек шартында көзделген негiздер бойынша жүргiзiледi.
23-тарау. ҮЙДЕ ЖҰМЫС IСТЕЙТIН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
219-бап. Үйде жұмыс iстейтiн қызметкерлер
1. Жұмыс берушiмен жұмысты өз материалдарымен және өзiндiк немесе жұмыс берушi бөлiп беретiн не
жұмыс берушi қаражаты есебiнен сатып алынатын жабдықтарды, құрал-саймандар мен құрылғыларды
пайдаланып, үйде жеке еңбегiмен орындау туралы еңбек шартын жасасқан адамдар үйде жұмыс iстейтiн
қызметкерлер деп есептеледi.
2. Қызметкердiң жұмысты үйде орындауы еңбек шартын жасасқан кезде, сол сияқты еңбек шартының
қолданылу мерзiмi iшiнде еңбек шартына тиiстi өзгерiстер енгiзе отырып белгiленуi мүмкiн.
220-бап. Үйде жұмыс iстейтiн қызметкерлердiң еңбек
жағдайлары
1. Үйде iстелетiн жұмыс қызметкердiң денсаулық жағдайына қайшы келмейтiн және оларды орындау
үшiн еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптар қамтамасыз етiлген жағдайда ғана
орындалуы мүмкiн.
2. Үйде iстелетiн жұмыстарды орындауға арналған еңбек шартында:
1) жұмысты қызметкерге меншiк құқығымен тиесiлi немесе жұмыс берушi бөлiп беретiн не жұмыс
берушiнiң қаражаты есебiнен сатып алынатын жабдықтарды, материалдарды, құрал-саймандар мен
құрылғыларды пайдаланып орындау;
2) қызметкердi жұмысты орындау үшiн шикiзатпен, материалдармен, жартылай дайын өнiмдермен
қамтамасыз ету тәртiбi мен мерзiмдерi;
3) дайын өнiмдi алып шығу тәртiбi мен мерзiмдерi;
4) қызметкерге төленетiн өтемақы және өзге де төлемдер туралы талаптар мiндеттi түрде көзделуге тиiс.
221-бап. Үйде жұмыс iстейтiн қызметкерлердiң жұмыс
уақыты мен тынығу уақытының режимi, еңбек
қауiпсiздiгiн және еңбегiн қорғауды қамтамасыз
ету жағдайлары
Жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимi, жұмыс берушiнiң қызметкердiң жұмыс уақыты режимiн
сақтауын бақылау ерекшелiктерi, еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды қамтамасыз ету және үйде
жұмыс iстейтiн қызметкер үшiн осы талаптардың сақталуы жөнiндегi жағдайлар еңбек шартында
белгiленедi.
24-тарау. МҮГЕДЕКТЕРДIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
222-бап. Мүгедектердiң еңбек ету құқығын iске асыруы
1. Мүгедектер әдеттегiдей еңбек жағдайлары бар не мүгедектер еңбегiн пайдаланатын
мамандандырылған ұйымдарда оңалтудың жеке бағдарламасын ескере отырып, жұмыс берушiлермен еңбек
шарттарын жасасуға құқылы.
2. Халықты әлеуметтiк қорғау саласындағы уәкiлеттi органның қорытындысы бойынша денсаулық
жағдайы еңбек мiндеттерiн орындауға кедергi келтiретiн не оның денсаулығына және (немесе) басқа
адамдар еңбегiнiң қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн жағдайларды қоспағанда, мүгедектiк себептерi бойынша
еңбек шартын жасасудан бас тартуға, мүгедектi басқа жұмысқа ауыстыруға, еңбек жағдайларын өзгертуге
тыйым салынады.
223-бап. Мүгедек қызметкерлердiң еңбек жағдайлары
1. Еңбектi нормалау, еңбекке ақы төлеу және еңбектi қорғау жағдайлары, жұмыс режимi, кәсiптердi
(лауазымдарды) қоса атқару тәртiбi, техникалық, санитарлық, гигиеналық, өндiрiстiк-тұрмыстық жағдайлар,
сондай-ақ тараптар келiсiмi бойынша еңбек шартының, ұжымдық шарттың өзге де жағдайлары басқа
қызметкерлермен салыстырғанда мүгедек қызметкерлердiң жағдайларын нашарлата немесе құқықтарын
шектей алмайды.
2. Мүгедектер еңбегiн ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды), қауiптi еңбек жағдайлары бар
жұмыстарда пайдалануға тыйым салынады.
3. Жұмыс iстеп жүрген мүгедектерге осы Кодексте, келiсiмдерде, жұмыс берушiнiң актiлерiнде, сондайақ еңбек шартында, ұжымдық шартта белгiленген қосымша кепiлдiктер берiлуi мүмкiн.
4. Жұмыс берушi жұмыс iстеп жүрген мүгедектердiң толық емес жұмыс уақыты режимi, жүктеменi
азайту және басқа еңбек жағдайлары туралы медициналық қорытындыларды орындауға мiндеттi.
224-бап. Мүгедек қызметкерлердiң жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы
1. Бiрiншi және екiншi топтағы мүгедек қызметкерлерге аптасына 36 сағаттан аспайтын ұзақтығы
қысқартылған жұмыс уақыты белгiленедi.
2. Бiрiншi және екiншi топтағы мүгедек қызметкерлердiң күнделiктi жұмысының (жұмыс ауысымының)
ұзақтығы жетi сағаттан аспауға тиiс.
225-бап. Мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық
есебiн қолдануды шектеу
1. Бiрiншi және екiншi топтағы мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық есебiн қолдануға
жол берiлмейдi.
2. Егер үшiншi топтағы мүгедек қызметкерлерге медициналық
көрсетулер бойынша жұмыс уақытының жиынтық есебi белгiленетiн
режимге тыйым салынған болса, оларға мұндай есеп белгiленбейдi.
226-бап. Мүгедек қызметкерлердiң түнгi уақыттағы
жұмысын, үстеме жұмысын, демалыс және мереке
күндердегi жұмысын, оларды iссапарға жiберудi
шектеу
Мүгедек қызметкерлердi үстеме жұмысқа, түнгi уақытта, демалыс және мереке күндерiндегi жұмысқа
тартуға, iссапарға жiберуге, егер олар үшiн мұндай жұмыстарға медициналық көрсетулер бойынша тыйым
салынбаған болса, олардың жазбаша келiсiмiмен ғана жол берiледi.
227-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысын беру
Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы олармен келiсе отырып, жұмыс берушi
бекiтетiн демалыс кестесiне сәйкес берiледi.
228-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы
қосымша демалыс беру
Жыл сайынғы ақылы қосымша демалыс - жыл сайынғы ақылы еңбек демалысымен бiр мезгiлде не
мүгедек қызметкердiң қалауы бойынша жұмыс жылының басқа уақытында берiледi.
25-тарау. АЗАМАТТЫҚ ҚЫЗМЕТШIЛЕРДIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
229-бап. Азаматтық қызметке кiру
1. Азаматтық қызметке кiру тағайындау тәртiбiмен немесе конкурс бойынша жүзеге
асырылады. V095648
2. Конкурсты бос лауазымы бар мемлекеттiк мекеме, қазыналық кәсiпорын ұйымдастырып, өткiзедi.
3. Азаматтық қызметке кiру және азаматтық қызметшiнiң бос лауазымына орналасуға арналған
конкурсты өткiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.
4. Азаматтық қызметке қабылдау еңбек шартын жасасу және жұмыс берушiнiң актiсiн шығару жолымен
жүзеге асырылады.
230-бап. Азаматтық қызметшiлер лауазымдарының тiзбесi
Азаматтық қызметшiлер лауазымдарының тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.
231-бап. Азаматтық қызметте болумен байланысты шектеулер
1. Азаматтық қызметшi:
1) материалдық-техникалық, қаржылық және ақпараттық қамтамасыз ету құралдарын, басқа да
мемлекеттiк мүлiк пен қызметтiк ақпаратты қызметтiк емес мақсатта пайдалануға;
2) азаматтық қызметтiң қалыпты жұмыс iстеуiне және лауазымдық
мiндеттердi атқаруға кедергi келтiретiн iс-әрекеттерге қатысуға;
3) қызмет жағдайын азаматтық қызметпен байланысты емес мақсатта пайдалануға;
4) азаматтық қызметтi өткеру кезеңiнде белгiлi болған мемлекеттiк құпияны, қызметтiк және заңмен
қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтердi жария етуге құқылы емес.
2. Бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адам басқарушылық функцияларды орындаумен
байланысты лауазымға азаматтық қызметке қабылдана алмайды.
Ескерту. 231-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-б.
қараңыз) Заңымен.
232-бап. Азаматтық қызметшiнi басқа мемлекеттiк
мекемеге (қазыналық кәсiпорынға) жұмысқа
ауыстыру
Азаматтық қызметшi өзiнiң жазбаша өтiнiшi бойынша тиiстi ұйымдардың басшылары арасындағы
келiсiм бойынша басқа мемлекеттiк мекемеге (қазыналық кәсiпорынға) жұмысқа ауыстырылуы мүмкiн.
233-бап. Азаматтық қызметшiлердi аттестаттау
Азаматтық қызметшiлер кәсiптiк және бiлiктiлiк даярлығы деңгейiн, iскерлiк қасиеттерiн айқындау
мақсатында аттестаттаудан өтедi.
Азаматтық қызметшiлердi аттестаттаудан өткiзудiң тәртiбi мен шарттарын тиiстi қызмет саласындағы
уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындайды.
234-бап. Азаматтық қызметтегi жоғарылату
1. Азаматтық қызметшiлердiң қызметтегi жоғарылауы оларды жоғары лауазымға ауыстыру жолымен
жүзеге асырылады.
2. Бiлiктiлiк деңгейi жоғары және жұмыс тәжiрибесi бар, өзiнiң кәсiптiк, бiлiктiлiк деңгейiн үнемi
арттырып отыратын азаматтық қызметшiлер азаматтық қызмет бойынша жоғарылатуда басым құқықты
пайдаланады.
235-бап. Азаматтық қызметшiлердiң бiлiктiлiгiн арттыру
және оларды қайта даярлау
1. Азаматтық қызметшiлер кәсiптiк бiлiмi мен дағдыларын тереңдету, кәсiптер мен мамандықтар алу
мақсатында тиiстi бiлiм беру ұйымдарына жiберiлуi мүмкiн.
2. Азаматтық қызметшiнiң оқуы, қайта оқуы, тағылымдамадан өтуi, өндiрiстен (жұмыстан) қол үзбей оқу
жағдайындағы ғылыми тағылымдамасын қоса алғанда, жiберушi ұйымның қаражаты есебiнен төленедi.
Азаматтық қызметшiнiң оқуы кезiнде оның атқаратын лауазымы, кепiлдiктерi мен өтемақы төлемдерi
сақталады.
3. Бiлiктiлiгiн арттырудан немесе азаматтық қызмет бейiнiне сәйкес келетiн мамандық бойынша қайта
даярлаудан өтiп жатқан азаматтық қызметшiлерге ақылы оқу демалысы берiледi.
236-бап. Азаматтық қызметшiлердi көтермелеу
Лауазымдық мiндеттерiн адал атқарғаны, жұмысты, оның iшiнде айрықша күрделi және шұғыл
жұмыстарды өте сапалы орындағаны үшiн, бастамашылдығы, шығармашылық белсендiлiгi және жұмыстағы
басқа да жетiстiктерi үшiн азаматтық қызметшiлер:
1) азаматтық қызметтегi жоғарылатумен;
2) ақшалай сыйақымен;
3) алғыс жариялаумен көтермеленуi мүмкiн.
Ұжымдық шартта көтермелеудiң басқа да шаралары көзделуi мүмкiн.
237-бап. Азаматтық қызметшiлерге басқа жерге жұмысқа
ауысуы кезiнде берiлетiн кепiлдiктер мен
өтемақы төлемдерi
Азаматтық қызметшiлерге мемлекеттiк мекемемен (қазыналық кәсiпорынмен) бiрге қолданыстағы
әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс бойынша басқа жерге (басқа елдi мекенге) жұмысқа ауысу кезiнде:
азаматтық қызметшiнiң өзiнiң және оның отбасы мүшелерiнiң жұмыс орнына дейiнгi жолақысының
құны (мемлекеттiк мекеме (қазыналық кәсiпорын) тиiстi қозғалыс құралын беретiн жағдайлардан басқа);
мүлiктi тасымалдау шығыстары;
жолда болған әр күн үшiн тәулiктiк шығыстар;
атқаратын лауазымы бойынша алты лауазымдық жалақысы мөлшерiндегi бiржолғы жәрдемақы;
жолға жиналу және жаңа орынға орналасу күндерi үшiн, бiрақ алты күннен аспайтын, сондай-ақ жолда
болған уақыты үшiн жалақысы төленедi.
238-бап. Азаматтық қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу
1. Мемлекеттiк бюджет есебiнен ұсталатын азаматтық қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу жүйесiн
Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды. қараңыз.V11, V095648
2. Ауылдық (селолық) жерде жұмыс iстейтiн денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру,
мәдениет және спорт саласының азаматтық қызметшiлерiне, егер Қазақстан Республикасының заңдарында
өзгеше белгiленбесе, жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша бюджет қаражаты есебiнен қызметтiң,
осы түрлерiмен қалалық жағдайда
айналысатын азаматтық қызметшiлердiң жалақыларымен және ставкалармен салыстырғанда кемiнде
жиырма бес процентке жоғары лауазымдық жалақылар мен тарифтiк ставкалар белгiленедi. V085148
3. Ауылдық (селолық) жерде жұмыс iстейтiн денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру,
мәдениет және спорт мамандары лауазымдарының тiзбесiн жергiлiктi өкiлдi органмен келiсiм бойынша
жергiлiктi атқарушы орган айқындайды.
239-бап. Азаматтық қызметшiлерге берiлетiн демалыс
1. Мемлекеттiк бюджет есебiнен ұсталатын азаматтық қызметшiлерге лауазымдық жалақысы
мөлшерiнде сауықтыруға арналған жәрдемақы төлене отырып, ұзақтығы күнтiзбелiк отыз күннен кем
болмайтын жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы берiледi. Азаматтық
қызметшiлерге сауықтыруға арналған жәрдемақы күнтiзбелiк жылда бiр рет төленедi.
Азаматтық қызметшiлердiң жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңдарымен неғұрлым
ұзақ мерзiмдi жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы белгiленуi мүмкiн.
2. Жоғары оқу орындарында оқитын азаматтық қызметшiлерге жұмыс берушiмен келiсiм бойынша
емтихандар тапсыру, диплом жобасын (жұмысын) дайындау мен қорғау, оқу бiтiру емтихандарын тапсыру
кезеңiне ақылы оқу демалыстары берiледi.
Ескерту. Осы Кодекстiң 239-бабы 1-тармағы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.
240-бап. Азаматтық қызметшiлермен еңбек шартын
тоқтатудың қосымша негiзi
1. Қызметкерлермен еңбек шартын тоқтату үшiн осы Кодексте белгiленген негiздермен қатар азаматтық
қызметшiлердiң Қазақстан Республикасының заңында белгiленген зейнеткерлiк жасқа жетуi олармен еңбек
шартын тоқтатудың қосымша негiзi болып табылады.
2. Мемлекеттiк мекеменiң (қазыналық кәсiпорынның) басшысы не жауапты хатшысы немесе Қазақстан
Республикасының Президентi айқындайтын өзге де лауазымды адам зейнеткерлiк жасқа жеткен, кәсiптiк
және бiлiктiлiк деңгейi жоғары қызметкермен оның еңбекке қабiлеттiлiгiн ескере отырып, еңбек шартын
жыл сайын ұзартуы мүмкiн.
Ескерту. 240-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2007.07.27 N 315 (ресми жарияланған күнiнен бастап
қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
25-1-тарау. Шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк кәсiпорындар, ұлттық басқарушы
холдингтер, ұлттық даму институттары, ұлттық холдингтер және ұлттық компаниялар, сондай-ақ
олардың еншiлес ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiн реттеу ерекшелiктерi
Ескерту. Кодекс 25-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн
2-б. қараңыз) Заңымен.
240-1-бап. Шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк
кәсiпорындарда, ұлттық басқарушы холдингтерде,
ұлттық даму институттарында, ұлттық
холдингтерде және ұлттық компанияларда,
сондай-ақ олардың еншiлес ұйымдарында жұмыста
болумен байланысты шектеу
Шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк кәсiпорындарға, ұлттық басқарушы холдингтерге,
ұлттық даму институттарына, ұлттық холдингтерге және ұлттық компанияларға, сондай-ақ олардың еншiлес
ұйымдарына басқару функцияларын атқарумен байланысты лауазымға бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс
жасаған адамды жұмысқа қабылдауға болмайды.
26-тарау. ШАҒЫН КӘСIПКЕРЛIК СУБЪЕКТIЛЕРI ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРIНIҢ
ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
241-бап. Өздерiне қатысты еңбек қатынастарын реттеу
ерекшелiктерi белгiленетiн шағын кәсiпкерлiк
субъектiлерi
Осы тарауда белгiленген еңбектi реттеу ерекшелiктерi қызметкерлерiнiң орташа жылдық саны 25
адамнан аспайтын шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне қолданылады.
242-бап. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн еңбек
шарттарының мерзiмдерi
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi қызметкерлермен еңбек шарттарын осы Кодекстiң 29-бабы 1тармағының 2) тармақшасында көзделген шектеусiз белгiлi бiр мерзiмге жасаса алады.
243-бап. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң еңбек
тәртiптемесiнiң ережелерi
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi еңбек тәртiптемесiнiң ережелерiн дербес бекiтедi.
244-бап. Жұмыс режимi
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң жұмыс берушi бекiтетiн кестеге сәйкес демалыс және мереке күндерi
жұмысқа тартуды көздейтiн жұмыс режимiн белгiлеуге, сондай-ақ жұмыс уақытының ұзақтығы жөнiндегi
жалпы талаптарды сақтай отырып, жұмыс уақытының жиынтық есебiн немесе жұмыс күнiн бөлiктерге
бөлудi пайдалануға құқығы бар.
245-бап. Еңбекке ақы төлеу шарттары
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу шарттарын жұмыс берушi
белгiлейдi немесе өзгертедi және еңбек шартын жасасу кезiнде немесе оларды бекiтуге кемiнде бiр ай
қалғанда қызметкерлер назарына жеткiзедi. Жұмысқа ақы төлеу шарттарын бекiту кезiнде жұмыс берушiнiң
еңбек шартының талаптарын бiржақты тәртiппен өзгертуге құқығы жоқ.
246-бап. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң әлеуметтiк
әрiптестiкке қатысуы
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi қатысатын еңбек қатынастарына, егер жұмыс берушiлер мен
қызметкерлер келiссөздер жүргiзу және осындай келiсiмдерге қол қою үшiн тиiстi ұйымдарға бiрiккен
болса, келiсiмдердiң күшi қолданылады.
247-бап. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнде еңбек
қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды
ұйымдастыру ерекшелiктерi
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнде еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды ұйымдастыруды жеке
немесе заңды тұлғалар шарт негiзiнде жүзеге асыруы мүмкiн.
27-тарау. ЗАҢДЫ ТҰЛҒАНЫҢ АЛҚАЛЫ АТҚАРУШЫ ОРГАНЫНЫҢ БАСШЫСЫ
МЕН МҮШЕЛЕРIНIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
248-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
еңбегiн реттеудiң құқықтық негiздерi
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек қатынастары осы Кодекске, Қазақстан
Республикасының заңдарына, құрылтай құжаттары мен еңбек шартына сәйкес жүзеге асырылады.
249-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен
еңбек шартын жасасу
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын заңды тұлға мүлкiнiң меншiк иесi немесе
ол уәкiлеттiк берген тұлға (орган) не заңды тұлғаның уәкiлеттi органы Қазақстан Республикасының
заңдарында, құрылтай құжаттарында немесе тараптар келiсiмiнде белгiленген мерзiмге жасасады.
Қазақстан Республикасының заңдарында немесе құрылтай құжаттарында заңды тұлғаның атқарушы
органы басшысымен еңбек шартын жасасу алдында қосымша рәсiмдер белгiленуi мүмкiн.
250-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының қоса
атқаратын жұмысы
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлғаның уәкiлеттi органының не заңды тұлға
мүлкiнiң меншiк иесiнiң, не ол уәкiлеттiк берген тұлғаның (органның) рұқсатымен ғана басқа ұйымдарда
ақы төленетiн лауазымдарды атқара алады.
251-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
материалдық жауапкершiлiгi
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлғаға келтiрген залалы үшiн осы Кодексте
немесе Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгiленген тәртiппен материалдық жауаптылықта
болады.
252-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен
еңбек шартын тоқтатудың қосымша негiздерi
Заңды тұлға мүлкiнiң меншiк иесiнiң не ол уәкiлеттiк берген тұлғаның (органның) немесе заңды
тұлғаның уәкiлеттi органының еңбек қатынастарын мерзiмiнен бұрын тоқтату туралы шешiмi осы Кодексте
көзделген негiздермен қатар заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын тоқтатуға
қосымша негiз болып табылады.
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шарты тоқтатылған жағдайда, оның қолданылу
мерзiмi өткенге дейiн еңбек шартын мерзiмiнен бұрын бұзғаны үшiн оған еңбек шартында айқындалатын
мөлшерде өтемақы төлемi төленедi.
253-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
бастамасы бойынша еңбек шартын мерзiмiнен
бұрын бұзу
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлға мүлкiнiң меншiк иесiн не ол уәкiлеттiк
берген тұлғаны (органды) немесе заңды тұлғаның уәкiлеттi органын бұл жөнiнде жазбаша түрде кемiнде екi
ай бұрын ескерте отырып, еңбек шартын мерзiмiнен бұрын бұзуға құқылы.
254-бап. Заңды тұлғаның алқалы атқарушы органы
мүшелерiнiң еңбегiн реттеу ерекшелiктерi
Осы тарауда белгiленген атқарушы орган басшысының еңбегiн реттеу ерекшелiктерi, егер Қазақстан
Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында өзгеше белгiленбесе, заңды тұлғаның алқалы
атқарушы органының басқа да мүшелерiне қолданылады.
28-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ҚЫЗМЕТШIЛЕРДIҢ, ПАРЛАМЕНТ ЖӘНЕ
МӘСЛИХАТТАР ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ, ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
СУДЬЯЛАРЫНЫҢ, ӘСКЕРИ ҚЫЗМЕТТЕГI АДАМДАРДЫҢ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ
ОРГАНДАРЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРIНIҢ ЕҢБЕГIН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI
Ескерту. Тақырыптың орыс тiлiндегi мәтiнi өзгертiлдi, мемлекеттiк тiлдегi мәтiнi өзгермейдi - ҚР
2011.01.06 N 379-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi) Заңымен.
255-бап. Мемлекеттiк қызметшiлердiң, Парламент және
мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан
Республикасы судьяларының еңбегiн реттеу
Мемлекеттiк қызметшiлердiң, Парламент және мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан Республикасы
судьяларының еңбегi қызметке кiрудiң, оны өткеру мен тоқтатудың ерекше жағдайлары мен тәртiбiн,
еңбектiң ерекше жағдайларын, еңбекке ақы төлеу жағдайларын, сондай-ақ қосымша жеңiлдiктердi,
артықшылықтар мен шектеулердi белгiлейтiн Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде көзделген ерекшелiктермен бiрге осы Кодексте
реттеледi. Z010148 , Z000132
256-бап. Әскери қызметтегi адамдар және құқық қорғау
органдарының қызметкерлерi
1. Әскери қызметтегi адамдарға Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, ұлттық қауiпсiздiк
органдарында, сыртқы барлау саласындағы уәкiлеттi органда, Республикалық ұланда, iшкi әскерлерде,
әскери-тергеу органдары мен әскери полицияда, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет қызметiнде,
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөнiндегi орталық атқарушы органының азаматтық
қорғанысты басқару органдары мен бөлiмдерiнде және әскери прокуратура органдарында әскери қызмет
өткерiп жүрген адамдар жатады. Z050029, Z952710, Z952671, Z922200, Z050032, Z952483, Z970100
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерiне Қазақстан Республикасының iшкi iстер, қылмыстықатқару жүйесi органдарында, қаржы полициясында, мемлекеттiк өртке қарсы қызметте, кеден органдарында,
прокуратура органдарында қызметте тұрған, Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес құқық қорғау қызметiн жүзеге асыратын адамдар
жатады. Z020336, Z960048, K100296 , Z952709
Ескерту. 256-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2010.05.27 № 279-IV Заңымен.
257-бап. Әскери қызметтегi адамдардың және құқық қорғау
органдары қызметкерлерiнiң еңбегiн реттеу
Әскери қызметтегi адамдардың және құқық қорғау органдары қызметкерлерiнiң еңбегi қызметке кiрудiң,
оны өткеру мен тоқтатудың ерекше жағдайлары мен тәртiбiн, ерекше еңбек жағдайларын, еңбекке ақы төлеу
жағдайларын, сондай-ақ қосымша жеңiлдiктердi, артықшылықтар мен шектеулердi белгiлейтiн Қазақстан
Республикасының арнаулы заңдарында және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық
актiлерiнде көзделген ерекшелiктермен бiрге осы Кодекспен реттеледi.
4-БӨЛIМ. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТIК ӘРIПТЕСТIК ЖӘНЕ
ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР
29-тарау. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТIК ӘРIПТЕСТIК
258-бап. Әлеуметтiк әрiптестiктiң мiндеттерi
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтiк әрiптестiк:
1) әлеуметтiк, еңбек және осылармен байланысты экономикалық қатынастарды реттеудiң тиiмдi тетiгiн
жасау;
2) қоғамның барлық жiктерiнiң мүдделерiн объективтi ескеру негiзiнде әлеуметтiк тұрақтылық пен
қоғамдық келiсiмдi қамтамасыз етуге жәрдемдесу;
3) қызметкерлердiң еңбек саласындағы құқықтарының кепiлдiктерiн қамтамасыз етуге жәрдемдесу,
оларды әлеуметтiк қорғауды жүзеге асыру;
4) барлық деңгейдегi әлеуметтiк әрiптестiк тараптары арасындағы консультациялар мен келiссөздер
процесiне жәрдемдесу;
5) ұжымдық еңбек дауларын шешуге жәрдемдесу;
6) әлеуметтiк-еңбек қатынастары саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi ұсыныстарды
талдап-тұжырымдау мiндеттерiн шешуге бағытталған.
259-бап. Әлеуметтiк әрiптестiктiң негiзгi принциптерi
Әлеуметтiк әрiптестiктiң негiзгi принциптерi мыналар:
1) тараптар өкiлдерiнiң өкiлеттiлiгi;
2) тараптардың тең құқықтылығы;
3) талқыланатын мәселелердi таңдау еркiндiгi;
4) мiндеттемелер қабылдау ерiктiлiгi;
5) тараптар мүдделерiн құрметтеу;
6) ұжымдық шарттарды, келiсiмдердi орындау мiндеттiлiгi;
7) келiсiм бойынша қабылданған мiндеттемелердi өз кiнәсi бойынша орындамағаны үшiн тараптардың,
олардың өкiлдерiнiң жауаптылығы;
8) әлеуметтiк әрiптестiктi нығайту мен дамытуға мемлекеттiң жәрдемдесуi;
9) қабылданатын шешiмдердiң жариялылығы.
260-бап. Әлеуметтiк әрiптестiк органдары
Әлеуметтiк әрiптестiк әлеуметтiк әрiптестiк органдары:
1) республикалық деңгейде - әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк және еңбек қатынастарын реттеу
жөнiндегi республикалық үшжақты комиссия (бұдан әрi - республикалық комиссия);
2) салалық деңгейде - әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк және еңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi
салалық комиссиялар (бұдан әрi - салалық комиссия);
3) өңiрлiк (облыстық, қалалық, аудандық) деңгейде - әлеуметтiк әрiптестiк пен әлеуметтiк және еңбек
қатынастарын реттеу жөнiндегi облыстық, қалалық, аудандық комиссиялар (бұдан әрi - өңiрлiк комиссия)
арқылы тараптардың өзара iс-қимыл жасасуы нысанында;
4) ұйымдар деңгейiнде - қызметкерлердiң өкiлдерi мен жұмыс берушiнiң арасында еңбек саласындағы
өзара нақты мiндеттемелердi белгiлейтiн келiсiмдер немесе ұжымдық шарттар нысанында қамтамасыз
етiледi, ал шет ел қатысатын ұйымдарда оны Қазақстан Республикасының резиденттерi халықаралық
шарттардың (келiсiмдердiң) және Қазақстан Республикасы заңнамасының негiзiнде қамтамасыз етедi.
261-бап. Әлеуметтiк әрiптестiк нысандары
Әлеуметтiк әрiптестiк:
ұжымдық шарттардың, келiсiмдердiң жобаларын әзiрлеу және оларды жасасу жөнiндегi ұжымдық
келiссөздер;
еңбек қатынастарын және олармен тiкелей байланысты өзге де қатынастарды реттеу, қызметкерлердiң
еңбек саласындағы құқықтарының кепiлдiктерiн қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының еңбек
заңнамасын жетiлдiру мәселелерi бойынша өзара консультациялар (келiссөздер);
қызметкерлер мен жұмыс берушiлер өкiлдерiнiң еңбек дауларын сотқа дейiн шешуге қатысуы
нысандарында жүзеге асырылады.
262-бап. Әлеуметтiк әрiптестiк тараптары
Тиiстi атқарушы органдар атынан мемлекет, белгiленген тәртiппен уәкiлеттiк берiлген өз өкiлдерi
атынан қызметкерлер мен жұмыс берушiлер әлеуметтiк әрiптестiк тараптары болып табылады.
263-бап. Әлеуметтiк әрiптестiктi республикалық деңгейде
ұйымдастыру
1. Республикалық комиссия тиiстi шешiмдермен ресiмделетiн консультациялар мен келiссөздер жүргiзу
арқылы әлеуметтiк әрiптестiк тараптарының мүдделерiн келiсудi қамтамасыз ететiн тұрақты жұмыс iстейтiн
орган болып табылады.
2. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң, қызметкерлердiң республикалық бiрлестiктерi мен жұмыс
берушiлердiң республикалық бiрлестiктерiнiң өкiлеттi өкiлдерi республикалық комиссияның қатысушылары
болып табылады.
3. Қазақстан Республикасы облыстарының, республикалық маңызы бар қалалардың жартысынан
астамының аумағында құрылымдық бөлiмшелерi (филиалдары мен өкiлдiктерi) бар бiрлестiктер
қызметкерлердiң республикалық бiрлестiктерiнiң өкiлеттi өкiлдерi болып табылады.
4. Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерi бiрлестiктерiнiң республикалық одағының (қауымдастығының), шағын
кәсiпкерлiк жөнiндегi республикалық бiрлестiктiң, жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң республикалық салалық
бiрлестiктерiнiң өкiлдерi жұмыс берушiлердiң республикалық бiрлестiктерiнiң өкiлеттi өкiлдерi болып
табылады.
Аталған одақтардан (қауымдастықтардан) өкiлдiк ету олардың құрамына кiретiн республикалық
қоғамдық бiрлестiктердiң санына қарай пропорциялық негiзде жүзеге асырылады.
264-бап. Әлеуметтiк әрiптестiктi салалық деңгейде
ұйымдастыру
1. Салалық комиссия тиiстi шешiмдермен ресiмделетiн консультациялар мен келiссөздер жүргiзу арқылы
әлеуметтiк әрiптестердiң мүдделерiн келiсудi қамтамасыз ету жөнiндегi тұрақты жұмыс iстейтiн орган
болып табылады. Осы Кодекстiң мақсаттары үшiн салалар тiзбесiн республикалық комиссия белгiлейдi.
2. Тиiстi қызмет саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың өкiлеттi өкiлдерi, жұмыс берушiлер
мен қызметкерлердiң өкiлдерi салалық комиссиялардың қатысушылары болып табылады.
3. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың аумағында құрылымдық бөлiмшелерi
(филиалдары мен өкiлдiктерi) бар салалық кәсiптiк одақтар қызметкерлердiң салалық бiрлестiктерiнiң
өкiлеттi өкiлдерi болып табылады.
4. Салалық ұйымдардың өкiлдерi жұмыс берушiлердiң өкiлеттi өкiлдерi болып табылады.
265-бап. Әлеуметтiк әрiптестiктi өңiрлiк деңгейде
ұйымдастыру
1. Өңiрлiк комиссия тиiстi келiсiмдермен және шешiмдермен ресiмделетiн консультациялар мен
келiссөздер жүргiзу арқылы әлеуметтiк әрiптестердiң мүдделерiн келiсудi қамтамасыз ету жөнiндегi тұрақты
жұмыс iстейтiн орган болып табылады.
2. Жергiлiктi атқарушы органдардың тиiстi өкiлеттi өкiлдерi, жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң
өкiлдерi өңiрлiк комиссиялардың қатысушылары болып табылады.
3. Облыстық, қалалық және аудандық деңгейдегi кәсiптiк одақтар бiрлестiктерi қызметкерлердiң өңiрлiк
бiрлестiктерiнiң өкiлеттi өкiлдерi болып табылады.
4. Өңiрлiк деңгейдегi жұмыс берушiлердiң өкiлеттi өкiлдерi:
облыстық деңгейде - жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң облыстық бiрлестiктерi, шағын кәсiпкерлiк
жөнiндегi облыстық бiрлестiк;
қалалық, аудандық деңгейлерде - шағын кәсiпкерлiк жөнiндегi қалалық, аудандық бiрлестiктер болып
табылады.
266-бап. Әлеуметтiк-еңбек қатынастарын ұйым деңгейiнде
реттеу
1. Әлеуметтiк-еңбек қатынастарын реттеудi қамтамасыз ету, ұжымдық келiссөздер жүргiзу және
ұжымдық шарттың жобасын дайындау және оны жасасу, осы Кодекске сәйкес қызметкерлер өкiлдерiнiң
пiкiрi ескерiлiп немесе солардың келiсiмi бойынша шығарылуы жүзеге асырылатын жұмыс берушi
актiлерiнiң жобаларын талқылау үшiн, сондай-ақ ұжымдық шарттың орындалуын бақылауды ұйымдастыру
үшiн тараптар шешiмi бойынша тең құқықтылық негiзде тараптардың қажеттi өкiлеттiктер берiлген
өкiлдерiнен тұратын комиссиялар құрылады.
2. Жұмыс берушi ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес ұйымда жұмыс iстейтiн кәсiптiк одақтың
қызметi үшiн жағдай жасайды.
3. Тараптардың келiсiмi бойынша және кәсiптiк одақ мүшелерi болып табылатын қызметкерлердiң
жазбаша өтiнiштерi болған кезде, жұмыс берушi кәсiптiк одақтың есеп-шотына қызметкерлердiң
жалақысынан ұсталатын мүшелiк кәсiподақ жарналарын ай сайын аудара алады.
267-бап. Тұрақты жұмыс iстейтiн республикалық, салалық,
өңiрлiк комиссияларды құрудың принциптерi мен
тәртiбi
1. Тұрақты жұмыс iстейтiн республикалық, салалық, өңiрлiк комиссиялар мынадай принциптер:
1) комиссиялардың қызметiне атқарушы билiк органдары өкiлдерiнiң, жұмыс берушiлер мен
қызметкерлер өкiлдерiнiң қатысу мiндеттiлiгi;
2) тараптардың өкiлеттiлiгi;
3) тепе-тең өкiлдiк ету;
4) тараптардың тең құқықтылығы;
5) тараптардың өзара жауапкершiлiгi негiзiнде құрылады.
2. Комиссиялар қатысушыларының жеке құрамын әлеуметтiк әрiптестiктiң әрбiр тарапы дербес құрады.
268-бап. Республикалық, салалық, өңiрлiк комиссиялардың
негiзгi мақсаттары мен мiндеттерi
1. Комиссиялардың негiзгi мақсаттары әлеуметтiк және еңбек қатынастарын реттеу және әлеуметтiк
әрiптестiк тараптарының мүдделерiн келiсу болып табылады.
2. Комиссиялардың негiзгi мiндеттерi:
1) әлеуметтiк және экономикалық саясаттың негiзгi бағыттары бойынша әлеуметтiк әрiптестiк
тараптарының ұстанымдарын келiсу;
2) келiсiмдердi әзiрлеу мен жасасу;
3) келiсiмдердi iске асыру жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеу, келiсу және бекiту;
4) халықаралық еңбек нормаларын ратификациялауға және қолдануға байланысты мәселелер бойынша
консультациялар өткiзу және ұсынымдар әзiрлеу болып табылады.
3. Комиссиялар өздерi бекiткен ережелерге және жұмыс жоспарларына сәйкес жұмыс iстейдi. Комиссия
отырыстары жылына екi реттен сирек болмайтындай етiп өткiзiледi.
269-бап. Республикалық, салалық және өңiрлiк
комиссиялардың негiзгi құқықтары
Республикалық, салалық және өңiрлiк комиссиялар:
1) өз отырыстарында әлеуметтiк және еңбек қатынастары саласында келiсiлген саясат жүргiзу
проблемаларын қарауға;
2) келiсiм жобасын әзiрлеу, көрсетiлген келiсiмдi iске асыру, комиссия шешiмдерiн орындау кезiнде
атқарушы органдардың, жұмыс берушiлер мен қызметкерлер бiрлестiктерiнiң мүдделерiн келiсуге;
3) атқарушы органдардан, жұмыс берушiлерден және (немесе) қызметкерлер өкiлдерiнен әлеуметтiк
және еңбек қатынастарын реттейтiн, жасалатын және жасалған келiсiмдер туралы ақпарат сұратуға;
4) өз шешiмдерiнiң орындалуын бақылауды жүзеге асыруға, ал жауапты тұлғалар оларды орындамаған
жағдайда әлеуметтiк әрiптестiктiң тиiстi тарапына анықталған бұзушылықтарды жою және келiсiмнiң
талаптарын орындамағаны үшiн кiнәлi тұлғаларды жауапқа тарту жөнiндегi ұсыныстары бар ақпарат
жiберуге;
5) атқарушы органдардан ұжымдық келiссөздер жүргiзу және келiсiмнiң жобасын әзiрлеу, аталған
келiсiмнiң орындалуын бақылауды ұйымдастыру үшiн қажеттi әлеуметтiк жағдай туралы ақпаратты
сұратуға және алуға;
6) уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың қарауына әлеуметтiк және еңбек қатынастары саласындағы
нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу жөнiнде ұсыныстар енгiзуге;
7) ғалымдар мен мамандарды тарта отырып, жұмыс топтарын құруға;
8) комиссия отырысына атқарушы органдардың, қоғамдық бiрлестiктердiң қызметкерлерiн, сондай-ақ
тәуелсiз сарапшыларды шақыруға;
9) атқарушы органдар, жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң бiрлестiктерi комиссия белгiленген
мерзiмде қарауға және орындауға мiндеттi бiрлескен келiсiмдер мен шешiмдер қабылдауға;
10) әлеуметтiк және еңбек қатынастары мен әлеуметтiк әрiптестiк мәселелерi бойынша халықаралық,
республикалық, өңiраралық кеңестер, конференциялар, конгрестер, семинарлар өткiзуге аталған iсшараларды ұйымдастырушылармен келiсiлген тәртiппен қатысуға құқылы.
270-бап. Қызметкерлер өкiлдерiнiң өкiлеттiктерi
1. Қызметкерлер өкiлдерiнiң:
1) қызметкерлердiң әлеуметтiк-еңбек құқықтары мен мүдделерiн бiлдiруге және қорғауға;
2) жұмыс берушiмен жобаларды әзiрлеу және келiсiмдердi, ұжымдық шарттарды жасасу жөнiндегi
ұжымдық келiссөздер жүргiзуге, осы мақсаттарда еңбек қатынастары мәселелерi бойынша қажеттi ақпарат
алуға;
3) келiсiмдерде немесе ұжымдық шарттарда көзделген әлеуметтiк-экономикалық даму мәселелерiн
шешуге қатысуға;
4) осы Кодексте белгiленген тәртiппен қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға;
5) еңбек заңнамасын бұзу мәселелерi бойынша еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның
мемлекеттiк инспекторларымен өзара iс-қимыл жасасуға;
6) келiсiмдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету жөнiндегi
шараларды зерделеу мен қолдану үшiн жұмыс орындарында болуға;
7) еңбек қатынастарына және әлеуметтiк-экономикалық мәселелерге байланысты заңнамалық актiлердiң,
бағдарламалардың жобаларын әзiрлеу мен қарау жөнiндегi консультациялық-кеңесшi органдардың
жұмысына қатысуға;
8) осы Кодексте белгiленген тәртiппен қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы еңбек дауларын
реттеуге қатысуға;
9) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен жиналыстар, шерулер, митингiлер,
пикеттер, ереуiлдер өткiзуге құқығы бар.
2. Жұмыс берушiлердiң қызметкерлер өкiлдерiне өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыруына кедергi жасауына
жол берiлмейдi.
30-тарау. ӘЛЕУМЕТТIК ӘРIПТЕСТIК ТАРАПТАРЫ АРАСЫНДА
КЕЛIСIМДЕР ЖАСАСУ ТӘРТIБI
271-бап. Келiсiмдердi дайындау жөнiнде келiссөздер
жүргiзу құқығы
1. Әлеуметтiк әрiптестiктiң кез келген тарапы келiсiмдi әзiрлеу, оның мазмұны, оны жасасу, өзгерту,
толықтыру жөнiндегi келiссөздердiң бастамашысы болуға құқылы.
2. Республикалық, салалық, өңiрлiк деңгейлерде қызметкерлер мен жұмыс берушiлер уәкiлеттiк берген
бiрнеше өкiл бар болса, олардың әрқайсысына өздерi өкiлдiк ететiн қызметкерлер мен жұмыс берушiлердiң
атынан келiссөздер жүргiзу құқығы берiледi.
272-бап. Келiссөздер жүргiзудiң, келiсiмдердi әзiрлеу
мен жасасудың тәртiбi
1. Екiншi тараптан келiссөздердiң басталуы туралы жазбаша ұсыныстар алған тараптар күнтiзбелiк он
күн iшiнде оларды қарауға және келiссөздерге кiрiсуге мiндеттi.
Тараптар арасында салалық келiсiмнiң жекелеген ережелерi бойынша келiспеушiлiктер болғанда,
келiссөздер басталған күннен бастап үш ай iшiнде тараптар бiр мезгiлде келiспеушiлiктер хаттамасын жасай
отырып, келiсiлген шарттарда салалық келiсiмге қол қоюға тиiс.
2. Келiссөздер жүргiзу тәртiбiн, келiсiмдердi әзiрлеу мен жасасу мерзiмдерiн, сондай-ақ оларға
өзгерiстер мен толықтырулар енгiзудi, оларға қосылуды комиссиялар бекiтедi.
3. Келiсiмдер оларға тараптар қол қойған кезден бастап не келiсiмдерде белгiленген күннен бастап
күшiне енедi. Келiсiмдердiң барлық қосымшалары олардың ажырамас бөлiгi болып табылады және
солармен бiрдей заң күшiне ие болады.
4. Келiсiмнiң қолданылу мерзiмi тараптардың келiсiмi бойынша не жаңа келiсiм қабылданғанға дейiн
белгiленедi, бiрақ үш жылдан аспауға тиiс.
5. Қызметкерлерге бiр мезгiлде бiрнеше келiсiмдердiң күшi қолданылған жағдайларда, келiсiмдердiң
қызметкерлер үшiн неғұрлым қолайлы шарттары қолданылады.
6. Бас, салалық, өңiрлiк келiсiмдердi әлеуметтiк әрiптестiк тараптарының өкiлдерi қол қойып бекiтедi.
7. Тараптар қол қойған салалық, өңiрлiк келiсiмдер қосымшаларымен қоса он күн мерзiмде
хабарламалық тiркеу үшiн жiберiледi.
273-бап. Республикалық, салалық, өңiрлiк комиссиялардың
шешiмдер қабылдау тәртiбi
1. Комиссиялардың шешiмдерi келiссөздерде барлық тараптардың келiсiмiне қол жеткiзу негiзiнде ғана
қабылданады және тиiстi келiсiмдермен ресiмделедi.
2. Келiсiм барысында, егер тараптар келiсiмге келе алмаса, келiспеушiлiктердi жою жөнiндегi және
келiссөздердi қайта жалғастыру мерзiмдерi туралы тараптардың түпкiлiктi тұжырымдалған ұсыныстары
енгiзiлетiн хаттама жасалады.
3. Шешiмдер қабылдау мен жұмысты ұйымдастыру тәртiбiн комиссиялар әзiрлеп, бекiтедi.
274-бап. Комиссиялардың үйлестiрушiлерi
Республикалық, салалық және өңiрлiк комиссиялардың үйлестiрушiлерi тараптардың бiрлескен
шешiмiмен тағайындалады. Комиссияның үйлестiрушiсi:
1) тараптардың қызметiне араласпайды;
2) комиссия жұмысына қатысу үшiн жұмыс берушiлер мен қызметкерлер бiрлестiктерiнiң өкiлдерiн,
атқарушы билiк органдарының комиссия мүшелерi болып табылмайтын өкiлдерiн, сондай-ақ ғалымдар мен
мамандарды, басқа да ұйымдардың өкiлдерiн шақырады;
3) комиссияның және жұмыс топтарының жұмысын, хаттамалардың жүргiзiлуiн, шешiмдердiң
жобаларын дайындауды және олардың орындалуын бақылауды қамтамасыз етедi.
275-бап. Келiсiмдердiң тараптары, түрлерi
1. Республикалық деңгейде Қазақстан Республикасының Үкiметi, жұмыс берушiлердiң республикалық
бiрлестiктерi мен қызметкерлердiң республикалық бiрлестiктерi арасында Бас келiсiм жасалады.
2. Салалық деңгейде тиiстi атқарушы органдар, жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң өкiлеттi өкiлдерi
арасында салалық келiсiмдер жасалады.
3. Өңiрлiк деңгейде жергiлiктi атқарушы органдар және жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң өкiлеттi
өкiлдерi арасында өңiрлiк (облыстық, қалалық, аудандық) келiсiмдер жасалады.
276-бап. Келiсiмдердiң мазмұны
1. Келiсiмдер:
1) қолданылу мерзiмi туралы;
2) орындалуын бақылау тәртiбi туралы;
3) келiсiмге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу тәртiбi туралы;
4) тараптардың өздерiне жүктелген мiндеттемелердi орындамаған жағдайдағы жауаптылығы туралы
ережелердi қамтуға тиiс.
2. Бас келiсiмнiң мазмұнын республикалық комиссия әлеуметтiк әрiптестiктiң барлық тараптары немесе
солардың бiреуi ұсынған Бас келiсiмнiң жобаларын негiзге ала отырып айқындайды.
3. Салалық және өңiрлiк келiсiмдердiң мазмұнын салалық және өңiрлiк комиссиялар әлеуметтiк
әрiптестiктiң барлық тараптары немесе солардың бiреуi ұсынған келiсiмдер жобаларының негiзiнде
айқындайды.
4. Келiсiмдерде:
1) еңбекке ақы төлеу, еңбек жағдайлары мен еңбектi қорғау, еңбек режимi және тынығу режимi туралы
ережелер көзделуi мүмкiн.
Салалар бойынша тарифтiк ставканың (айлықақының) ең төменгi мөлшерiнiң көлемi салалық
келiсiмдерде айқындалады;
2) бағалар мен инфляцияның, ең төменгi күнкөрiс деңгейi және келiсiмде айқындалған көрсеткiштердiң
орындалуы негiзге алына отырып, еңбекке ақыны реттеу тетiгi туралы;
3) өтемақы төлемдерi туралы;
4) қызметкерлердi жұмыспен қамтуға, кәсiптiк даярлауға және қайта даярлауға жәрдемдесу туралы;
5) жұмысқа және тынығуға қолайлы жағдайлар жасау және тиiстi қоршаған ортаны қамтамасыз ету
жолымен өндiрiсте қызметкерлердiң денсаулығын сақтауды ұйымдастыру туралы;
6) салауатты өмiр салтын насихаттау жөнiндегi шаралар туралы;
7) қызметкерлердi және олардың отбасы мүшелерiн әлеуметтiк қорғау жөнiндегi арнайы iс-шаралар
туралы;
8) өндiрiстiң уақытша тоқтатылуы жағдайында қызметкерлердi қорғау шаралары туралы;
9) жанжалдар мен ереуiлдердi болдырмау, еңбек тәртiбiн нығайту
туралы;
10) қызметкерлер өкiлдерiнiң қызметiн жүзеге асыру үшiн талаптар туралы;
11) заңнамаға қайшы келмейтiн әлеуметтiк-еңбек мәселелерi бойынша басқа да ережелер;
12) әлеуметтiк инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу туралы ережелер көзделуi мүмкiн.
5. Салалық келiсiмдерде:
1) еңбекке ақы төлеу, еңбек жағдайлары және еңбектi қорғау, еңбек және тынығу режимi туралы;
2) өтемақы төлемдерi туралы;
3) қызметкерлердi әлеуметтiк қорғау жөнiндегi арнайы iс-шаралар туралы;
4) инфляция, ең төменгi күнкөрiс деңгейi негiзге алынып, еңбекке ақы төлеудi реттеу және келiсiмде
айқындалған көрсеткiштердi орындау тетiктерi туралы;
5) көтерiңкi салалық коэффициенттердi белгiлеу туралы ережелер көзделуге тиiс.
6. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердiң жағдайын
нашарлататын келiсiмнiң ережелерi жарамсыз деп танылады.
Ескерту. Осы Кодекстiң 276-бабы 5-тармағы 5) тармақшасы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгiзiледi.
277-бап. Келiсiмдердi тiркеу
1. Облыстық деңгейде жасалған салалық және өңiрлiк келiсiмдердi тiркеудi еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган жүзеге асырады.
2. Қалалық, аудандық деңгейде жасалған салалық және өңiрлiк келiсiмдердi тiркеудi жергiлiктi атқарушы
органдар жүзеге асырады.
278-бап. Келiсiмдердiң қолданылуы
1. Келiсiмдердiң күшi келiссөздерде осы келiсiмдердi әзiрлеу мен өз аттарынан жасасу үшiн тиiстi
тараптар өкiлдерiне уәкiлеттiк берген тиiстi атқарушы органдарға, қызметкерлер мен жұмыс берушiлерге
қолданылады.
2. Келiсiм:
жұмыс берушiлер бiрлестiктерiнiң мүшелерi болып табылатын, келiсiмдi жасасқан барлық жұмыс
берушiлерге қатысты қолданылады. Жұмыс берушiлер бiрлестiгiндегi мүшелiктi тоқтату жұмыс берушiнi
соның мүшесi болған кезеңде жасалған келiсiмдi орындаудан босатпайды. Келiсiм қолданыста болған
кезеңде жұмыс берушiлер бiрлестiгiне кiрген жұмыс берушi осы келiсiмде көзделген мiндеттемелердi
орындауға мiндеттi;
келiсiмге қол қойылғаннан кейiн қосылған жұмыс берушiлерге қатысты қолданылады.
3. Келiсiмдер Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан, мүлкiнiң меншiк иелерi,
құрылтайшылары (қатысушылары) немесе акционерлерi шетелдiк жеке және заңды тұлғалар не шетелдiк
қатысуы бар ұйымдар болып табылатын ұйымдарға да қолданылады.
4. Келiсiм жарияланғаннан кейiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган республикалық деңгейде,
тиiстi қызмет саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар салалық деңгейде және жергiлiктi атқарушы
органдар өңiрлiк деңгейде келiсiм жасасуға қатыспаған жұмыс берушiлер бiрлестiктерiне, жұмыс
берушiлерге, қызметкерлер бiрлестiктерiне тиiстi деңгейде келiсiмге қосылуға ұсыныс жасауға құқылы.
Аталған ұсыныс ресми жариялануға тиiс.
Егер жұмыс берушiлер бiрлестiктерi, жұмыс берушiлер, қызметкерлер бiрлестiктерi келiсiмге қосылу
туралы ұсыныс ресми жарияланған күннен бастап күнтiзбелiк 30 күн iшiнде тиiстi атқарушы органдарға
оған қосылудан дәйектi бас тартуды жазбаша түрде ұсынбаған болса, онда келiсiм соларға қатысты осы
ұсыныс ресми жарияланған күннен бастап қолданылады деп есептеледi.
279-бап. Келiсiмдердiң орындалуын бақылау
Келiсiмдердiң орындалуын бақылауды әлеуметтiк әрiптестiк тараптары жүзеге асырады.
280-бап. Келiссөздерге қатысудан жалтарғаны үшiн
жауапкершiлiк
Тараптар өкiлдерiнiң әлеуметтiк әрiптестiк туралы келiсiмдi жасасу, өзгерту жөнiндегi келiссөздерге
қатысудан жалтаруы немесе әлеуметтiк әрiптестiк туралы келiсiлген келiсiмге қол қоюдан құқыққа
сыйымсыз бас тартуы, келiссөздер жүргiзу және әлеуметтiк әрiптестiк туралы келiсiм нормаларының
сақталуына бақылау жасау үшiн қажеттi ақпарат бермеуi, сондай-ақ оның талаптарын бұзуы немесе
орындамауы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.
31-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ШАРТ
281-бап. Ұжымдық келiссөздер жүргiзудiң принциптерi
Ұжымдық келiссөздер жүргiзудiң принциптерi:
тараптар мүдделерiнiң тең құқықтылығы және оларды құрметтеу;
ұжымдық шарттың немесе келiсiмнiң мазмұнын құрайтын мәселелердi талқылаудағы таңдау еркiндiгi;
тараптардың мiндеттемелер қабылдау ерiктiлiгi;
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын сақтау болып табылады.
282-бап. Ұжымдық келiссөздер жүргiзудiң, ұжымдық шартты
әзiрлеу мен жасасудың тәртiбi
1. Кез келген тарап ұжымдық шарт жобасын әзiрлеудiң бастамашысы бола алады.
Екiншi тараптың ұжымдық шарт жасасу жөнiндегi келiссөздердi бастау туралы ұсынысы бар
хабарламасын алған тарап оны он күндiк мерзiмде қарап, осы баптың 2-тармағында белгiленген тәртiппен
келiссөздерге кiрiсуге мiндеттi.
2. Ұжымдық келiссөздер жүргiзу және ұжымдық шарттың жобасын әзiрлеу үшiн тараптар тепе-тең
негiзде комиссия құрады. Комиссия мүшелерiнiң саны, оның жеке құрамы, жобаны әзiрлеу және ұжымдық
шарт жасасу мерзiмдерi тараптар келiсiмiмен айқындалады.
Жұмыс берушi тараптардың келiсiмi бойынша ұжымдық шартты әзiрлеу мен жасасу үшiн қажеттi
жағдай жасауды қамтамасыз етедi.
Кәсiптiк одақтың мүшелерi болып табылмайтын қызметкерлер жұмыс берушiмен өзара қарымқатынастарда өз мүдделерiн бiлдiру үшiн кәсiподақ органына да, өзге өкiлдерге де уәкiлеттiк беруге құқылы.
Ұйымда қызметкерлердiң бiрнеше өкiлдерi болған кезде комиссияға қатысу және ұжымдық шартқа қол
қою үшiн олар бiртұтас өкiлдi орган құруы мүмкiн. Бұл ретте олардың әрқайсысына өздерi өкiлдiк ететiн
қызметкерлердiң санына қарай пропорционалды өкiлдiк ету принципi негiзiнде келiссөздер жүргiзу
жөнiндегi бiртұтас органның құрамында өкiлдiк ету құқығы берiледi.
3. Комиссия әзiрлеген ұжымдық шарттың жобасын ұйым қызметкерлерi мiндеттi түрде талқылауға тиiс.
Жобаны талқылау нысанын қызметкерлердiң өздерi айқындайды. Комиссия келiп түскен ескертпелер мен
ұсыныстарды ескере отырып, жобаны пысықтайды.
4. Тараптардың келiсiмiне қол жеткiзiлген кезде ұжымдық шарт кемiнде екi данада жасалады және оған
тараптардың өкiлдерi қол қояды.
5. Ұжымдық шарттың жекелеген ережелерi бойынша тараптар арасында келiспеушiлiктер болған кезде
ұжымдық келiссөздер басталған күннен бастап бiр ай iшiнде тараптар бiр мезгiлде келiспеушiлiктер
хаттамасын жасай отырып, келiсiлген талаптармен ұжымдық шартқа қол қоюға тиiс.
6. Ұжымдық шартты өзгерту және толықтыру осы бапта оны жасасу үшiн белгiленген тәртiппен
тараптардың өзара келiсiмiмен ғана жүргiзiледi.
7. Егер алынған мәлiметтер мемлекеттiк, қызметтiк, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де
құпияларды құрайтын болса, ұжымдық келiссөздерге қатысушылардың бұл мәлiметтердi жария етуге
құқығы жоқ.
8. Ұжымдық келiссөздерге қатысушылар келiссөздер жүргiзу кезiнде орташа айлық жалақысы сақтала
отырып, еңбек мiндеттерiн орындаудан босатылуы мүмкiн. Бұл мерзiм олардың еңбек өтiлiне қосылады.
9. Тараптардың өкiлдерi тараптар қол қойған ұжымдық шартты бiр ай мерзiм iшiнде еңбек жөнiндегi
уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшесiне мониторинг үшiн ұсынуға мiндеттi.
10. Тараптардың өкiлдерi қызметкерлерге ұжымдық шарттың орындалу барысы туралы мезгiл-мезгiл
хабарлап отыруға мiндеттi.
283-бап. Ұжымдық шарттың тараптары
1. Қызметкерлер және жұмыс берушi ұжымдық шарттың тараптары болып табылады.
2. Ұжымдық шарт ұйымдарда да, филиалдар мен өкiлдiктерде де жасалуы мүмкiн.
284-бап. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы
1. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымын тараптар айқындайды. Ұжымдық шартқа:
1) еңбекке ақы төлеудi нормалау, оның нысандары, жүйелерi, қызметкерлерге, оның iшiнде ауыр
жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi еңбек жағдайлары бар жұмыстарда iстейтiн
қызметкерлерге тарифтiк ставкалар мен жалақылар, үстемақылар мен қосымша ақылар мөлшерi туралы;
2) еңбекке ақы төлеудi индекстеу туралы, жәрдемақылар мен өтемақы төлемдерiн төлеу туралы, оның
iшiнде жазатайым оқиғалар кезiндегi қосымша өтемақылар туралы;
3) тиiстi мамандықтың, ұйымдағы лауазымның ең жоғары және ең төменгi жалақысы мөлшерлерiнiң
арасындағы жол берiлетiн арақатынас туралы;
4) разрядаралық коэффициенттердi белгiлеу туралы;
5) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының ұзақтығы, еңбек демалыстары туралы;
6) салауатты және қауiпсiз еңбек пен тұрмыс жағдайларын жасау туралы, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жөнiндегi шараларды қаржыландыру көлемi туралы, денсаулық сақтауды жақсарту туралы,
қызметкерлердi және олардың отбасы мүшелерiн медициналық сақтандыру кепiлдiктерi туралы, қоршаған
ортаны қорғау туралы;
7) тиiстi саланың разрядаралық коэффициенттерiн белгiлеу туралы ережелер енгiзiлуге тиiс.
2. Ұжымдық шартқа:
1) еңбектi ұйымдастыруды жақсарту және өндiрiс тиiмдiлiгiн арттыру туралы;
2) еңбек тәртiптемесi мен еңбек тәртiбiн реттеу туралы;
3) босатылатын қызметкерлердiң жұмыспен қамтылуын, оларды даярлауды, бiлiктiлiгiн арттыруды,
қайта даярлауды және жұмысқа орналастыруды қамтамасыз ету туралы;
4) жұмысты оқумен қоса атқаратын қызметкерлерге берiлетiн кепiлдiктер мен жеңiлдiктер туралы;
5) қызметкерлердiң тұрғын үй және тұрмыстық жағдайларын жақсарту туралы;
6) қызметкерлердi сауықтыру, санаторий-курорттық емдеу және олардың тынығуы туралы;
7) кәсiподақ мүшелерi болып табылатын қызметкерлермен еңбек шартын бұзған кезде ұйымның
кәсiподақ органының дәлелдi пiкiрiн ескерудiң тәртiбi туралы;
8) кәсiподақ органына сайланған қызметкерлерге берiлетiн кепiлдiктер туралы;
9) қызметкерлердiң өкiлдерi қызметiн жүзеге асыруға арналған талаптар туралы;
10) кәсiподақ қызметi үшiн жағдай жасау туралы;
11) қызметкерлердi сақтандыру туралы;
12) ұжымдық шарттың орындалуын бақылау және оған өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу тәртiбi
туралы;
13) еңбек шарттарын ереуiлдi желеу етiп жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша бұзуды болдырмау
туралы;
14) қызметкерлер мен жұмыс берушiлердiң өздерi келтiрген залал үшiн жауаптылығы туралы;
15) тараптардың ұжымдық шартты орындауға жауаптылығы туралы;
16) ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналары туралы;
17) тараптар айқындаған басқа да мәселелер бойынша қызметкерлер мен жұмыс берушiнiң өзара
мiндеттемелерi енгiзiлуi мүмкiн.
3. Ұжымдық шарт еңбек заңнамасымен, бас, салалық, өңiрлiк келiсiмдермен салыстырғанда
қызметкерлер жағдайын нашарлатпауға тиiс. Мұндай ережелер жарамсыз деп танылады.
285-бап. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзiмдерi мен аясы
1. Ұжымдық шарт тараптар айқындайтын мерзiмге жасалады.
2. Ұжымдық шарт, егер оның ережелерiнде өзгеше көзделмесе, қол қойылған кезден бастап күшiне енедi
және тараптар оны орындауға мiндеттi.
3. Ұжымдық шарттың күшi жұмыс берушiге және солардың атынан ұжымдық шарт жасалған ұйым
қызметкерлерiне және жазбаша өтiнiш негiзiнде оған қосылған қызметкерлерге қолданылады.
4. Ұйымның қайта ұйымдастырылу (бiрiгу, қосылу, бөлiну, бөлiнiп шығу, қайта құрылу) кезеңiнде
ұжымдық шарт өз күшiн сақтайды.
5. Ұйым мүлкiнiң меншiк иесi ауысқан кезде ұжымдық шарт үш ай бойы өз күшiн сақтайды. Осы кезеңде
тараптар жаңа ұжымдық шарт жасасу немесе қолданыстағы шартты сақтау, өзгерту және толықтыру туралы
келiссөздердi бастауға құқылы.
6. Ұйым таратылған, ол банкрот деп жарияланған кезде ұжымдық шарттың қолданылуы барлық
қызметкерлермен еңбек шарттары тоқтатылған кезден бастап тоқтатылады.
286-бап. Тараптардың ұжымдық шартты орындамағаны үшiн
жауапкершiлiгi
Ұжымдық шартта көзделген мiндеттемелердi орындамағаны үшiн тараптар ұжымдық шартқа және
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
287-бап. Келiссөздер кезiндегi кепiлдiктер мен
өтемақылар
Шақырылған сарапшылар мен мамандарға еңбекақы төлеу жұмыс берушiлердiң не қызметкерлердiң
өкiлдi органдарының солармен жасасқан еңбек келiсiмi бойынша жүргiзiледi.
Қызметкерлердiң өкiлдi органдарының ұжымдық келiссөздерге қатысатын мүшелерi келiссөздер жүргiзу
кезеңiнде (ұйымды тарату жағдайларынан басқа) тиiстi өкiлдi органның келiсiмiнсiз жұмыс берушiнiң
бастамасы бойынша жұмыстан босатылмайды.
32-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
288-бап. Ұжымдық еңбек дауының туындауы
1. Ұжымдық еңбек дауы жұмыс берушiге жалпы жиналыстың (конференцияның) шешiмiмен бекiтiлген
қызметкерлер талаптары туралы жазбаша хабарлама берiлген күннен бастап немесе жұмыс берушi, жұмыс
берушiлердiң бiрлестiгi өз шешiмдерiн хабарламаған жағдайда, осы
Кодекстiң 290-бабында көрсетiлген мерзiм өткен күннен бастап туындаған болып есептеледi.
2. Ұжымдық еңбек даулары бiтiмгерлiк рәсiмдер тәртiбiмен және (немесе) сот тәртiбiмен шешiледi.
289-бап. Қызметкерлердiң талаптарын ресiмдеу мен
мәлiмдеу тәртiбi
1. Қызметкерлердiң еңбек жағдайлары мен еңбегiне ақы төлеудi белгiлеу және өзгерту, қызметкерлер
мен жұмыс берушiнiң, жұмыс берушiлер бiрлестiгiнiң арасындағы ұжымдық шарттар мен келiсiмдердi
жасасу, өзгерту және орындау мәселелерi жөнiндегi талаптары
қызметкерлердiң жалпы жиналысында (конференциясында) ұйым қызметкерлерi жалпы санының кемiнде
жартысы болған кезде жиналысқа (конференцияға) қатысушылардың көпшiлiк даусымен түзiледi және
бекiтiледi.
2. Қызметкерлердiң талаптары жазбаша түрде жазылады және жұмыс берушiлерге, жұмыс берушiлердiң
бiрлестiктерiне жалпы жиналыс (конференция) өткiзiлген күннен бастап күнтiзбелiк үш күн мерзiмде
жiберiледi.
3. Аталған талаптарды әртүрлi жұмыс берушiлердiң қызметкерлерi қойған жағдайда, бұл талаптарды
кәсiптiк одақтардың салалық немесе өңiрлiк бiрлестiктерi не қызметкерлер уәкiлеттiк берген өзге де жеке
және (немесе) заңды тұлғалар ұсынуы мүмкiн.
4. Жұмыс берушi, жұмыс берушiлердiң бiрлестiгi қызметкерлердiң талаптар қою жөнiнде жиналыс
(конференция) өткiзуiне кедергi келтiруге әсер ететiн қандай да болмасын араласудан қалыс қалуға мiндеттi.
290-бап. Қызметкерлердiң талаптарын қарау
Жұмыс берушi, жұмыс берушiлердiң бiрлестiгi қызметкерлердiң қойған талаптарын соларды алған
күннен бастап күнтiзбелiк жетi күннен кешiктiрмей қарауға және оларды шешу үшiн шаралар қолдануға, ал
шешуге мүмкiндiк болмаған кезде туындаған келiспеушiлiктердi одан әрi қарау үшiн өз өкiлдерiн көрсете
отырып, өздерiнiң шешiмдерi мен ұсыныстарын аталған мерзiм iшiнде қызметкерлерге жазбаша түрде
жеткiзуге мiндеттi.
291-бап. Бiтiмгерлiк рәсiмдер
1. Қызметкерлердiң талаптарын осы Кодекстiң 290-бабында көзделген тәртiппен шешу мүмкiн болмаған
кезде олар бiтiмгерлiк рәсiмдер тәртiбiмен қаралады.
Жұмыс берушi, жұмыс берушiлердiң бiрлестiгi (олардың өкiлдерi) қабылдамаған немесе олардың
iшiнара қанағаттандырған талаптары алдымен бiтiмгерлiк комиссиясында, ал онда келiсiмге қол
жеткiзiлмесе - еңбек арбитражында қаралады.
2. Тараптар ұжымдық еңбек дауын қараудың кез келген сатысында делдалға жүгiне алады. Делдалдық
рәсiм бiтiмгерлiк комиссиясындағы, еңбек арбитражындағы бiтiмгерлiк рәсiмдерге қарағанда дербес рәсiм
болып табылады және солармен қатар жүргiзiлуi мүмкiн.
292-бап. Бiтiмгерлiк комиссиясы
1. Бiтiмгерлiк комиссиясын тараптар жұмыс берушi, жұмыс берушiлердiң бiрлестiгi (олардың өкiлдерi)
өз шешiмiн қызметкерлерге (олардың өкiлдерiне) хабарлаған не хабарламаған күннен бастап не ұжымдық
келiссөздер барысында келiспеушiлiктер хаттамасы жасалған күннен бастап күнтiзбелiк үш күн iшiнде
құрады.
2. Бiтiмгерлiк комиссиясы ұжымдық еңбек дауы тараптары өкiлдерiнен тепе-тең негiзде құрылады.
Бiтiмгерлiк комиссиясын құру туралы шешiм жұмыс берушiнiң актiсiмен және қызметкерлер өкiлдерiнiң
шешiмiмен ресiмделедi.
3. Бiтiмгерлiк комиссиясы құрылған күнiнен бастап күнтiзбелiк жетi күннен кешiктiрмей
қызметкерлердiң (олардың өкiлдерiнiң) талаптарын қарайды. Бiтiмгерлiк комиссиясының талаптарды қарау,
көрсетiлген мерзiмдi ұзарту тәртiбi тараптардың келiсiмiмен жүзеге асырылады және хаттамамен
ресiмделедi.
4. Бiтiмгерлiк комиссиясы бiтiмгерлiк рәсiм барысында, қызметкерлермен (олардың өкiлдерiмен), жұмыс
берушiмен, жұмыс берушiлер бiрлестiгiмен (олардың өкiлдерiмен), мемлекеттiк органдармен және өзге де
мүдделi тұлғалармен консультациялар жүргiзедi.
5. Комиссияның шешiмi тараптар келiсiмiнiң негiзiнде қабылданады, тараптардың өкiлдерi қол қоятын
хаттамамен ресiмделедi және оның тараптар үшiн мiндеттi күшi болады.
6. Бiтiмгерлiк комиссиясында келiсiмге қол жеткiзiлмегенде, оның жұмысы тоқтатылады, ал дауды шешу
үшiн еңбек арбитражы құрылады.
293-бап. Еңбек арбитражы
1. Еңбек арбитражын ұжымдық еңбек дауының тараптары бiтiмгерлiк комиссиясының жұмысы
тоқтатылған күннен бастап күнтiзбелiк бес күн iшiнде әлеуметтiк-еңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi
республикалық, салалық немесе өңiрлiк комиссия мүшелерiнiң
қатысуымен құрады.
2. Еңбек арбитражы мүшелерiнiң саны, оның дербес құрамы, еңбек дауын қараудың тәртiбi тараптардың
келiсiмiмен белгiленедi. Еңбек арбитражы кемiнде бес адамнан құрылуға тиiс. Еңбек арбитражының
құрамына қоғамдық бiрлестiктердiң өкiлдерi, мемлекеттiк еңбек инспекторы, мамандар, сарапшылар мен
басқа да адамдар енгiзiледi.
3. Еңбек арбитражының төрағасын тараптар арбитраж мүшелерi қатарынан сайлайды.
4. Еңбек арбитражы ұжымдық еңбек дауын ұжымдық еңбек дауы тараптары өкiлдерiнiң мiндеттi түрде
қатысуымен, ал қажет болғанда басқа да мүдделi адамдар өкiлдерiнiң де қатысуымен қарайды.
5. Дауды қарау рәсiмiн еңбек арбитражы белгiлейдi және ұжымдық еңбек дауы тараптарының назарына
жеткiзедi.
6. Еңбек арбитражының шешiмi құрылған күнiнен бастап күнтiзбелiк жетi күннен кешiктiрiлмей
арбитраж мүшелерiнiң қарапайым көпшiлiк дауысымен қабылданады. Еңбек арбитражы мүшелерiнiң
дауыстары тең бөлiнген кезде төрағаның дауысы шешушi болып табылады. Шешiм дәлелдi әрi жазбаша
түрде болуға және оған арбитраж мүшелерiнiң барлығы қол қоюға тиiс.
7. Бiтiмгерлiк комиссиясында ұжымдық еңбек дауы тараптарының келiсiмiне қол жеткiзiлмеген кезде,
заң бойынша ереуiлдер өткiзу тыйым салынған немесе шектелген ұйымдарда, еңбек арбитражы мiндеттi
түрде құрылуға тиiс.
8. Ұжымдық еңбек дауының тараптары еңбек арбитражының шешiмiн орындауға мiндеттi болады.
294-бап. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау
1. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау тәртiбi ұжымдық еңбек дауы тараптарының
келiсiмi бойынша айқындалады.
2. Тараптар өздерiне қатысты тәуелсiз ұйымдар мен тұлғаларды делдал ретiнде белгiлейдi. Әлеуметтiкеңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi республикалық, салалық, өңiрлiк комиссиялар ұжымдық еңбек дауы
тараптарының келiсiмiмен ұжымдық еңбек дауларын реттеу жөнiндегi жұмысқа орталық және жергiлiктi
атқарушы органдардың, қауымдастықтардың және басқа да қоғамдық бiрлестiктердiң басшылары мен
қызметкерлерiн, жұмыс берушiлердi, сондай-ақ тәуелсiз сарапшыларды тарта алады.
Делдалды таңдау жағдайларының бәрiнде олардан делдалдық етуге жазбаша келiсiм алынуға тиiс.
295-бап. Тараптардың ұжымдық еңбек дауы бойынша
келiсiмге қол жеткiзуiнiң салдарлары
1. Ұжымдық еңбек дауының тараптары арасында дауды делдалдың қатысуымен немесе онсыз шешу
туралы келiсiмге қол жеткiзiлген барлық жағдайларда аяқталмай қалған бiтiмгерлiк рәсiмдерi тоқтатылады,
ал тараптар арасындағы келiсiмнiң талаптары дауды шешудiң талаптары деп есептеледi.
Ұжымдық еңбек дауының тараптары қол жеткiзген келiсiмдер жазбаша түрде ресiмделедi.
2. Тараптар арасында даудың шешiлуi туралы келiсiмге қол жеткiзу, егер ереуiл жарияланған болса,
оның тоқтатылуына әкеп соғады.
296-бап. Ұжымдық еңбек дауының шешiлуiмен байланысты
кепiлдiктер
Бiтiмгерлiк комиссиясының мүшелерi ұжымдық еңбек дауын шешу жөнiндегi келiссөздерге қатысқан
уақытта орташа жалақысы сақтала отырып, негiзгi жұмысынан босатылады.
Қызметкерлердiң, олардың бiрлестiктерiнiң ұжымдық еңбек дауын шешуге қатысатын өкiлдерi
ұжымдық еңбек дауын шешу кезеңiнде тәртiптiк жазаға тартылмайды, басқа жұмысқа ауыстырылмайды
немесе солардың өкiлдiк етуiне уәкiлеттiк берген органның алдын ала келiсiмiнсiз жұмыс берушiнiң
бастамасы бойынша олармен еңбек шарты бұзылмайды.
297-бап. Тараптардың және бiтiмгерлiк органдарының
ұжымдық еңбек дауларын реттеу жөнiндегi
мiндеттерi
1. Тараптардың ешқайсысы бiтiмгерлiк рәсiмдерге қатысудан жалтаруға құқылы емес.
2. Бiтiмгерлiк комиссиясы, еңбек арбитражы реттей алмаған ұжымдық еңбек дауындағы
келiспеушiлiктер жазбаша түрде тараптардың назарына жеткiзiлуге тиiс.
3. Егер жұмыс берушiнiң өкiлi өкiлеттiктерiнiң жеткiлiксiз болуына байланысты ұжымдық еңбек дауы
тараптарының келiспеушiлiктерiн реттеу мүмкiн болмаса, қызметкерлердiң талаптары ұйымдардың, оның
iшiнде Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан, мүлкiнiң меншiк иелерi шетелдiк жеке немесе
заңды тұлғалар болып табылатын ұйымдардың не шетелдiк қатысуы бар ұйымдардың мүлiк меншiк
иелерiне, құрылтайшыларына (қатысушыларына) немесе акционерлерiне табыс етiледi.
4. Осы баптың 2, 3-тармақтарында көрсетiлген рәсiмдердiң нәтижелерiмен келiспеген жағдайда,
қызметкерлер өз мүдделерiн қорғаудың заңда көзделген, ереуiл өткiзуге дейiнгi өзге де барлық тәсiлдерiн
пайдалануға құқылы.
298-бап. Ереуiл өткiзу құқығы
1. Егер бiтiмгерлiк рәсiмдер арқылы ұжымдық еңбек дауын шешуге қол жеткiзiлмесе, сондай-ақ жұмыс
берушi бiтiмгерлiк рәсiмдерден жалтарған не ұжымдық еңбек дауын шешу барысында қол жеткiзiлген
келiсiмдi орындамаған жағдайларда қызметкерлер ереуiл өткiзу туралы шешiм қабылдай алады.
2. Ереуiл өткiзу жөнiндегi шешiм қызметкерлердiң (олардың өкiлдерiнiң) жиналысында
(конференциясында) ұйым қызметкерлерi жалпы санының кемiнде жартысы болғанда қабылданады және
жиналысқа (конференцияға) қатысушылардың кемiнде үштен екiсi сол үшiн дауыс
берген жағдайда қабылданды деп есептеледi.
3. Ереуiлдi қызметкерлер (олардың өкiлдерi) уәкiлеттiк берген орган (ереуiл комитетi) басқарады.
Бiрнеше жұмыс берушiлердiң қызметкерлерi (олардың өкiлдерi) бiрдей талаптар қойып, ереуiл жариялаған
жағдайда, оны осы қызметкерлер өкiлдерiнiң бiрдей санынан құрылатын бiрлескен орган басқаруы мүмкiн.
4. Ереуiлге қатысу ерiктi болып табылады. Ешкiмдi ереуiлге қатысуға немесе ереуiлге қатысудан бас
тартуға мәжбүрлеуге болмайды.
5. Қызметкерлердi ереуiлге қатысуға немесе ереуiлге қатысудан бас тартуға мәжбүрлейтiн тұлғалар
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жауаптылықта болады.
299-бап. Ереуiлдiң басталуы туралы жариялау
1. Осы Кодекстiң 298-бабының 3-тармағында көрсетiлген уәкiлеттi орган ереуiлдiң басталуы мен
болжамды ұзақтығы туралы жұмыс берушiге, жұмыс берушiлердiң бiрлестiгiне (олардың өкiлдерiне) оны
жариялағанға дейiн күнтiзбелiк он бес күннен кешiктiрмей жазбаша түрде ескертуге тиiс.
2. Ереуiл жариялау туралы шешiмде:
1) тараптардың ереуiл өткiзуге негiз болған келiспеушiлiктерiнiң тiзбесi;
2) ереуiл өткiзiлетiн күн, орын мен уақыт, оның ұзақтығы және қатысушылардың болжамды саны;
3) ереуiлдi басқаратын органның атауы, бiтiмгерлiк рәсiмдерге қатысуға уәкiлеттiк берiлген
қызметкерлер өкiлдерiнiң құрамы;
4) ереуiл өткiзу кезеңiнде орындалатын қажеттi жұмыстардың (қызмет көрсетулердiң) ең төменгi көлемi
жөнiндегi ұсыныстар көрсетiледi.
300-бап. Ереуiлдi басқаратын органның өкiлеттiктерi
1. Ереуiлдi басқаратын орган өзiне осы Кодекспен берiлген құқықтар шегiнде және қызметкерлер
(олардың өкiлдерi) берген өкiлеттiктер негiзiнде әрекет етедi.
2. Ереуiлдi басқаратын органның:
1) қойылған талаптарды шешу мәселелерi бойынша жұмыс берушiмен, жұмыс берушiлердiң
бiрлестiгiмен (олардың өкiлдерiмен), мемлекеттiк, кәсiподақ, өзге де заңды және лауазымды тұлғалармен
өзара қарым-қатынастарда қызметкерлер мүдделерiн бiлдiруге;
2) жұмыс берушiден, жұмыс берушiлер бiрлестiгiнен (олардың өкiлдерiнен) қызметкерлердiң мүдделерiн
қозғайтын мәселелер бойынша ақпарат алуға;
3) қызметкерлердiң талаптарын қарау барысын бұқаралық ақпарат құралдарында жариялап отыруға;
4) даулы мәселелер бойынша қорытындылар шығару үшiн мамандарды тартуға;
5) қызметкерлердiң (олардың өкiлдерiнiң) келiсiмiмен ереуiлдi тоқтата тұруға құқығы бар.
3. Бұрын тоқтата тұрған ереуiлдi қайта бастау үшiн бiтiмгерлiк комиссиясының, делдалдың немесе еңбек
арбитражында дауды қайта қарауы талап етiлмейдi. Жұмыс берушi, жұмыс берушiлер бiрлестiгi (олардың
өкiлдерi) және еңбек дауларын реттеу жөнiндегi орган ереуiлдiң қайта басталуы туралы үш жұмыс күнiнен
кешiктiрiлмей ескертiлуге тиiс.
4. Ұжымдық еңбек дауының тараптары оны реттеу жөнiндегi келiсiмге қол қойған, сондай-ақ ереуiл
заңсыз деп танылған жағдайларда, ереуiлдi басқаратын органның өкiлеттiктерi тоқтатылады.
5. Ереуiлдi басқаратын органның өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыру кезiнде жұмыс берушiнiң, мемлекеттiк
органдардың және қоғамдық бiрлестiктердiң құзыретiне жататын шешiмдердi қабылдауға құқығы жоқ.
301-бап. Ұжымдық еңбек дауы тараптарының ереуiл
барысындағы мiндеттерi
Ереуiл өткiзу кезеңiнде ұжымдық еңбек дауының тараптары осы дауды бiтiмгерлiк рәсiмдер жүргiзу
жолымен шешудi жалғастыруға мiндеттi.
Жұмыс берушi, мемлекеттiк органдар және ереуiлдi басқаратын орган ереуiл кезеңiнде қоғамдық
тәртiптi, ұйымның мүлкiн және қызметкерлердiң қауiпсiздiгiн сақтау, сондай-ақ тоқтап қалуы адамдардың
өмiрi мен денсаулығына тiкелей қатер төндiретiн машиналардың және жабдықтардың жұмысын қамтамасыз
ету жөнiндегi өздерiне байланысты шараларды қабылдауға мiндеттi.
302-бап. Қызметкерлерге ереуiл өткiзуге байланысты
берiлетiн кепiлдiктер
1. Ереуiлдi ұйымдастыру немесе оған қатысу (осы Кодекстiң 303-бабының 1-тармағында көзделген
жағдайларды қоспағанда) қызметкердiң еңбек тәртiбiн бұзуы деп қаралмайды және осы Кодексте көзделген
тәртiптiк ықпал ету шараларының қолданылуына әкеп соқпайды.
2. Ереуiл кезiнде қызметкердiң жұмыс орны (лауазымы), әлеуметтiк сақтандыру бойынша жәрдемақы
төлемiне құқығы, еңбек өтiлi сақталады, сондай-ақ еңбек қатынастарынан туындайтын өзге де құқықтарына
кепiлдiк берiледi.
Ереуiлдi жалақының төленбеуiне немесе уақтылы төленбеуiне байланысты өткiзуден басқа жағдайларда,
ереуiлге қатысушы қызметкерлердiң ереуiл кезiндегi жалақысы сақталмайды.
303-бап. Заңсыз ереуiлдер
1. Ереуiлдер:
1) соғыс жағдайы немесе төтенше жағдай не төтенше жағдай туралы заңнамаға сәйкес айрықша шаралар
енгiзiлген кезеңде; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң органдары мен ұйымдарында, елдiң
қорғанысын, мемлекеттiң қауiпсiздiгiн, авариялық-құтқару, iздестiру-құтқару, өртке қарсы жұмыстарды
қамтамасыз ету, төтенше жағдайлардың алдын алу немесе оларды жою мәселелерiмен айналысатын басқа да
әскери құралымдар мен ұйымдарда; құқық қорғау органдарында; қауiптi өндiрiстiк объектiлер болып
табылатын ұйымдарда; жедел және шұғыл медициналық көмек көрсету станцияларында;
2) осы баптың 2-тармағында көрсетiлген шарттар сақталмаған жағдайда, темiр жол көлiгi, азаматтық
авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында, халықтың тыныс-тiршiлiгiн қамтамасыз ететiн ұйымдарда
(қоғамдық көлiк, сумен, электр энергиясымен, жылумен, байланыспен қамтамасыз ету), жұмысының
тоқтатыла тұруы ауыр және қауiптi зардаптарға әкеп соғуы мүмкiн үздiксiз жұмыс iстейтiн өндiрiстерде;
3) осы Кодексте көзделген мерзiмдер, рәсiмдер және талаптар ескерiлмей жарияланған жағдайда;
4) адамдардың өмiрi мен денсаулығына нақты қатер төндiретiн жағдайларда;
5) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда заңсыз болып танылады.
Осы тармақта көрсетiлген негiздердiң бiреуi болғанда, сот тиiстi шешiм шығарғанға дейiн прокурор
ереуiлдi тоқтата тұруға құқылы.
2. Темiр жол көлiгi, азаматтық авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында, халықтың тыныс-тiршiлiгiн
қамтамасыз ететiн ұйымдарда (қоғамдық көлiк, сумен, электр энергиясымен, жылумен, байланыспен
қамтамасыз ету) ереуiл жергiлiктi атқарушы органмен алдын ала келiсу
негiзiнде айқындалатын халыққа қажеттi тиiстi қызмет көрсетулердiң тiзбесi мен көлемi сақталған жағдайда
өткiзiледi.
Үздiксiз жұмыс iстейтiн өндiрiстерде ереуiл негiзгi жабдықтардың, тетiктердiң iркiлiссiз жұмысы
қамтамасыз етiлген жағдайда ғана өткiзiлуi мүмкiн.
3. Ереуiлдi заңсыз деп тану туралы шешiмдi сот Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
қабылдайды.
4. Ереуiлдi заңсыз деп тану туралы шешiмдi сот жұмыс берушiнiң немесе прокурордың өтiнiшi бойынша
қабылдайды.
Сот шешiмi қызметкерлерге ереуiлдi басқаратын орган арқылы жеткiзiледi, ол ереуiлге қатысушыларды
сот шешiмi туралы дереу хабардар етуге мiндеттi.
Ереуiлдi заңсыз деп тану туралы заңды күшiне енген сот шешiмi дереу орындалуға тиiс.
Адамдардың өмiрi мен денсаулығына тiкелей қатер төнген жағдайда прокурор немесе сот тиiстi шешiм
қабылданғанға дейiн ереуiлдi тоқтата тұруға құқылы.
5. Ереуiлдi басқарушы органның сот шешiмiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
тәртiппен шағымдануға құқығы бар.
304-бап. Ереуiлдердi заңсыз деп танудың салдары
Сот ереуiлдi заңсыз деп танығанда, жұмыс берушi ереуiлдi ұйымдастыруға немесе өткiзуге қатысқан
қызметкерлердi тәртiптiк жауапкершiлiкке тартуы мүмкiн.
305-бап. Локаутқа тыйым салу
Ереуiл өткiзудi қоса алғанда, ұжымдық еңбек дауын реттеу барысында локаутқа, яғни қызметкерлердiң
ұжымдық еңбек дауына немесе ереуiлге қатысуына байланысты солармен жасалған еңбек шарттарын жұмыс
берушiнiң бастамасы бойынша бұзуға тыйым салынады.
5-БӨЛIМ. ЕҢБЕК ҚАУIПСIЗДIГI ЖӘНЕ ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУ
33-тарау. ЕҢБЕК ҚАУIПСIЗДIГI ЖӘНЕ ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТIК БАСҚАРУ
306-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi
бағыттары
Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттiк саясат:
1) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiн әзiрлеуге және
қабылдауға; P081353, P081351, P081335, P081331, P081265, P081198, P080217, P071398
2) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттiк, салалық (секторлық) және өңiрлiк
бағдарламаларды әзiрлеуге;
3) еңбек жағдайларын, оның қауiпсiздiгi мен қорғалуын әзiрлеу және жақсарту, қауiпсiз техникалар мен
технологияларды әзiрлеу және енгiзу, еңбектi қорғау, қызметкерлердiң жеке және ұжымдық қорғану
құралдарын өндiру жөнiндегi қызметтi экономикалық ынталандыру жүйелерiн құруға және iске асыруға;
4) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласында мониторингтi жүзеге асыруға;
5) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау проблемалары бойынша ғылыми зерттеулер жүргiзуге;
6) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды және кәсiптiк ауруларды есепке алудың бiрыңғай тәртiбiн
белгiлеуге;
7) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының
сақталуын мемлекеттiк қадағалау мен бақылауға;
8) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласында қызметкерлердiң құқықтары мен заңды мүдделерiнiң
сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру тәртiбiн нормативтi түрде бекiтуге;
9) өндiрiстегi жазатайым оқиғалардан және кәсiптiк аурулардан зардап шеккен қызметкерлердiң, сондайақ олардың отбасы мүшелерiнiң заңды мүдделерiн қорғауға;
10) ауыр жұмыс және өндiрiс пен еңбектi ұйымдастырудың қазiргi заманғы техникалық деңгейiнде
жойылмайтын зиянды (ерекше зиянды), қауiптi еңбек жағдайлары бар жұмыс үшiн еңбекақы төлеу
шарттарын белгiлеуге;
11) еңбек жағдайларын жақсарту және еңбектi қорғау жөнiндегi отандық және шетелдiк озық жұмыс
тәжiрибесiн таратуға;
12) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi мамандарды даярлауға және олардың бiлiктiлiгiн
арттыруға;
13) Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
14) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы бiртұтас ақпараттық жүйенiң жұмыс iстеуiн
қамтамасыз етуге;
15) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа бағытталған.
Ескерту. 306-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
307-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
саласындағы мемлекеттiк басқару, бақылау және
қадағалау
Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттiк басқаруды, бақылау мен қадағалауды
Қазақстан Республикасының Үкiметi, еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган және өзге де уәкiлеттi
мемлекеттiк органдар өз құзыретiне сәйкес жүзеге асырады.
308-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
жөнiндегi талаптар
1. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптар Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiмен белгiленедi және қызметкерлердiң еңбек қызметi процесi кезiнде олардың өмiрi мен
денсаулығын сақтауға бағытталған ережелердi, рәсiмдер мен өлшемдердi қамтуға тиiс.
2. Жұмыс берушiлер мен қызметкерлер Қазақстан Республикасының аумағында өз қызметiн жүзеге
асыру кезiнде еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптарды орындауға мiндеттi.
309-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
саласындағы мониторинг пен тәуекелдердi бағалау
Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган мен оның аумақтық бөлiмшелерi жұмыс орындарындағы
еңбек жағдайларын кешендi бағалау, өндiрiстiк жарақаттануды азайту және өндiрiстегi жазатайым
оқиғалардың алдын алу мақсатында еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласында мониторинг пен
тәуекелдердi бағалауды ұйымдастырады.
34-тарау. ЕҢБЕК ҚАУIПСIЗДIГI ЖӘНЕ ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ
ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ҚҰҚЫҚТАРЫНЫҢ КЕПIЛДIКТЕРI
310-бап. Еңбек шартын жасасу кезiнде еңбек қауiпсiздiгi
және еңбектi қорғау құқықтарына берiлетiн
кепiлдiктер
1. Еңбек шартында зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк факторларды қоса алғанда, еңбек
жағдайларының дәйектi сипаттамасы, Қазақстан Республикасының заңнамасында және ұжымдық шартта
көзделген осындай жағдайлардағы жұмыс үшiн берiлетiн кепiлдiктер,
жеңiлдiктер мен өтемақы төлемдерi көрсетiлуге тиiс.
2. Ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi еңбек жағдайлары бар жұмыстарда,
сондай-ақ жерасты жұмыстарында iстейтiн қызметкерлермен еңбек шартын жасасу азамат алдын
ала медициналық тексеруден өткеннен кейiн және денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк
органның нормативтiк құқықтық актiлерiнде белгiленген талаптарға сәйкес денсаулық жағдайы бойынша
қайшылықтар жоқ екендiгi айқындалғаннан кейiн жүзеге асырылуға тиiс.
311-бап. Еңбек қызметi процесiнде қызметкерлердiң еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау құқықтарына
берiлетiн кепiлдiктер
1. Жұмыс орнындағы еңбек қауiпсiздiгiнiң жағдайлары мемлекеттiк стандарттарға, еңбек қауiпсiздiгi
және еңбектi қорғау жөнiндегi ережелер талаптарына сәйкес болуға тиiс.
2. Жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптарды бұзуы салдарынан
жұмыс тоқтап тұрған уақытта қызметкердiң жұмыс орны (лауазымы) және орташа жалақысы сақталады.
3. Өзiнiң немесе айналасындағы адамдардың өмiрi мен денсаулығына тiкелей қауiп туындаған жағдайда,
қызметкердiң жұмысты орындаудан бас тартуы оны тәртiптiк және (немесе) материалдық жауапкершiлiкке
тартуға әкеп соқпайды.
4. Жұмыс берушi қызметкердi жеке және (немесе) ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киiммен
қамтамасыз етпеген жағдайда, қызметкер еңбек мiндеттерiн орындауды тоқтатуға құқылы, ал жұмыс берушi
осы себеп бойынша туындаған iркiлiс кезiнде қызметкердiң орташа жалақысы мөлшерiнде еңбекақы төлеуге
мiндеттi.
5. Еңбек мiндеттерiн орындау кезiнде қызметкердiң өмiрi мен денсаулығына зиян келтiрiлген жағдайда,
келтiрiлген зиянды өтеу осы Кодексте және Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген
тәртiппен және шарттарда жүргiзiледi.
312-бап. Қызметкерлердi мiндеттi медициналық тексеру
1. Жұмыс берушi ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi еңбек жағдайлары
бар жұмыстарда iстейтiн қызметкерлердi Қазақстан Республикасы заңнамасында белгiленген тәртiппен
мерзiмдiк медициналық тексеруден және тексерiлуден өткiзудi өз қаражаты есебiнен ұйымдастыруға
мiндеттi.
2. Ерекше қауiптi жұмыстармен, машиналармен және тетiктермен байланысты жұмыстарда iстейтiн
қызметкерлер ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өтуге тиiс. Ауысым алдындағы
медициналық куәландырудан өту талап етiлетiн кәсiптердiң тiзiмiн денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi
мемлекеттiк орган айқындайды.
313-бап. Қызметкерлердi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау мәселелерi бойынша оқыту, нұсқама беру
және бiлiмдерiн тексеру
1. Қызметкерлердi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша оқытуды, нұсқама берудi
және бiлiмдерiн тексерудi жұмыс берушi өз қаражаты есебiнен жүргiзедi.
2. Қызметкерлердi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша оқыту, нұсқама беру және
бiлiмдерiн тексерудiң тәртiбi мен мерзiмiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган қызметтiң тиiстi
салаларындағы өзге де уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша айқындайды .
3. Жұмысқа қабылданған адамдар кейiннен олардың еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi
бойынша бiлiмi мiндеттi түрде тексерiле отырып, жұмыс берушi ұйымдастыратын алдын ала оқытудан
мiндеттi түрде өтедi. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша алдын ала оқытудан,
нұсқама беруден және бiлiмiн тексеруден өтпеген қызметкерлер жұмысқа жiберiлмейдi.
4. Өндiрiстiк ұйымдардың басшы қызметкерлерi мен еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды
қамтамасыз етуге жауапты адамдары мезгiл-мезгiл, үш жылда бiр реттен сирек болмайтындай етiп тиiстi
бiлiм беру ұйымдарында бiлiктiлiгiн арттыру курстарында еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi
бойынша оқудан және бiлiмiн тексеруден өтуге мiндеттi.
35-тарау. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДIҢ ЖӘНЕ ЖҰМЫС БЕРУШIНIҢ ЕҢБЕК
ҚАУIПСIЗДIГI ЖӘНЕ ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
МIНДЕТТЕРI
314-бап. Қызметкердiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау құқықтары
Қызметкердiң:
1) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сай жабдықталған жұмыс орнына;
2) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық шартта
көзделген талаптарға сәйкес санитарлық-тұрмыстық үй-жайлармен, жеке және ұжымдық қорғану
құралдарымен, арнаулы киiммен қамтамасыз етiлуге;
3) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға және оның аумақтық бөлiмшелерiне өз жұмыс
орнындағы еңбек жағдайлары мен еңбектi қорғауға тексеру жүргiзу туралы өтiнiш бiлдiруге;
4) өзi немесе өз өкiлi арқылы еңбек жағдайларын, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғауды жақсартуға
байланысты мәселелердi тексеруге және қарауға қатысуға;
5) денсаулығына немесе өмiрiне қауiп төндiретiн жағдай туындаған кезде бұл жөнiнде тiкелей
басшысына немесе жұмыс берушiге жазбаша түрде хабарлай отырып, жұмысты орындаудан бас тартуға;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен еңбек мiндеттерiн қауiпсiз атқару
үшiн қажеттi бiлiм алуға және кәсiптiк даярлыққа;
7) жұмыс берушiден жұмыс орнының сипаты мен ұйымның аумағы, еңбек жағдайларының жай-күйi,
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы, өмiрi мен денсаулығына төнген қатер туралы, сондай-ақ оны
зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауiптi өндiрiстiк факторлардың әсерiнен қорғау жөнiндегi шаралар
туралы дәйектi ақпарат алуға;
8) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сай болмауына байланысты ұйымның жұмысы
тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына;
9) жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы заңсыз әрекеттерiне
шағымдануға құқығы бар.
315-бап. Қызметкердiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау саласындағы мiндеттерi
Қызметкер:
1) өндiрiсте болған әрбiр жазатайым оқиға, кәсiптiк аурудың (уланудың) белгiлерi, сондай-ақ
адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiп төндiретiн жағдай туралы өзiнiң тiкелей басшысына дереу
хабарлауға;
2) мiндеттi мерзiмдi медициналық тексеруден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан,
сондай-ақ өндiрiстiк қажеттiлiкке байланысты басқа жұмысқа ауысу үшiн не кәсiптiк аурудың белгiлерi
пайда болған кезде медициналық куәландырудан өтуге;
3) жұмыс берушi беретiн жеке және ұжымдық қорғану құралдарын қолдануға және мақсатқа сай
пайдалануға;
4) медициналық мекемелер ұсынған емдiк және сауықтыру iс-шараларын жұмыс берушi
қаржыландырған жағдайда соларды орындауға;
5) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi нормалардың, ережелердiң және нұсқаулықтардың
талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушiнiң өндiрiстегi жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi талаптарын
сақтауға мiндеттi.
316-бап. Жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және
еңбектi қорғау саласындағы құқықтары
Жұмыс берушi:
1) қызметкерлердi жұмыс орындарында қолайлы еңбек жағдайларын жасағаны, қауiпсiз еңбек
жағдайларын жасау жөнiндегi өнертапқыштық ұсыныстары үшiн ынталандыруға;
2) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптарды бұзатын қызметкерлердi осы Кодексте
белгiленген тәртiппен жұмыстан шеттетуге және тәртiптiк жауапкершiлiкке тартуға құқылы.
317-бап. Жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және
еңбектi қорғау саласындағы мiндеттерi
1. Жұмыс берушi:
1) профилактикалық шаралар жүргiзу, өндiрiстiк жабдықтар мен технологиялық процестердi олардың
неғұрлым қауiпсiз түрлерiмен ауыстыру жолымен жұмыс орындарында және технологиялық процестерде
кез келген тәуекелдердi болғызбау жөнiндегi шараларды қабылдауға;
2) қызметкерлердi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау бойынша оқыту мен даярлаудан өткiзуге;
3) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi ұйымдастыру-техникалық iс-шараларын жүргiзуге;
4) нұсқаулар беруге, өндiрiстiк процесс пен жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi құжаттармен
қамтамасыз етуге;
5) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiткен ережелерге сәйкес бiлiмiн тексеруден өтуге және
басшылар мен мамандардың еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша бiлiмдерiн
тексерудi ұйымдастыруға;
6) қызметкерлерге қажеттi санитарлық-гигиеналық жағдайлар жасауға, қызметкерлердiң арнаулы киiмi
мен аяқ киiмiн берудi және жөндеудi, еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген нормаларға
сәйкес қызметкерлердi профилактикалық өңдеу, жуу және зарарсыздандыру құралдарымен, медициналық
қобдишамен, сүтпен, емдеу-профилактикалық тағамдармен жабдықтауды қамтамасыз етуге;
7) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға және оның аумақтық бөлiмшелерiне, санитарлықэпидемиологиялық қызмет органдарының лауазымды адамдарына, қызметкерлердiң өкiлдерiне солардың
жазбаша сауалы бойынша ұйымдардағы еңбек қауiпсiздiгi мен еңбек жағдайлары және еңбектi қорғаудың
жай-күйi туралы қажеттi ақпарат беруге;
8) мемлекеттiк еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
9) өндiрiстегi жазатайым оқиғалар мен кәсiптiк ауруларды тiркеудi, олардың есебiн жүргiзудi және
талдауды жүзеге асыруға;
10) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiткен ережелерге сәйкес қызметкерлер өкiлдерiнiң
қатысуымен өндiрiстiк объектiлердегi еңбек жағдайларының жай-күйi бойынша бес жылда бiр реттен сирек
болмайтындай етiп мерзiмдiк аттестаттауды өткiзуге, сондай-ақ реконструкциядан, жаңғыртудан, жаңа
техника немесе технология орнатудан кейiн мiндеттi аттестаттауды өткiзуге;
11) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды
тексерудi қамтамасыз етуге;
12) қызметкер еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыруға;
13) қатты улану жағдайлары туралы халықтың санитарлық-эпидемиологиялық ахуалы саласындағы
уәкiлеттi мемлекеттiк органның тиiстi аумақтық бөлiмшесiне хабарлауға;
14) қауiпсiз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге;
15) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда, сондай-ақ еңбек жағдайларының
өзгеруiне байланысты басқа жұмысқа ауыстыру кезiнде не кәсiптiк аурудың белгiлерi пайда болғанда өз
қаражаты есебiнен қызметкерлердi мiндеттi, мерзiмдiк (еңбек қызметi барысында) медициналық
тексерулерден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өткiзуге;
16) авариялық жағдайдың өршуiн және жарақаттайтын факторлардың басқа адамдарға әсер етуiн
болғызбау жөнiндегi шұғыл шараларды қабылдауға мiндеттi.
2. Қызмет ерекшелiктерi мен жұмыстардың түрлерi, айрықша қауiптiлiк көздерiнiң болуы ескерiле
отырып, еңбек шартында не ұжымдық шартта жұмыс берушiнiң қосымша мiндеттерi көзделуi мүмкiн.
Ескерту. 317-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2007.12.19 N 9 (алғашқы ресми жарияланғаннан кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-б.
қараңыз) Заңдарымен.
318-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру
Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру жұмыс берушiнiң
қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер есебiнен
жүзеге асырылады.
Қызметкерлер бұл мақсаттарға шығынданбайды.
Қаражат көлемi ұжымдық шартпен айқындалады.
36-тарау. ЕҢБЕК ҚАУIПСIЗДIГIН ЖӘНЕ ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУДЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУ
319-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi
қабылдау
1. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы нормативтiк құқықтық актiлер еңбек қызметi
процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастыру, техникалық,
технологиялық, санитарлық-гигиеналық, биологиялық, физикалық және өзге де нормаларды, ережелердi,
рәсiмдер мен өлшемдердi белгiлейдi.
2. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдауды
тиiстi уәкiлеттi мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен жүзеге
асырады.
3. Жұмыс берушi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi нұсқаулықтарды әзiрлеудi және
бекiтудi еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiткен тәртiппен жүзеге асырады.
320-бап. Өндiрiстiк объектiлер мен өндiрiс құралдарын
жобалау, салу және пайдалану кезiндегi еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi
талаптар
1. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сай келмейтiн өндiрiстiк ғимараттар мен
құрылыстарды жобалауға, салуға және қайта құруға, технологияларды әзiрлеуге және пайдалануға,
машиналарды, тетiктердi, жабдықтарды құрастыруға және әзiрлеуге жол берiлмейдi.
2. Егер жаңадан салынған немесе қайта құрылған өндiрiстiк объектiлер, өндiрiс құралдары немесе
өнiмнiң басқа да түрлерi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сай келмесе, қабылданбайды
және пайдалануға берiлмейдi.
3. Өндiрiстiк объектiлер еңбек жөнiндегi уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен еңбек жағдайлары
бойынша мiндеттi мерзiмдiк аттестаттаудан өткiзiлуге тиiс.
4. Қабылдау комиссиясы өндiрiстiк мақсаттағы объектiнi пайдалануға қабылдап алуды мемлекеттiк
еңбек инспекторының мiндеттi қатысуымен жүргiзедi.
321-бап. Жұмыс орындарының қауiпсiздiк талаптары
1. Жұмыс орындары орналасқан ғимараттар (құрылыстар) өзiнiң құрылысы бойынша олардың
функционалдық мақсатына және еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сай болуға тиiс.
2. Жұмыс жабдығы осы жабдық түрi үшiн белгiленген қауiпсiздiк нормаларына сәйкес келуге, онда
тиiстi сақтандыру белгiлерi болуға және қызметкерлердiң жұмыс орындарындағы қауiпсiздiгiн қамтамасыз
ету үшiн қоршаулармен немесе қорғау құрылғыларымен қамтамасыз етiлуге тиiс.
3. Авариялық жолдар мен қызметкерлердiң үй-жайлардан шығатын жолдар бос болуға және ашық ауаға
не қауiпсiз аймаққа шығаруға тиiс.
4. Қауiптi аймақтар нақты белгiленуге тиiс. Егер жұмыс орындары жұмыстың сипатына қарай
қызметкерге қауiп-қатер төндiретiн немесе құлайтын заттар бар қауiптi аймақтарда болса, онда мұндай
орындар мүмкiндiгiнше бұл аймақтарға бөгде адамдардың кiруiн шектейтiн құрылғыларымен жабдықталуға
тиiс. Жаяу жүргiншiлер мен
технологиялық көлiк құралдары ұйымның аумағында қауiпсiз жағдайларда жүрiп-тұруға тиiс.
5. Қауiптi өндiрiстiк объектiлерде (учаскелерде), оның iшiнде биiктiкте, жерасты жағдайларында, ашық
камераларда, теңiз қайраңдары мен iшкi су айдындарында жұмыстар жүргiзу үшiн қызметкерлердiң жеке
қорғану құралдары болуға тиiс.
6. Жұмыс орындары орналасқан үй-жайлардағы температура, табиғи және жасанды жарық, сондай-ақ
желдеткiш жұмыс уақыты кезiнде еңбектiң қауiпсiздiк талаптарына сай болуға тиiс.
7. Қызметкерлер еңбек жағдайлары зиянды (шаң-тозаң, газдану және басқа да факторлар) жұмысқа
жұмыс берушi қауiпсiз еңбек жағдайларын қамтамасыз еткеннен кейiн жiберiледi.
37-тарау. ЕҢБЕК ҚЫЗМЕТIНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖАЗАТАЙЫМ ОҚИҒАЛАРДЫ
ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ ӨЗГЕ ДЕ ЗАҚЫМДАНУЛАРЫН
ТЕРГЕП-ТЕКСЕРУ МЕН ЕСЕПКЕ АЛУ
322-бап. Тергеп-тексерудiң жалпы жағдайлары және
өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды есепке алу
1. Қызметкерлердiң, сондай-ақ:
1) техникалық және кәсiптiк, орта оқу орнынан кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм
берудiң бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын оқу орындарында оқитын, кәсiптiк практикадан өтiп
жүрген адамдардың
2) әскери қызмет өткерумен байланысты емес жұмыстарды орындауға тартылған әскери қызметшiлердiң
3) сот үкiмi бойынша еңбекке тартылған адамдардың
4) әскерилендiрiлген авариялық-құтқару бөлiмдерi, әскерилендiрiлген күзет жеке құрамының,
авариялардың, дүлей зiлзаланың салдарларын жою жөнiндегi, адам өмiрiн және мүлiктi құтқару жөнiндегi
ерiктi командалар мүшелерiнiң еңбек қызметiне байланысты және еңбекке қабiлетсiздiгiне не өлiмiне әкеп
соққан денсаулығының зақымдану жағдайлары осы Кодекске сәйкес тергеп-тексеруге және есепке алуға
жатады.
2. Өндiрiстiк жарақаттар мен қызметкердiң денсаулығына еңбек мiндеттерiн атқарумен байланысты
келтiрiлген өзге де зақымданулар не жұмыс берушiнiң мүддесi үшiн өз бастамасы бойынша еңбекке
қабiлетсiздiгiне не өлiмге әкеп соққан басқа да әрекеттер жасау, егер олар:
1) жұмыс уақыты басталар алдында немесе аяқталғаннан кейiн жұмыс орнын, өндiрiс құралжабдықтарын, жеке қорғану құралдарын және басқаларын дайындау және ретке келтiру кезiнде;
2) жұмыс орнындағы жұмыс уақыты iшiнде немесе iссапар кезiнде не жұмыс берушiнiң немесе ұйымның
лауазымды адамының тапсырмасы бойынша еңбек немесе өзге де мiндеттемелердi орындауға байланысты
басқа жерде болғанда;
3) қауiптi және (немесе) зиянды өндiрiстiк факторлар әсерiнiң нәтижесiнде;
4) жұмысы қызмет көрсету объектiлерi арасында жүрумен байланысты қызметкер жұмыс уақытында
жұмыс берушiнiң тапсырмасы бойынша жұмыс орнына бара жатқан жолда;
5) қызметкердiң еңбек мiндеттерiн орындауы кезiнде жұмыс берушiнiң көлiгiнде;
6) жеке көлiгiн қызмет бабында пайдалану құқығына жұмыс берушiнiң жазбаша келiсiмi болғанда өзiнiң
жеке көлiгiнде;
7) жұмыс берушiнiң өкiмi бойынша өз ұйымының немесе басқа ұйымның аумағында болған кезеңде,
сондай-ақ жұмыс берушiнiң мүлкiн қорғау не жұмыс берушiнiң мүддесi үшiн өз бастамасы бойынша өзге де
iс-әрекеттер жасау кезiнде болса, өндiрiстегi жазатайым оқиғалар ретiнде тергеп-тексерiледi және есепке
алынады.
3. Тергеп-тексеру барысында жарақаттар мен зақымданулардың:
1) зардап шеккен адамның өз бастамасы бойынша жұмыстарды немесе өзге де iс-әрекеттердi
функционалдық мiндеттерiне кiрмейтiн және жұмыс берушiнiң мүддесiмен байланысты емес, оның iшiнде
вахталық әдiспен жұмыс iстеу кезiнде ауысымаралық демалыс және түскi ас үзiлiсi кезеңiнде, сондай-ақ
алкогольдiк мас болу, уытты және есiрткi заттарды (олардың аналогтарын) пайдалану күйiнде орындаған
кезде;
2) өз денсаулығына қасақана (әдейi) зиян келтiру нәтижесiнде немесе зардап шеккен адам қылмыс
жасаған кезде;
3) зардап шеккен адам денсаулығының медициналық қорытындымен расталған, қауiптi және (немесе)
зиянды өндiрiстiк факторлардың әсерiмен байланысты емес кенеттен нашарлауынан болғаны нақты
анықталса, олар өндiрiстiк жарақаттар және қызметкерлер денсаулығының өндiрiстегi өзге де
зақымданулары ретiнде ресiмделмейдi.
4. Әрбiр жазатайым оқиға туралы зардап шеккен адам немесе куәгер жұмыс берушiге немесе
жұмыстарды ұйымдастырушыға дереу хабарлауға мiндеттi. Денсаулық сақтау ұйымдарының жауапты
лауазымды адамдары қызметкерлердiң өндiрiсте жарақат алуына немесе өзге де зақымдануына байланысты
бастапқы өтiнiш жасауының әрбiр жағдайы туралы жұмыс берушiнi және мемлекеттiк еңбек
инспекциясының аумақтық
бөлiмшелерiн, сондай-ақ қатерлi кәсiптiк ауру (улану) жағдайлары туралы халықтың санитарлықэпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттiк органды хабардар етуге тиiс.
5. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды тергеп-тексерудi ұйымдастыруға, ресiмдеуге және тiркеуге жұмыс
берушi жауапты болады.
Ескерту. 322-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан
қараңыз) Заңымен.
323-бап. Жұмыс берушiнiң өндiрiстегi жазатайым оқиға
кезiндегi мiндеттерi
1. Жұмыс берушi:
1) зардап шеккен адамға алғашқы медициналық көмек көрсетудi және қажет болған кезде, оны
денсаулық сақтау ұйымына жеткiзудi ұйымдастыруға;
2) авариялық жағдайдың өршуiнiң және жазатайым оқиғаның орын алуына себеп болған факторлардың
басқа адамдарға әсер етуiн болғызбау жөнiндегi шұғыл шараларды қабылдауға;
3) жазатайым оқиға болған жердегi ахуалды (жабдықтар мен тетiктердiң, еңбек құрал-жабдықтарының
жай-күйiн), егер бұл басқа адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiрмесе, ал өндiрiстiк процестiң
үзiлiссiз жұмысын бұзу аварияға әкеп соқпайтын болса, оқиға болған кездегi күйде сақтауға, сондай-ақ
жазатайым оқиға болған жердi фотосуретке түсiруге;
4) өндiрiстегi жазатайым оқиға жөнiнде зардап шеккен адамның жақын туыстарын дереу хабардар етуге
және осы Кодексте, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген мемлекеттiк органдар мен
ұйымдарға хабарлама жiберуге;
5) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру мен есепке алуды осы тарауға сәйкес қамтамасыз
етуге;
6) арнайы тергеп-тексеру жөнiндегi комиссия мүшелерiн өндiрiстегi жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру
үшiн оқиға болған жерге кiргiзуге;
7) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды және кәсiптiк ауруларды тiркеудi, есепке алу мен талдауды жүзеге
асыруға мiндеттi.
2. Жұмыс берушi өндiрiстегi жазатайым оқиға туралы еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган
белгiлеген нысан бойынша:
1) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек испекциясының аумақтық
бөлiмшелерiне;
2) қауiптi өнеркәсiп объектiлерiнде болған жазатайым оқиғалар кезiнде төтенше жағдайлардың алдын
алу және оларды жою жөнiндегi жергiлiктi органдарға;
3) кәсiптiк ауру немесе улану жағдайлары жөнiнде халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
салауаттылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органның аумақтық бөлiмшесiне;
4) қызметкерлер өкiлдерiне;
5) қызметкер еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыру
шартын жасасқан сақтандыру ұйымына хабарлайды.
Осы тарауға сәйкес арнайы тексерiлуге тиiс жазатайым оқиға болған кезде жұмыс берушi:
1) жазатайым оқиға болған жердегi құқық қорғау органына;
2) өндiрiстiк және ведомстволық бақылау мен қадағалаудың уәкiлеттi органдарына хабарлауға тиiс.
3. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезiнде комиссияның талабы бойынша жұмыс берушi
өз қаражаты есебiнен:
1) техникалық есептеулердiң орындалуын, зертханалық зерттеулердiң, сынақтардың, басқа да сараптама
жұмыстарының жүргiзiлуiн және осы мақсаттарда сарапшы мамандардың тартылуын;
2) оқиға орнын және зақым келтiрiлген объектiлердi фотосуретке түсiрудi, жоспарлар, эскиздер,
схемалар жасауды;
3) көлiк, қызметтiк үй-жай, байланыс құралдарын, арнаулы киiм, арнаулы аяқ киiм және тексеру жүргiзу
үшiн қажеттi басқа да жеке қорғау құралдарын берудi;
4) мыналарды:
жұмыс орнының жай-күйiн, қауiптi және (немесе) зиянды өндiрiстiк факторлардың бар-жоғын
сипаттайтын құжаттарды (жоспарларды, эскиздердi, схемаларды, ал қажет болғанда оқиға орнында
түсiрiлген фото- және бейнематериалдарды және т.с.с);
нұсқау берулердi тiркеу журналдарынан және зардап шеккен адамдардың еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жөнiндегi бiлiмiн тексеру хаттамаларынан, жазатайым оқиға куәгерлерi мен лауазымды адамдардан
жауап алынған хаттамалардан, зардап шеккен адамдардың түсiнiктемелерiнен, мамандардың сараптама
қорытындыларынан үзiндi көшiрмелердi;
зертханалық зерттеулер мен эксперименттердiң нәтижелерiн;
зардап шеккен адамның денсаулығына келтiрiлген зақымданудың сипаты мен ауырлық дәрежесi немесе
оның өлiмiнiң себебi туралы, алкогольдiк, есiрткiлiк немесе уыттық мас болу белгiсiнiң бары (жоғы) туралы
медициналық қорытындыны;
зардап шеккен адамға арнаулы киiм, арнаулы аяқ киiм және басқа да жеке қорғану құралдары берiлгенiн
растайтын құжаттардың көшiрмелерiн;
аталған өндiрiсте (объектiде) мемлекеттiк еңбек инспекторлары мен аумақтық мемлекеттiк қадағалау
органының лауазымды адамдарының (егер жазатайым оқиға осы орган бақылайтын ұйымда немесе
объектiде орын алса) бұрын берiлген нұсқамаларынан үзiндi көшiрмелердi, сондай-ақ қоғамдық еңбек
инспекторларының анықталған еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi нормативтiк талаптарды
бұзушылықтарды жою туралы нұсқамаларынан үзiндi көшiрмелердi;
комиссияның қалауына қарай iстiң қаралуына қатысы бар басқа да құжаттарды бередi.
Ескерту. 323-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан
қараңыз), 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-б. қараңыз) Заңдарымен.
324-бап. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру тәртiбi
1. Арнайы тергеп-тексерiлуге тиiс жағдайларды қоспағанда, өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды тергептексерудi жазатайым оқиға болған кезден бастап жұмыс берушiнiң актiсiмен жиырма төрт сағат iшiнде
құрылатын, мынадай құрамдағы комиссия жүргiзедi:
төраға - ұйымның (өндiрiстiк қызметтiң) басшысы немесе оның орынбасары;
мүшелерi - ұйымның еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметiнiң басшысы және қызметкерлердiң
өкiлi.
Жазатайым оқиға болған тиiстi учаскедегi еңбек қауiпсiздiгiне тiкелей жауап беретiн лауазымды адам
тергеп-тексерудi жүргiзу кезiнде комиссия құрамына енгiзiлмейдi.
2. Арнайы тергеп-тексеруге:
1) ауыр немесе кiсi өлiмiмен аяқталған жазатайым оқиғалар;
2) зардап шеккен адамдар жарақаттарының ауырлық дәрежесiне қарамастан, бiр мезгiлде екi және одан
да көп қызметкерлер ұшыраған топтық жазатайым оқиғалар;
3) қатерлi уланудың топтық оқиғалары жатады.
3. Жұмыс берушiнiң - жеке тұлғаның өндiрiсiндегi жазатайым оқиғаны тергеп-тексеруге жұмыс берушi
немесе оның уәкiлеттi өкiлi, қызметкерлердiң өкiлi, жазатайым оқиғаны тергеп-тексеруге шарт негiзiнде де
шақырылуы мүмкiн еңбектi қорғау жөнiндегi маман қатысады.
4. Қатерлi улану жағдайында комиссияның тергеп-тексеруiне халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
салауаттылығы саласындағы мемлекеттiк органның өкiлдерi қатысады.
5. Комиссияның жұмысына жұмыс берушiмен немесе зардап шеккен адаммен тиiстi шарттық
қатынастары бар сақтандыру ұйымының өкiлi қатысуға құқылы.
6. Жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру мерзiмi комиссия құрылған күннен бастап он жұмыс күнiнен
аспауға тиiс.
7. Өндiрiстiк практикадан өтiп жүрген, жалпы бiлiм беретiн, кәсiптiк мектептерде және жоғары оқу
орындарында оқитын адамдар ұшыраған жазатайым оқиғаны тергеп-тексерудi жұмыс берушiнiң және
зардап шеккен адам өкiлiнiң қатысуымен өз аумағында оқиға болған ұйымның басшысы құратын комиссия
жүргiзедi.
8. Басқа ұйымның аумағында орналасып, жұмыс жүргiзiп жатқан ұйымның қызметкерi немесе өндiрiстiк
тапсырманы (қызметтiк немесе шарттық мiндеттердi) орындау үшiн басқа ұйымға жiберiлген қызметкер
ұшыраған жазатайым оқиғаны тергеп-тексерудi аумағында жазатайым оқиға болған ұйымның жауапты
өкiлiнiң қатысуымен жұмыс берушiнiң өзi жүргiзедi.
9. Қызметкер қоса атқаратын жұмысын орындау кезiнде ұшыраған жазатайым оқиғаны жұмыс өз
аумағында немесе соның тапсырмасы бойынша жүргiзiлген жұмыс берушi тергеп-тексередi және есепке
алады.
10. Көлiк құралдарының авариясы салдарынан болған жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру жол
полициясының тергеп-тексеру материалдары негiзiнде жүргiзiледi.
Жол полициясы жазатайым, оқиғаларды тергеп-тексеру жөнiндегi комиссия төрағасының талабы
бойынша көлiк оқиғасы болған күннен бастап бес күн мерзiмде тергеп-тексеру материалдарының
көшiрмелерiн беруге мiндеттi.
11. Әрбiр өндiрiстегi жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезiнде комиссия оқиға куәгерлерiн, еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптардың бұзылуына жол берген адамдарды анықтайды және
олардан жауап алады, жұмыс берушiден қажеттi ақпарат және мүмкiн болса, зардап шеккен адамнан
түсiнiктеме алады.
12. Жұмыс берушiге уақтылы хабарланбаған немесе нәтижесiнде еңбекке қабiлетсiздiгi бiрден
туындамаған (талап ету мерзiмiне қарамастан) жазатайым оқиғалар зардап шеккен адамның (оның өкiлiнiң)
өтiнiшi бойынша немесе мемлекеттiк еңбек инспекторының нұсқамасы бойынша өтiнiш тiркелген, нұсқама
алынған күннен бастап он күн iшiнде тергеп-тексерiледi.
13. Жиналған құжаттар мен материалдар негiзiнде комиссия жазатайым оқиғаның мән-жайлары мен
себептерiн анықтайды, жазатайым оқиғаның жұмыс берушiнiң өндiрiстiк қызметiмен байланысын және
тиiсiнше, зардап шеккен адамға оқиға орнында өзiнiң еңбек мiндеттерiн орындауына байланысты болуы
түсiндiрiлгенiн анықтайды, жазатайым оқиғаны өндiрiстегi жазатайым оқиға ретiнде немесе өндiрiспен
байланысты емес жазатайым оқиға ретiнде саралайды, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарының
бұзылуына жол берген адамдарды анықтап, өндiрiстегi жазатайым оқиғалардың себептерiн жою және алдын
алу жөнiндегi шараларды белгiлейдi.
14. Режимдi объектiлердегi жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру жөнiндегi комиссияның жұмыс
жағдайлары осы объектiлерге кiру, соларда болу ерекшелiктерi ескерiлiп айқындалады.
15. Қызметкердiң (қызметкерлердiң) еңбекке қабiлеттiлiгiн жоғалтуына әкеп соққан өндiрiспен
байланысты әрбiр жазатайым оқиға медициналық қорытындыға (ұсынымға) сәйкес еңбек жөнiндегi
уәкiлеттi орган белгiлеген нысан бойынша жазатайым оқиға туралы актiмен қажеттi данасы жасалып (әрбiр
зардап шеккен адамға жеке-жеке) ресiмделедi.
Денсаулық сақтау ұйымы белгiленген тәртiппен растаған улану жағдайлары да еңбекке қабiлеттiлiктiң
жоғалғанына немесе жоғалмағанына қарамастан, жазатайым оқиға туралы актiмен ресiмделедi.
325-бап. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды арнайы
тергеп-тексеру ерекшелiктерi
1. Жазатайым оқиғаны арнайы тергеп-тексерудi мемлекеттiк еңбек инспекциясы органының аумақтық
бөлiмшесi құрған комиссия мына құрамда жүргiзедi:
төраға - мемлекеттiк еңбек инспекторы;
мүшелерi - жұмыс берушi және қызметкерлердiң өкiлi.
2. Екi адам қайтыс болған топтық жазатайым оқиғаларды тергеп-тексерудi облыстың, республикалық
маңызы бар қаланың бас мемлекеттiк еңбек инспекторы басқаратын комиссия жүргiзедi.
3. Қауiптi өнеркәсiп объектiлерiнде болған жазатайым оқиғалар кезiнде комиссия құрамына төтенше
жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөнiндегi мемлекеттiк инспектор кiредi.
Техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар кезiнде болған жазатайым оқиғалар кезiнде төтенше
жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөнiндегi мемлекеттiк инспектор арнайы тергеп-тексеру
жөнiндегi комиссияның төрағасы болып тағайындалады. Бұл жағдайда мемлекеттiк еңбек инспекторы
комиссия мүшесi болып табылады.
4. Қайтыс болған адамдар саны үш адамнан бес адамға дейiн болса, топтық жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексерудi еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган, ал бес және одан да көп адам қайтыс болғанда
- Қазақстан Республикасының Үкiметi құрған комиссия жүргiзедi.
5. Сараптамалық қорытындыны талап ететiн мәселелердi шешу үшiн арнайы тергеп-тексеру жөнiндегi
комиссияның төрағасы ұйымдардың мамандары, ғалымдар және бақылау-қадағалау органдары қатарынан
сараптамалық кiшi комиссиялар құруға құқылы.
6. Ауыр зардаптарға әкеп соққан немесе кiсi өлiмiмен аяқталған жазатайым оқиғаны, қызметкерлердiң
топтық жазатайым оқиғасын және топтық қатерлi улану жағдайын тергеп-тексеру еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген нысандағы арнайы тергеп-тексеру актiсiмен ресiмделедi.
7. Арнайы тергеп-тексеру жөнiндегi комиссия төрағасының келiсiмiнсiз куәлерден, куәгерлерден жауап
алуды, сондай-ақ ресми тағайындалған комиссияның жұмыс күндерiнде кез келген бiреудiң немесе өзге де
комиссияның осы жазатайым оқиғаға қатысты қатар тергеп-тексерулер жүргiзуiне үзiлдi-кесiлдi тыйым
салынады.
8. Ұйым объектiлерiндегi жарылыстың, аварияның, қираудың және басқа да жағдайлардың нәтижесiнде
зардап шеккен адамды (зардап шеккен адамдарды), жоғалған адамды (жоғалған адамдарды) iздеудiң
тоқтатылуын арнайы тергеп-тексеру жөнiндегi комиссия авариялық-құтқару бөлiмшесi басшысының және
сарапшы мамандардың қорытындысы негiзiнде айқындайды.
326-бап. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру
материалдарын ресiмдеу және оларды есепке алу
1. Жазатайым оқиға туралы акт толтырылып, оған еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметiнiң
және ұйым бөлiмшесiнiң басшылары, сондай-ақ ұйым қызметкерлерiнiң өкiлдерi қол қояды және оны
жұмыс берушi бекiтiп, ұйымның мөрiмен расталады.
2. Улану жағдайларында жазатайым оқиға туралы актiге халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
салауаттылығы саласындағы мемлекеттiк органның өкiлi де қол қояды.
Егер жұмыс берушi жеке тұлға болса, жазатайым оқиға туралы акт толтырылып, оған жұмыс берушi қол
қояды және нотариалды түрде расталады.
3. Акт тергеп-тексеру материалдарына сәйкес ресiмделуге тиiс.
Егер өндiрiстегi жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезiнде комиссия зиянның туындауына немесе
ұлғаюына өрескел абайсыздық себеп болғанын анықтаса, онда комиссия тараптардың аралас
жауапкершiлiгiн қолданып, қызметкер мен жұмыс берушiнiң кiнәсiн процентпен айқындайды.
Егер жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру жөнiндегi комиссияның бiр мүшесi комиссияның (көпшiлiктiң)
қорытындысымен келiспейтiн болса, ол өзiнiң дәлелдi пiкiрiн тергеп-тексеру материалына қосу үшiн
жазбаша түрде ұсынады. Ол арнайы тергеп-тексеру актiсiне "ерекше пiкiрге қара" деген сiлтеме жаза
отырып, қол қояды.
4. Әрбiр жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру аяқталғаннан кейiн жұмыс берушi үш күннен кешiктiрмей
зардап шеккен адамға немесе оның сенiмдi адамына жазатайым оқиға туралы актiнi беруге мiндеттi, актiнiң
бiр данасы жұмыс берушiмен тиiстi шарттық қатынастары бар сақтандыру ұйымына, ал екiншiсi мемлекеттiк еңбек инспекциясына жiберiледi.
Улану жағдайында актiнiң көшiрмесi халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы
саласындағы мемлекеттiк органға да жiберiледi.
5. Тергеп-тексеру нәтижесiмен келiспеген немесе жазатайым оқиға туралы акт уақтылы ресiмделмеген
жағдайда, зардап шеккен адам немесе оның сенiм бiлдiрген адамы, ұйым қызметкерлерiнiң өкiлi жұмыс
берушiге жазбаша түрде жүгiнуге құқылы, жұмыс берушi олардың өтiнiшiн он күн iшiнде қарап, тиiстi
шешiм қабылдауға мiндеттi.
6. Тергеп-тексеру барысында жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру, ресiмдеу және тiркеу мәселелерi
бойынша жұмыс берушiнiң, қызметкердiң және мемлекеттiк еңбек инспекторының не қауiптi өнеркәсiп
объектiлерiнде болған оқиғалар кезiнде төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөнiндегi
мемлекеттiк инспектордың арасында туындаған келiспеушiлiктердi тиiстi жоғары тұрған бас мемлекеттiк
еңбек инспекторы бағыныштылық тәртiппен қарайды және (немесе) сот тәртiбiмен қаралады.
Жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру мәселелерi бойынша жоғары тұрған бас мемлекеттiк еңбек
инспекторының шешiмi еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген нысанда қорытынды түрiнде
ресiмделедi.
7. Жазатайым оқиғаны арнайы тергеп-тексеру актiсi материалдарының көшiрмелерiн жұмыс берушi
мемлекеттiк бақылау органдарына жiбередi. Оның үстiне, жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру аяқталғаннан
кейiн мемлекеттiк еңбек инспекторы арнайы тергеп-тексеру актiсi материалдары көшiрмелерiнiң бiр
данасын жетi күн iшiнде жергiлiктi iшкi iстер органына жiбередi, ол заңнамаға сәйкес тиiстi шешiм
қабылдап, қабылданған шешiм туралы жиырма күннен кешiктiрмей хабарлайды.
8. Актiмен ресiмделген әрбiр жазатайым оқиға өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды және денсаулыққа
келтiрiлген өзге де зақымдануларды тiркеу журналына жазылады. Журнал еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген нысан бойынша жүргiзiледi. Еңбекке уақытша жарамсыздық және
жарақаттану туралы алғашқы статистикалық деректер мемлекеттiк статистика саласындағы уәкiлеттi орган
бекiткен статистикалық әдiснамаға сәйкес берiледi.
9. Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
10. Жұмыс берушi немесе оның өкiлi уақыт өте келе ауыр зардаптарға немесе кiсi өлiмiне әкеп соққан
жазатайым оқиғалар санатына ауысқан өндiрiстегi жазатайым оқиғалар туралы тиiстi мемлекеттiк еңбек
инспекциясына, ал сақтандыру жағдайлары туралы - сақтандырушының атқарушы органына (сақтанушы
тiркелген жердегi) хабарлайды.
11. Жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдары ұйымда қырық бес жыл бойы сақталуға тиiс, ұйым
таратылған жағдайда жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдары мiндеттi түрде сол ұйым жұмыс
iстеген жердегi мемлекеттiк мұрағатқа тапсырылуға тиiс.
12. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдарында тергеп-тексеру актiсiмен қатар:
1) зардап шеккен адамның еңбектi қорғау жөнiнде оқығаны және нұсқама алғаны, сондай-ақ алдын ала
және мерзiмдiк медициналық тексерулерден өткенi туралы мәлiметтер;
2) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген нысан бойынша жауап алу хаттамалары және
оқиға куәгерлерiнiң, сондай-ақ еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарының сақталуына жауапты
лауазымды адамдардың түсiнiктемелерi;
3) оқиға болған жердiң жоспарлары, схемалары мен фотосуреттерi;
4) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарын регламенттейтiн нұсқаулықтардан, ережелерден,
бұйрықтардан және басқа да актiлерден үзiндi көшiрмелер, өндiрiстегi салауатты және қауiпсiз еңбек
жағдайларын қамтамасыз етуге жауапты лауазымды адамдардың мiндеттерi және басқалар;
5) зардап шеккен адамның денсаулығына келтiрiлген зақымның сипаты мен ауырлығы (өлiмге әкеп
соққан себеп) туралы медициналық қорытынды;
6) зертханалық және басқа зерттеулердiң, эксперименттердiң, сараптамалардың, талдаулардың
нәтижелерi және тағы сол сияқтылар;
7) бас мемлекеттiк еңбек инспекторының қорытындысы (егер бар болса);
8) жұмыс берушiге келтiрiлген материалдық залал туралы мәлiметтер;
9) жұмыс берушiнiң зардап шеккен адамға (отбасы мүшелерiне) оның денсаулығына келтiрiлген зиянды
өтеу және жол берiлген оқиғаға кiнәлi лауазымды адамдарды жауапкершiлiкке тарту туралы бұйрығы;
10) қоса берiлетiн құжаттардың тiзбесi болуға тиiс.
13. Зардап шеккен адам немесе қызметкерлердiң өкiлi жазатайым оқиғаны тергеп-тексерудiң бүкiл
материалдарымен танысуға және қажеттi үзiндi көшiрмелер жасауға құқылы.
Ескерту. 326-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
327-бап. Жазатайым оқиғалардың дұрыс, уақтылы
тергеп-тексерiлуi мен есепке алынуын бақылау
Жазатайым оқиғалардың дұрыс, уақтылы тергеп-тексерiлуi мен есепке алынуын, сондай-ақ мұндай
оқиғаларды туындатқан себептердi жою жөнiндегi iс-шаралардың орындалуын бақылауды мемлекеттiк
еңбек инспекторлары өз құзыреттерi шегiнде тексерулер жүргiзу, азаматтардың шағымдарын, арыздары мен
өтiнiштерiн қарау және ұйымдарды тексеру арқылы жүзеге асырады. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру, сондай-ақ мұндай оқиғаларды туындатқан себептердi жою жөнiндегi iс-шаралардың
орындалуын бақылау аясында мемлекеттiк еңбек инспекторлары жүргiзетiн тексерулер Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк құқықтық статистика мен арнайы есепке алу туралы заңнамасына сәйкес
тiркеуге және есепке алынбайды.
6-БӨЛIМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН
БАҚЫЛАУ
38-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК БАҚЫЛАУ
328-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
саласындағы мемлекеттiк бақылау
1. Ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттiк бақылауды
мемлекеттiк еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
2. Мемлекеттiк еңбек инспекторларына:
1) Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттiк еңбек инспекторы - Қазақстан Республикасының еңбек
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органының мемлекеттiк еңбек инспекциясының басшысы;
2) мемлекеттiк еңбек инспекциясының бас мемлекеттiк еңбек инспекторлары - еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек инспекциясының лауазымды адамдары;
3) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың бас мемлекеттiк еңбек инспекторы - еңбек жөнiндегi
уәкiлеттi мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек инспекциясының облыстық, республикалық маңызы бар
қаладағы аумақтық бөлiмшесiнiң басшысы;
4) мемлекеттiк еңбек инспекторлары - мемлекеттiк еңбек инспекциясы органының облыстық,
республикалық маңызы бар қаладағы аумақтық бөлiмшесiнiң лауазымды адамдары жатады.
3. Мемлекеттiк еңбек инспекторлары қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде заңмен қорғалады және
Қазақстан Республикасының Конституциясын , Қазақстан Республикасының заңдары мен өзге
де нормативтiк құқықтық актiлерiн басшылыққа алады.
4. Мемлекеттiк еңбек инспекторына қызметтiк мiндеттерiн орындауға кедергi келтiрген тұлғалар
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
5. Өңiрлiк қаржы орталығы қатысушыларының Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасын
сақтауына мемлекеттiк бақылауды Алматы қаласы өңiрлiк қаржы орталығының қызметiн реттеу
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асырады.
Алматы қаласы өңiрлiк қаржы орталығының қызметiн реттеу жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган:
1) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органды Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының бұзылу
фактiлерi туралы өз құзыретi шегiнде хабардар етуге;
2) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасы талаптарының орындалу жай-күйi туралы ақпаратты еңбек
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген нысанға сәйкес еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк
органға тоқсан сайын берiп отыруға мiндеттi.
6. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы саласындағы мемлекеттiк бақылау тексеру нысанында
және өзге де нысандарда жүзеге асырылады.
Тексеру "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк бақылау және қадағалау туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Мемлекеттiк бақылаудың өзге де нысандары осы
Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.
Ескерту. 328-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9 (алғашқы ресми
жарияланғаннан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2009.07.17. N 188-IV
(қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз), 2011.01.06 N 378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
329-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекциясы қызметiнiң
принциптерi мен негiзгi мiндеттерi
Мемлекеттiк еңбек инспекциясының қызметi қызметкерлердiң құқықтары мен бостандықтарын сыйлау,
сақтау және қорғау, заңдылық, әдiлдiк, тәуелсiздiк және жариялылық принциптерi негiзiнде жүзеге
асырылады.
Мемлекеттiк еңбек инспекциясының негiзгi мiндеттерi:
ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттiк бақылауды қамтамасыз
ету;
қауiпсiз еңбек жағдайларына құқықты қоса алғанда, қызметкерлердiң құқықтары мен бостандықтарын
сақтауды және қорғауды қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мәселелерi бойынша қызметкерлер мен жұмыс
берушiлердiң өтiнiштерiн, арыздарын және шағымдарын қарау болып табылады.
330-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекторларының құқықтары
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру кезiнде
мемлекеттiк еңбек инспекторларының:
1) еңбек заңнамасының сақталуына тексеру жүргiзу мақсатында ұйымдар мен кәсiпорындарда кедергiсiз
болуға;
2) жұмыс берушiлерден өздерiне жүктелген функцияларды орындауға қажеттi құжаттарды,
түсiнiктемелердi, ақпаратты сұратуға және алуға;
3) жұмыс берушiлер орындауға мiндеттi нұсқамалар, қорытындылар беруге, сондай-ақ әкiмшiлiк құқық
бұзушылықтар туралы хаттамалар мен қаулылар толтыруға, әкiмшiлiк жазалар қолдануға;
4) өз құзыретiне кiретiн мәселелер бойынша түсiнiктемелер беруге;
5) ұйымдардың, жекелеген өндiрiстердiң, цехтардың, учаскелердiң, жұмыс орындарының қызметi және
жабдықтардың, тетiктердiң пайдаланылуы еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы нормативтiк
құқықтық актiлердiң талаптарына сай келмейтiнi анықталған жағдайда, оларды үш күннен аспайтын
мерзiмге, көрсетiлген мерзiм iшiнде мiндеттi түрде сотқа талап-арыз бере отырып, тоқтата тұруға (тыйым
салуға);
6) жұмыс орындарында белгiленген талаптарға сай келмейтiн арнаулы киiмнiң, арнаулы аяқ киiмнiң
және басқа да жеке және ұжымдық қорғану құралдарының берiлуi мен пайдаланылуына тыйым салуға;
7) жұмыс берушiге (оның өкiлiне) хабарлай отырып және тиiстi акт жасау арқылы арнаулы киiм
үлгiлерiн, пайдаланылатын немесе өңделетiн материалдар мен заттарды талдау жасау үшiн алуға;
8) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды белгiленген тәртiппен тергеп-тексеруге;
9) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша оқудан, нұсқау беруден, бiлiмiн
тексеруден өтпеген қызметкерлердi жұмыстан шеттету үшiн жұмыс берушiлер орындауға мiндеттi
нұсқамалар беруге;
10) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзу, мемлекеттiк еңбек инспекторларының актiлерiн
жұмыс берушiлердiң орындамауы фактiлерi бойынша тиiстi құқық қорғау органдарына және соттарға
ақпарат, талап қою және өзге де материалдар жiберуге;
11) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi орган белгiлеген талаптарда көзделген еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жөнiндегi бiлiмдi тексеруге қатысуға;
12) шетелдiк жұмыс күшiн тартуға рұқсат беру кезiнде белгiленетiн айрықша талаптардың орындалуына
тексеру жүргiзуге;
13) жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау бойынша iшкi бақылау жүргiзуiнiң
толықтығы мен дәйектiлiгiн бақылауды жүзеге асыруға;
14) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы
бар.
331-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекторларының мiндеттерi
Мемлекеттiк еңбек инспекторлары:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауды жүзеге асыруға;
2) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының орындалуын тексерудi уақтылы және сапалы жүргiзуге;
3) анықталған еңбек заңнамасын бұзушылықтарды жою жөнiндегi шараларды қабылдау мақсатында
осындай бұзушылықтар туралы жұмыс берушiлердi (олардың өкiлдерiн) хабардар етуге, кiнәлi тұлғаларды
жауапқа тарту жөнiнде ұсынулар енгiзуге;
4) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану мәселелерi бойынша қызметкерлер мен
жұмыс берушiлердiң өтiнiштерiн уақтылы қарауға;
5) еңбек заңнамасының бұзылуына әкеп соғатын себептер мен мән-жайларды анықтауға, оларды жою
және бұзылған еңбек құқықтарын қалпына келтiру жөнiнде ұсынымдар беруге;
6) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды және кәсiптiк ауруларды тергеп-тексеруге қатысуға;
7) еңбек заңнамасының бұзылу себептерiн жинауды, талдауды, қорытуды жүзеге асыруға, Қазақстан
Республикасының еңбек заңнамасы бұзылуының алдын алу жөнiндегi жұмысты күшейтуге бағытталған iсшараларды әзiрлеу мен қабылдауға қатысуға;
8) мемлекеттiк құпияны, еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты өзiне мәлiм болған қызметтiк,
коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтердi жария етпеуге;
9) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану мәселелерi бойынша түсiндiру жұмысын
жүргiзуге;
10) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы бақылауды жүзеге асыру кезiнде азаматтармен
және қызметкерлердiң өкiлдерiмен өзара iс-қимыл жасасуға мiндеттi.
332-бап. Жұмыс берушiнiң мемлекеттiк еңбек инспекторы
бақылау жүргiзген кездегi құқықтары мен
мiндеттерi
1. Жұмыс берушi Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына мемлекеттiк бақылауды
жүргiзу кезiнде:
1) жүргiзiлген тексеру актiлерi бойынша мемлекеттiк еңбек инспекторына түсiнiктемелер беруге;
2) егер жүргiзiлетiн тексеру нысанасына қатысы болмаса, мәлiметтер мен құжаттарды бермеуге;
3) тексеру нәтижелерi туралы актiге және мемлекеттiк еңбек инспекторының iс-әрекеттерiне
(әрекетсiздiгiне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен шағымдануға құқылы.
2. Жұмыс берушi Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына мемлекеттiк бақылауды
жүргiзу кезiнде:
1) мемлекеттiк еңбек инспекторының тексерiлетiн объект аумағына және үй-жайларына кедергiсiз кiруiн
(болуын) қамтамасыз етуге;
2) тексеру жүргiзетiн мемлекеттiк еңбек инспекторына және ұйым қызметкерлерiнiң өкiлдерiне тексеру
нәтижелерi туралы актiге қоса тiркеу үшiн қағаздағы және электрондық тасығыштардағы құжаттарды
(мәлiметтердi) не олардың көшiрмелерiн беруге, сондай-ақ тексерудiң мiндеттерi мен нысанасына сәйкес
автоматтандырылған деректер базасына (ақпараттық жүйелерге) қол жеткiзуiне мүмкiндiк жасауға;
3) мемлекеттiк еңбек инспекторының актiлерiн орындау үшiн қабылдауға және актiнiң екiншi данасына
оны алғаны туралы тиiстi белгi жасауға;
4) тиiстi мерзiмдерде мемлекеттiк еңбек инспекторының актiлерiн орындау жөнiнде ақпарат беруге
мiндеттi.
333-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекторының актiлерi
1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасын бұзушылықтардың анықталуына қарай мемлекеттiк еңбек
инспекторы мынадай актiлер:
1) нұсқама:
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарды жою туралы;
жарақаттану қаупi бар және авариялық жағдайлардың туындауын болғызбау үшiн өндiрiстiк объектiлер
мен жабдықтардағы, сондай-ақ өндiрiстiк процестердегi еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi
алдын алу жұмыстарын жүргiзу туралы;
жекелеген өндiрiстердiң, цехтардың, учаскелердiң, жұмыс орындары мен жабдықтардың
пайдаланылуына және тұтас алғанда ұйым қызметiне тыйым салу (оны тоқтата тұру) туралы нұсқама
шығарады (жасайды). Бұл ретте ұйым қызметiне тыйым салу (оны тоқтата тұру) туралы акт сот шешiмi
шығарылғанға дейiн қолданылады;
2) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама;
3) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша iс жүргiзудi тоқтату туралы қаулы;
4) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулы шығарады.
2. Мемлекеттiк еңбек инспекторының актiлерi жұмыс берушiлер мен лауазымды адамдардың Қазақстан
Республикасы еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарына ықпал етудiң құқықтық шаралары болып
табылады. Актiлер екi дана етiп жасалады, оның бiреуi қолы қойғызылып, жұмыс берушiге тапсырылады.
3. Лауазымды адамдар, жеке және заңды тұлғалар мемлекеттiк еңбек инспекторының актiлерiн
орындауға мiндеттi.
4. Мемлекеттiк еңбек инспекторы актiлерiнiң нысанын еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк
орган бекiтедi.
Ескерту. 333-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан
қараңыз) Заңымен.
334-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
сақталуын тексеру, олардың түрлерi,
нысандары мен мерзiмдерi
Ескерту. 334-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан
қараңыз) Заңымен.
335-бап. Мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын
мемлекеттiк еңбек инспекторының шешiмдерiне,
әрекеттерiне (әрекетсiздiктерiне) шағымдану
тәртiбi
1. Мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру кезiнде жұмыс берушiнiң құқықтары мен заңды мүдделерi
бұзылған жағдайда, жұмыс берушi мемлекеттiк еңбек инспекторының әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне)
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен еңбек
жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға, жоғары тұрған мемлекеттiк инспекторға және (немесе) сотқа
шағымдануға құқылы.
2. Шағымдану мемлекеттiк еңбек инспекторлары берген актiлердiң орындалуын тоқтатпайды.
336-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекциясының басқа
мемлекеттiк органдармен және ұйымдармен өзара
iс-қимыл жасасуы
1. Мемлекеттiк еңбек инспекциясы өз қызметiн басқа мемлекеттiк қадағалау және бақылау
органдарымен, қызметкерлердiң өкiлдерiмен, қоғамдық бiрлестiктермен, басқа да ұйымдармен өзара iсқимыл жасаса отырып жүзеге асырады.
2. Мемлекеттiк органдар мемлекеттiк еңбек инспекторына Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
орындалуын бақылауды жүзеге асыру жөнiндегi мiндеттерiн атқаруына жәрдемдесуге мiндеттi.
337-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекторының мемлекеттiк
бақылауды жүзеге асыру кезiндегi жауапкершiлiгi
Мемлекеттiк еңбек инспекторы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру кезiнде өз қызметтiк мiндеттерiн
орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған, сондай-ақ өзге де заңға қайшы әрекеттер (әрекетсiздiктер)
жасаған жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
39-тарау. ЕҢБЕК ҚАУIПСIЗДIГI ЖӘНЕ ЕҢБЕКТI ҚОРҒАУ ЖӨНIНДЕГI
IШКI БАҚЫЛАУ
338-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
жөнiндегi iшкi бақылау
1. Iшкi бақылау еңбек жағдайларының жай-күйiн қадағалауды ұйымдастыруды, өндiрiстiк бақылаудың
деректерiне жедел талдау жүргiзудi, тәуекелдердi бағалауды және еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
жөнiндегi анықталған сәйкессiздiктердi жою жөнiнде шаралар қабылдауды қамтиды.
2. Жұмыс берушi жұмыс орындарында еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi белгiленген
талаптарды сақтау және анықталған бұзушылықтарды жою бойынша жедел шаралар қабылдау мақсатында
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi iшкi бақылауды жүзеге асырады.
339-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
жөнiндегi iшкi бақылауды жүзеге асыру тетiгi
1. Қызметкерлерiнiң саны 50-ден асатын өндiрiстiк ұйымдарда еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
талаптарын сақтау үшiн iшкi бақылауды жүзеге асыру мақсатында жұмыс берушi еңбек қауiпсiздiгi және
еңбектi қорғау қызметiн құрады. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметi өз мәртебесi бойынша
негiзгi өндiрiстiк қызметтерге теңестiрiледi.
2. Ұйымдағы еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметi туралы үлгiлiк ереженi еңбек жөнiндегi
уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiтедi.
3. Қызметкерлерiнiң саны 50-ге жетпейтiн жұмыс берушi қызмет ерекшелiгiн ескере отырып, еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi мамандық лауазымын енгiзедi не еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жөнiндегi мiндеттi басқа маманға жүктейдi.
4. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi қызметтiң немесе еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жөнiндегi маманның еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарын орындау жөнiндегi
нұсқауларын ұйымның барлық қызметкерлерi орындауға мiндеттi.
40-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ
САҚТАЛУЫН ҚОҒАМДЫҚ БАҚЫЛАУ
340-бап. Ұйымда еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық
бақылау
1. Ұйымда еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы қоғамдық бақылауды ұйымның кәсiподақ
комитетi, ал кәсiподақ болмаған кезде қызметкерлердiң жалпы жиналысы (конференциясы) сайлайтын
еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық инспектор жүзеге асырады.
2. Қызметкерлердiң республикалық, салалық, өңiрлiк бiрлестiктерi ұйымдарда еңбек заңнамасының
сақталуын қоғамдық бақылауды мұндай құқық келiсiмдерде және ұжымдық шарттарда бекiтiлген жағдайда
жүзеге асырады.
341-бап. Еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық
инспекторлардың құқықтары
Еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық инспектордың:
1) жұмыс берушiлердiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi нормативтiк құқықтық
актiлердi, жұмыс берушiнiң ұйымдардағы жұмыс орындарында қалыпты еңбек жағдайлары мен қауiпсiздiк
техникасын жасау жөнiндегi келiсiмдердi, ұжымдық шарттарды сақтауын қоғамдық бақылау арқылы жұмыс
берушiлер алдында қызметкерлердiң еңбектi қорғау құқықтарының қорғалуын жүзеге асыруға;
2) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруге және мемлекеттiк еңбек инспекторлары
жүргiзетiн еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғаудың жай-күйiн кешендi тексерулерге қатысуға;
3) жұмыс берушiлерден және ұйымдардың өзге де лауазымды адамдарынан өз функцияларын атқару
үшiн қажеттi, оның iшiнде жазбаша түрде ақпарат пен түсiнiктемелер алуға;
4) жұмыс берушiлердiң келiсiмдерде, ұжымдық шарттарда еңбектi қорғау бөлiгiнде көзделген
мiндеттемелердi орындауын тексерулердi жүзеге асыруға және тексеру қорытындылары бойынша
лауазымды адамдардың атына анықталған бұзушылықтарды жою туралы ұсыныстар енгiзуге;
5) өндiрiстiк объектiлер мен өндiрiс құралдарын сынақтан өткiзу және пайдалануға қабылдау жөнiндегi
комиссиялардың жұмысына қатысуға;
6) еңбектi қорғау туралы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеуге қатысуға, оларға өз ұсыныстарын
енгiзуге;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы заңнамасының, еңбектi
қорғау бөлiгiнде келiсiмдер мен ұжымдық шарттар ережелерiнiң бұзылуына, өндiрiстегi жазатайым
оқиғалар мен кәсiптiк ауруларды жасыруға кiнәлi жұмыс берушiлердi және ұйымдардың өзге де лауазымды
адамдарын жауапқа тарту туралы талаптармен тиiстi мемлекеттiк органдарға жүгiнуге;
8) еңбек жағдайларының өзгеруiне, Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
жөнiндегi заңнамасының бұзылуына, келiсiмдерде және ұжымдық шарттарда, сондай-ақ еңбек шарттарында
көзделген мiндеттемелердiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау бөлiгiнде орындалмауына байланысты
еңбек дауларын қарауға қатысуға;
9) қызметкерлердiң еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты жарақат алуы немесе денсаулығының өзге
де зақымдануы салдарынан келтiрiлген зиянды өтету құқықтарын қорғау үшiн әрi қызметкерлердiң еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау құқықтарына қысым жасалған басқа да жағдайларда қызметкердiң өтiнiшi
бойынша талап қойып соттарға жүгiнуге құқығы бар.
Қазақстан Республикасы
Президентi