МIНIСТЭРСТВА АДУКАЦЫI РЭСПУБЛIКI БЕЛАРУСЬ

ПРЫВАТНАЯ УСТАНОВА АДУКАЦЫI
«БIП – IНСТЫТУТ ПРАВАЗНАУСТВА»
ЮРЫДЫЧНЫ ФАКУЛЬТЭТ
індывідуальны залік
ТЭОРЫЯ I ГIСТОРЫЯ ДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА
IНФАРМАЦЫЙНАЯ ФУНКЦЫЯ ДЗЯРЖАВЫ
ГРАМАДЗЯНСКАЕ ПРАВА І ПРАЦЭС, ГАСПАДАРЧАЕ ПРАВА І ПРАЦЭС
УЛАСНАСЦЬ І ІНТЭЛЕКТУАЛЬНАЯ УЛАСНАСЦЬ: СУАДНОСІНЫ
ПАНАЦЦЯУ
АДАМОВІЧ АНАСТАСІЯ ІГАРАЎНА, 3 курс, дзеннае аддзяленне
8-(029)-777-36-82
МIНСК, 2009
IНФАРМАЦЫЙНАЯ ФУНКЦЫЯ ДЗЯРЖАВЫ
Сёння чалавецтва ўвайшло ў новае, раней невядомае, XXI стагоддзе –
стагоддзе інфармацыйных тэхналогій. У сучасным грамадстве інфармацыя
стала вызначальным фактарам, які паскорыў працэсы глабалізацыі і
інтэрнацыяналізацыі. Паколькі інфармацыя пранізвае ўсе стадыі дзейнасці
дзяржаўных органаў, пастолькі ў сучасных умовах можна гаварыць аб
інфармацыйнай функцыі дзяржавы. Як ні дзіўна, але шмат аўтараў не
выдзяляе
яе
заканадаўчае
у
асобную
самастойную
замацаванне
ўсіх
трох
функцыю,
галін
нягледзячы
улады:
на
заканадаўчую,
выканаўчую i судовую – сродкі масавай інфармацыі, па сутнасці,
з᾽яуляюцца чацвёртай непублічнай інфармацыйный галіной улады.
Iнфармацыйная функцыя мае свае ўласныя змест, спосабы i структуру,
сваё забеспячэнне. Спецыфіка гэтай функцыі заключаецца ў спецыяльных
спосабах яе ўздзеяння на грамадства – мэтанакіраваная інфармаванасць
насельніцтва,
а
падчас
і
маніпуляванне
грамадскай
свядомасцю
(прыкладам таму могуць быць выбары: перамога кандыдата, якi «мае»
сродкi масавай iнфармацыi), iншыя спосабы перадачы iнфармацii
ствараюць неабходныя ўмовы для iснавання i функцыянавання iншых
галiн улады, усёй дзяржавы. З прычыны важнасцi гэтай функцыi,
забеспячэння iнфармацыяй i здольнасцю функцыянавання ўсёй дзяржавы i
грамадства былi прыняты наступныя законы: закон «Пра сродкi масавай
iнфармацыi», закон «Пра электронны дакумент», закон «Пра рэкламу»,
закон "Пра інфармацыю, інфарматызацыю і абарону інфармацыі", закон
"Пра дзяржаўныя сакрэты". Увогуле,
павінны
дастаткова
юрыдычным
асобам
і
пэўна
і
іншым
усе гэтыя нарматыўныя акты
падаваць
інфармацыю
зацікаўленым
асобам.
грамадзянам,
Але
кожны
нарматыўны акт мае свае асаблівасці і адпаведна ўплывае на грамадскія
адносіны ў сферы інфармацыі.
Па агульным правіле, грамадзянам Рэспублікі Беларусь
гарантуецца права на атрыманне, захоўванне і распаўсюджанне поўнай,
пэўнай, а самае галоўнае - своечасовай інфармацыі, а дзяржаўныя органы,
грамадскія аб'яднанні, службовыя асобы ў сваю чаргу абавязаны
гарантаваць грамадзянам Рэспублікі Беларусь магчымасць азнаямлення з
інфармацыяй, якая закранае іх правы і законныя інтарэсы, г.зн. дзяржава
ўзяла на сябе абавязак па прадастаўленні інфармацыі аб усім, што
адбываецца як у дзяржаве, так і за яе межамі, для сваіх грамадзян. Сродкі
масавай інфармацыі, па даручэнні дзяржавы, павінны весці палеміку з
грамадствам сродкамі інфармацыі, якая прадстаўляецца ў выглядзе прамых
эфіраў са службовымі асобамі, навін, рэклам, прэсы, інтэрнэту і г д., для
ўсталявання кантакту з кожным суб'ектам грамадскіх адносін. У гэтай
сувязі вельмі актуальна выказванне Чычэрына Б.Н., што "вышэйшай мэтай
дзяржавы з'яўляецца не ўзмацненне ўласнай улады, а стварэнне ўмоў для
належнага развіцця кожнага грамадскага элемента" (1948 г.). З гэтай
пазіцыі варта адзначыць, што сродкі масавай інфармацыі не павінны быць
бюракратызаваны, што можа пацягнуць скажэнне ці несвоечасовае
атрыманне інфармацыі, яны не павінны ўзмацняць уладу дзяржавы, а
закліканы спрыяць правядзенню дзяржаўных ідэй "у народ", і адпаведна
мець
падтрымку.
Дзяржава
праз
сродкі
масавай
інфармацыі,
інфармацыйную функцыю павінна стварыць умовы для належнага развіцця
кожнага грамадскага элемента, гэта значыць, што кожны "элемент" можа і
павінен браць удзел у рэалізацыі гэтай функцыі, не толькі пры дапамозе
прыняцця інфармацыі (пасіўна), але і выступаючы з якімі-небудзь заявамі і
прапановамі, інфармаванні грамадзян пра тое, якая склалася сітуацыя, у
высвятленні іх меркаванняў. Можа, гэта і функцыя дзяржавы, але
грамадзяне ў паўсядзённым жыцці павінны яе рэалізоўваць таксама.
Аднак нароўні з гэтымі законамі, якія даюць ўсім права на атрыманне
інфармацыі, існуе і закон Рэспублікі Беларусь "Пра дзяржаўныя сакрэты",
які, наадварот, абавязаны ахоўваць пэўную інфармацыю ад чужога
незаконнага замаху ў мэтах прадухілення нанясення шкоды дзяржаве ці
пэўнай асобе. У адпаведнасці з артыкулам 13 гэтага закона звесткі,
несанкцыянаванае распаўсюджванне якіх стварае ці можа стварыць
пагрозу
нацыянальнай
бяспецы
Рэспублікі
Беларусь,
а
таксама
канстытуцыйным правам і свабодам грамадзян, падлягаюць аднясенню да
дзяржаўных сакрэтаў. Такім чынам, дзяржаўныя органы ў выглядзе
службовых асоб залічыўшы інфармацыю да сакрэтнай, засцерагаюць як
дзяржаву, так і сваіх грамадзян ад замаху на іх асабістае жыццё. Але пры
суаднясенні закона "Пра інфармацыю, інфарматызацыю і абарону
інфармацыі" і "Пра дзяржаўныя сакрэты" можна выявіць пэўны парадокс.
Згодна с артыкулам 14 Закона "Пра дзяржаўныя сакрэты" стан здароўя
службовых асоб дзяржавы не адносіцца да звестак, падлягаючых
засакрэчванню, тады як кожнаму грамадзяніну гарантавана права на
абарону асабістага жыцця, а, значыць, і звестак пра сацыяльны, палітычны,
эканамічны статус, свайго роду засакрэчванне, але ў вузкім коле, бо
грамадзян цікавіць пытанне пра здароўе службовай асобы не як асобы,
выканаўцы пэўнай функцыі ў дзяржаве, а першым чынам, як чалавека.
Такім чынам, у дадзенай сітуацыі службовая асоба абавязана падаць
звесткі пра стан здароўя, што азначае некаторае ўшчамленне асабістага
жыцця. Існуе яшчэ шэраг звестак, якія не могуць быць аднесены да
дзяржаўных
сакрэтаў,
надзвычайных сітуацый;
напрыклад,
прагназаванне
і
ўзнікненне
стан навакольнага асяроддзя, аховы здароўя,
санітарыі, дэмаграфіі, адукацыі, культуры, сельскай гаспадаркі, а таксама
пра стан злачыннасці; ільготах і кампенсацыях, якія прадстаўляюцца
дзяржавай арганізацыям і фізічным асобам; памер залатога запасу, г.зн.
тыя звесткі, якія з'яўляюцца агульнадаступнымі па праве ў сілу таго, што
яны маюць дачыненне да ўсіх грамадзян краіны.
Нароўні з законам "Пра дзяржаўныя сакрэты" існуе паняцце
камерцыйная тайна, гэта паняцце, распрацаванае для эфектыўнага
ўзаемадзеяння юрыдычных асоб у сферы сваіх know-how, вынаходніцтваў і
г.д. Нягледзячы на розны прадмет аховы, гэтыя паняцці падобны, бо
забяспечваюць
тайну, сакрэт для прадухілення распаўсюджвання
закрытай інфармацыі.
У вынiку варта сказаць, што інфармацыйная функцыя дзяржавы
з'яўляецца значнай функцыяй, бо заклікана даводзіць да ведама ўсіх
зацікаўленых асоб інфармацыю, якая мае першараднае і важнае значэнне
для грамадзян у паўсядзённым жыцці і якая дазваляе ім рэалізаваць свае
правы і законныя інтарэсы.
Спіс выкарыстанай літаратуры:
1. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 гады (са змяненнямі і
дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24
лістапада 1996 г. і 17 кастрычніка 2004 г.). - Мінск: Амалфея, 2008. 48 с.
2. Закон Рэспублікі Беларусь "Аб электронным дакуменце" ад
10.01.2000 г.
3. Закон Рэспублікі Беларусь "Аб дзяржаўных сакрэтах" ад 29.11.1994
г. (у рэдакцыі Закона Рэспублікі Беларусь ад 04.01.2003 г. №172-з)
4. Закон Рэспублікі Беларусь "Аб сродках масавай інфармацыі" ад
17.07.2008 г. № 427-з
5. Закон Рэспублікі Беларусь "Аб інфармацыі, інфарматызацыі і
абароне інфармацыі" ад 22.10.2008 г.
СОБСТВЕННОСТЬ И ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНАЯ СОБСТВЕННОСТЬ:
СООТНОШЕНИЕ ПОНЯТИЙ
Наиболее сложным моментом для понимания и практического
использования является соотношение категорий «собственность» в
вещном праве и «интеллектуальная собственность». Для того, чтобы
установить
различие
данных
понятий
необходимо
рассмотреть
последовательно сходство и различие объектов вещного права и объектов,
охраняемых исключительным правом на результаты интеллектуальной
деятельности. Сравнение понятий проводится по следующим критериям:
Определение. Собственность — это принадлежность средств и
продуктов
производства
определенным
лицам
в
определенных
исторических условиях, отражающих конкретный тип
отношений
собственности.
Право собственности определяется как совокупность правовых норм,
закрепляющих, регулирующих и охраняющих состояние принадлежности
материальных благ конкретным лица.
Интеллектуальная собственность — это исключительные права на
результаты интеллектуальной деятельности.
Собственность
характеризует
отношения
в
мире
вещей,
а
интеллектуальная собственность относится к сфере нематериальных
результатов интеллектуальной деятельности. Таким образом, данные
понятия в корне различны и не могут использоваться как синонимичные.
Объект права. В вещном праве объектом права является материальная
вещь. В интеллектуальной собственности — нематериальное право на
результат интеллектуальной деятельности.
Создание (возникновение) объекта права. Объекты вещного права
существуют в природе (земли, леса, озера) или создаются трудом человека
с помощью машин или без них. Чем меньше ручного и машинного труда
затрачено на изготовление предмета, чем выше вклад интеллекта в его
создание, тем он дальше от вещи и тем ближе к объекту интеллектуальной
собственности.
Очевидно, создание объекта вещного права
не обходится без
использования интеллекта в той или иной форме, а создание объекта
интеллектуальной собственности — без применения физического труда и
машин. Поэтому очевидно сходство рассматриваемых понятий. Однако
существует и главное различие в процессе создания этих объектов права.
Оно состоит в том, что объект вещного права может быть создан машиной
без непосредственного использования интеллекта, а создание объекта
интеллектуальной собственности без него невозможно.
Характер права. Право собственности является вещным правом, и
следовательно абсолютным правом на вещь. Право собственности в
вещном праве свидетельствует о принадлежности вещи ее владельцу,
однако оно никак не связано с личностью этого владельца. Данная вещь
может принадлежать любому другому лицу.
Право интеллектуальной собственности является исключительным
правом, что вытекает из статьи 983 ГК Республики Беларусь.
Кондратьева Е. в статье «к вопросу о соотношении имущественных
прав» справедливо отмечает, что «право собственности, так же как и
исключительное право, является правом абсолютным, т.е. все остальные
лица
(неопределенный
круг
лиц),
несобственники,
обязаны
воздерживаться от посягательств на объект как права собственности, так и
интеллектуальной собственности. В вышеназванной статье абсолютно
верно указывается, что как право собственности, так и исключительное
право является отчуждаемым, т.е. правообладатель не только вправе
истребовать результаты интеллектуальной деятельности или средство
индивидуализации по своему усмотрению, любым не противоречащим
законом способом, но и распоряжаться исключительным правом, в том
числе передавая право использования другим лицам (лицензионный
договор) или отчуждая по договору (мена, дарение, купля-продажа).
Правомочия
правообладателя.
Полная
совокупность
права
собственности состоит из 11 элементов. Однако зачастую упоминаю
только основные из них, так называемую, «триаду»: право владения, право
пользования, право распоряжения имуществом.
Наиболее часто встречающейся ошибкой в научной литературе и
нормативных актах является распространение вещных прав (владения,
пользования
и
распоряжения)
на
результаты
интеллектуальной
деятельности. При этом абсолютно не принимается во внимание, что
исключительным правом (т.е. интеллектуальной собственностью) нельзя
владеть, пользоваться и распоряжаться как вещью.
Правомочия
обладателей
исключительных
прав
на
объекты
интеллектуальной собственности иные. Они делятся на две большие
группы
—
личные
неимущественные
и
имущественные
права,
оговоренные специальным законодательством, составляющим авторское
право и право промышленной собственности.
Несмотря
на
отсутствие
в
белорусском
законодательстве
определенности по вопросу исключительности личных неимущественных
прав, не приходится сомневаться в том, что правомочия права
собственности неприменимы к правам на результаты интеллектуальной
деятельности.
Срок охраны. Право собственности бессрочно, но в реальности
ограниченно сроком существования вещи, на которую распространяется.
Если вещь, например, похищена, то и по прошествии десятилетий она
будет возвращена законному владельцу или его наследникам.
Интеллектуальное право имеет срочный характер, срок его действия
различается в зависимости от объекта, на который оно действует. Срок
охраны
устанавливается
соответствующим
законом.
По
истечении
установленного
необратимо
законом
лишается
срока
своих
правообладатель
прав,
а
объект
автоматически
и
интеллектуальной
собственности становится общественным достоянием.
Однако стоит
заметить, что личные неимущественные права, такие как право авторства,
право на защиту репутации, сохраняются и по истечении срока действия
имущественных прав.
Существенное
различие
понятий
«собственность»
и
«интеллектуальная собственность» проявляется при рассмотрении сроков
действия охраны права. Действие имущественных прав на объекты
интеллектуальной
согласно
собственности
действующему
ограничено
законодательству,
временными
в
отличие
рамками
от
права
собственности, которое бессрочно.
Таким образом, сравнительный анализ правоотношений и свойств
объектов
права
собственности
и
интеллектуальной
собственности
свидетельствует о наличии принципиальных различий между этими
объектами, которые следует учитывать при работе с данными понятиями.
Существует и ряд сходств между этими самостоятельными категориями
права, такие как некоторые основания возникновения объектов права,
возможности их ограничения, источники регулирования, и т.д. Однако,
несмотря на наличие множества сходных моментов, исключительное
право, входящее в состав интеллектуальных прав, имея имущественный и
абсолютный характер, как и право собственности, существенно отличается
от последнего и является самостоятельным видом прав, имеющих
неповторимое особенности, выделенные и довольно четко закрепленные
законодателем.
Список использованных источников
1.
Конституция Республики Беларусь 1994 года (с изменениями и
дополнениями, принятыми на республиканских референдумах 24
ноября 1996 г. и 17 октября 2004 г.). — Минск: Амалфея, 2008. —
48 с.
2.
Гражданский
кодекс
Республики
Беларусь:
принят
Палатой
представителей 28 окт. 1998 г.: одобр. Советом Респ. 19 нояб. 1998
г.: в ред. Закона Респ. Беларусь от 20 августа 2008 г., // Консультант
Плюс: Беларусь. Технология 3000 [Электронный ресурс] / ООО
«ЮрСпектр», Нац. центр правовой информ. Респ. Беларусь. – Минск,
2009.
3.
Идрис, К. Интеллектуальная собственность − мощный инструмент
экономического роста / К. Идрис. − Женева: ВОИС, 2004. − 450 с.
4.
Сидорчук И.П. Гражданское право (Особенная часть): краткое
изложение курса / И.П. Сидорчук, Ю.И. Гайдук – Минск:
Амалфея,2008. – 344 с.
5.
Якимахо
А.П.
Управление
объектами
интеллектуальной
собственности: учебное пособие / А.П. Якимахо, Г.И. Олехнович. –
Минск.: ГИУСТ БГУ, 2006. – 335 с.
6.
Кондратьева Е. К вопросу о соотношени имущественных прав./ Е.
Кондратьева - Интеллектуальная собственность, №2.- 2009.