Uploaded by oksi_2005

2 геом 1.2-курс 2011-2012

advertisement
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
Ro`yxatga olindi:
№ FM – 3.08
« 25 » avgust 2011-yil
G E O M E T R I YA
ishchi o`quv fan dasturi
Bilim soҳasi:
100 000
- Ta’lim
Ta’lim soҳasi:
140 000
- o`qituvchilar tayyorlash va pedagogika fani
Bakalavriat
yo`nalishi:
5140100 -matematika
Toshkent – 2011
Kafedra nomi: Matematika va uni o`qitish metodikasi
Tuzuvchilar:
Taqrizchilar:
Fizika-matematika fanlari nomzodi, G’.Djabborov
pedagogika fanlari nomzodi G.G’oyibnazarova
A.Narmanov
R.Turg’unbayev
O’zMU «Geometriya va amaliy
matematika» kafedrasi professori,
fizika-matematika fanlari doktori
Nizomiy nomidagi TDPU “Matematik
tahlil” kafedrasi dotsenti, fizikamatematika fanlari nomzodi
Ushbu ishchi o`quv fan dasturi O`zbekiston standartlashtirish, metrologiya va
sertifikatlashtirish agentligidan (“O’zstandart» agentligi) 2010-yil 1 fevralda
1300:2009-raqami bilan ro`yxatdan o`tgan 5140100-matematika va informatika
ta’lim yo`nalishining DTS ҳamda O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus
ta’lim vazirligining 2008-yil 23 avgustdagi №263-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan
va № BD-5140100-3.06 bilan ro`yxatga olingan Geometriya o’quv fan dasturi
asosida ishlab chiqildi.
Ishchi o`quv dasturi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti
o`quv-uslubiy kengashida ko`rib chiqilgan va tasdiqlangan.
2011-yil «__»______________dagi ___ - sonli majlis bayoni.
1. KIRISH
«Geometriya» fani yuqorida ko’rsatilgan ta’lim yo’nalishida o’qitiladigan
asosiy ixtisoslik fanlaridan biri bo’lib, ushbu dastur umumiy o’rta maktab, akademik
litsey va kasb-hunar kollejlari matematika fanlarining Davlat Ta’lim Standartlarini
hisobga olgan holda, «5140100-matematika» yo’nalishi DTS asosida tuzilgan.
1.1. O’quv fanining maqsadi va vazifalari
Fanni o’qitishdan maqsad - bo’lajak o’qituvchilarning hayotiy tasavvurlari
bilan amaliy faoliyatlarini umumlashtirib borib, geometrik tushuncha va
munosabatlarni talabalar tomonidan ongli ravishda o’zlashtirilishiga hamda hayotga
tadbiq eta olishga intilish, ularning kelajakdagi ish faoliyatida amaliy ahamiyat kasb
etuvchi matematik bilim, ko’nima va malakalarni shakllantirish va rivojlantirishdan
iborat.
Fanning vazifasi – talabalarni geometriyadan ma'lumot majmuasi bilan
tanishtirishgina emas, balki talabalarni mantiqiy fikrlash, teoremalarni amaliy
masalalar yechishga qo’llay bilish, shuningdek talabalarga ta'lim yo’nalishlariga oid
bilimlarni berish.
1.2. Fanni o‘zlashtirishga qo‘yiladigan talablar
Geometriya o’quv fanining o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan
masalalar doirasida bakalavr:
-geometriya dunyoni bilishning o’ziga xos usuli, uning tushunchalari va
tasavvurlarining umumiyligi; matematik modellash; axborot, uni saqlash, ularga
ishlov berish va ularni uzatish usullarini bilishi kerak;
-analitik geometriya, konstruktiv geometriya, proektiv geometriya, geometriya
asoslari, ko’p o’lchamli geometriyaning asosiy tushunchalari va metodlarini bilishi va
ularni masalalarni yechishga tatbiv etish ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak.
-ob'ektlarning miqdoriy va sifat nisbatlarini ifodalash uchun matematik
simvolardan foydalanish; geometrik masalalarni yechishda analitik geometriya
elementlaridan foydalanaish; konstruktiv geometriya, proektiv geometriya
elementlaridan foydalanish va ko’p o’lchamli geometriya tushunchalrini tadbiq eta
olish malakalariga ega bo’lishi kerak.
1.3. Fanning boshqa fanlar bilan bog‘liqligi
Geomeriya fani asosiy fundamental fan hisoblanib 1-5 semestrlarda o’qitiladi.
Dasturni amalga oshirish o’quv rejasidagi rejalashtirilgan matematik analiz, algebra
va sonlar nazariyasi va boshqa fanlardan yetarli bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlik
talab etiladi. Shu sababli bu fan matematika o‘qituvchisining matematik tayyorlash
tizimining ajralmas qismidir
1. 4. Fanning hajmi
№
1
2
3
Mashg‘ulot turi
Ajratilgan soat
Ma’ruza
Amaliy mashg‘ulot
Mustaqil ish
jami
118
142
260
520
1
36
44
80
160
Semestr
2
3
4
36 20 26
44 20 34
80 40 60
160 160 160
II. Asosiy qism
2.1. Nazariy mashg’ulotlarning mavzulari, mazmuni va ularga ajratilgan soat
№
Mavzular mazmuni
Mashg’ulotlar maqsadi
Ajratilgan
soat
1-semestr
1
2
3
4
5
6
7
Vektorlar. Vektorlar ustida
chiziqli amallar. Vektorlarning
chiziqli bog`liqligi.
Vektorlarning berilgan bazisga
ko`ra
koordinatalari
va
ularning xossalari.
Vektor fazo ta’rifi.
Tekislikda affin koordinatalar
sistemasi. Kesmani berilgan
nisbatda bo`lish. To`g`ri
burchakli dekart koordinatalar
sistemasi. Ikki nuqta orasidagi
masofa. Tekislikda
orientatsiya.
Affin va dekart koordinatalar
sistemasini almashtirish.
Vektorlar. Vektorlar ustida chiziqli
amallar. Vektorlarning chiziqli
bog`liqligini o`rgatish.
Vektorlarning berilgan bazisga ko`ra
koordinatalari va ularning xossalari.
Vektor fazo ta’rifini o`rgatish..
2
Tekislikda affin koordinatalar sistemasi.
Kesmani berilgan nisbatda bo`lish.
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar
sistemasi. Ikki nuqta orasidagi masofa.
Tekislikda orientatsiyani o`rgatish.
2
Affin va dekart koordinatalar sistemasini
almashtirish o`rgatish.
2
Qutb koordinatalar sistemasi.
qutb va dekart koordinatalari
orasidagi
bog`lanish.
Algebraik chiziq va uning
tartibi. Aylana. Koordinatalar
metodining maktab geometriya
kursi masalalarini echishga
tatbig`i.
To`g`ri chiziqning berilish
usullari. To`g`ri chiziqning
umumiy tenglamasi. Umumiy
tenglamadagi
koeffitsientlarning geometrik
ma’nosi.
To`g`ri chiziqning burchak
koeffitsientli
tenglamasi.
Qutb koordinatalar sistemasi. qutb va
dekart koordinatalari orasidagi bog`lanish.
Algebraik chiziq va uning tartibi. Aylana.
Koordinatalar
metodining
maktab
geometriya kursi masalalarini echishga
tatbig`i.
2
To`g`ri chiziqning berilish usullari.
To`g`ri chiziqning umumiy tenglamasi.
Umumiy tenglamadagi koeffitsientlarning
geometrik ma’nosini o`rgatish.
2
To`g`ri chiziqning burchak koeffitsientli
tenglamasi. Burchak koeffitsientning
2
2
Burchak
koeffitsientning geometrik ma’nosini o`rgatish.
geometrik ma’nosi.
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar
sistemasida to`g`ri chiziq va u bilan
bog`liq 2metrik masalalarga tadbiq
qilishga o`rgatish. .
Ikki to`g`ri chiziq orasidagi burchak.
Ax+By+C uchhad ishorasining geometrik
ma’nosi. To`g`ri chiziqlar dastasini
o`rganish.
2
Akslantirishlar
va
almashtirishlar.
Almashtirishlar gruppasi va uning
qism gruppasini o`rganish.
2
11 Tekislikdagi harakat, uning Tekislikdagi harakat, uning eng sodda
2
8
9
10
To`g`ri
burchakli
dekart
koordinatalar
sistemasida
to`g`ri chiziq va u bilan bog`liq
metrik masalalar.
Ikki to`g`ri chiziq orasidagi
burchak. Ax+By+C uchhad
ishorasining
geometrik
ma’nosi. To`g`ri chiziqlar
dastasi.
Akslantirishlar
va
almashtirishlar.
Almashtirishlar gruppasi va
uning qism gruppasi.
eng sodda turlari, analitik
ifodasi.
Harakatni
o`q
simmetriyalar ko`paytmasiga
yoyish.
Harakat
klassifikatsiyasi.
Harakat gruppasi va uning
qism gruppalari. Geometrik
figuralarning
simmetriya
gruppasi.
O`xshash
almashtirish va
gomotetiya. Ularning analitik
ifodasi.
O`xshash
almashtirishni gomotetiya va
harakat ko`paytmasi sifatida
qarash. O`xshash almashtirish
gruppasi va uning qism
gruppasi.
2
turlari, analitik ifodasi. Harakatni o`q
simmetriyalar ko`paytmasiga yoyish.
Harakat
klassifikatsiyasi.
Harakat
gruppasi va uning qism gruppalari.
Geometrik
figuralarning simmetriya
gruppasini o`rganish.
2
O`xshash almashtirish va gomotetiya.
Ularning analitik ifodasi. O`xshash
almashtirishni gomotetiya va harakat
ko`paytmasi sifatida qarash. O`xshash
almashtirish gruppasi va uning qism
gruppasini o`rganish.
2
14 Affin
Affin almashtirish, uning analitik ifodasi.
Tekislikdagi affin almashtirish gruppasi
va uning qism gruppasi haqida tasavvur
hosil qilish.
2
15 Ellips
Ellips ta’rifi. Kanonik tenglamasi,
xossalari. Giperbola
ta’rifi. Kanonik
tenglamasi,
xossalari.
Giperbola
asimptotalarini o`rganish.
2
16
Parabola ta’rifi, kanonik tenglamasi.
Xossalari. Ikkinchi tartibli chiziqning
fokuslari va direktrisalari
Ikkinchi
tartibli
chiziqning
qutb
koordinatalaridagi tenglamasini o`rganish.
2
12
13
almashtirish,
uning
analitik ifodasi. Tekislikdagi
affin almashtirish gruppasi va
uning qism gruppasi.
ta’rifi.
Kanonik
tenglamasi,
xossalari.
Giperbola
ta’rifi. Kanonik
tenglamasi,
xossalari.
Giperbola asimptotalari.
Parabola
ta’rifi,
kanonik
tenglamasi. Xossalari. Ikkinchi
tartibli chiziqning fokuslari va
direktrisalari
Ikkinchi tartibli chiziqning
qutb
koordinatalaridagi
17
18
tenglamasi.
Ikkichi tartibli chiziqning
to`g`ri chiziq bilan kesishishi.
Umumiy tenglamasi bilan
berilgan
ikkinchi
tartibli
chiziq.
Ikkinchi tartibli
chiziqning to`g`ri chiziq bilan
kesishishi.
.
Asimptotik
yo`nalishlar. Ikkkinchi tartibli
chiziqning markazi. Bosh
yo`nalishlar.
Koordinata o`qlarini burish va
parallel
ko`chirish
bilan
ikkinchi tartibli chiziqning
umumiy tenglamasini kanonik
ko`rinishga keltirish
Jami
19 Fazoda
20
21
22
23
24
25
26
affin koordinatalar
sistemasi. Kesmani berilgan
nisbatda
bo`lish.
To`g`ri
burchakli dekart koordinatalar
sistemasi. Ikki nuqta orasidagi
masofa.
Affin va dekart koordinatalar
sistemasini
almashtirish.
Koordinatalarni
bog`lovchi
tenglama va tengsizliklarning
geometrik ma’nosi.
Vektor va aralash ko`paytma.
Uchburchak yuzini va tetraedr
hajmini hisoblash.
Tekislikning berilish usullari.
Tekislikning
umumiy
tenglamasi.
Ax+By+Cz+D
ko`phad
ishorasining
geometrik ma’nosi.
Tekislikning
koordinatalar
sistemasiga nisbatan vaziyatini
tekshirish. Ikkita va uchta
tekislikning o`zaro joylashuvi.
Tekisliklar
dastasi
va
bog`lami.
To`g`ri
burchakli
dekart
koordinatalar
sistemasida
tekislikka doir ba’zi masalalar
Fazoda to`g`ri chiziqning
berilish
usullari.To`g`ri
chiziqlarning fazoda o`zaro
joylashuvi.
Ikki ayqash to`g`ri chiziq
Ikkichi tartibli chiziqning to`g`ri chiziq
bilan kesishishi.
Umumiy tenglamasi bilan berilgan
ikkinchi tartibli chiziq. Ikkinchi tartibli
chiziqning to`g`ri chiziq bilan kesishishi. .
Asimptotik yo`nalishlar. Ikkkinchi tartibli
chiziqning markazi. Bosh yo`nalishlarni
o`rganish.
2
Koordinata o`qlarini burish va parallel
ko`chirish
bilan
ikkinchi
tartibli
chiziqning umumiy tenglamasini kanonik
ko`rinishga keltirish
2
36
2-semestr
Fazoda affin koordinatalar sistemasi.
Kesmani berilgan nisbatda bo`lish.
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar
sistemasi. Ikki nuqta orasidagi masofani
o`rganish..
2
Affin va dekart koordinatalar sistemasini
almashtirish. Koordinatalarni bog`lovchi
tenglama va tengsizliklarning geometrik
ma’nosini o`rganish..
2
Vektor va aralash ko`paytma. Uchburchak
yuzini va tetraedr hajmini hisoblashni
o`rganish.
Tekislikning
berilish
usullari.
Tekislikning
umumiy
tenglamasi.
Ax+By+Cz+D ko`phad ishorasining
geometrik ma’nosi.
2
Tekislikning koordinatalar sistemasiga
nisbatan vaziyatini tekshirish. Ikkita va
uchta tekislikning o`zaro joylashuvi.
Tekisliklar
dastasi
va
bog`lamini
o`rganish.
2
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar
sistemasida tekislikka doir ba’zi masalalar
echishga o`rgatish.
Fazoda to`g`ri chiziqning berilish
usullari.To`g`ri chiziqlarning fazoda
o`zaro joylashuvini o`rganish.
2
Ikki
2
ayqash to`g`ri chiziq orasidagi
2
2
orasidagi masofa. To`g`ri
chiziq bilan tekislikning o`zaro
joylashuvi. Ikki to`g`ri chiziq
orsidagi burchak.
Fazodagi harakat. Harakatning
ikki turi. Fazoda harakatning
klassifikatsiyasi.
Ikkinchi
tartibli
sirtlar.
Aylanma sirtlar. Silindrik sirt
va uning turlari. Konus sirt.
Konus kesimlari.
Giperbaloid va uning xossalari.
Parabaloid va uning xossalari.
Ikkinchi tartibli sirtning to`g`ri
chiziqli yasovchilari
masofa. To`g`ri chiziq bilan tekislikning
o`zaro joylashuvi. Ikki to`g`ri chiziq
orsidagi burchak ni hisoblash.
Fazodagi harakat. Harakatning ikki turi.
Fazoda harakatning klassifikatsiyasini
o`rganish..
Ikkinchi tartibli sirtlar. Aylanma sirtlar.
Silindrik sirt va uning turlari. Konus sirt.
Konus kesimlarni o`rganish.i.
2
Giperbaloid
va
uning
xossalari.
Parabaloid va uning xossalari. Ikkinchi
tartibli
sirtning
to`g`ri
chiziqli
yasovchilarini o`rganish.
2
30 Qavariq
Qavariq to`plam. Qavariq ko`pburchaklar.
Qavariq ko`pyoqni
uning yoqlar
tekisliklari bilan chegaralangan yarim
fazolarning kesishuvchilari natijasi deb
qarash.
2
31
Qavariq ko`pyoqlar uchun Dekart – Eyler
teoremasi. Muntazam ko`pyoqlarning
beshta turining mavjud ekanligining
isboti. Muntazam ko`pyoqlarning
simmetriya gruppasini o`rganish.
2
n-o’lchovli vektor fazo. n-o’lchovli affin
fazo hossalarini o`rganish..
2
27
28
29
32
to`plam. Qavariq
ko`pburchaklar.
Qavariq
ko`pyoqni
uning yoqlar
tekisliklari bilan chegaralangan
yarim
fazolarning
kesishuvchilari natijasi deb
qarash
Qavariq ko`pyoqlar uchun
Dekart – Eyler teoremasi.
Muntazam ko`pyoqlarning
beshta turining mavjud
ekanligining isboti. Muntazam
ko`pyoqlarning simmetriya
gruppasi.
n-o’lchovli vektor fazo. no’lchovli affin fazo.
33 n-o’lchovli affin fazoda affin n-o’lchovli
34
35
36
almashtirishlar.
n-o’lchovli affin fazolarning
izomorfligi.
k-o’lchovli
tekisliklar
va
ularning o’zaro vaziyati.
Affin almashtirishlar. Affin
almashtirishlar gruppasi va
uning qism gruppalari.
Jami
37 n-o’lchovli vektorili Yevklid
38
39
affin
fazoda
affin
almashtirishlarni o`rganish.
n-o’lchovli affin fazolarning izomorfligini
o`rganish.
k-o’lchovli tekisliklar va ularning o’zaro
vaziyatini o`rganish.
Affin
almashtirishlar.
Affin
almashtirishlar gruppasi va uning qism
gruppalarini o`rganish.
2
2
2
2
2
36
3-semestr
n-o’lchovli vektorili Yevklid fazosi. no’lchovli Yevklid fazosi aksiomalarini
o`rganish.
En fazoda o’xshash almashtirishlar va
uning gruppasini o`rganish.
fazosi. n-o’lchovli Yevklid
fazosi.
En
fazoda
o’xshash
almashtirishlar
va
uning
gruppasi.
Chiziqli va kvadratik formalar. Chiziqli va kvadratik formalar.
2
2
2
40 Kvadratik formani kanonik Kvadratik formani kanonik ko’rinishga
41
42
43
44
45
46
ko’rinishga keltirish.
Normal
ko’rinishdagi
kvadratik forma.
Musbat aniqlangan kvadratik
forma.
Affin fazosidagi kvadrikalar.
Kvadrika tenglamasini kanonik
ko’rinishga keltirish.
Kvadrikaning markazi va
tasnifi.
Ortogonal almashtirish yo’li
bilan
kvadratik
formani
kanonik ko’rinishga keltirish.
Uch
o’lchovli
Yevklid
fazosidagi kvadrikalar.
Jami
47 Geometriya
48
49
50
51
52
53
54
55
asoslarining
tarixiy sharhi. Evklidga qadar
bo`lgan geometriya.
Evklidning “negizlar” asari.
Evklidning v pastuloti va uni
isbotlashga urinishlar.
N. I. Lobachevskiy va uning
geometriyasi.
Gilbert aksiomalar sistemasi
sharhi. Gilbert aksiomalaridan
kelib
chiqadigan
ba’zi
natijalar.
Tekislikdagi
Lobachevskiy
aksiomalar sistemasi va undan
kelib chiqadigan natijalar.
Parallel to`g`ri chiziqlar va
ularning xossalari.
Uchburchak,
to`rtburchak.
Uzoqlashuvchi to`g`ri chiziqlar
va
ularning
xossalari.
Parallellik
burchagi.
Lobechevskiy funksiyasi.
Aylana,
ekvidistanta
va
oritsikl.
Aksiomalar
sistemasini izohlash haqida
(interpretatsiyalash).
Gilbert
aksiomalar
sistemasiga
beriladigan
analitik
interpretatsiya.
Uch
o`lchovli
Evklid
fazosining Veyl aksiomalar
sistemasi.
Aksiomalar
sistemasining
keltirishni o`rganish.
Normal ko’rinishdagi kvadratik formani
o`rganish.
Musbat aniqlangan kvadratik formani
o`rganish.
Affin fazosidagi kvadrikalar. Kvadrika
tenglamasini
kanonik
ko’rinishga
keltirishni o`rganish..
Kvadrikaning markazi va tasnifini
o`rganish.
Ortogonal almashtirish yo’li bilan
kvadratik formani kanonik ko’rinishga
keltirishni o`rganish.
Uch o’lchovli Yevklid fazosidagi
kvadrikalarni o`rganish.
2
2
2
2
2
2
20
4-semestr
Geometriya asoslarining tarixiy sharhi.
Evklidga qadar bo`lgan geometriyasi
haqida tasavvurga ega bo`lish.
Evklidning “negizlar” asari. Evklidning v
pastuloti va uni isbotlashga urinishlar
haqida tasavvurga ega bo`lish.
N. I. Lobachevskiy va uning geometriyasi
haqida tasavvurga ega bo`lish.
Gilbert aksiomalar sistemasi sharhi.
Gilbert aksiomalaridan kelib chiqadigan
ba’zi natijalar haqida tasavvurga ega
bo`lish.
Tekislikdagi Lobachevskiy aksiomalar
sistemasi va undan kelib chiqadigan
natijalar. Parallel to`g`ri chiziqlar va
ularning xossalari haqida tasavvurga ega
bo`lish.
Uchburchak, to`rtburchak. Uzoqlashuvchi
to`g`ri chiziqlar va ularning xossalari.
Parallellik
burchagi.
Lobechevskiy
funksiyasi haqida tasavvurga ega bo`lish.
2
2
2
2
2
2
Aylana,
ekvidistanta
va
oritsikl.
Aksiomalar sistemasini izohlash haqida
(interpretatsiyalash). Gilbert aksiomalar
sistemasiga
beriladigan
analitik
interpretatsiya haqida tasavvurga ega
bo`lish.
2
Uch o`lchovli Evklid fazosining Veyl
aksiomalar sistemasi haqida tasavvurga
ega bo`lish.
Aksiomalar sistemasining zidsizligi,
2
56
57
58
59
zidsizligi,
erkinligi
va
to`liqligi. Misollar.
Kesma uzunligi. Mavjudlik va
yagonalik teoremasi. Tengdosh
va
teng
tuzilgan
ko`pburchaklar
haqida.
Ko`pyoqning hajmi haqida.
Lobachevskiy
tekisligining
turli modellari. Parallellik
aksiomasining
Evklid
geometriyasidagi
qolgan
aksiomalarga bog`liq emasligi.
Evklid
geometriyasidagi
qolgan aksiomalarga bog`liq
emasligi.
Riman
geometriyasining
aksiomalar sistemasi.
Jami
erkinligi va to`liqligi. Misollar yechish.
Kesma uzunligi. Mavjudlik va yagonalik
teoremasi. Tengdosh va teng tuzilgan
ko`pburchaklar haqida. Ko`pyoqning
hajmi haqida haqida tasavvurga ega
bo`lish.
Lobachevskiy
tekisligining
turli
modellari.
Parallellik
aksiomasining
Evklid
geometriyasidagi
qolgan
aksiomalarga bog`liq emasligi haqida
tasavvurga ega bo`lish.
Evklid
geometriyasidagi
qolgan
aksiomalarga bog`liq emasligi haqida
tasavvurga ega bo`lish.
Riman
geometriyasining aksiomalar
sistemasi haqida tasavvurga ega bo`lish.
2
2
2
2
26
2.2. Amaliy mashg’ulotlarning mavzulari, mazmuni va ularga ajratilgan
soat
№
Amaliy mashg’ulotlari
mavzusi
Amaliy mashg’ulotlari maqsadi
Ajratilgan
soat
1-semestr
1
Vektorlar. Vektorlar ustida
chiziqli amallar. Vektorlarning
chiziqli bog`liqligi.
2
Vektorlarning berilgan bazisga Vektorlarning berilgan bazisga
ko`ra
koordinatalari
va koordinatalari va ularning xossalari.
ularning xossalari.
3
4
Vektor fazoga doir misollar
Vektorlarning
skalyar
ko`paytmasi va xossalari.
Vektor
fazo
aksiomalari.
Misollar.
Tekislikda affin koordinatalar
sistemasi. Kesmani berilgan
nisbatda bo`lish. To`g`ri
burchakli dekart koordinatalar
sistemasi. Ikki nuqta orasidagi
masofa. Tekislikda
orientatsiya.
Affin va dekart koordinatalar
sistemasini almashtirish.
5
6
Vektorlar. Vektorlar ustida chiziqli amallar.
Vektorlarning chiziqli bog`liqligini
o`rgatish.
2
ko`ra
2
Vektor fazoga doir misollar
Vektorlarning skalyar ko`paytmasi va
xossalari. Vektor fazo aksiomalari.
Misollarga tadbiq qilishga o`rgatish.
2
2
Tekislikda affin koordinatalar sistemasi.
Kesmani berilgan nisbatda bo`lish. To`g`ri
burchakli dekart koordinatalar sistemasi.
Ikki nuqta orasidagi masofa. Tekislikda
orientatsiyani o`rgatish.
2
Affin va dekart koordinatalar sistemasini
almashtirish o`rgatish.
2
Qutb koordinatalar sistemasi. qutb va
dekart koordinatalari orasidagi bog`lanish.
Algebraik chiziq va uning tartibi. Aylana.
Koordinatalar
metodining
maktab
geometriya kursi masalalarini echishga
tatbig`i.
2
To`g`ri chiziqning berilish usullari. To`g`ri
chiziqning umumiy tenglamasi.
2
Umumiy tenglamadagi koeffitsientlarning
geometrik ma’nosi. To`g`ri chiziqning
burchak koeffitsientli tenglamasiga doir
misollar yechish.
2
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar
sistemasida to`g`ri chiziq va u bilan bog`liq
metrik
masalalarga
tadbiq
qilishga
o`rgatish. .
Akslantirishlar
va
almashtirishlar.
Almashtirishlar gruppasi va uning
qism gruppasini o`rganish.
2
12 Tekislikdagi harakat, uning Tekislikdagi harakat, uning eng sodda
2
7
8
9
10
11
13
14
15
16
17
Qutb koordinatalar sistemasi.
qutb va dekart koordinatalari
orasidagi
bog`lanish.
Algebraik chiziq va uning
tartibi. Aylana. Koordinatalar
metodining maktab geometriya
kursi masalalarini echishga
tatbig`i.
To`g`ri chiziqning berilish
usullari. To`g`ri chiziqning
umumiy tenglamasi.
Umumiy
tenglamadagi
koeffitsientlarning geometrik
ma’nosi. To`g`ri chiziqning
burchak
koeffitsientli
tenglamasi.
To`g`ri
burchakli
dekart
koordinatalar
sistemasida
to`g`ri chiziq va u bilan bog`liq
metrik masalalar.
Akslantirishlar
va
almashtirishlar.
Almashtirishlar gruppasi va
uning
qism gruppasi.
eng sodda turlari, analitik
ifodasi.
Harakatni
o`q
simmetriyalar ko`paytmasiga
yoyish.
Harakat
klassifikatsiyasi.
Harakat gruppasi va uning
qism gruppalari. Geometrik
figuralarning
simmetriya
gruppasi.
O`xshash
almashtirish va
gomotetiya. Ularning analitik
ifodasi.
O`xshash
almashtirishni gomotetiya va
harakat ko`paytmasi sifatida
qarash. O`xshash almashtirish
gruppasi va uning qism
gruppasi.
Affin
almashtirish,
uning
analitik ifodasi. Tekislikdagi
affin almashtirish gruppasi va
uning qism gruppasi.
Ellips
ta’rifi.
Kanonik
tenglamasi, xossalari.
Giperbola
ta’rifi. Kanonik
tenglamasi,
xossalari.
2
turlari, analitik ifodasi. Harakatni o`q
simmetriyalar ko`paytmasiga yoyishga doir
misollar yechish.
Harakat klassifikatsiyasi. Harakat gruppasi
va uning qism gruppalari. Geometrik
figuralarning
simmetriya
gruppasini
o`rganish.
2
O`xshash almashtirish va gomotetiya.
Ularning analitik ifodasi. O`xshash
almashtirishni gomotetiya va harakat
ko`paytmasi sifatida qarash. O`xshash
almashtirish gruppasi va uning qism
gruppasini o`rganish.
2
Affin almashtirish, uning analitik ifodasi.
Tekislikdagi affin almashtirish gruppasi va
uning qism gruppasi haqida tasavvur hosil
qilish.
Ellips
ta’rifi.
Kanonik
tenglamasi,
xossalari.
Giperbola
ta’rifi. Kanonik tenglamasi,
xossalari. Giperbola asimptotalari.
2
2
2
18
19
20
21
22
Giperbola asimptotalari.
Parabola
ta’rifi,
kanonik
tenglamasi. Xossalari. Ikkinchi
tartibli chiziqning fokuslari va
direktrisalari
Ikkinchi tartibli chiziqning
qutb
koordinatalaridagi
tenglamasi.
Ikkichi tartibli chiziqning
to`g`ri chiziq bilan kesishishi.
Umumiy tenglamasi bilan
berilgan
ikkinchi
tartibli
chiziq.
Ikkinchi tartibli chiziqning
to`g`ri chiziq bilan kesishishi. .
Asimptotik
yo`nalishlar.
Ikkkinchi tartibli chiziqning
markazi. Bosh yo`nalishlar.
Koordinata o`qlarini burish va
parallel
ko`chirish
bilan
ikkinchi tartibli chiziqning
umumiy tenglamasini kanonik
ko`rinishga keltirish
Koordinata o`qlarini burish va
parallel
ko`chirish
bilan
ikkinchi tartibli chiziqning
umumiy tenglamasini kanonik
ko`rinishga keltirish
Jami
23 Fazoda
24
25
26
affin koordinatalar
sistemasi. Kesmani berilgan
nisbatda
bo`lish.
To`g`ri
burchakli dekart koordinatalar
sistemasi. Ikki nuqta orasidagi
masofa.
Affin va dekart koordinatalar
sistemasini almashtirish.
Koordinatalarni
bog`lovchi
tenglama va tengsizliklarning
geometrik ma’nosi.
Vektor va aralash ko`paytma.
27 Uchburchak yuzini va tetraedr
28
29
Parabola ta’rifi, kanonik tenglamasi.
Xossalari. Ikkinchi tartibli chiziqning
fokuslari va direktrisalari
Ikkinchi
tartibli
chiziqning
qutb
koordinatalaridagi tenglamasini o`rganish.
2
Ikkichi tartibli chiziqning to`g`ri chiziq
bilan kesishishi.
Umumiy tenglamasi bilan berilgan ikkinchi
tartibli chiziq.
2
Ikkinchi tartibli chiziqning to`g`ri chiziq
bilan kesishishi. . Asimptotik yo`nalishlar.
Ikkkinchi tartibli chiziqning markazi. Bosh
yo`nalishlarga doir misollar yechish.
2
Koordinata o`qlarini burish va parallel
ko`chirish bilan ikkinchi tartibli chiziqning
umumiy tenglamasini kanonik ko`rinishga
keltirishga doir misollar yechish.
2
Koordinata o`qlarini burish va parallel
ko`chirish bilan ikkinchi tartibli chiziqning
umumiy tenglamasini kanonik ko`rinishga
keltirishga doir misollar yechish.
2
44
2-semestr
Fazoda affin koordinatalar sistemasi.
Kesmani berilgan nisbatda bo`lish. To`g`ri
burchakli dekart koordinatalar sistemasi.
Ikki nuqta orasidagi masofaga doir misollar
yechish.
2
Affin va dekart koordinatalar sistemasini
almashtirishga doir misollar yechish.
Koordinatalarni bog`lovchi tenglama va
tengsizliklarning geometrik ma’nosiga doir
misollar yechish.
Vektor va aralash ko`paytmaga doir
misollar yechish.
Uchburchak yuzini va tetraedr hajmini
hisoblashga doir misollar yechish..
Tekislikning berilish usullari. Tekislikning
umumiy
tenglamasi.
Ax+By+Cz+D
ko`phad ishorasining geometrik ma’nosiga
doir misollar yechish.
2
koordinatalar
2
hajmini hisoblash.
Tekislikning berilish usullari.
Tekislikning
umumiy
tenglamasi.
Ax+By+Cz+D
ko`phad
ishorasining
geometrik ma’nosi.
Tekislikning
koordinatalar Tekislikning
sistemasiga
2
2
2
2
sistemasiga nisbatan vaziyatini
tekshirish. Ikkita va uchta
tekislikning o`zaro joylashuvi.
Tekisliklar
dastasi
va
bog`lami.
To`g`ri
burchakli
dekart
koordinatalar
sistemasida
tekislikka doir ba’zi masalalar
Nuqtadan
tekislikkacha
bo`lgan masofa. Ikki tekislik
orasidagi burchak.
Fazoda to`g`ri chiziqning
berilish
usullari.To`g`ri
chiziqlarning fazoda o`zaro
joylashuvi.
Ikki ayqash to`g`ri chiziq
orasidagi masofa. To`g`ri
chiziq bilan tekislikning o`zaro
joylashuvi. Ikki to`g`ri chiziq
orsidagi burchak.
nisbatan vaziyatini tekshirish. Ikkita va
uchta tekislikning o`zaro joylashuvi.
Tekisliklar dastasi va bog`lamiga doir
misollar yechish.
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar
sistemasida
tekislikka
doir
ba’zi
masalalarga doir misollar yechish.
Nuqtadan tekislikkacha bo`lgan masofa.
Ikki
tekislik
orasidagi
burchakni
xsoblashga doir misollar yechish.
Fazoda
to`g`ri
chiziqning
berilish
usullari.To`g`ri chiziqlarning fazoda o`zaro
joylashuviga doir misollar yechish.
2
Ikki ayqash to`g`ri chiziq orasidagi masofa.
To`g`ri chiziq bilan tekislikning o`zaro
joylashuvi. Ikki to`g`ri chiziq orsidagi
burchakni hisoblashgq doir misollar
yechish.
2
34 Fazodagi harakat. Harakatning Fazodagi harakat. Harakatning ikki turi.
2
30
31
32
33
35
36
37
38
39
40
41
ikki turi. Fazoda harakatning
klassifikatsiyasi.
Ikkinchi
tartibli
sirtlar.
Aylanma sirtlar. Silindrik sirt
va uning turlari. Konus sirt.
Konus kesimlari.
Elllipsoid va uning xossalari.
Fazoda harakatning klassifikatsiyasiga doir
misollar yechish.
Ikkinchi tartibli sirtlar. Aylanma sirtlar.
Silindrik sirt va uning turlari. Konus sirt.
Konus kesimlariga doir misollar yechish.
Elllipsoid va uning xossalariga doir
misollar yechish.
Giperbaloid va uning xossalari. Giperbaloid va uning xossalariga doir
misollar yechish.
Paraboloid va uning xossalari. Paraboloid va uning xossalari. Ikkinchi
Ikkinchi tartibli sirtning to`g’ri tartibli sirtning to`g’ri chiziqli yasovchilari
chiziqli yasovchilari
Qavariq to`plam. Qavariq Qavariq to`plam. Qavariq ko`pburchaklar.
ko`pburchaklar.
Qavariq Qavariq ko`pyoqni
uning yoqlar
ko`pyoqni
uning yoqlar tekisliklari bilan chegaralangan yarim
tekisliklari bilan chegaralangan fazolarning kesishuvchilari natijasi deb
yarim
fazolarning qarashgao`rgatish.
kesishuvchilari natijasi deb
qarash
Qavariq ko`pyoqlar uchun
Qavariq ko`pyoqlar uchun Dekart – Eyler
Dekart – Eyler teoremasi.
teoremasi. Muntazam ko`pyoqlarning
Muntazam ko`pyoqlarning
beshta turining mavjud ekanligining isboti.
beshta turining mavjud
Muntazam ko`pyoqlarning simmetriya
ekanligining isboti. Muntazam gruppasiga doir misollar yechish.
ko`pyoqlarning simmetriya
gruppasi.
n-o’lchovli vektor fazo. n- n-o’lchovli vektor fazo. n-o’lchovli affin
o’lchovli affin fazo.
fazoga doir misollar yechish.
2
2
2
2
2
2
2
2
2
42 n-o’lchovli affin fazolarning n-o’lchovli
2
43
2
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
affin
fazoda
affin
izomorfligi. n-o’lchovli affin almashtirishlar.
n-o’lchovli
affin
fazolarning izomorfligi.
fazolarning izomorfligiga doir misollar
yechish.
k-o’lchovli
tekisliklar
va k-o’lchovli tekisliklar va ularning o’zaro
ularning o’zaro vaziyati.
vaziyati.
Affin almashtirishlar. Affin Affin almashtirishlar. Affin almashtirishlar
almashtirishlar gruppasi va gruppasi va uning qism gruppalariga doir
uning qism gruppalari.
misollar yechish.
Jami
3- semestr
n-o’lchovli vektorili Yevklid n-o’lchovli vektorili Yevklid fazosi. nfazosi. n-o’lchovli Yevklid o’lchovli Yevklid fazosi aksiomalarini
fazosi.
o`rganish.
En
fazoda
o’xshash En fazoda o’xshash almashtirishlar va
almashtirishlar
va
uning uning gruppasiga doir misollar yechish.
gruppasi.
Chiziqli va kvadratik formalar. Chiziqli va kvadratik formalarga doir
misollar yechish.
Kvadratik formani kanonik Kvadratik formani kanonik ko’rinishga
ko’rinishga keltirish.
keltirishga doir misollar yechish.
Normal
ko’rinishdagi Normal ko’rinishdagi kvadratik forma.
kvadratik
forma.
Musbat Musbat aniqlangan kvadratik formaga doir
aniqlangan kvadratik forma.
misollar yechishga doir misollar yechish.
Affin fazosidagi kvadrikalar. Affin fazosidagi kvadrikalar. Kvadrika
Kvadrika tenglamasini kanonik tenglamasini
kanonik
ko’rinishga
ko’rinishga keltirish.
keltirishga doir misollar yechish.
Kvadrikaning markazi va Kvadrikaning markazi va tasnifiga doir
tasnifi.
misollar yechish.
Ortogonal almashtirish yo’li Ortogonal almashtirish yo’li bilan kvadratik
bilan
kvadratik
formani formani kanonik ko’rinishga keltirishga
kanonik ko’rinishga keltirish.
doir misollar yechish.
Uch
o’lchovli
Yevklid Uch
o’lchovli
Yevklid
fazosidagi
fazosidagi kvadrikalar.
kvadrikalarga doir misollar yechish.
Uch
o’lchovli
Yevklid Uch
o’lchovli
Yevklid
fazosidagi
fazosidagi kvadrikalar.
kvadrikalarga doir misollar yechish.
Jami
4 semestr
Uchburchak elementlari va Uchburchak elementlari va ular orasidagi
ular orasidagi munosabatlar
munosabatlarga doir misollar yechishga
o`rgatish.
Uchburchak yuzasini xisoblash Uchburchak yuzasini xisoblash usullariga
usullari
doir misollar yechishga o`rgatish.
Aylanaga ichki va tashqi Aylanaga ichki va tashqi chizilgan
chizilgan uchburchaklar
uchburchaklarga doir misollar yechishga
o`rgatish.
Қavariq to`rtburchaklar va Қavariq to`rtburchaklar va ularning
ularning
elementlari orasidagi munosabatlarga doir
elementlari
orasidagi misollar yechishga o`rgatish.
munosabatlar
To`rtburchaklarning yuzalarini To`rtburchaklarning yuzalarini xisoblashga
2
44
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
20
2
2
2
2
2
60
61
62
xisoblash
Aylanaga ichki va tashqi
chizilgan to`rtburchaklar
Geometriyada eng katta va eng
kichik
qiymatlarga
oid
masalalar
Ko`pburchaklar.
Muntazam
ko`pburchaklar
63 Lobachevskiy
64
65
tekisligida
uchburchaklar
Aksiomatikaning
umumiy
masalalari
Veyl aksiomalar sistemasi
66 Maktab
geometriya
aksiomalar sistemasi
kursi
67 Sferik geometriya
68 Riman elliptik geometriyasi
69 Lobachevskiy
70
71
doir misollar yechishga o`rgatish.
Aylanaga ichki va tashqi chizilgan
to`rtburchaklar
Geometriyada eng katta va eng kichik
qiymatlarga oid masalalar yechishga
o`rgatish.
Ko`pburchaklar.
Muntazam
ko`pburchaklarga doir misollar yechishga
o`rgatish.
Lobachevskiy tekisligida uchburchaklarga
doir misollar yechishga o`rgatish.
Aksiomatikaning
umumiy
masalalari
ҳaqida tasavvur xosil qilish.
Veyl aksiomalar sistemasiga doir misollar
yechishga o`rgatish.
Maktab geometriya kursi aksiomalar
sistemasiga doir misollar yechishga
o`rgatish.
Sferik geometriyasi ҳaqida tasavvur xosil
qilish.
Riman elliptik geometriyasiga doir misollar
yechishga o`rgatish.
Lobachevskiy giperbolik geometriyasi
giperbolik
geometriyasi
Ko`pburchaklarda isbotlashga Ko`pburchaklarda
isbotlashga
oid
oid masalalar
masalalarga doir misollar yechishga
o`rgatish.
Aylanada isbotlashga
oid Aylanada isbotlashga oid masallarga doir
masallar
misollar yechishga o`rgatish.
Jami
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
34
2.3. Kurs ishi (loyixasi) tarkibi, ularga qo’yiladigan talablar.
Kurs ishi talabalarning mustaqil bajaradigan ishining maxsus
shakllaridan biri bo’lib, talabaning ilmiy ish qilishga qiziqishini
aniqlashga, ilmiy adabiyotlar bilan ishlashda mustaqil ilmiy va metodik
izlanishlarga tayyorlashda yordam beradi. Kurs ishini yozishda talaba
o’rganayotgan mavzusiga ijodiy yondoshadi va yangi natijalar olishi,
metodik ishlanmalar, qiziqarli masalalar keltirishi, ba’zi nazariy
tushunchalarni o’zi o’ylab topgan usulda bayon etadi. Kurs ishini bajarish
nazorat shakli hamdir. Bunda o’qituvchi kurs ishini chuqur tahlil qilib uni
baholaydi. Jiddiy bajarilgan kurs ishlari talabalar ilmiy anjumanlarida
ma’ruza uchun mavzu vazifasini o’tashi, kelajakda malakaviy bitiruv ishi
yozishda asos bo’lishi ham mumkin. Talaba, ilmiy rahbarning ijobiy
taqrizidan so’ng, kurs ishini kafedrada yoki kafedrada tasdiqlangan
komissiya huzurida himoya qiladi va baholanadi.
Talabalar kafedra tomonidan tavsiya etilgan mavzular ichidan bitiruv
malakaviy ish mavzusini tanlab oladilar. Ko’p hollarda talabalar kurs
ishlari mavzularini tanlashda uni bitiruv malakaviy ishi sifatida davom
ettirishni maqsad qiladilar. Bitiruv malakaviy ishi unga qo’yilgan talablar
asosida bajariladi va himoya qilinadi.
1-mavzu. Veyl aksiomalar sistemasi asosida ikki o`lchovli Flag geometriyasini
qurish.
Kurs ishida Flag geometriya aksiomalari berilib, Flag tekisligidagi vektorlarning
xossalari o`rganiladi.
Adabiyotlar:
1. B. A. Rozenfeld, Neevklidov prostranstva. M-1969.
2. I. M. Yaglom. Prinsip otnositelnosti Galileya i neevklidovaya geometriya. M1969.
3. N. D. Dadajonov, M. Jo`raeva. Geometriya 11 qism. T-1988.
2-mavzu. Baritsentrik koordinatalar yordamida elementar geometriya masalalarini
echish.
Baritsentrik koordinatalar og`irlik markazi bilan bog`liq bo`lib, matematikaning turli
sohalarida qo`llaniladi. Bu koordinatalar sistemasini 1827 yilda nemis matematigi
Mebius kiritgan.
Kurs ishida baritsentrik koordinatalar tushunchasi kiritilib, uni umumlashtirish va
elementar geometriya masalalariga tadbiqi nazarda tutilgan.
Adabiyotlar:
1. G. S. Kokster. Vvedenie v geometriyu. M-1966 g.
2. M. B. Blank. Geometricheskie prilojeniya ponyatiya o sentre tyajesti. 1959g.
3-mavzu. Muntazam ko`pyoqlarning hajmlari.
Agar qavariq ko`pyoq yoqlarining tomonlari soni bir xil bo`lgan muntazam
ko`pburchaklardan iborat bo`lsa va shu bilan birga ko`pyoqning har bir uchida bir xil
miqdordagi qirralar uchrashsa, bunday ko`pyoq muntazam ko`pyoq deyiladi.
Muntazam qavariq ko`pyoqlarning beshta turi bor. Kurs ishining asosiy maqsadi shu
muntazam ko`pyoqlarning hajmlarini hisoblash formulalarini chiqarib, misollar
echishdir.
Adabiyotlar:
1. B. I. Argunov, M. B. Balk. Elementarnaya geometriya. M-1966.
2. Z. N. Sholaster. Elementarnaya geometriya M-1966.
3. N. Dadajonov, M. Jo`raeva . Geometriya 1 qism. T-1982.
4. X. X. Nazarov, X. Ochilova, E. G. Podgornova. Geometriyadan masalalar
to`plami. 1 qism. T-1984.
4-mavzu. Metrik munosabatlar.
Biror figura tarkibiga kiruvchi kesmalar orasida ma’lum son munosabatlar mavjud
bo`lishi mumkin.
Metrik munosabatlarga to`g`ri burchakli uchburchakka doir va o`quvchilarga yaxshi
tanish bo`lgan ba’zi teoremalar misol bo`la oladi.
Kurs ishining asosiy maqsadi shu teoremalarni ba’zi birlarini isbotlab, masalalar
echishdan iborat.
Adabiyotlar:
1. D. I. Perepyolkin. Elementar geometriya kursi. T-1952.
2. B. I. Argunov, M. B. Balk. Elementarnaya geometriya . M-1966.
3. Z. N. Sholaster. Elementarnaya geometriya. Uchpedgiz 1959.
5-mavzu. Inversiya.
Invesiyaga ta’rif beriladi, inversiya xossalari qaraladi. Nuqtaga , to`g`ri chiziqqa,
aylanaga inversion mos figuralar yasaladi.
Kurs ishida inversion almashtirishda ikkita egri chiziq orasidagi burchakning
o`zgarmasligi isbotlanib, inversiya metodidan foydalanib ba’zi masalalar echiladi.
Adabiyotlar:
1. R. S. Koksar. S. L. Greyttser. Novi vstrechi s geometriey. Nauka 1978g.
2. R. K. Otajonov. Geometrik yasash metodlari.
3. B. I. Argunov, M. B. Balk. Elementarnaya geometriya . M-1966.
4. N. Dadajonov, M. Jo`raeva . Geometriya 1 qism. T-1982.
6-mavzu. Sferik geometriya.
Sferik geometriya geometriyaning bir qismi bo`lib, astronomiya talablari asosida
kelib chiqqan.
Evklid tekisligida ko`pgina tushuncha va munosabatlar sferik geometriyada o`ziga
xos analogiyasiga ega.
Kurs ishida sferik geometriyaning asosiy tushunchalariga ta’rif beriladi. Sferik
geometriyaning ba’zi bir faktlari isbotlanadi.
Adabiyotlar:
1. B. A. Rozenfeld. Osnovnie ponyatiya sfericheskoy geometrii.
2. N. N. Stepanov. Sfericheskaya geometriya. 1984.
3. D. I. Perepyolkin. Kurs elementarnoy geometrii. Chast 11 1949.
7-mavzu. Lobachevskiy tekisligiga Puankare tomonidan berilgan interpritatsiya.
Kurs ishida Lobachevskiy tekisligidagi Puankare tomonida berilgan model
o`rganiladi. Bu model Lobachevskiy aksiomalar sistemasining tekislikka oid qismini
bajarilishini tekshiriladi.
Adabiyotlar:
1. B. A. Kutuzov, Lobachevskiy geometriyasi va geometriya asoslari elementlari..
2. Ya. L. Taynin. Osnovnaya geometriya. M-1961.
8-mavzu. Psevdoevklid tekisligida geometriya.
Psevdoevklid tekisligi Evklid tekisligidagi ikki nuqta orasidagi masofani ta’riflanishi
bilan farq qiladi. Boshqacha aytganda bu tekisliklardagi metrika har xil.
Kurs ishida psevdoevklid geometriyasiga ta’rif berilib, Evklid metrikasidan farqi
ko`rsatiladi va psevdoevklid geometriyasining ba’zi bir faktlari isbotlanadi.
Adabiyotlar:
1. P. K. Rashevskiy. Rimanova geometriya i tenzornыy analiz.
9-mavzu. Shteyn, Paskal va Brianshon teoremalari, ularning maktab geometriya
kursidagi masalalarni echishga tadbiqlari.
10-mavzu. Ikkinchi tartibli chiziqning qutb koordinatalaridagi tenglamasi
Adabiyotlar:
Atanasyan L.S., Bazilev V.T., Geometriya ch.1, 2. M, «Prosvehenie» 1986, 1987 g
Nazarov X.X., Ochilova X.O., Podgornova Ye.G. Geometriyadan masalalar to’plami.
1 qism. Toshkent. «O’qituvchi» 1993, 1997.
11-mavzu. Umumiy tenglamasi bilan berilgan ikkinchi tartibli chiziq
Adabiyotlar:
Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990
Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
Nazarov X.X., Ochilova X.O., Podgornova Ye.G. Geometriyadan masalalar
to’plami. 1 va 2 qism. Toshkent. «O’qituvchi» 1993, 1997.
12-mavzu. Ikkinchi tartibli sirtning to`g`rii chiziqli yasovchilari
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
Nazarov X.X., Ochilova X.O., Podgornova Ye.G. Geometriyadan masalalar
to’plami. 1 va 2 qism. Toshkent. «O’qituvchi» 1993, 1997.
13-mavzu. Dekart reperida tekislikka doir metrik masalalar
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
Nazarov X.X., Ochilova X.O., Podgornova Ye.G. Geometriyadan masalalar
to’plami. 1 va 2 qism. Toshkent. «O’qituvchi» 1993, 1997.
14-mavzu. Vektor va aralash ko`paytmaning akademik litsey geometriya
kursidagi masalalar echishga tadbiqi.
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
Nazarov X.X., Ochilova X.O., Podgornova Ye.G. Geometriyadan masalalar
to’plami. 1 va 2 qism. Toshkent. «O’qituvchi» 1993, 1997.
Yunusmetov R. va boshqalar. Geometriya-1 (ma'ruzalar matni), 2005.
Israilov J., Pashayev Z. Geomtriya, 1-gism, Toshkent. 2004.
15-mavzu Muntazam ko`pyoqning beshta turining mavjud ekanligi haqidagi
teorema. Muntazam ko`pyoqlarning simmetriya gruppasi
Adabiyotlar:
B. I. Argunov, M. B. Balk. Elementarnaya geometriya . M-1966.
N. Dadajonov, M. Jo`raeva . Geometriya 1 qism. T-1982.
16-mavzu. Beshinchi postulatni isbotlashga urinishlar.
Adabiyotlar:
B. A. Kutuzov, Lobachevskiy geometriyasi va geometriya asoslari elementlari..
Ya. L. Taynin. Osnovnaya geometriya. M-1961.
17-mavzu. Parallel proektsiyalash usuli bilan yassi figuralarning tasvirini yasash
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Yunusmetov R., Abdullaev T., Geometriya 2-qism. Toshkent
«O’qituvchi» 1996 yil.
Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990 g
18-mavzu. Sirkul va chizg`ich yordamida echilmaydigan klassik masalalar.
Adabiyotlar:
R. K. Otajonov. Geometrik yasash metodlari
Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990 g
19-mavzu Noevklid geometriyaning vujudga kelishi.
Adabiyotlar:
B. A. Kutuzov, Lobachevskiy geometriyasi va geometriya asoslari elementlari..
Ya. L. Taynin. Osnovnaya geometriya. M-1961.
20-mavzu. Lobachevskiy geometriyasi
Adabiyotlar:
B. A. Kutuzov, Lobachevskiy geometriyasi va geometriya asoslari elementlari..
Ya. L. Taynin. Osnovnaya geometriya. M-1961
21-mavzu. Dezarg teoremasi tatbiqlari
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Yunusmetov R., Abdullaev T., Geometriya 2-qism. Toshkent
«O’qituvchi» 1996 yil.
Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990 g
22-mavzu. Qavariq ko`pyoqlarning kesimlarini yasash
Adabiyotlar:
R. S. Koksar. S. L. Greyttser. Novi vstrechi s geometriey. Nauka 1978g.
R. K. Otajonov. Geometrik yasash metodlari.
B. I. Argunov, M. B. Balk. Elementarnaya geometriya . M-1966.
23-mavzu. Kvadrika tenglamasini kanonik ko`rinishga keltirish
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990 g
24-mavzu. Uch o’lchovli Yevklid fazosidagi kvadrikalar
Adabiyotlar:
Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990 g
2.4. Mustaqil ishlarning mavzulari, mazmuni va ularga ajratilgan soat
Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini
hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:
- darslik va o’quv qo’llanmlarining boblari va mavzularini o’rganish;
-tarqatma materiallar bo’yicha ma'ruza qismlarini o’rganish;
- o’qitish va nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimlari bilan
ishlash;
- masofaviy ta'lim;
- geometrik bilimlarni mustahkamlash bo’yicha manbalardan misol va
masalalar yechish, ularni tahlil qilish, mashq va amaliy ishlar bajarish;
- Talabalarning ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog`liq holda
fanning muayyan boblari va mavzularini chuqur o’rganish.
Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari:
Vektorlar ustida chiziqli amallar. Vektorlarning yig`indisi ayirmasi va vektorni
songa ko`paytirish ta’riflari va xossalari. Vektorlarning chiziqli bog`liqligi va chiziqli
erkliligi. Tadbiqlariga misollar. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.],[II.1],[II.3], [I.5]
Fazoning bazisi va o`lchovi. Vektorlarning berilgan bazisga ko`ra
koordinatalari va ularning xossalari Koordinatalari bilan berilgan vektorlar ustida
chiziqli amallar va ularning xossalari. Vektorlarning skalyar ko`paytmasi va
xossalari. Tadbiqlariga misollar. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Vektor fazo aksiomalari. Vektor fazoning bazisi va o`lchovi. Vektorlar skalyar
ko`paytmasining ta’rifi va xossalari. Koordinatalari bilan berilgan vektorlarning
skalyar ko`paytmasi. Tadbiqlariga misollar. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Tekislikda orientatsiya. Affin va dekart koordinatalar sistemasini
almashtirish. Qutb koordinatalar sistemasi. Qutb va dekart koordinatalari orasidagi
bog`lanish. (6 soat)
Koordinatalarni bog`lovchi tenglama va tengsizliklarning geometrik ma’nosi.
Algebraik chiziq va uning tartibi. Koordinatalar metodining maktab geometriya kursi
masalalarini echishga tatbig`i. (8 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
To`g`ri chiziqning berilish usullari. To`g`ri chiziqning umumiy tenglamasi. .
To`g`ri chiziqning koordinatalar sistemasiga nisbatan vaziyati.
Tekislikda ikki
to`g`ri chiziqning o`zaro vaziyati. (6 soat)
To`g`ri burchakli dekart koordinatalar sistemasida to`g`ri chiziq va u bilan
bog`liq metrik masalalar. Ax+By+C uchhad ishorasining geometrik ma’nosi. To`g`ri
chiziqlar dastasi. Tadbiqlariga misollar. (8 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Tekislikdagi harakat, uning eng sodda turlari, analitik ifodasi. Tadbiqlariga
misollar. Harakatni o`q simmetriyalar ko`paytmasiga yoyish.
Harakat
klassifikatsiyasi. Harakat gruppasi va uning qism gruppalari. Geometrik figuralarning
simmetriya gruppasi. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
O`xshash almashtirish va gomotetiya. O`xshash almashtirishni gomotetiya va
harakat ko`paytmasi sifatida qarash. O`xshash almashtirish gruppasi va uning qism
gruppasi. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Affin almashtirish, uning analitik ifodasi. Tekislikdagi affin almashtirish
gruppasi va uning qism gruppasi. Misollar. (4 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Ellipsni yasash. Giperbolanin yasash.
Ellips va giperbolaning direktrisalari.
Misollar. Ikkinchi tartibli chiziqning qutb koordinatalaridagi tenglamasi. (6 soat)
Umumiy tenglamasi bilan berilgan ikkinchi tartibli chiziq. Ikkinchi tartibli
chiziqning to`g`ri chiziq bilan kesishishi. Ikkkinchi tartibli chiziqning markazi. Bosh
yo`nalishlar. (10 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Koordinata o`qlarini burish va parallel ko`chirish yordamida ikkinchi tartibli
chiziq tenglamasini kanonik ko`rinishga keltirish. Umumiy tenglamasiga ko`ra
ikkinchi tartibli chiziqni yasash Misollar. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Affin va dekart koordinatalar sistemasini almashtirish. Koordinatalarni
bog`lovchi tenglama va tengsizliklarning geometrik ma’nosi. Bir bazisdan ikkinchi
bazisga o`tish matritsasi. Almashtirish matritsasi. Almashtirish formulalari.
Ortogonal matritsa. Dekart koordinatalarini almashtirish formulalari. (8 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Vektor va aralash ko`paytma. Uchburchak yuzini va tetraedr hajmini hisoblash.
Ikki vektorning vektor ko`paytmasi va uning xossalari.. Koordinatalari bilan berilgan
vektorning vektor ko`paytmasi. Uchta vektorning aralash ko`paytmasi va uning
xossalari. Tetraedr hajmi. Vektor va aralash ko`paytmaning maktab geometriya
kursidagi masalalar echishga tadbiqi.. (8 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Ax+By+Cz+D ko`phad ishorasining geometrik ma’nosi. Ax+By+Cz+D
uchhad ishorasining geometrik ma’nosi.
Tekisliklar dastasi va bog`lami.
Tekislikning normal tenglamasi.. Dekart reperida tekislikka doir metrik masalalar.
Tekislikning normal vektori. (6 soat)
To`g`ri chiziqlarning fazoda o`zaro joylashuvi. Ikki ayqash to`g`ri chiziq
orasidagi masofa. To`g`ri chiziq bilan tekislikning o`zaro joylashuvi. Ikki to`g`ri
chiziq orsidagi burchak. . Misollar. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Fazoda harakatning klassifikatsiyasi. Tekislikka nisbatan simmetriya. Nuqtaga
nisbatan simmetriya. Vint bo`yicha harakat. Burish. Sirpanuvchi simmetriya.
Harakatlar gruppasi. O`xshashlik almashtirishi. Affin almashtirish. O`xshashlik
almashtirish gruppasi. Misollar. (8 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Ellipsoid va uning xossalari. Silindrik sirt va uning turlari. Konus sirt. Konus
kesimlari. Ellipsoid va uning xossalari. Misollar Ellipsoidning tekisliklar bilan
kesimlari. Giperbaloid va uning xossalari. Parabaloid va uning xossalari. (6 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Ikkinchi tartibli sirtning to`g`ri chiziqli yasovchilari. Elliptik parabaloid va
uning xossalari. Giperbolik parabaloid va uning xossalari. Ikkinchi tartibli sirtning
to`g`rii chiziqli yasovchilari. Misollar(8 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
Qavariq ko`pyoqlar va muntazam ko`pyoqlar. Qavariq ko`pyoqning ko`pyoqli
burchagi. Qavariq ko`pyoqni uning yoqlar tekisliklari bilan chegaralangan yarim
fazolarning kesishuvchilari natijasi deb qarash. Qavariq ko`pyoqlar uchun Dekart –
Eyler teoremasi isbotlanib uning qavariq va muntazam ko`pyoqlar uchun tatbiqi
ko`rsatiladi. Muntazam ko`pyoq ta’rifi. Muntazam ko`pyoqning beshta turining
mavjud ekanligi haqidagi teorema. Muntazam ko`pyoqlarning simmetriya gruppasi.
Misollar (16 soat)
Adabiyotlar: [I.1.],[I.3.][II.1],[II.3], [I.5]
2.5. Fanni o‘qitish jarayonini tashkil etish va o‘tkazish bo‘yicha tavsiyalar
Mazkur fanini o‘qitish jarayonida zamonaviy (xususan interfaol) metodlari,
pedagogik va axborot-kommunikatsiya (mediata’lim, amaliy dastur paketlari,
prezentatsion, elektron-didaktik) texnologiyalarni qo‘llanilish nazarda tutilgan.
-ma’ruza darslarida zamonaviy kompyuter texnologiyalari yordamida
prezentatsion va elektron-didaktik texnologiyalardan;
-fanning asosiy tushunchalarini kiritishga bag‘ishlangan ma’ruza darslarini
muammoli ta’lim texnologiyasidan;
-amaliy mashg‘ulotlarda faoliyatli yondashuv texnologiyasidan;
-amaliy mashg‘ulotlarda kichik guruhlarda musobaqalari, aqliy xujum, arra
pedagogik texnologiyalaridan foydalanish nazarda tutiladi.
Mashg’ulot
o’tiladigan hafta
Mаshg’ulоt turi
Fаnlаrаrо vа fаn
ichidаgi
bоg’liqlik
Tа’lim mеtоdlаri
Tа’lim vоsitаlаri
Fоydаlаnilgаn
аdаbiyotlаr
ro’yхаti
Mustаqil ish
tоpshiriqlаri
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
Vektorlar, vektorlar
ustida amallar.
Vektorlarning chiziqli
bog`liqligi.
Vektorlarning berilgan
bazisga ko`ra
koordinatalari va
ularning xossalari.
Vеktоrlаrning skаlyar
ko’pаytmаsi vа
хоssаlаri. Vеktоr fаzо
аksiоmаlаri.
2
1
2
2
Tеkislikdа аffin
kооrdinаtаlаr sistеmаsi.
Kеsmаni bеrilgаn
nisbаtdа bo’lish.
To’g’ri burchаkli dеkаrt
kооrdinаtаlаr sistеmаsi.
Ikki nuqtа оrаsidаgi
mаsоfа. Tеkislikdа
оriеntаsiya.
Аffin vа dеkаrt
kооrdinаtаlаr
sistеmаsini
аlmаshtirish.
2
3
2
4
BBB jadvali, savoljavob, juftlikda ish-n
topshiriqlar.
Kompyuter
, proyektor.
1,2,4
Qutb vа Dеkаrt
kооrdinаtаlаr sistеmlаri
оrаsidа bоg’lаnish
Insert, juftlikda ish-n
topshiriqlar.
Kompyuter , proyektor.
1,2,4
Аffin vа dеkаrt kооrdinаtаlаr
sistеmаsini аlmаshtirish.
Geometriya
Geometriya
4
Ma’ruza
3
Ma’ruza
Vеktоrlаri
skаlyar
ko’pаytmаsi.
1,2,4
Kompyuter ,
proyektor.
Klaster
Geometriya
2
Vеktоrlаr vа ulаrning
хоssаlаri.
Vеktоrlаrning
chiziqli bоg’liqligi.
1,2,4
Kompyuter ,
proyektor.
Insert
Geometriya
Ma’ruza
Аjrаtilgаn sоаt
1
Ma’ruza
№
Mаvzu
2.6. Taqvim- mavzuiy reja
6
7
Ikki to’g’ri chiziq
оrаsidаgi burchаk.
Ах+By+C uchhаd
ishоrаsining gеоmеtrik
mа’nоsi. To’g’ri
chiziqlаr dаstаsi.
2
7
8
Ellips va gipеrbоlа
tа’rifi. Kаnоnik
tеnglаmаsi, хоssаlаri.
2
8
9
Pаrаbоlа tа’rifi,
kаnоnik tеnglаmаsi.
Ikkinchi tаrtibli
chiziqning qutb
kооrdinаtаlаridаgi
umumiy tеnglаmаsi
2
9
Klaster, blits-so’rov,
juftlikda ish-n topshiriqlar.
Kompyuter , proyektor.
1,2,4
Ellipsni shаkli vа uni yasаsh.
Insert, juftlikda
ish-n topshiriqlar.
Kompyuter ,
proyektor.
1,2,4
Pаrаbоlаni shаkli
vа uni yasаsh
Ikki to’g’ri chiziq оrаsidаgi
burchаk.
To’g’ri chiziqning
burchаk kоeffisiеntli
tеnglаmаsi.
1,2,4
Kompyuter , proyektor.
juftlikda
ish-n, topshiriqlar.
Kompyuter
proyektor.
1,2,4
ish-n topshiriqlar, test.
Savol-javob, juftlikda
juftlikda ish-n topshiriqlar.
BBB jadvali, blits-so’rov,
Geometriya
2
Geometriya
To’g’ri chiziqning
burchаk kоeffisiеntli
tеnglаmаsi. Dеkаrt
rеpеridа to’g’ri chiziq
vа u bilаn bоg’liq
mеtrik mаsаlаlаr.
To’g’ri chiziqning
umumiy tеnglаmаsi.
1,2,4
Kompyuter , proyektor.
ish-n topshiriqlar.
Baliq skeleti, juftlikda
Geometriya
Ma’ruza
6
Geometriya
Ma’ruza
5
Geometriya
Ma’ruza
2
Ma’ruza
To’g’ri chiziqning
bеrilish usullаri. To’g’ri
chiziqning umumiy
tеnglаmаsi. Umumiy
tеnglаmаdаgi
kоeffisiеntlаrning
gеоmеtrik mа’nоsi.
Ma’ruza
5
12
13 Vеktоr vа аrаlаsh
ko’pаytmа. Uchburchаk
yuzini vа tеtrаedr
хаjmini хisоblаsh.
2
13
14 Tеkislikning bеrilish
usullаri. Tеkislikning
umumiy tеnglаmаsi
2
14
15 Ikkitа vа uchtа
tеkislikning o’zаrо
jоylаshuvi. Tеkisliklаr
dаstаsi vа bоg’lаmi.
2
15
16
2
16
, insert.
Kompyuter
, proyektor.
1,2,4
test.
Kompyuter ,
proyektor.
1,2,4
To’g’ri chiziqlаr Ikkitа, uchtа
bоg’lаmi vа
tеkislikning
dаstаsi.
o’zаrо
vаziyati.
Boomerang
Boomerang,
Geometriya
Fаzоdа to’g’ri
chiziqning berilish
usullаri. To’g’ri
chiziqlаrning o’zаrо
jоylаshuvi.
Tеkislikning
umumiy
tеnglаmаsini
tеkshirish.
1,2,4
Kompyuter
, proyektor.
Insert.
Geometriya
1,2,4
Kompyuter , proyektor.
topshiriqlar.
Insert, juftlikda ish-n
Geometriya
Insert, juftlikda
3,4
Kompyuter ,
proyektor.
Lаplаs qоidаsi.
Dеtеrminаnt
tаrtibini
pаsаytirish
3,4
Kompyuter ,
proyektor.
ish-n topshiriqlar. ish-n topshiriqlar.
Klaster, juftlikda
Vеktоrlаrni
Fаzоdа Аffin vа Dеkаrt Dеtеrminаnt
vеktоr vа аrаlаsh sistеmаlаri оrаsidа
tаdbiqlаri.
ko’pаytmаlаri vа bоg’lаnishаlr
ulаrni nаtijаlаri.
1,2,4
topshiriqlar.,
Kompyuter
proyektor.
juftlikda ish-n
Klaster,
Geometriya
Algebra
2
Algebra
12 Fаzоdа аffin
kооrdinаtаlаr sistеmаsi.
Kеsmаni bеrilgаn
nisbаtdа bo’lish.
To’g’ri burchаkli dеkаrt
kооrdinаtаlаr sistеmаsi.
Ikki nuqtа оrаsidаgi
mаsоfа.
Geometriya
Ma’ruza
11
Ma’ruza
Ma’ruza
2
Ma’ruza
11 Dеterminаntlаrni
ko’pаytirish. Yuqоri
tаrtibli dеtеrminаnt
Ma’ruza
10
Ma’ruza
2
Ikkinchi vа uchinchi
tаrtibli dеtеrminаntlаr
vа ulаrning хоssаlаri.
Ma’ruza
10
2
20
2. Video-audio uskunalar:
video, mikrofon, kolonkalar.
3. Kompyuter va multimediali vositalar:
kompyuter, proyektor, DVD, Web-kamera.
2.7. Didaktik vositalar.
1. Jihozlar va uskunalar, moslamalar:
elektron doska, LCD-monitor, elektron ko’rsatgich, proektor.
Gipеrbоlоid umumiy
tеnglаmаsini tеkshirish
vа shаklini yasаsh.
1,2,4
Klaster, juftlikda
3,4
Kompyuter ,
proyektor.
Chiziqli
tеnglаmаlаr
sistеmаlаri. Krаmеr
fоrmulаlаri.
3,4
Kompyuter ,
proyektor.
ish-n topshiriqlar. ish-n topshiriqlar.
Klaster, juftlikda
Ellipsоid umumiy
Mаtrisа хоssаlаri
tеnglаmаsini tеkshirish vа ulаr ustidа
vа shаklini yasаsh
аmаllаr.
1,2,4
Kompyuter , proyektor. Kompyuter , proyektor.
ish-n topshiriqlar.
20 Gipеrbаlоid vа uning
хоssаlаri. Pаrаbаlоid vа
uning хоssаlаri.
ish-n topshiriqlar.
19
Baliq skeleti, juftlikda
2
Baliq skeleti, juftlikda
19 Аylаnmа
sirtlаr.ikkinchi tаrtibli
silindrik vа kоnus
sirtlаr. Ellipsоid vа
uning хоssаlаri.
Algebra
18
Algebra
2
Geometriya
Ma’ruza
18 Mаtrisа rаngi. Mаtrisа
ustidа аmаllаr. Tеskаri
mаtrisа.
Geometriya
Ma’ruza
17
Ma’ruza
2
Ma’ruza
17 Krаmеr tеоrеmаsi.
Krаmеr fоrmulаlаri.
2.8. Baholash mezonlari.
Tаlаbаning “Geometriya” fаni bo’yichа bilim, ko’nikmа vа mаlаkаlаrini
bаhоlаshdа quyidаgi mеzоnlаrgа аsоslаnilаdi:
а) 86-100 bаll uchun Geometriya dunyoni bilishning o’ziga xos usuli, uning
tushunchalari va tasavvurlarining umumiyligi; matematik modelash; axborot, uni
saqlash, ularga ishlov berish va ularni uzatish usullarini bilishi kerak, analitik
geometriya, konstruktiv geometriya, proektiv geometriya, geometriya asoslari, ko’p
o’lchamli geometriyaning asosiy tushunchalari va metodlarini bilishi va ularni
masalalarni yechishga tatbiv etish ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak, ob'ektlarning
miqdoriy va sifat nisbatlarini ifodalash uchun matematik simvolardan foydalanish;
geometrik masalalarni yechishda analitik geometriya elementlaridan foydalanaish;
konstruktiv geometriya, proektiv geometriya elementlaridan foydalanish va ko’p
o’lchamli geometriya tushunchalrini tadbiq eta olish malakalariga ega bo’lishi kerak.
Ulardan xulosa va qaror qabul qila olsa, ijodiy firlay olsa, mustaqil mushohada yurita
olsa, olgan bilimlarini amalda qo’llay olsa, mohiyatini tushunsa, bilib, aytib bersa,
tasavvurga ega bo’lsa.
b) 71-85 bаll uchun Analitik geometriya, konstruktiv geometriya, proektiv
geometriya, geometriya asoslari, ko’p o’lchamli geometriyaning asosiy tushunchalari
va metodlarini bilishi va ularni masalalarni yechishga tatbiv etish ko’nikmalariga ega
bo’lishi kerak. Ob'ektlarning miqdoriy va sifat nisbatlarini ifodalash uchun matematik
simvolardan foydalanish; geometrik masalalarni yechishda analitik geometriya
elementlaridan foydalanaish; konstruktiv geometriya, proektiv geometriya
elementlaridan foydalanish va ko’p o’lchamli geometriya tushunchalrini tadbiq eta
olish malakalariga ega bo’lishi kerak mustaqil mushohada yurita olsa, olgan
bilimlarini amalda qo’llay olsa, mohiyatini tushunsa, bilib, aytib bersa, tasavvurga
ega bo’lsa.
v) 55-70 bаll uchun Ob'ektlarning miqdoriy va sifat nisbatlarini ifodalash uchun
matematik simvolardan foydalanish; geometrik masalalarni yechishda analitik
geometriya elementlaridan foydalanaish; konstruktiv geometriya, proektiv
geometriya elementlaridan foydalanish va ko’p o’lchamli geometriya tushunchalrini
tadbiq eta olish malakalariga ega bo’lishi kerak. Ularning mohiyatini tushunsa,
bilsa, aytib bersa, tasavvur ega bo’lsa
Tushunchalarga berilgan ta’riflarda kamchiliklar mavjud, bu tushunchalarga
misollar keltirmagan yoki misollar noto‘g‘ri tanlangan (tushuncha haqida tasavvurga
ega emas). Teoremalar formulirovkasida qo‘pol xatolar mavjud. Masala echishga
harakat qilingan. Qo‘pol xatolarga yo‘l qo‘yilgan. Aniq tasavvurga ega bo’lmasa,
bilmasa talabaga 54 vа undаn pаst bаll qo’yilаdi.
Reyting jadvali.
Maksimal ball – 100 b.
JN (joriy nazorat) – maks. 30 b.
ON (oraliq nazorat) – maks. 40 b.
YN (yakuniy nazorat) – maks. 30 b.
Saralash ball – 55 b.
86-100 ball – “5” baho.
71-85 ball – “4” baho.
55-70 ball – “3” baho.
0-54 ball – “2” baho
Reyting taqsimoti
Nazorat turi
Nazorat shakllari
1. uy vazifasi,
darsdagi faollik
2. mustaqil ish
Joriy
nazorat
Oraliq
nazorat
Yakuniy
nazorat
3. yozma ish
1. uy vazifasi,
darsdagi faollik
2. mustaqil ish
3. yozma ish
Jami
1.Kollokvium
2.Yozma ish
1.Kollokvium
2.Yozma ish
Jami
1. yozma
Jami:
Har bir
nazorat
uchun
belgilangan
maksimal ball
Nazoratlar soni
Nazorat
shakllari
bo`yicha
maksimal ball
1
15
1
15
2
30
2
10
2
10
2
40
30
1
30
100
5
100
5
5
5
5
5
5
30
10
10
10
10
40
III. O’quv-uslubiy adabiyotlar va elektron ta’lim resurslari ro’yxati
I.Asosiy adabiyotlar
1. Dadajonov N.D., Jo’raeva M.Sh., Geometriya. 1-qism. Toshkent, «O’qituvchi»,
1996 yil.
2. Dadajonov N.D., Yunusmetov R., Abdullaev T., Geometriya 2-qism. Toshkent
«O’qituvchi» 1986 yil.
3. Nazarov X.X., Ochilova X.O., Podgornova Ye.G. Geometriyadan masalalar
to’plami. 1-qism. Toshkent. «O’qituvchi» 1993, 1997.
4. Normanov A.Ya. Differensial geometriya. Toshkent. «Universitet». 2003 y.
5. Yunusmetov R. va boshqalar. Geometriya-1 (ma'ruzalar matni), 2000.
6. Otajonov R.K., Geometrik yasash metodlari. Toshkent. «O’qituvchi» 1976 y.
II. Qo’shimcha adabiyotlar:
1. Aleksandrov A.D., Netsvetaev N.Yu., Geometriya, M., «Nauka» 1990 g.
2. Pogorelov A.V., Geometriya (7-11 sinflar), Toshkent, «O’qituvchi» 1991 y.
3. Baxvalov. Analitik geometriyadan mashqlar to’plami. 2006 y.
4. Abdullaev K.X. i dr. Geometriya 1-chast. T-2002.
5. Abdullaev K.X. i dr. Sbornik zadach po geometrii. T-2004.
6. Israilov J., Pashayev Z. Geomtriya, 1-gism, Toshkent. 2004.
Electron ta’lim resurslari
1.
2.
3.
4.
5.
http://vilenin.narod.ru/Mm/Books/
http://www.allmath.ru/
http://www.pedagog.uz/
http://www.ziyonet.uz/
http://window.edu.ru/window/
Download