Халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Министерство образования и науки Республики Казахстан
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
Национальная академия образования имени И. Алтынсарина
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР ТАПСЫРМАЛАРЫН ШЫҒАРУ
БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР ЖӘНЕ НҰСҚАУЛАР
Халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша практикум
МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ И ИНСТРУКЦИИ ПО РЕШЕНИЮ
ЗАДАНИЙ МЕЖДУНАРОДНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
Практикум по решению заданий международных исследований
Астана
2014
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесімен
баспаға ұсынылды (2014 жылғы 24 қазанның хаттама № 9).
Рекомендовано к изданию Ученым советом Национальной академии
образования им. И. Алтынсарина (протокол от 24 октября 2014 года № 9).
Халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша
әдістемелік ұсыныстар және нұсқаулар. Халықаралық зерттеулер
тапсырмаларын шығару бойынша практикум. – Астана: Ы .Алтынсарин
атындағы ҰБА, 2014. – 54 б.
Методические рекомендации и инструкции по решению заданий
международных исследований. Практикум по решению заданий
международных исследований. – Астана: НАО имени И. Алтынсарина, 2014. –
54 с.
Бұл халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша
практикумында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша
халықаралық зерттеулер тапсырмаларының ерекшеліктері келтіріліп,
халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша әдістемелік
ұсыныстар және нұсқаулар, сондай-ақ оқушылардың функционалдық
сауаттылығын дамыту бойынша тапсырмалар нұсқалары берілген.
Практикум мектеп басшылары мен пән мұғалімдеріне, әдіскерлерге, осы
сала бойынша ізденушілер мен зерттеушілерге арналған.
В практикуме по решению заданий международных исследований
приведены особенности заданий международных исследований по развитию
функциональной грамотности учащихся, даны методические рекомендации и
инструкции по решению заданий международных исследований, а также
варианты заданий по развитию функциональной грамотности учащихся.
Практикум адресован учителям математики, физики, географии, биологии,
химии, языков и литературы, руководителям школ, методистам, педагогам
дополнительного образования, работникам управлений и отделов образования.
© Ы.Алтынсарин атындағы
Ұлттық білім академиясы, 2014.
© Национальная академия
образованияим.И.Алтынсарина,2014.
Кіріспе
2
Ақпараттық кеңістікті кеңейту және әлемдік қоғамдастыққа ену, адами
ресурстарды қалыптастырудағы білім берудің рөлін арттыру жағдайында
еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің өлшемі ретінде білім беру
жүйесін жаңа тәсілдерге бағдарлау маңызды.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарына сәйкес 2015 жылығы
Оқу жетістіктерін сырттай бағалау (ОЖСБ) рәсімі аясында оқушылардың
функционалдық
сауаттылығы
бағаланатын
болады.
Оқушылардың
функционалдық сауаттылығын тексеруге арналған тапсырмалар алғаш рет
2014 жылғы ОЖСБ-ның тест тапсырмаларына енгізілген [1].
Функционалдық
сауаттылықты
«адами
іс-әрекеттің
әртүрлі
жағдайларында өмірлік міндеттердің кең ауқымын шешу үшін мектепте алған
білім, білік жіне дағдыны пайдалана білу қабілеті» деп түсіну қажет.
Оқушылардың оқу жетістіктерін сырттай бағалау аясында ҚР-да
бағаланатын функционалдық сауаттылықтың түрлері: оқу сауаттылығы,
математикалық сауаттылық, жаратылстану сауаттылығы.
Білім сапасын сырттай бағалаудың маңызды құралы PISA, TIMSS
халықаралық мониторингтік зерттеулері болып табылады. Халықаралық
салыстырмалы зерттеулер аспектісінде оқушылардың білім мен білік сапасының
негізгі көрсеткіштерінің бірі - функционалдық сауаттылық. Аталған зерттеулерге
қазақстандық мектеп оқушыларының қатысу нәтижесі функционалдық
сауаттылықты жеткіліксіз деңгейде қалыптастыру екенін көрсетіп отыр.
2015 жылы Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері PISA
(математикалық және жаратылыстану сауаттылығын салыстырмалы бағалау,
сондай-ақ 15 жастағы оқушылардың әртүрлі типтегі мәтіндерді түсіне білуі) және
TIMSS (4-ші және 8-ші сынып оқушыларының математикалық және
жаратылыстану сауаттылығын салыстырмалы бағалау) халықаралық зерттеулеріне
қатысады.
Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасында және Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту
жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарында
белгіленгендей PISA және TIMSS халықаралық салыстырмалы зерттеулерінде
қазақстандық мектеп оқушыларының нәтижелерін жақсарту қажет.
Осыған байланысты, қазақстандық білім балалардың әртүрлі оқу және өмірлік
жағдаяттарда, тұлғааралық қарым-қатынаста және әлеуметтік қатынаста алған
білімдерін пайдалану дағдыларын дамытуға бағдарлануы тиіс.
Аталған құрал PISA, TIMSS
халықаралық зерттеулеріне дайындалу
мақсатында пән мұғалімдеріне, оқушыларға арналған. Онда халықаралық
зерттеулердің тапсырмаларын шешу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар мен
нұсқаулықтар, сондай-ақ оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын дамыту
жөніндегі тапсырмалардың нұсқалары берілген және оқушылардың білім
жетістіктерін бағалаудың халықаралық зерттеулерінде пайдаланылған үлгілік
тапсырмалар енгізілген.
1 ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН
3
ДАМЫТУ
БОЙЫНША
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
ТАПСЫРМАЛАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ЗЕРТТЕУЛЕР
1.1 TIMSS халықаралық зерттеуі тапсырмаларының ерекшеліктері
TIMSS математика және жаратылыстану ғылымының білім сапасын халықаралық
салыстырмалы мониторингтік зерттеу жалпы балім саласындағы негізгі мониторингтік
зерттеулер болып табылады. Ол 1995 жылдан бері математика және жаратылыстану
ғылымының білім саласындағы білім тенденциясын бақылауға көмектеседі. (әр 4 жыл
сайын) зерттеу барысында бастауыш мектептердегі 4-8 сынып оқушыларының жетістіктері
бағаланады [2-4].
Математикалық бағыт
Математикалық цикл бойынша тест тапсырмалары TIMSS халықаралық зерттеуіндегі
(Assessment Frameworks) бағалау құрылымы негізінде жасалынған. Осыған байланыста
оқушылардың математикалық дайындығының нәтижесі мазмұндық блоктар және оқу
танымдық тапсырмалар мәтінінде көрсетілген (1-кесте).
1-кесте. Математикалық тестік тапсырмаларды үлестіру
Мазмұндық бөлімдер
50%
35%
15%
40%
40%
20%
4 сынып
Сандар: Натурал сандар; жай
және ондық бөлшектер; санды
өрнектер мен теңдеулер;
тізбектелген сандар және
тәуелділік
8 сынып
30% Сандар: Натурал сандар;
жай және ондық бөлшектер; бүтін
сандар; қатынас; процент және
пропорция
30% Алгебра: Тәуелділіктер; алгебралық
өрнектер, теңдеулер және функция
20%
Геометриялық фигуралар
Геометрия:
Геометриялық өлшемдер;
және өлшеулер:
Нүкте, кесінділер және
геометриялық фигуралар;
бұрыштар; жазықтықтағы және
фигуралардың орналасуы мен
кеңістіктегі фигуралардың
қозғалысы.
кескіндері
20% Мәліметтер және ықтималдық:
Мәліметтерді беру:
мәліметтерді ұйымдастыру
Мәліметтер интепретациясы;
және интерпретациялау;
мәліметтерді ұйымдастыру және
ұсыну; ықтималдық
Оқу-танымдық іс-әрекеттердің түрлері
Білу
35% Білу
Қолдану
40% Қолдану
Ойлау
25% Ойлау
Әр блоктағы зерттеу тақырыптарындағы тапсырмалардың едәуірі зерттеуге
қатысушы елдердің математикалық оқу бағдарламасынан алынған (1-кесте).
4-сынып оқушылары мазмұндық «Сандар» бөліміндегі тапсырмаларды орындауда
өлшем бірліктер аралығын, бір өлшем бірлікті екінші өлшем бірлікке айналдыра білуді
меңгеруге, білуге тиіс. (минутты секундқа, тәулікті сағатқа). Натурал сандар – бастауыш
мектептердегі оқушылардың математикалық қарапайым есептерді шығарудың негізі болып
табылады.
«Геометриялық фигуралар мен өлшеулер» мазмұндық бөліміндегі тест тапсырмалары
сызықтар мен бұрыштардың қасиетін талдай білуге, анықтауға бағытталған.
4
«Мәліметтерді беру» бөліміндегі тапсырмаларды орындауда оқушылар кестеде,
графиктер мен диаграммаларда берілген мәліметтерді оқып, интерпретациялай білу керек.
8-сынып оқушылары «Сандар» бөлімінде бүтін және натурал сандар, жай және ондық
бөлшектер, процент шығару, пропорция құруды түсініп қана қоймай, оны терең меңгеріп,
түрлі тапсырмаларда қолдана білуге тиіс.
«Алгебра» бөліміндегі тест тапсырмалары сандардың заңдылығын анықтауға
бағытталып, математиканы түрлі жағдайлардың шешімін табуға қолдана білуге
бағытталады.
«Геометрия» бөліміндегі тест тапсырмаларын орындауда оқушылар екі және
үшөлшемді геометриялық фигуралар бұрыштарының өлшемін, ұзындығының жауаптарын
көрсетуге бағытталады.
«Мәліметтерді беру және ықтималдық» бөлімінің тапсырмалары берілген
графиктер мен кестелер арқылы берілген мәліметтерді интерпретациялауға арналады.
Ғылыми-жаратылыстану бағыты
Ғылыми-жаратылыстану циклі бойынша тест тапсырмалары TIMSS халықаралық
зерттеуіндегі бағалау құрылымы негізінде жасалынған. Осыған байланыста оқушылардың
математикалық дайындығының нәтижесі мазмұндық блоктар және оқу танымдық
тапсырмалар мәтінінде көрсетілген (2-кесте).
2-кесте. Жаратылыстану бойынша тестік тапсырмаларды үлестіру
Мазмұндық бөлімдер
45%
4 сынып
Биология: Ағзадағы
сипаттамалар мен тіршілік
процестері; ағзадағы тіршілік
циклдары; көбею және тұқым
қуалаушылық; ағзаның
қоршаған ортамен әрекеттестігі;
адам және оның денсаулығы;
экожүйелер.
8 сынып
35% Биология: Ағзадағы сипаттамалар мен
тіршілік процестері; жасуша және оның
функциялары; ағзадағы тіршілік
циклдары; көбею және
тұқымқуалаушылық; әртүрлілік,
бейімділік және табиғи сұрыптау; адам
және оның денсаулығы; экожүйелер.
20% География және астрономия:
География және астрономия:
жер құрылысы, жер қабығының
жер құрылысы және оның физикалық
сипаттамасы, табиғи
сипаттамасы, жергілікті процестер,
ресурстары , жердегі
тарих және циклдар, жер ресурстары
құбылыстар, циклдар, жердің
және қоршаған ортаны қорғау, күн
геологиялық тарихы, күн
жүйесіндегі жер.
жүйесіндегі жер.
20% Физика және химия:
25% Физика: Зат алмасудағы өзгерістер
Заттардың қасиеті және
және физикалық жағдайды; энергия
классификациясы, энергия
көздері; жылу құбылыстары; жарықтық
көздері, температура және жылу
және дыбыстық құбылыстар, электрлік
эффектісі, күш және қозғалыс.
және магниттік құбылыстар; күш және
қозғалыс.
20% Химия:
Заттардың
құрамы
және
классификациясы, заттардың қасиеті,
химиялық процестер.
2-кестенің жалғасы
35%
40%
Білу
Оқу-танымдық іс-әрекеттің түрлері
35% Білу
5
35%
25%
Қолдану
Ойлау
35% Қолдану
30% Ойлау
Тестке қатысушылардың нәтижелілігі оқу танымдық іс-әрекеттің түрлері бойынша
бағаланады. (ары қарай УПД білім, қолдану және талдау)
Оқушылармен орындалатын ойлау іс-әрекетінің барлық түрлеріне әртүрлі пайыздық
мазмұндар бар (3-кесте)
3-кесте. Оқу танымдық іс-әрекеттер
ОТҚ
Білу
Қолдану
Ойлау
Танымдық аймақтар
Ғылыми жаратылыстану дәлелдерін жады бойынша жаңғырту;
терминдер мен түсініктерін анықтау; ағзаларды,процестерді,
байланыстарды сипаттау; білімдерін дәлелдеу, мысал келтіру, мәліметтер
мен жабдықтарды қолдануда білім арқылы көрсету.
Ұқсас жақтары мен айырмашылықтарын салыстыру, берілген
нысандарды классификациялау; суреттеу; модельдерді, диаграммаларды
қолдану, шешімін байланысын табу, мәліметті түсіндіру түрлері
құбылыстарды түсіндіру.
Мәселелерді шешу, талдау, жинақтау, жаратылыстанудың әртүрлі
бөлімдері бойынша білімдерін ықпалдау, шешімдері мен болжамдарын
тұжырымдау, берілген тапсырмаларға сәйкес эксперимент жоспарлау;
процестер мен құбылыстардың басымдығы мен кемшіліктерін бағалау.
1.2 PISA халықаралық зерттеуі тапсырмаларының ерекшеліктері
PISA Халықаралық тест тапсырмалары 15 жасар оқушының мектепте меңгерген
курстарының мазмұнын академиялық білімін өлшемейді. Халықаралық емтихан
жабдығының бірегейлігі, ол оқушылардың білімін анықтайды, есейген өмірде өзін жеке
тұлға ретінде қабылдап, мектепті сәтті аяқтауына мүмкіндік туғызады. PISA зерттеуі
оқушылардың білім мен дағды деңгейін анықтап, академиялық білімдерін әртүрлі өмірлік
жағдайларда қолдануға (өмірлік дағдылар) үйретеді [5-7].
PISA жобасындағы оқушылардың функционалды сауаттылығын бағалау
артықшылығы үш бағытта жүреді: оқу құзіреттілігі, математикалық және ғылыми
жаратылыстану сауаттылықтары.
2015 жылы зерттеудегі басымды бағыт - «ғылыми жаратылыстану сауаттылық»
бағыты болады. Тапсырма үлгілері мәтін, кесте, диаграмма, графика, карта, жарнамалық
буклет және әртүрлі нұсқаулықтардан тұрады.
Оқу сауаттылығы – жазба мәтіндерді түсінуіне, өз мақсатына жету үшін оның
мазмұның қолдануына, қоғам өміріне белсенді қатысу үшін білімі мен мүмкіншілік терін
дамытуға адами қабілеті .
Математикалық сауаттылығы - өзі тұрып жатқан әлемде математика рөлін анықтау
және түсіну, жасампаз, мүдделі және ойшыл азаматқа тән дәйектелген математикалық пікір
айту және математиканы қазіргі таңда және болашақта қажеттілікті қанағаттандыру үшін
қолдана алуына адами қабілеті.
Ғылыми-жаратылыстану сауаттылығы - нақты жағдайларда ғылыми әдіс
көмегімен шешілетін және зерттелінетін проблемаларды анықтау үшін, тәжірибе мен
бақылау негізінде қорытындыға қол жеткізу үшін жаратылыстану білімін қолдану қабілеті.
Бұл қорытындылар қоршаған ортаны және оған адам ісімен енгізілетін өзгерістерді түсіну
үшін, сонымен қоса тиісті шешімдерді қабылдау үшін қажет.
Оқушылардың оқу, математикалық және ғылыми-жаратылыстану сауаттылықтарын
тексеру үшін үш бағыт анықталды: мазмұн, іс-әрекет түрлері, жағдаяттар (4-7-кестелер)
6
4-кесте. Бағыт бойынша мазмұндық бағыттар
Математика
 мөлшер;
 кеңістік және
форма;
 өзгеріс және
қатынас;
 белгісіздік.
Жаратылыстану
 заттың құрылысы және
құрамы;
 атмосфералық өзгерістер;
 физикалық және химиялық
өзгерістер;
 қуат өткізу;
 күш және қозғалыс;
 физиологиялық өзгерістер;
 генетикалық бақылау;
 экожүйе;
 әлемдегі жер;
 географиялық өзгерістер.
Оқу
 «бірыңғай» мәтін
(прозалық туындылар,
мысалы, сипаттама, әңгіме,
түсіндірме, дәйектеме);
 «бірыңғай емес»
мәтіндер (графиктер,
пішіндер, ақпараттық
беттер және т.б.).
5-кесте. РІSА ептілік деңгейлері (құзыреттіліктері)
Математика
 елестету (стандартты қабылдаулар мен
әдістер, белгiлi алгоритмдарды қолдану;
таныс өрнектермен жұмыс; қарапайым
математикалық амалдарды орындау);
 байланыс орнату
(тапсырманың бір түрінен екінші түріне өтуі,
математикалық модельдер жасауы,
есептердің шартын шешуде әртүрлі
тәсілдерді қолдана білуі, тапсырма шешімін
интерпретациялау);
 пайымдау, ойлау (күрделi мәселелер;
ойлау және тұжырымдау; шығармашылық
тәсілдер, шешу тәсілдерін өңдеу; жалпылау;
дәлелдеу; математикалық икемділіктің кең
спектрі).
Жаратылыстану
-жаратылыстану
құбылыстарын
сипаттай
алуы,
түсіндіре білуі және
болжай
алуы;
- құбылыстарға ғылыми
түсінік
бере
білуі;
- ғылыми дәлелдерді
пайдалануы
және
тұжырымдауы.
Оқу
- ақпаратты
табу;
- мәтінді
талдауы;
- мәтін
мазмұнына
немесе
формасына
және оны
бағалауына
рефлексиясы.
6-кесте. Жағдайяттар типі
Математика
-жеке өмір;
- оқу және кәсіби
қызмет;
- қоғамдық.
Жаратылыстану
- өмірдегі
жаратылыстану;
- денсаулық;
- жер және қоршаған
- орта;
- жаратылыстану және
техника
2
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
ОРЫНДАУ
БОЙЫНША
НҰСҚАУЛАР
Оқу
- жеке мақсатта оқу (мысалы, жеке хат);
- қоғамдық мақсатты көздей отырып оқу
(мысалы, ресми құжаттар);
- кәсіби қызметте оқу (мысалы, есептер);
- білім алу мақсатында оқу (мысалы,
оқулықтар).
ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ
ТАПСЫРМАЛАРЫН
ӘДІСТЕМЕЛІК
ҰСЫНЫСТАР
МЕН
2.1 TIMSS халықаралық зерттеуінің тапсырмаларын орындау
7
бойынша әдістемелік ұсынымдар мен нұсқаулар
Математикалық бағыт
4 сынып
1-мысал. Футбол ойынында команда жеңіс үшін 3 ұпай, тең түскен
жағдайда 1 ұпай, жеңіліс тапқан жағдайда 0 ұпай алады. Зеландия
командасында 11 ұпай бар. Зеландия командасы ең аз дегенде неше ойын
ойнауы мүмкін?
Жауабы: 5
Берілген тапсырма жетік деңгейдің ашық түрдегі тапсырмасы. Оқушылар
натурал сандарға есептеу амалдарын қолдануды талап ететін көпадымды
сандық есепті шығаруы қажет. Таныс спорттық жағдаятқа берілген бұл
тапсырма стандарттық емес есеп болып табылады, сандар туралы біліммен
қатар дамыған логикалық ойлау қабілетін қажет етеді.
2-мысал. «Геометриялық фигуралар және өлшеулер» мазмұндық бөлімі:
Кестеде А және В фигуралары туралы бірнеше тұжырым келтірілген.
Берілген тұжырымдардың тура немесе тура еместігін көрсету үшін сәйкесті
торға Х белгісін қойыңдар:
Тұжырым
А және В фигураларының екеуініңде квадрат болып
табылатын жақтары бар
А жәре В фигураларының жақтарының саны бірдей.
А фигурасының барлық бұрыштары тік.
А фигурасына қарағанда В фигурасының қырлары көп
В фигурасының кейбір қырлары иілген
Дұрыс
Х
Дұрыс емес
Х
Х
Х
Х
Тапсырманың мазмұны геометриялық денелердің қасиеттері туралы
білімдерін тексеруге ғана емес, сонымен қатар кеңістік фигуралардың
проекциялық бейнесін оқи білуге құрылған тапсырма мазмұны қазақстандық
бастауыш мектептің оқу бағдарламасында қарастырылмаған. Тапсырманы
орындау күрделілігі логикалық пайымдауды қажет ететіндігінде.
3-мысал. Дұрыс жауапты таңдауға берілген қиындығы жоғары деңгейлі
8
оқу танымдық пайымдау түріне құрылған бұл тапсырма диаграммада
көрсетілген деректерді өзінше түсінуді және пайдалануды қажет етеді.
«Мәліметтерді беру» мазмұндық бөлімі:
Диаграммада Сосновой мектебінің әрбір сыныбындағы оқушылар саны
көрсетілген.
Количество учащихся
Сосновая школа
35
30
25
20
15
10
5
0
30
25
20
1
25
25
20
2
3
4
5
6
Класс
Сосновой мектебіндегі әрбір сынып бөлмесі 30 оқушыға есептелген.
Мектеп тағы ең көп дегенде неше оқушы қабылдай алады ?
А) 20
В) 25
С) 30
D) *35
Оқушыларға тапсырманы және графикті оқу, графтағы ақпаратты
пайдалану жоспарын жасақтау қажеттілігіне байланысты берілген
тапсырманы шешу көпсатылы болып табылады.
Тапсырмада «Мәліметтерді беру» бөлімі тақырыбының аясында
оқылатын материал келтірілген. Мәліметтермен жұмыс тек 5-6 сыныптың оқу
бағдарламаларына ғана енгізілген.
4-мысал. Поезд Руднидан таңғы 8 сағ 45 минутта қозғалған. Ол Барковоға
2 сағат және 18 минут өткеннен кейін келді. Поезд Барковоға қандай уақытта
келді?
А) 11 сағ 15 мин;
В) 11 сағ 13 мин;
С) *11 сағ 03 мин
D) 11 сағ 53 мин.
Қиындығы жоғары жабық түрдегі тапсырма нақты өмірлік жағдаятқа
байланысты уақыттың өлшем бірліктері туралы білімді пайдалануға құрылған
.
5-мысал. «Геометриялық фигуралар және өлшеулер» бөліміндегі
«Қолдану» аясының тапсырмасы тек симметрия түсінігіне ғана баға беріп
қоймайды, сонымен қатар берілген фигураны сала білуі, симметрия осін
жүргізе білуі бағаланады:
Жұлдыз бір фигура салуы керек. Бұл фигураның 5 қабырғасы, бір
симметрия осі болуы қажет. Жұлдыз фигураны сала бастады. Жұлдыздың
фигурасын салып аяқта.
9
Қиындығы жоғары бұл тапсырма Қазақстанның бастауыш сыныптарында
оқылмайтын материалға құрылған. Оқушылар 5 қабырғасы және 1 симметрия
осі бар фигура салған және симметрия осінен ±2 мм радиуста жаңа төбені
бейнелеген.
6-мысал. «Геометриялық фигуралар және өлшеулер» бөліміндегі жабық
түрдегі тапсырмасы. 4 сынып оқушыларына үшөлшемді кеңістіктегі
фигураларды елестете алу және онда жасырылған қорапшалар санын таба білу
қажет.
Анна бөлменің бұрышына қорапшалар жинай бастады. Қорапшалардың
өлшемдері бірдей. Ол неше қорапша пайдаланды?
А) 25
В) 19
С) *18
D) 13
Тапсырма кеңістіктік көре білу мен елестете алуға сүйене отырып тік
бұрышты параллелепипедтің көлемін білуге және өз бетінше тұжырым
жасауға негізделген.
Геометриялық білімдері болмаса да тәжірибеге сүйене отырып, сонымен
қатар фигура көлемін оны құрап тұрған бірдей заттардың санына байланысты
анықтап білулері оқушылардың жартысынан көбінің бұл тапсырманы дұрыс
орындауына мүмкіндік берді. «Жазықтықта және кеңістікте фигураларды
бейнелеу» тақырыбы Қазақстанның бастауыш мектебінің оқу бағдарламасына
енгізілмеген, тек 6 сыныпта ғана қарастырылады.
7-мысал. Дамир алғашқыда 4,8 км машинамен, сосын 1,5 км автобуспен
жүрді. Дамир қандай жол жнүрді?
А) *6,3 км;
В) 5,8 км;
С) 5,13 км;
D) 4,95 км
Оқу танымдық қолдану әрекетінің жабық тапсырмасы. Оқушылардың
есеп шығару үшін ондық бөлшек туралы түсініктері болуы керек және оларды
10
жазып, қосып білулері қажет.
«Ондық бөлшектер» тақырыбының 5-, 6-сыныптарда оқылатындығына
қарамастан қазақстандық 4-сынып оқушыларының жартысынан көбі бұл
тапсырманы дұрыс орындай білді.
8-мысал. «Мәліметтерді беру» мазмұндық бөлімі:
Мектеп директоры мектебінің оқушыларынан олардың сүйікті пәніне
қатысты жауап алды. Дөңгелек диаграммада 5 пәннің әрқайсысының қанша
оқушыға ұнайтындығы көрсетілген.
Бағанды диаграмманың қайсысында дөңгелек диаграммадағы деректер
көрсетілген?
Жауап: С
«Мәліметтерді беру» бөлімінің «Ойлау» оқу-танымдық әрекетінің
қиындығы орташа тест тапсырмасы бастауыш мектептің оқу бағдарламасына
сәйкес келмейді, 5-6 сыныптың оқулықтарында келтірілген.
11
9-мысал. «Мәліметтерді беру» мазмұндық бөлімі:
Дима достарынан олардың сүйікті түстері жөнінде сұрады. Алынған
деректерді келесі кестеде көрсетті:
Сүйікті түс
Қызыл
Жасыл
Көк
Сары
Достарының саны
4
2
6
7
Сосын Дима бұл деректерді бағанды диаграммада бейнелей бастады.
Диаграмманың салынуын аяқта.
Оқу танымдық қолдану әрекетінің қиындығы төмен тапсырмасы ерікті
құрастырмалы жауапқа негізделген.
Төртінші сынып оқушыларына қарапайым бағанды диаграммалар және
таблицалар түрінде берілген ақпараттарды оқи білуі және базалық
математикалық білімдерін көрсете білулері қажет.
8 сынып
10-мысал «Геометрия» мазмұндық бөлімі:
Роман кітаптарды тік бұрышты қораптарға жинады. Барлық кітаптардың
өлшемі бірдей. Қорапты түгелімен толтыру үшін қорапқа максимум(ең көп
дегенде) қанша кітап салуы керек?
12
Жауабы: 12 кітап
Берілген тапсырма 5 сыныптағы «Тікбұрышты параллелепипедтің
көлемі» тақырыбына сәйкес келеді. Алайда бұл тапсырманың аз мөлшерде
орындалуы оқушылардың екі параллелепипедтің көлемін біріктіре анықтай
алмауынан туындауы мүмкін. Осы тапсырманың орындалуын зерттей келе
оқушылардың кеңістік туралы зиятын дамыту үшін орта мектептің математика
курсының бағдарламасында және оқулығында кездеспейтін қарапайым
кеңістік фигураларының қасиеттерін оқып үйренудің қажеттілігі айқын
көрініп тұр деген қорытындыға келуге болады.
11-мысал. «Сандар» мазмұндық бөлімі:
P*Q=N сандар қатарынан P және Q екі бөлшек саны берілген.
Төмендегі жағдайлардың қайсысы координаталық түзудегі N санының
орнына сәйкес келеді?
Жауабы: Д
Жетік (ілгері) деңгейдегі жабық тапсырма берілген сан түзуіндегі
анықталмаған бөлшек нүктесінің орнын анықтауға бағытталған. Бұл
тапсырманы орындаушылар санының аздығы Қазақстандық мектептегі
математика оқулығында осы типтегі тапсырмаларды орындау жолдарының
13
енбегендігінен деген қорытынды шығаруға болады. Осыған байланысты
оқушылар бұл есептерді шеше алмайды және шешу тәжірибесі де жоқ. Және
де P және Q бөлшектерінің мәнін бағалау кезінде оның 1-ден кіші екендігіне
байланысты P >Q болады.
12-мысал «Мәліметтер және ықтималдық» мазмұндық бөлімі
480 оқушыдан ең сүйікті спорт түрін айтуды өтінген болатын. Нәтижесі
төмендегі кестеде берілген:
Спорт түрі
Хоккей
Футбол
Теннис
Баскетбол
Оқушылар саны
60
180
120
120
Кестедегі мәліметті пайдалана отырып дөңгелек түрінде диаграмма
тұрғызып, оны секторларға бөліңіз.
Спорт түрінің танымалдығы:
Хоккей
Теннис
Баскетбол
Футбол
Оқушылар кестедегі мәліметті пайдалана отырып дөңгелек диаграмма
тұрғызуы керек және де мәліметтердің пропорциясын дұрыс есептей алуы
қажет.
Бұл тапсырманы нақты орындау үшін оқушылар дөңгелек диаграмма
тұрғыза білуі және градустарды есептеуі қажет. Бұл тапсырма 5 сыныптағы
«Дөңгелек диаграммалар» тақырыбына сәйкес келеді.
Бұл тапсырманы орындау пайызының төмендігі 5 сыныпта аталған
тақырып өтілген соң нақтыланбайтындығында. Қазақстандық оқушылар бұл
тапсырманы толығымен орындай алмады. Секторлар дұрыс бөлінген, бірақ
жеке белгі салынбаған.
13-мысал. «Сандар» мазмұндық бөлімі:
Петр, Женя және Андрейдің баскетбол сақинасына 20 реттен доп салу
мүмкіндігі бар. Бос шаршыларды толтырыңыз.
14
Пётр
Сәтті салынымдар саны
20дан 10
Сәтті салынымдар пайызы
50 %
Женя
20дан 15
15%
Андрей
20дан 16
80%
Тапсырманың күрделілігі орташа, еркін-құрастырмалы жауап, Білім оқутанымдық тұрғыда. Оқушылар сәтті салынымдар санын пайыз түрінде
өрнектей білуі және кері есепті шығара білу қажет,
Бұл тапсырманың орташа деңгейде орындалуы 7-8 сыныптарда алған
пайыз туралы мағлұматтарының өте аздығымен сипатталады. Тапсырманы
орындау барысында оқушылар математикадан алған базалық білімдерін
қарапайым жағдайда пайдалана білуді ұсынады.
Ғылыми-жаратылыстану бағыты
4 сынып
1-мысал. «Биология» мазмұнды бөлімінің жетік деңгейдегі тапсырмасы:
Суретте гүлдеп жатқан өсімдік бейнеленген.
1
2
3
4
Осы өсімдіктің бөлімдері санмен көрсетілген. Төмендегі кестеге
өсімдіктің әрбір бөлігін, бөлігінің атқаратын қызметін жаз.
№
1
2
3
4
Өсімдіктің бөліктерінің
атауы
Гүл
Сабақ
Жапырақ
Түбір
Өсімдіктің бөліктерінің қызметі
Тұқым шығарады
Суды және қоректік заттарды өткізеді
Қоректік заттарды шыгарады
Суды,минералды және қоректік заттарды
топырақтан өткізеді
Тапсырма еркін жауапты, білімді-танымдық түрде корсетілген Білім.Бұл
тапсырма қиын,оқушыларға өсімдіктің құрамын және әр қайсысының
қызметін анықтап,сипаттау керек.
15
2-мысал. «Физикалық ғылымдар» бөлімінен жетік деңгейдегі тапсырма:
Балжанда 2 тұрақты магнит (А және В) пен бірдей 2 темір шеге бар. Ол А
магнитін, шеге магнитке тартылғанша, столдың бетімен қозғалтты. Ол В
магнитін, шеге магнитке тартылғанша, столдың бетімен қозғалтты.
Балжан А магнитінің шегені 15 см. қашықтықтан, ал В магниті 10 см.
қашықтықтан тартқанын байқады. Сырым оған екі магниттің бірдей күшті
екендігін айтты. Сен Сырыммен келісесің бе?
Бір клетканы белгіле. Жауабыңды түсіндір.
Иә
Х
Жоқ
Жауабы: Жоқ. А магниті күштірек. Себебі, ол шегені В магнитіне
қарағанда алыс қашықтықтан тартып алды.
Тапсырма оқушылардың өз білімдерін пайдалануды және ойлап,
қорытынды жасауды талап етеді.
3-мысал. Мұғалім столдың үстіне, суретте көрсетілгендей, көлемідерінің
кішірейуіне қарай үш затты орналастырды.
Ярославтың ойынша, көлемі үлкен заттың салмағы да ауырлау
болады.Сен онымен келімесің бе? Бір клетканы белгіле.
Иә
Х
Жоқ
Жауабы: Жоқ. Ол зат жасалған материалдың тығыздығына байланысты
болады. Кірпіш пенопластқа қарағанда кішірек, бірақ оның тығыздығы артық.
Сондықтан оның салмағы ауыр.
Тапсырма
еркін
құрастырылатын
жауабымен.
Оқушылардан
16
жаратылыстану ғылымдары бойынша пәндік
негізделген қорытынды жасауды талап етеді.
білімдерін
пайдаланып,
4-мысал. «География» бөліміндегі орта деңгейдегі тапсырма:
Жер күннен алатын энергияның бір түрін атап жаз.
Жауап: Жарық.
Тестке қатысушысының еркін құрастырылатын жауабын пайымдайтын
тапсырма.Бастауыш сынып оқушылары Жердің Күннен алатын энергияның
түрін сипаттай алу керек.
Оқушылар ақпараттарды, биологиялық және физикалық құбылыстарды
түсіндіріп, алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана алуы қажет.
5-мысал. «Физикалық ғылымдар» бөліміндегі төменгі деңгейдегі
тапсырма: Суретте батарейкаға жалғанған электр шамы көрсетілген.
Шам жану үшін 1нүкте мен 2 нүктелерге аталған заттардың қайсысын
жалғау қажет?
А) *Темір шеге
В) Пластмасса қасық
С) Резеңке тілім
D) Ағаш қиындысы
«Қолдану» әрекетіне бағытталған тапсырманы орындау кезінде 4 сынып
оқушысы жай ғана суретті дұрыс «оқу» арқылы бір жауапты таңдау керек.
4 сыныпқа арналған төменгі деңгейдегі халықаралық тапсырмаларды
орындау оқушылардан жай суреттер мен диаграммаларды талдауды,
кестелерді толтыруды және қысқаша жазбаша жауап жазуды талап етеді.
6-мысал. Жыртқыш-басқа жануарлармен қоректенетін жануар.Берілген
нұсқаулардың қайсысы жыртқыш аң болып саналады?
А) Бұғы;
В) *Қасқыр;
С) Сиыр;
D) Ешкі
Оқу-танымдылық іс-әрекетінің «Білу» бөліміне қатысты бұл тапсырма
оқушылардың бастауыш сыныптарда алған жануарлар әлемінің көптүрлілігі
мен жыртқыш жануарлардың негізгі белгілері туралы білімдерін
пайымдайды.Төменгі деңгейдегі тапсырмалардың сәтті орындалуы
тапсырманың қазақстандық мектептердің бағдарламасына сай және бастауыш
буында оқыту кезінде маңызды болуына байланысты. «Дүниетану»курсында
17
«Жануарлар әлемінің көптүрлілігі» тақырыбын оқыту кезінде «Жыртқыш»
деген ұғымға нақты анықтама беріледі, жырткыштарға жатқызуға болатын
жануарлар туралы дәлелдерге мысалдар келтіріледі.
7-мысал. Тау жынысында ерте кезде өскен өсімдік жапырағының ізі
табылған.
Бұл өсімдік қанша жыл бұрын тіршілік етті?
А) 1 жыл;
В) 100 жыл;
С) 1000 жыл;
D) *1 миллион жыл.
Бастауыш сыныпта, жаратылыстану курсында, оқушылар Жер бетіндегі
өсімдік әлемінің ерте кезде пайда болуы туралы алғашқы түсініктермен
танысады. Бұл тақырыпты оқыту кезінде бар көңіл тау жыныстарының
түрлері, «пайдалы қазбалар», «кен орны» сияқты ұғымдарына аударылады,
бірақ оларды қалыптастыру кезеңдері мен уақыты қарастырылмайды.
8-мысал. «Қолдану» бөліміне байланысты тапсырма:
Төмендегі суретте көрсетілген жануарлардың қайсысында омыртқа бар?
Әр жануардың қасынан бір шеңбермен белгіле. Бірінші жануардың қасында
шеңбер белгіленген.
Жануар
Омыртқасы бар
18
Жауабы: Өрмекші – В; Шаян – В; Балық – А; Арыстан– А.
4 сынып оқушыларының жоғарғы нәтиже көрсетуінің себебі «Қаңқа- дене
тірегі» , «Жануарлар әлемінің көптүрлілігі» тақырыптарын оқыту кезінде осы
сұраққа көп көңіл бөлінуіне байланысты.
9-мысал. «Қолдану» саласына байланысты тапсырма:
Ағаш пен арыстан бір-біріне мүлдем ұқсамайды. Бірақ олар тірі табиғатқа
жатады және олаға ортақ ерекшеліктер тән. Мысалы, тірі қалу үшін, оларға су
қажет.
Осыдан бөлек ағаш пен арыстанға тән, ортақ болатын тағы екі
ерекшеліктерді жаз.
Жауабы: Жауапта жоғарыдағы 2 ерекшелік көрсетілген. Мысалы: Оларға
энергия қажет. Оларға оттегі қажет. Олар қажетсіз заттарды бөліп шығарады.
Оларға күн керек. Олар өседі, дамиды, тіршілігін жояды.
Берілген тақырып бастауыш буынның «Дүниетану» курсында
қарастырылады. Оқу бағдарламасында «Өсімдіктер» мен «Жануарлар»
бөлімдерін оқытуға жеткілікті уақыт берілсе де, қазақстандық оқушылар
өсімдіктер мен жануарлар әлеміндегі табиғи құбылыстырды салыстыра
алмады.
10-мысал. «Ойлау» оқу-танымдық іс-әрекетіне арналған тапсырма:
Тимур Бауыржанға суретте көрсетілгендей 2 өткізгіш сымдары шығып
тұрған жабық қорапша берді.
Тимур Бауыржаннан қорапшаны ашпай ішінде не бар екендігін табуын
сұрады.Бауржан 2 өткізгішті суретте көрсетілгендей шам және батарейкамен
жалғады. Сол кезде шам жанды.
19
Қорапшада төмендегі заттардың қайсысы болуы мүмкін?
А)
Резеңке белдік
В)
Ағаш қарандаш
С)
Темір кілт
D)
Шыны стақан
Жауабы: С
Берілген сұрақ оқу бағдарламасының «Темір және алюминий рудалары»,
«Электр тоғы», «Электр тізбегі» тақырыптарына сәйкес келеді. Бұл
тақырыптарды бастауыш сыныптарда оқыту кезінде оқушылар электр
өткізгіштерінің практикада қолданылуымен танысады. Суретте берілген
заттардың арасынан оқушылар электр тоғын өткізетін заттарды таңдаулары
әбден мүмкін.
8 сынып
11-мысал. «Химия» бөліміне арналған жетік деңгейдегі тапсырма:
Ахмет сынауыққа аз мөлшерді ұнтақ салды. Содан кейін ол ұнтаққа
сұйықтық құйып, сынауықты шайқады. Химиялық реакция жүрді.
Химиялық реакция кезінде Сіз байқай алатын екі үрдісті сипаттаңыз.
Жауабы:
1) температураның өзгеруі;
2) газ көпіршіктерінің бөлінуі
Тапсырма орындауда химиялық реакция кезінде жүретін өзгерістерді
нақты сипаттау қабілеті мен маңызды концепцияларды түсінуі ескеріледі.
12-мысал. «Физикалық ғылымдар» бөліміне арналған жетік деңгейдегі
тапсырма:
Суретте парашютист төрт позициядан көрсетілген.
1. Секіру алдында ұшақта.
2. Парашюттің ашылуы алдында секіруден кейін
еркін құлау кезі.
20
3. Парашют ашылғаннан кейін жерге қону кезі.
4.Қонғаннан кейін бірден жерге түскен кезі.
Парашютисттің қай позициясында гравитациялық күш әсер етеді?
А) Тек 2 позицияда;
В) Тек 2 және 3 кездерде;
С) Тек 1, 2, 3 кездерде;
D) * 1, 2, 3, 4 кездерде.
Гравитациялық күш сияқты физикадағы кешенді және абстрактілі
түсініктерді сипаттап, көрсететін ілгері деңгейдегі тапсырма.
13-мысал. «Химия» бөлімінің «Ойлау» оқу-танымдық түріндегі жоғары
деңгейіне арналған тапсырма:
Даниярға белгісіз қатты заттың үлгісін берді. Ол осы заттың металл
екенін білгісі келеді. Осы заттың металл екенін қандай қасиеті бойынша
анықтауға болады?
Жауабы: металл электр тогын өткізеді. Ол оны затты, батарейканы және
шамды қарапайым электр тізбектеу арқылы дәлелдей алады. Барлығы дұрыс
қосылса шам жанады, бұл жағдайда зат металл екені анық.
Негізгі мектептің оқушылары металлды анықтай алуы және металл болу
үшін заттың қандай қасиеттері болу керектігін сипаттауы қажет.
Оқушылар кейбір ғылыми зерттеу дағдыларын демонстрациялау, сәйкес
келетін эксперименталды әдістерін таңдау мен негіздеу, әр түрлі типтегі
диаграммалар, контур карталар, сызбанұсқалар мен кестелерді біріктіру мен
ақпаратты логикалық қорытындылау, керекті ақпаратты таңдау, анализдеу
мен қорытындылау, сонымен бірге қысқаша сипаттама беру керек.
14-мысал. «Физика» бөлімінің жоғары деңгейдегі тапсырмасы:
Сұйықтықты суытқанда сұйықтық молекулаларында не байқалады?
А) Олар қозғалысын баяулатады;
В) Қозғалысын жылдамдатады;
С) Олардың мөлшері азаяды;
Д) Олардың көлемдері азаяды.
15-мысал. «География» бөлімінің орта деңгейдегі тапсырмасы:
Келесі бес тұжырымдама судың айналымында жүретін үрдістерді
сипаттайды. Теңіздің бетіндегі судың булануысу айналымының бірінші кезеңі
болып анықталады.
Судың айналымына байланысты тұжырымдарды 2 –ден 5-ке дейінгі ретте
кезекпен нөмірлеңіз.
_2__ Су буы жылы ауаға көтеріледі .
_5__ Су өзеннен теңізге ағады
21
_1__ Су теңіздің бетінде буланады
_3__ Сулы бу салқындап бұлтқа айналады
_4__Бұлт араласып, су Жерге жаңбыр ретінде құяды
Тапсырма оқушылардың логикалық ойлау қабілетін бағалауға
бағытталған. Финн оқушылары максималды жоғары көрсеткіш көрсетті. Оның
мазмұны айқын табиғи құбылыстың мысалын көрсетеді.
16-мысал. «География» бөлімінің орта деңгейдегі тапсырмасы:
Жаттығу алдында Женя өзінің жүрек қағысын өлшейді. Жүрек қағысы
минутына 70 рет соғады. Женя 1 минут жаттығады да, жүрек қағысын қайта
өлшейді. Сөйтіп ол әр минут сайын жүрек қағысын бірнеше рет өлшейді. Ол
өзінің көрсеткіштерін график түрінде көрсетті.
Оның көрсеткіштерінене қандай қорытынды жасауға болады?
А) Жүрегінің қағысы минутына 50 ретке дейін артады.
В) Жүрек қағысының артуына қарағанда азаюына аз уақыт кетеді.
С) Төрт минуттан кейін оның жүрегі минутына 80 рет соғады.
D) *Оның жүрек қағысы 6 минуттан да кем уақытта орнына келеді.
Тапсырма графикті талдауға, қабылдаған шешімді түсіндіруге және
айтуға бағытталған.
Орта деңгейдегі тест тапсырмаларын
орындау кезінде оқушылар
кестедегі ақпараттар мен графиктерді, диаграммаларды талдай алуы және
қорытынды жасаулары қажет.
17-мысал. «Генетика» бөлімінің төменгі деңгейдегі тапсырмасы:
Егіз ұл және қыз балалар дүниеге келді. Төменде бекітілген генетикалық
ақпараттаврдың қайсысы дұрыс?
А) Қыз және ұл балалар тек әкесінің генетикалық ақпаратын сақтады.
В) Қыз және ұл балалар тек анасының генетикалық ақпаратын сақтады.
С) *Қыз және ұл балалар тек анасы мен әкесінің генетикалық
ақпаратын сақтады.
D) Қыз тек анасының, ал ұл бала әкесінің генетикалық ақпаратын
сақтады.
Оқушылар төменгі деңгейлі тапсырманы орындау барысында өзінің
22
қабілетіне қарай қабылдайды сонымен қатар
қарапайым диограмаларды
және суреттерді қиын емес кестелерді базалық білімдеріне сай практикалық
тұрғыда қолданады.
18-мысал. «Химия» бөлімінің төменгі деңгейдегі тапсырма:
Көмір қышқыл газының химиялық формуласы қандай?
А) CO;
В) *СО2;
С) C;
D) О2.
Төменгі деңгейдегі тапсырма негізгі химиялық формулалардың білуін
пайымдайды.
19-мысал. «Қолдану» саласынан тапсырма:
Ыстық күнде шыны құмыраның ішіне мұздай су құйды (1-сурет).
Біраз уақыттан кейін құмыраның сыртында су тамшылары пайда болды.
(2-сурет).
Құмыраның сыртында су тамшыларының пайда болу үдерісін сипаттап
бер.
Жауабы: Конденсация үрдісі сипатталады. Бұл жерде су буының
(ауадағы)құмыра сыртымен конденсациялануына сілтеме жасалады.Мысалы:
Су тамшылары ауадағы су буынан пайда болады. Ауадағы су буы суық бетпен
жанасқан кезде сұйық суға конденсацияланады. Құмыра беті суық, себебі ол
жылуды мұздай суық суға айналдырады. Олар шыны құмыраның суық бетінен
конденсацияланған су буынан пайда болады.Тапсырма «Заттардың агрегаттық
күйі» тақырыбына арналған. Бұл сұрақ
8-сыныптың «Физика»
бағдарламасында, «Булану және конденсация» тақырыбын оқыту кезінде
қарастырылады.
2.2 PISA халықаралық зерттеуінің тапсырмаларын
бойынша әдістемелік ұсынымдар мен нұсқаулар
орындау
Математикалық сауаттылық
1-мысал. «АДАМ ЖҮРІСІ» тапсырмалар тобы
Суретте жүріп келе жатқан адамның аяқ іздері бейнелеген. Қадам
ұзындығындағы бір аяғының өкшесі мен екінші аяғы өкшесінің ара
қашықтығы – Р.
Ер азаматтардың жүрісіндегі n және P арасындағы тәуелдігі шамамен
мына формулаға негізделеді n/ P =140, ол жерде n – әр қадамның 1 мин.
23
ішіндегі саны, P – метр өлшеміндегі қадамның ұзындығы.
1-сұрақ: Осы формуланы қолдана отырып, егерде Сергей 1 мин ішінде 70
қадам жасайтын болса, Сергейдің қадамының ұзындығын табыңыз. Шешімін
жазыңыз.
Орындауды бағалау:
1) жауап толық қабылданады – 2 балл:
Код 2: 0,5 м немесе 50 см, 1/2 (өлшем бірліктерін көрсету міндетті емес).
70
70
p  0,5 ,
70  140 p ,
 140 ,
.
140
p
2) жауап жартылай қабылданады – 1 балл:
Код 1: формулаға айнымалының мәндері дұрыс қойылған, бірақ дұрыс емес
жауап берілген немесе мүлдем жоқ.
70
 140 (формулаға тек айнымалының мәні қойылған).
p
70
70  140 p ,
p  2 (формулаға айнымалының мәні
 140 ,
p
дұрыс қойылған, бірақ келесі шешімдері дұрыс емес).
Немесе
Бастапқы формуласы P=n/140 формуласына дұрыс түрлендірілген, бірақ
кейінгі шешімдері дұрыс емес.
3) жауап қабылданбайды:
Код 0: басқа жауаптар: 70 см.
Код 9: жауап жоқ.
Бұл тапсырма: 1-ші деңгейлі құзыреттілік; қарапайым математикалық
амалдарды еске түсіруді тексереді.
Мазмұн бөлімі: өзгерістер мен қатынастар.
Жағдаят: жеке өмір.
3-сұрақ: Павел өзінің қадамының ұзындығы 0,80 м екендігін біледі .
Осы формуланы қолдана отырып, Павелдің жүру жылдамдығын мин/м,
содан соң км/сағ табыңыз. Шешімін жазыңыз.
Орындауды бағалау:
1) жауап толығымен қабылданады – 3 балл:
Код 31: Екі дұрыс жауап берілген (өлшем бірлігін көрсету қажет емес)
м/мин және км/сағ:
24
n = 140 x 0,80 = 112.
Бір минутта ол жүреді 112 x 0,80 = 89,6 м.
Жылдамдығы – 89,6 м/мин.
Сонымен оның жылдамдығы – 5,38 әлде 5,4 км/сағ.
Егер екі жауабы дұрыс болса (89,6 және 5,4), жауап 31 кодымен
белгіленеді жауаптың жазылуына қарамастан. 90 м/мин және 5,3 км/сағ (89 х
60) жауабы жуықтап көрсетілсе де
 89,6; 5,4
 90; 5,376 км/сағ
 89,8; 5376 м/сағ (екінші жауап өлшем бірліктерін көрсетусіз берлісе
оқушының жауабы 22 кодпен белгіленеді).
2) жауап жартылай қабылданады – 2 балл:
Код 21: 31 кодқа сәйкес бірніш әрекет орындалды, 0,80 көбейту
жасалмаған. Мысалы, жылдамыдығын көрсеткен 112 м/мин және 6,72 км/сағ.
 112; 6,72 км/ч.
Код 22:Минуттағы жылдамдығы дұрыс көрсетілген (89,6 м/мин), км/сағ
жылдамдығы дұрыс көрсетілмеген немесе мүлдем көрсетілмеген.
 89,6 м/мин, 8960 км/сағ.
 89,6; 5376
 89,6; 53,76
 89,6; 0,087 км/сағ.
 89,6; 1,49 км/сағ.
Код 23: есептің дұрыс шешу жолы нақты көрсетілген, есеп шығаруда
өреске емес қателіктер жіберілген, 21 мен 22 кодтармен ескерілмейтін. Ешбір
жауап дұрыс болып саналмайды.
 n=140 x 0,8 = 1120; 1120 x 0,8 = 896. Оның жылдамдығы: 896 м/мин,
53,76 км/сағ.
 n=140 x 0,8 = 116; 116 x 0,8 =92,8. 92,8 м/мин → 5,57 км/сағ.
Код 24: жылдамдық тек көрсетілген 5,4 км/сағ. Аралық есептеулер мен
89,6/ мин жылдамдығы көрсетілмеген. .
 5,4
 5,376 км/сағ
 5376 м/сағ
3) жауап ішінара қабылданады – 1 балл:
Код 11: n = 140 x 0,80 = 112. Дұрыс емес әрекеттер жазылған, немесе
ештен жазылмаған.
 112
 n=112; 0,112 км/сағ
 n=112; 1120 км/сағ
 112 м/мин; 504 км/сағ
4) жауап қабылданбайды:
Код 00: басқа жауаптар.
Код 9: жауап жоқ.
Берілген тапсырма: 2 деңгейлі құзыреттілікті – байланыс орнатуды
25
тексереді.
Мазмұн бөлімі: өзгерістер мен қатынастар.
Жағдаят: жеке өмір.
2-мысал. «БАҒБАН» тапсырмасы
Бағбанда 32 м сым бар. Ол осы сыммен гүлзардың шекарасын белгілеп
алгысы келді. Ол келесі нұсқалардан гүлзардың пішінін таңдауы қажет:
Бағбан қолындағы 32 м сымның жетуі не жетпеуіне қарай әр гүлзар
пішінінің тұсындағы «Ия» немесе «Жоқ» сөзін қоршаңыз:
Гүлзар пішіні
A пішіні
B пішіні
C пішіні
D пішіні
Гүлзар шекарасын белгілеу үшін 32 м сым жете ме?
Ия / Жоқ
Ия / Жоқ
Ия / Жоқ
Ия / Жоқ
Орындауды бағалау:
1) Жауабы толығымен қабылданады – 2 ұпай.
Код 2:Барлық төрт дұрыс жауабы берілген:
A пішіні
Ия
B пішіні
Жоқ
C пішіні
Ия
D пішіні
Ия
2) Жауабы жартылай қабылданады – 1 ұпай.
Код 1: Үш дұрыс жауабы берілген.
3) Жауап қабылданбайды
Код 0: Екі немесе одан аз.
Код 9: Жауап жоқ
Берілген тапсырма: 2 деңгейлі құзыреттілікті – байланыс орнатуды
26
тексереді.
Мазмұн бөлімі: кеңістік пен пішін.
Жағдаят: оқыту.
3-мысал. «ИНТЕРНЕТТЕГІ ӘҢГІМЕЛЕСУ» тапсырмалар тобы
Марк (Австралиядағы Сиднейден) және Ганс (Алманиядағы Берлиннен)
Интернет желісінде бір бірмен жиі байланыста. Байланыс үшін олар
Интернетке бір уақытта шығу керек.
Интернетпен әңгімелесіге қолайлы уақыт табу үшін Марк әлемнің түрлі
уақыттары туралы мынадай мәліметтер тапты:
1-сұрақ: Егер Сиднейде 19.00 болса, Берлинде қандай уақыт болады?
Жауабы: ____________
Орындауды бағалау:
1) Жауабы толығымен қабылданады – 1 балл.
Код 1: Танғы 10 сағат немесе 10.00
2) Жауап қабылданбайды:
Код 0: Басқа жауаптар.
Код 9: Жауап жоқ
Берілген тапсырма: 2 деңгейлі құзыреттілікті – байланыс орнатуды
тексереді.
Мазмұн бөлімі: өзгерістер мен қатынастар.
Жағдаят: жеке өмір.
2-сұрақ: Марк пен Ганс жергілікті уақыттың 9.00 мен 16.30 уақыттары
аралығында бір-бірімен хабарласа алмайды, өйткені сол уақыт аралығында
олар мектепте болады. Жергілікті уақыттың 23.00 мен 7.00 аралығында
хабарласа алмайды, өйткені олар ұйықтайды.
Балалардың бір-бірімен сөйлесуі үшін қай уақыт ыңғайлы болып келеді?
Әр қаланың жергілікті уақытын кестеде көрсетіңіз.
Қала
Сидней
Берлин
Уақыт
Орындауды бағалау:
27
1) Жауабы толығымен қабылданады – 1 балл.
Код 1: Уақыттың екі мәні немесе арақашықтық мәндері 9 сағаттық
айырмашылығы мынадай аралықтарға тиесілі:
Сидней: 16.30 – 18.00; Берлин: 7.30 – 9.00
немесе
 Сидней: 7.00 – 8.00; Берлин: 22.00 – 23.00
 Сидней - 17.00, Берлин - 8.00 (немесе Сидней – кешкі сағат 5, Берлин –
таңғы сағат 8).
Ескерту: Жауап аралықпен берілген болса, оның шекалары есептің
мазмұнына сәйкес болуы тиіс. Егерде жауапта күнінің мезгілі (таң, кеш, түн)
көрсетілмесе уақыттың сандық мәні дұрыс, жауап дұрыс болып есіптеледі.
2) жауап қабылданбайды:
Код 0: Басқа жауаптар, қоса бір қалада уақыт дұрыс көрсетілген, басқада
дұрыс емес.
 Сидней – 8.00, Берлин – 22.00.
Код 9: жауап жоқ.
Берілген тапсырма: 3 деңгейлі құзыреттілікті – ойлауды тексереді.
Мазмұн бөлімі: өзгерістер мен қатынастар.
Жағдаят: жеке өмір.
4-мысал. «ТҮРЛІ ТҮСТІ КӘМПИТТЕР» тапсырмасы
1-сұрақ: Робертке анасы қораптың ішіне қарамай қораптан бір кәмпит алуға рұқсат
етті.
Диаграммада қораптағы әр түрлі түстегі кәмпиттердің саны көрсетілген.
Роберт қораптан қызыл кәмпитті алуының ықтималдығы қандай?
А) 10%;
В) 20%;
С) 25%;
D) 50%.
Орындауды бағалау:
1) жауабы толығымен қабылданады – 1 балл.
Код 1: 20%
2) жауап қабылданбайды.
Код 0: Басқа жауаптары.
Код 9: Жауап жоқ.
Берілген тапсырма: 1 деңгейлі құзыреттілікті – байланысты орнатуды
28
тексереді.
Мазмұн бөлімі: анықталмағандық.
Жағдаят: жеке өмір.
5-мысал. «КІТАП СӨРЕЛЕРІ» тапсырмасы
1-сұрақ: Кітап сөрелерінің бір жиынтығын жасау үшін ағаш шеберіне
мынадай бөлшектер қажет:
4 ұзын ағаш тақтай,
6 қысқа ағаш тақтай,
12 кішкентай қапсырма,
2 үлкен қапсырма және
14 бұрандалы шеге.
Ағаш шеберінде 26 ұзын ағаш тақтай, 33 қысқа ағаш тақтай, 200
кішкентай қапсырма, 20 үлкен қапсырма және 510 бұрандалы шеге бар.
Аталған бөлшектерден шебер ең көп дегенде неше кітап сөресін жасай
алады?
Жауабы:...................................
Орындауды бағалау:
1) жауабы толығымен қабылданады – 1 балл.
Код 1: 5
Код 2:
2) жауап қабылданбайды.
Код 0: Басқа жауаптары.
Код 9: Жауап жоқ
Берілген тапсырма: 2 деңгейлі құзыреттілікті – байланысты орнатуды
тексереді.
Мазмұн бөлімі: мөлшер.
Жағдаят: кәсіби қызмет.
Ғылыми-жаратылыстану сауаттылығы
1-мысал. «ЖЫЛЫЖАЙ ЭФФЕКТІСІ» тапсырмалар тобы
Мәтінді оқып сұрақтарға жауап бер.
ЖЫЛЫЖАЙ ЭФФЕКТІСІ: ШЫНДЫҚ ПА НЕМЕСЕ ҚИЯЛ МА?
Тірі ағзалардың тіршілігі үшін энергия қажет. Жер бетіндегі тіршілікті
сақтап қалатын энергия, күн сәулесінен бөлінетін, өте ыстық энергия, оның
тек кішентай ғана бөлігі жерге жетеді.
Атмосфера жердің қорғаныш қабаты – бүкіл әлемді таза ауамен
қамтамасыз ете отырып, қоршаған ортаны қажетті элементтермен
байытады.Атмосфера қабаты температура тұрақтылығын сақтайды.Ауасыз
кеңістіктегі температура тұрақсыз.
Күн сәулесінен бөлінетін энергияның үлкен бөлігі жердің атмосфера
29
қабатынан өтеді.Жер шары оның бір бөлігін сіңіреді,ал екінші бөлігін жер
бетінен кері қайтарылады. Кері қайтарған сәуле атмосфера қабатына
сініріледі. Атмосфера болмаған жағдайда жер бетінің температурасы қалыпты
жағдайдан әлде қайда жоғары болар еді. Жердің атмосфера қабаты жылыжай
сияқты сондықтан «Жылыжай эффектісі» деген термин енген. ХХ ғасыр бойы
жылыжай эффектісі айқын байқалады.
Атмосфераның орташа температурасы жоғарлағаны дәлелденген. ХХ
ғасырда температураның жоғарлауының басты себептері көмірқышқыл
газының атмосферада күрт көбеюі туралы газет бетінде және басқа баспа
сөздерде мәлімденді.
Андрей есімді оқушыны атмосферада көмірқышқыл газының көбеюі мен
жердің орташа температурасының байланысы қызықтырды .
Ол кітапханада екі сызбаны тапты.
Осы екі сызба негізінде Андрей қорытынды жасады: жердің атмосфера
қабатының орташа температурасының жоғарлауы шынымен атмосферада
көмірқышқыл газының артуына байланысты.
4-сұрақ: Оқушы Вика, Андрейдің қорытындысымен келіспейді. Ол екі
сызбаны салыстырып былай дейді, сызбаның кейбір бөліктері Андрейдің
тұжырымдамасын дәлелдемейді.
Сызбаның қай бөлігі Андрейдің тұжырымдамасын дәлелдемейді? Мысал
келтіріп, жауапты түсіндір.
Орындауды бағалау:
1) жауабы толығымен қабылданады:
Екі сызбаның бір бөлігін белгілеу қажет артуын немесе төмендеуі. Оған
тиісті түсініктеме беру керек.
 1900 ж. - 1910 ж. (шамамен) CO2 артуы байқалады, ал температура
төмендейді.
 1980 ж. - 1983 ж. CO2 газ төмендеп, ал температура жоғарылаған.
30
 Температура 1880 жылы көп өзгермеген, ал бірінші сызбада ұлғаюы
байқалады.
 1950 ж. және 1980 ж. температура жоғарламайды,ал CO2 жоғарлайды.
 1940 ж.- 1975 ж. температура көп өзгермейді, ал көмірқышқыл газының
шығарыңдысы күрт жоғарлайды.
 1940 ж. температура әлде қайда жоғары, 1920 ж.,ал көмірқышқыл
газының шығарындысы бірдей.
2) жауаптар жартылай қабылданады:
Дұрыс жылдар көрсетілген, бірақ түсініктеме берілмеген.
 1930-1933.
 1910 жылға дейін.
Бір жыл аталған (уақыт мерзімінің орынына), негізгі түсініктеме беріледі.
 1980 ж. шығарындысы төмендесе, ал температура үнемі өседі.
Екі сызықтың айырмашылығына назар аударып жыл мерзімдерін
көрсетпеген.
 Графиктің кейбір бөліктерінде температура артады,шығарыңдысы
төмендеседе.
 Бұрын шығарыңдысы көп болған емес, бірақ температура жоғарлады.
 1 сызба үнемі артады, ал 2 сызба артпайды өзгеріссіз қалады.
 Себебі басында температура жоғары, ал көмірқышқыл газы
шығарыңдысы өте төмен.
Бір сызбаның тұрақты еместігі көрсетілген .
 1910 жылы шамасында температура басында азаяды, сосын бір уақыт
мерзімінде көбейеді.
 Екінші сызбада байқалады температураның төмендеуі жердің
атмосферасында 1910 жылға дейін.
Екі сызбаның айырмашылықтарына назар аударады,бірақ түсініктемесі
толық емес.
 40-шы жылдары ауа райы ыстық,ал көмірқышқыл газы көп емес.
Сұрақ түрі: Еркін-сыңдарлы жауап.
Құзыреттілік: Ғылыми дәлелдерге сүйенген.
Мазмұны: Түсіндіруінің ғылымилығы (Ғылым туралы білім).
Қолдану аймағы: Қоршаған орта.
Контекст: Глобалдық.
Күрделік деңгейі: 4 және 5 деңгейі.
5-сұрақ: Андрей өзінің кортындысы жердің атмосфера қабатының орташа
температурасының жоғарлауы шынымен атмосферада көмірқышқыл газының
артуына байланысты деп тұжырымдайды. Ал Вика бұл асығыс жасалған
қорытынды деп есептейді. "Нақты тұжырымдама жасау үшін жылыжай
эффектісіне басқада факторларға көңіл бөлу қажет деп санаймын, кейбір
жағдайда жылыжай эффектісі тұрақты" -деді Вика .
Виканың назар аударған фактілерді атаңыз.
Орындауды бағалау:
31
1) жауабы толығымен қабылданады:
Энергияға немесе күн сәулесіне байланысты фактілер көрсетілсін.
 Күн сәулесінің жылу энергиясы немесе жер шарының өзгеру мүмкіндігі
возможное изменение положения Земли.
 Жерден қайтарылған энергия. ( «Жер» ғаламшар емес , жер қабаты).
Жердің табиғатының кейбір компонеттерін немесе қоршаған ортаның
ластануын көрсету фактілері.
 Ауадағы су тамшылары.
 Бұлттар.
 Жанартау атқылауы.
 Атмосфераның ластануы (газ, отын).
 Автокөлік газдарының өлшемі.
 Фреондар.
 Автокөлік саны.
Сұрақ түрі: Еркін-сыңдарлы жауап.
Компетенция: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүенген.
Мазмұны: Ғаламшар және жер байланыс жүйесі (Ғылыми білімі).
Қолдану аймағы: Қоршаған орта.
Контекст: Глобалдық.
Күрделік деңгейі: 6-деңгей.
2-мысал. «КИІМ» тапсырмасы
Мәтінді оқып, сұрақтарға жауап бер.
Бринтандық ғалымдар тобы "ақылды" киімдер жасап шығарған, тіл
кемістігі байқалған балаларға сөйлеуге көмектеседі. Балаға ерекше
электротекстилді сөз синтезаторына қосылған күртеше кигізіп, оның сезім
импульстерінің ұлпаларға келген түрткі арқылы түсінуге болады.
Қарапайым матадан жасалған материал, көмір қосылған жіптерінен
тоқылған олар электротоғын өткізе алады. Матаға басқан кезде белгі күшеіп
"жіп-өткізгіштен" өтеді компьютер элементтері матаның тері жақындаған
жерін анықтайды. Бұл элемент барлық электрондық аппаратқа көлемі екі
сіреңке қорапшасына қосуға болады және басқаруға.
«Ең бастысы өрілген мата импульстер өткізеді, бұл жіптердің әр түрлі
суреттер тоқылғандығына байланыстым сіз өзгерісті байқамайсыз» дейді
ғалымдардың біреуі.
Материалды жууға ,бүктуге,бір затқа байлауға болады.Ғалымдар бұл
материалды арзан өңдіріске шығаруға болады дейді.
1-сұрақ: Мәтінде берілген материалды.
Зертханада бұл ғылыми экспериментті тексеруге болады ма?
«Иә» немесе «Жоқ» белгілеңіз.
Материалды
Материал сапасын зертханада ғылымиэксперимент арқылы тексеруге болады
ма?
32
зиян келтірмей жууға болады
зиян келтірмей бір затқа байлауға болады.
зиян келтірмей бүктуге болады
арзан барша өндіріске шығаруға болады.
Иә /Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Сұрақ түрі: Кешенді жауап.
Құзыреттілік: Ғылыми сұрақтарды тануы және қойылуы.
Мазмұны: Жаратылыстану зерттеуі (Ғылыми білімі).
Қолдану аймағы: Жаратылыстану мен технологияның байланысы.
Контекст: Әлеуметтік.
Күрделік деңгейі: 4-деңгейі.
3-мысал. «МЭРИ МОНТЕГЮ» тапсырмалар тобы
Баспа сөз мақаласын оқып,келесі сұрақтарға жауап бер.
ВАКЦИНАЦИЯ ТАРИХЫ
Мэри Монтегю сұлу әйел болған. 1715 жылы табиғи шешектен тірі қалған
, бірақ бүкіл терісінде дақтар қалды. 1717 жылы, ол Түрқияда тұрды, сол
уақытта қолданылған екпе әдісін бақылады,. Екпе әдісі дені сау жас
адамдардың терісіне әлсіз табиғи шешек вирусін енгізу арқылы жүзеге
асырылды,бірақ олар жеңіл түрде өтті.
Екпенің қауіпсіз екенін сеніп, Мэри Монтегю өз ұлы мен қызына егуге
рұқсат береді. была так убеждена в безопасности прививки, что она разрешила
сделать прививку своим сыну и дочери.
1796 жылы Эдвард Дженнер сиыр шешегі туыстық ауру екпесін қолдана
отырып, табиғи шешекке қарсы антидене шығарды.Табиғи шешек екпесіне
қарағанда бұл екпеде жағымсыз әсерлері аз, және де бұл екпеден кейін өзге
адамдарға жұқтырмайды. Содан бұл тәсілді вакцинация деп атап кетті.
2 сұрақ: Аурудың қандай түрінде адамдарға вакцинация жасалынады?
A) Тұқым қуалайтын Гемофилия ауруы кезінде.
B)*Полиомиелит сияқты вирус арқылы таралатын аурулар кезінде.
C) ағзаның ішкі құрылысын қызметінің бұзылуынан болатын ауру диабет
кезінде
D)ауруға қарсы дәрі-дәрмек жоқ, кез келген аурулар кезінде.
Сұрақ түрі:Қысқаша жауап таңдау.
Компетенция: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүенген.
Мазмұны: Ғаламшар және жер байланыс жүйесі (Ғылыми білімі).
Қолдану аймағы: Денсаулық.
Контекст: Әлеуметтік
Күрделік деңгейі: 2 деңгейі.
4-сұрақ: Неліктен балалар мен кәрі адамдарға тұмауға қарсы екпе жасауға
кеңес береді? Бір себебін көрсетіңдер.
Орындауды бағалау:
1) жауабы толығымен қабылданады:
Балалар мен кәрі адамдарда имундық жүйе әлсіз басқа адамдарға
33
қарағанда деген жауап немесе соған ұқсас қабылданады.
 Бұл адамдардың ауруға қарсы тұру қабілеттері төмен.
 жастар мен кәрі адамдар өзгелерге қарағанда аурулармен жеңіл күресе
алмайды.
 Олар тұмауды тез жұқтырады.
 Олар тұмаумен ауырса, жағдайлары күрт нашарлайды.
 Себебі балалар мен кәрі адамдардың ағзалары әлсіз.
 Кәрі адамдар жиі аурады.
Сұрақ түрі: еркін-сындарлы жауап.
Құзыреттілік: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүйенген.
Мазмұны: Ғаламшар және жер байланыс жүйесі (Ғылыми білімі).
Қолдану аймағы: Денсаулық.
Контекст: Әлеуметтік
Күрделік деңгейі: 3-деңгейі.
4-мысал. «ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАРЫ» тапсырмасы
Жүйелі, қалыпты дене жаттығулар біздің денсаулығымызға пайдалы.
3-сұрақ: Жүйелі дене жаттығулардың пайдасы қандай? «Иә» немесе
«Жоқ» деген жауаптар белгіленеді.
Жүйелі дене жаттығулардың пайдасы бар ма?
Дене жаттығулары жүрек қан тамырлар жүйесінің ауруларын алдын
алуға пайдалы
Дене жаттығулары дұрыс тамақтануға әкеледі
Дене жаттығулары артық салмақтан арылуға көмектеседі
Иә немесе Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Сұрақ түрлері: "Иә" немесе "Жоқ" деген жауап таңдау.
Құзыреттілік: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүйенген.
Мазмұны: Ғаламшар және жер байланыс жүйесі (Ғылыми білімі).
Қолдану аймағы: Денсаулық.
Контекст: Тұлғалық
Күрделік деңгейі: 1-деңгейі
5-мысал. «ДИНОЗАВРЛАРДЫҢ ЖОЙЫЛУЫ» тапсырмалар тобы
65 миллион жыл бұрын болған динозаврлардың жойылуының себебін
түсіндіретін 2 болжам ұсынылған.
A болжамы (астероидпен соқтығысу)
B болжамы (жанартау атқылауы)
34
Динозаврлар алып астероидтың жер
ғаламшарымен
соқтығысу
себебінен
жойылды.Соқтығысу салдарынан жер бетін
өрт басты. Кейін жерді қараңғылық
басты,оның салдарынан өсімдіктердің өсуі
мүмкін емес болды.
Динозаврлар қатты жанартау атқылаулар
себебінен жойылды. Жанартау атқылау
салдарынан жер бетін өрт басты. Кейін
жерді қараңғылық басты,оның салдарынан
өсімдіктердің өсуі мүмкін емес болды.
Ғалымдыр осы екі болжам арқылы тәжірибе жүргізе отырып, келесі үш
деректі тапты.
1 дерек
Астероидтың
соқтығысынан
шамамен 65 миллион
жыл бұрын, Мехико
маңайында үлкен
кратер пайда болды.
2 дерек
65 миллион жыл бұрын пайда болған
таулы аймақтары, иридия өте көп
мөлшерде кездеседі. Бұл элемент
жер бетінде өте сирек кездеседі,
сонымен қатар иридия жер бетінен
төмен орналасқан,мантияда. Және де
оны астироидтың құрамын табады.
3 дерек
Шамамен 65 миллион
жыл бұрын жер бетінің
әрбір жерінен күл
қабатын тапқан. Ол күл
орман өртенген
жағдайда пайда болады.
1-сұрақ: Болжамдардың қайсысына осы үш дерек сәйкес келеді? «А»
(астероидпен соқтығысу), «В» (Жанартау атқылауы) немесе «Екеуі де» (Екі
гипотез де) деген жауаптарды әрбір жолға белгілеңіз.
Дерек
1. Кратердің пайда болуы
2. Таулы аймақтардағы Иридия
3. Күл қабаты
Осы дерек қайсы болжамды негіздейді
А / В / Екеуі де
А / В / Екеуі де
А / В / Екеуі де
Сұрақ түрлері: қысқа жауап таңдау.
Құзыреттілік: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүйенген.
Мазмұны: ғылым туралы білім
Қолдану аймағы: Жаратылыстану білімі және технология.
Контекст: глобалдық
Күрделік деңгейі: 3-деңгейі
3-сұрақ: Динозаврлар толығымен жойылып кеткендіктен, оларды тек
қазба қалдықтар арқылы табуға болады. Қазба қалдықтар туралы
дәлелдемелер дұрыс па әлде дұрыс еме пе? Әр дәлелдеменің қатарына "дұрыс"
немесе "дұрыс емес" деген жауаптарын белгілеңіз.
Қазба қалдықтар туралы дәлелдемелер дұрыс па?
Динозаврлар жойылып кеткенге дейінгі өсімдік
қалдықтары қазба жұмыстары арқылы табылды.
Қазба жұмыстары арқылы қазіргі кезде бар, ұқсас
түрлерін табуға болады.
Қазіргі кезде қазба қалдықтары қалыптасу процессі
жүрмейді.
Сұрақ түрлері: "Иә/Жоқ" жауап таңдау.
35
Дұрыс немесе дұрыс емес
Дұрыс / Дұрыс емес
Дұрыс /Дұрыс емес
Дұрыс / Дұрыс емес
Құзыреттілік: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүйенген.
Мазмұны: Ғылыми-жаратылыстану
Қолдану аймағы: Жаратылыстану білімі және технология.
Контекст: глобалдық
Күрделік деңгейі: 3 деңгейі
4-сұрақ: Біздің заманымызға дейінгі тіршілік ортасын жіне жер
экологиясын нақтырақ нұсқа алу үшін, геологияда таулы аймақтар мен қазба
қалдықтарды зерттейді. Ғалымдардың кейбір дәлелдемелері мен
тұжырымдамалы төменгі кестеде көрсетілген.
Әрбір тұжырымдамалары дәлелдемелері мен сәйкес келе ме?әрбір
тұжырымдамаға "Иә" немесе "Жоқ" жауабын белгілеңіз.
Дәлелдемелер
Жағалауларда динозаврлардың
іздері қалған.
Осы аймақта мұнай мен тас
көмірлер табылған.
Тау шыңдарында тасқа айналған
теңіз моллюскалары табылған.
Келесі тұжырымдамаларды
жасауға болама?
Осы аймақта динозаврлардың
түрлері өмір сүрген.
Біздің заманымызға дейін бұл
аймақтарда әрдайым жанартау
атқылаулары болып тұрған.
Жер тақтайшаларының
қозғалуы салдарынан теңіз
түбінен көтерілген таулар.
Иә немесе Жоқ?
Иә / Жоқ
Иә/ Жоқ
Иә / Жоқ
Сұрақ түрлері: "Иә/Жоқ" жауап таңдау
Құзыреттілік: Ғылыми сұрақтарды тануы және қойлуы.
Мазмұны: Ғылыми-жаратылыстану
Қолдану аймағы: Жаратылыстану білімі және технология.
Контекст: глобалдық
Күрделік деңгейі: 2 деңгейі
6-мысал. «ПАЙДАЛЫ ВИБРАЦИЯЛАР» тапсырмалар тобы
Баспа сөз мақаласын оқып,келесі сұрақтарға жауап бер
Ғалымдардың зерттеулері бойынша, күніне екі сағат шамасында наушник
арқылы музыка тыңдаған және аптасына бір рет би кештеріне барған
студенттердің есту сезім мүшелері орташа 10 дицебелге төмендейді. Әсіресе
олардың дыбыс қабылдау аралығы 3тен 6 кГц-ға дейін нашарлайды. Адамдар
20 Гц(0,02кГц) дан 15кГц-ға дейінгі аралықтағы дыбысты тындай алады, және
де біздің дыбыстарды қабылдау қасиеттеріміз 1-ден 6 кГц-ға дейін. «Бұл
жиелік біздің өмірімізге маңызды, себебі біздің сөзімізді анығырақ етеді», дейді профессор Рон Хоу, есту механизмін зерттеуші.
Адамның құлағы дыбыстың шығатын бағытын анықтай алады.Бұл
құбылысты жақсы түсіну үшін, профессор Хоу кішкентай шыбындардың
дыбысты қабылдау ерекшелігін зерттейді, Ormiaochracea. Бұл шыбындар өз
жұмыртқаларын шілделіктерге салады."Шілделіктер 2ден 7кГц жиелік
аралығында дыбыс шығара алады, және шыбындар бұл дыбыстарды қабылдай
алады",- дейді Хоу. Шыбындар кеңістікте шілделіктерді оңай табады. Хоу өз
36
лабораториясында шілделіктердің дыбыстарын қабылдайтын арнайы
динамиктары бар торша орнатты. Динамиктардан шыққан дыбысқа
шыбынның іс-әрекетін бақылайды.
2-сұрақ: студенттердің есту сезім мүшелері орташа 10 дицебелге
төмендейді. Әсіресе олардың дыбыс қабылдау аралығы 3тен 6 кГц-ға дейін
нашарлайды деп 3 және 4 жолда айтылған.Осы диапозонда ерекше есту
қабілеттері төмендейді бұның себебі не?
Орындауды бағалау:
1) жауабы толығымен қабылданады:
Ең бастысы дыбыстарды анық есту және сөздерді түсінуін көрсету.
 Себебі дыбыс деңгейі адамның сөйлеу диапозонына сәйкес келеді.
 Себебі бұл адаманың сөйлеу диапозоны.
 Олар адамның сөзін естімей қалуы мүмкін.
 Олардың нашар естуін және сөздердің мағынасын түсінбейтінін
білдіреді.
 Мұғалімнің айтқаның естімейді.
Сұрақ түрлері: тәуелсіз сындарлы жауап.
Құзыреттілігі: Құбылысты ғылыми дәлелдерге сүйенген.
Мазмұны: жаратылыстану сауаттылығы
Қолдану аймағы: денсаулық.
Контекст:жеке тұлғалық
Күрделік деңгейі: 3 деңгейі
4-сұрақ: 14-16 жолда Хоу профессор тәжірибесін сипатаған. Профессор
Хоу бұл шыбындардың іс-әрекетін бақылай отырып қандай негізгі мақсат
қойды?
Орындалуы бағаланады:
1)толық жауап қабылданады:
Онда дыбыстың бағытын анықтауда шыбындардың арнайы есту мүшелері
болады немесе дыбыс арқылы бағытты сезеді.
 Шыбындар дыбыстың шыққан жерін дәл анықтап,сол жерге ұшып бара
алады.
●Шілделіктің дыбысына шыбындар ұшып барады.
 Шілделіктің дыбысына шыбындар ұшып баратының тексерген.
 Шілделіктің даусын әр түрлі бағыттан келгенде, шыбынның әрекетін
көруге болады.
Дауыстың қайдан келгенін адамның білуін түсіну үшін профессор Хоу
эксперимент жүргізді. .
 Дауыстың қайдан келгенін адамның құлағы қалай анақтай алады.
 Адамның есту қабілеті дауыстын бағытын қалай анықтайтынын білгісі
келеді.
3
ОҚУШЫЛАРДЫҢ
ФУНКЦИОНАЛДЫҚ
37
САУАТТЫЛЫҒЫН
ДАМЫТУ БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫҢ НҰСҚАЛАРЫ
3.1 TIMSS халықаралық зерттеуі тапсырмаларының нұсқалары
Математикалық бағыт
4 сынып
1-тапсырма. «Ойлау» бөліміне арналған тапсырма:
Мұғалiм Дастанға кесте беріп, кестеде дұрыс деректер бейнеленген
диаграмманы көрсетуін сұрады.
Ол төменде көрсетілген диаграммалардың қайсысын таңдау керек?
Аты-жөнія
Сара
Пётр
Зарина
Куралай
Жинаған қаржысы
22 зеда
15 зедов
17 зедов
10 зедов
25
Сбережения (в зедах)
Сбережения (в зедах)
25
20
15
10
5
0
Сара
Пётр
Сбережения (в зедах)
Сбережения (в зедах)
25
15
10
5
0
Сара
15
10
5
0
Зарина Куралай
20
20
Сара
Пётр
Зарина Куралай
Сара
Пётр
Зарина Куралай
25
20
15
10
5
0
Пётр Зарина Куралай
2-тапсырма. «Геометриялық фигуралар және өлшеулер» мазмұндық
бөліміндегі тапсырма:
Жоғарыда кескінделген фигураларды іріктеп алу үшін, Соня кестенi
38
пайдаланды. Әр фигуранығ қасиетіне сәйкес белгілейтін әрiптi тиiстi кестенің
торына жазыңыз. А фигурасы үшiн жасалынып койған.
4 қабырғасы болады
4 қабырғасы
болмайды
Барлық қабырғаларының ұзындықтары
тең
А
F
D
Барлық қабырғаларының ұзындықтары
тең емес
C
E
B
3-тапсырма. «Сандар» бөлімінің «Қолдану» облысындағы тапсырма:
Өнімдер
Жұмыртқалар
Ұн
Сүт
4
8 шыны аяқ
1
шыны аяқ
2
Кестеде көрсетiлген өнiмдердi 6 адамға құймақ пiсiру үшiн пайдаланады.
Саша 3 адам үшiн құймақ пiсiргiсi келедi. Келесi кестеге Сашаға 3 адамға
құймақ пiсiру үшiн, қанша өнiм керек екенін жазыңыз. Кестеде оған талап
етiлетiн жұмыртқалардың саны көрсетiлген.
Жұмыртқалар
Ұн
Сүт
2
______шыны аяқ
_____ шыны аяқ
4-тапсырма. «Сандар» бөліміндегі жетік деңгейдегі тапсырма:
Cергей  жазылған санның iшiнен  салу керек санды алу үшiн бiр-ақ
ережені пайдаланады? Бұл қандай ереже?
5-тапсырма.
тапсырмасы:
«Мәліметтерді
беру»
39
бөлімінің
жетік
деңгейдегі
А және Б сыныптарында 40 оқушыдан бар. А сыныбында Б сыныбына
қарағанда қыздар көп. Нешеге көп?
А) 14;
В) 16;
С) 24;
D) 30.
6-тапсырма. «Геометриялық фигуралар және
өлшеулер» бөліміндегі жоғары деңгейлік тапсырмасы:
Суретте
тiктөртбұрыштың
екi
қабырғасы
салынған. Осы тiктөртбұрыштың басқа екі қабырғасын
жалғастырып салыңыз.
7-тапсырма. «Сандар» бөлімінің орта деңгейіндегі тапсырмасы:
Антон мысығының қанша тартатынын белгiсi келді. Алдымен ол өзі
өлшеніп, таразының 57 кг көрсететiнiн көрiп алды. Содан соң ол мысығын
қолына алып, таразыға тұрды да, 62 кг көрсететiнiн көрiп алды. Оның мысығы
неше кг тартады?
8-тапсырма. «Геометриялық фигуралар және өлшеулер»
бөліміндегі төменгі деңгейлік тапсырмасы:
Квадрат 7 бөлiкке бөлініп кесілді. Әрбір өлшемдері мен
пішіндері бірдей 2 үшбұрышқа Х белгiсін белгіле.
8 сынып
9-тапсырма. «Білу» оқу-танымдық іс-әрекетінің тапсырмасы:
Компанияның 5 мейрамханасы бар. 5 мейрамханадағы қызметкерлердің
саны: 12, 18, 19, 21 және 30 адам.
5 мейрамханадағы қызметкерлердің орташа медианасы қандай?
10-тапсырма. «Геометриялық фигуралар және өлшеулер» бөліміндегі
«Ойлау» іс-әрекетінің тапсырмасы:
40
Мына формулалардың қайсысы PQR үшбұрышының тiкбұрышты
үшбұрыш екенін көрсетеді?
А) 3 2  4 2  5 2 ; В) 5  3  4 ;
С) 3  4  12  5 ; D) 3  5  4
11-тапсырма. «Алгебра» бөлімінің «Ойлау» оқу-танымдық қызметінің
күрделілігі жоғары тапсырмасы:
Дима квадраттардың жүйелігін құрайды. Ол әр жолы квадрат
қабырғасының ұзындығын бір санға ғана арттырады. Төменде бiрiншi үш
квадраттың тізбегі кескінделген.
А. Бесінші квадраттың ауданы қандай болады?
А) 100 см2;
В) 64 см2;
С) 25 см2;
В. n нөмірлі квадраттың ауданы қандай болады?
D) 10 см2.
12-тапсырма. «Қолдану» бөлімінің тапсырмасы:
1
Жұмысшы құбырдың бөлігін кесті. Ол кескен кесектің ұзындығы 3 м
5
құрайды. Құбырдың бастапқы ұзындығы неше метр болды?
А) 8 м;
В) 12 м;
С) 15 м;
D) 18 м.
13-тапсырма. «Қолдану» бөлімінің тапсырмасы:
Ағаш кесегiнің ұзындығы 40 см тең. Оны 3 бөлiкте кестi. Бөлiктердiң (см)
ұзындығы 2х-5; х +7; х +6. Ең ұзын кезегінің ұзындығы неге тең?
41
Ғылыми-жаратылыстану бағыты
4 сынып
1-тапсырма.
«География»
бөлімінің
тапсырмасы: Жердің Қыртысы
Суретте Жердің құрылысы бейнеленген:
Жердің сыртқы қабаты Жер қыртысы деп
аталады. Жер қыртысы неден тұрады? Екі мысал
көрсет.
2-тапсырма. «Ойлау» бөліміне арналған тапсырма:
Табиғатта бір-бірімен қоректенетін жануарларды жыртқыштар деп
атайды. Әлсізі күштісіне жем болады. Төмендегі түсініктердің қайсысы дұрыс.
Дұрыс жауабын белгіле.
Өткір тісті жануарлар жыртқыштар деп аталады
Жыртқыштар жемтіктеріне қарағанда үлкен болады
Үлкен жануарлар жемтік бола алмайды
Кейбір жануарлар жыртқыш, әрі жемтік бола алады
Дұрыс
А
А
А
А
Дұрыс емес
В
В
В
В
3-тапсырма. «Биология» бөлімінің жетік деңгейдегі тапсырмасы:
Аралда алып тасбақаның бір еркегі тіршілік етеді. Бұл тірі қалған жалғыз
тасбақа. Тасбақаның осы түрі жойылып кетпес үшін, осы тасбақа тұқым
қалдыра ала ма?
Ия
Жоқ
4-тапсырма.
«Физикалық
ғылымдар»
бөлімінің
жоғары
деңгейдегі тапсырмасы:
Бұршақтар темір сызғышқа
суретте көрсетілгендей маймен
бекітілген. Сызғышты бір жағынан
қыздырады.
Бұршақтар
қандай
кезекпен
сызғыштан
ажырай
бастайды?
А) 1; 2; 3; 4; 5;
В) 5; 4; 3; 2; 1;
С) 1; 3; 5; 4; 2
D) Барлығы бір мезетте
5-тапсырма. «Биология» бөлімінің орта деңгейлі тапсырмасы:
Қанат пен Ғалияда екеуінде бірдей күнбағыс тұқымы болды. Екеуі бірдей
42
екі гүл ыдысына бөлме өсімдігін септі. Содан кейін олар әр ыдысқа бір
тұқымнан отырғызды. Қанат отырғызған өсімдіктің біреуін өз үйінде, Ғалия
өз үйінде күтіп, баптап өсірді. Біраз уақыттан кейін балалар өсірген
өсімдіктерін салыстыру барысында өсімдіктің өсу деңгейлерінің әр түрлі
екендігін байқады.
Қанат пен Ғалия өсірген өсімдіктеріне әр түрлі күтім көрсетті. Бұл қандай
өзгешелік болуы мүмкін? Бір мысал келтір.
6-тапсырма. «Физикалық ғылымдар» бөлімінің орта
деңгейдегі тапсырмасы:
Сен сабан шөппен су бетін үрлеген кезде жоғарыға
көтерілетін су көпіршіктері пайда болатынын көресің. Неліктен
көпіршіктер жоғары көтеріледі?
7-тапсырма. «Биология» бөлімінің төменгі деңгейдегі тапсырмасы:
Төменде көрсетілген жануарлардың қайсысы шөлді жерлерде тіршілік
етеді?
8-тапсырма. «Физикалық ғылым» бөліміндегі төменгі деңгейдегі
тапсырмасы: Төмендегі үш дененің- ағаш, темір, пеноплас- көлемі мен пішіні
бірдей. Осы денелердің салмақтары туралы дәлелдемелердің қайсысы дұрыс?
43
А) Ағаш дене бәрінен ауыр;
В) Темір дене бәрінен ауыр
С) Пенопластан жасалынған дене бәрінен ауыр
Д) барлық үш дененің салмақтары бірдей
8 сынып
9-тапсырма. «Білу» іс-әрекетіне тапсырма:
Екі материк су арқылы бөлінген. Геологтар осы екі материктің бір кездері
бір-бірімен байланыста болғанына дәлелдемелер іздеді. Осы ойдың
дұрыстығын дәлелдейтін тастанумен байланысты қандай факті дұрыс?
Таңдаулы жауаптар:
Екі континенте табылған жойылып кеткен жанауарлардың бірдей түрі
Екі жерде де тастанған жануарлардың бірдей түрі
Бірдей тастану
10-тапсырма. «Ойлау» іс-әрекетіне тапсырма:
Үлкен қалаларда автокөліктердің көбеюінен ауадағы көмірқышқыл
газының мөлшері артады. Қала басшысы көп ағаштар отырғысы келеді. Қала
басшысының ұсынысымен келісесіз бе?
Ия
Жоқ
11-тапсырма. «Ойлау» іс-әрекетіне тапсырма:
Суретте таудың екі жағындағы әр-түрлі деңгейдегі биіктікте болатын
ауаның орта
температурасы, жауын-шашын мөлшері, желдің бағыты
көрсетілген. Биіктіктің қай деңгейінен джунглиді көру мүмкіндігі бар?
Облака и выпадающие
осадки
Господствующий ветер
Уровень моря
А) 1 деңгей;
12-тапсырма.
В) 2 деңгей;
С) 3 деңгей;
«Биология» бөліміне «Тұқым
44
D) 4 деңгей
қуалаушылық
және
генетикалық материал» тақырыбы бойынша «Қолдану» әрекетіне арналған:
Суретте Мэнкс тұқымының 2 мысығы
көрсетілген. Бұл тұқымды мысықтардың
құурықтары
кішкентай
немесе
мүлдем
болмайды.
Ата-аналары Мэнкс тұқымды болатын,
бірге өскен екі марғаудың құйрықтары ұзын бола ма?
Бір клетканы белгіле. Жауабыңды түсіндір.
Иә
Жоқ
3.1 PISA халықаралық зерттеуі тапсырмаларының нұсқалары
Математикалық сауаттылық
1-тапсырма. «АЛМА АҒАШТАРЫ» тапсырмалар топтамасы
n =1
n =2
n =3
n =4
1-сұрақ: Кестені толтырыңдыр:
n
1
2
3
4
5
Алма ағаштар саны
1
4
Қылқан жапырақты ағаштар саны
8
2-сұрақ: Жоғарыда көрсетілген кезектілік бойынша алма ағаштары мен
қылқан жапырақты ағаштардың саны келесідей есептеледі: алма ағаштар саны
= n2, қылқан жапырақты ағаштар саны = 8n, где n – егілген алма ағаштардың
қатары. n әр белгісіне алма ағаштардың саны айналасына егілген қылқан
жапырақты ағаштардың санына тең келеді?
Шешімін жазып алыңыз.
3-сұрақ: Фермер өз үлесіндегі алма ағаштар санын көбейткісі келеді. Бұл
жағдайда тез көбейетіні не: егілетін алма ағаштар саны әлде қылқан
жапырақты ағаштардың саны?
Жауапты түсіндіріп жазыңыз.
45
2-тапсырма. «КУБИКТЕР» тапсырмасы
1-сұрақ: Суретте a-дан f-ке дейінгі әріптермен
белгіленген 6 кубик бейнеленген. Олардың
әрқайсысы үшін мына ереже орындалады:
кубиктің
қарама-қарсы
жағындағы
дөңгелекшелер қосындысы әр уақытта 7-ге тең
болады.
Берілген кестені кубиктің төменгі жағындағы
сәйкесінше дөңгелекшелер санына тең болатындай етіп толтыр.
(а)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
3-тапсырма. «ТОНАУ» тапсырмасы
1-сұрақ: Теледидардағы бағдарламада журналист төмендегі диаграмманы
көрсетіп, «Диаграммадан 1998 жылға қарағанда 1999 жылы тонау санының
күрт өскенін байқауға болады», – деді.
Бір жылдағы тонаулар саны
Журналист диаграммаға қарап дұрыс қорытынды жасады деп ойлайсыз
ба? Жауабыңыздың түсініктемесін жазыңыз.
4-тапсырма. «ТҰРМЫСТЫҚ ҚАЛДЫҚТАР» тапсырмасы
1-сұрақ: Оқушыларға қоршаған орта пәнінің үй тапсырмасы ретінде
кейбір тұрмыстық қалдықтардың ыдырауына қанша уақыт қажет екені туралы
ақпарат жинақтау тапсырмасы берілді.
Тұрмыстық қалдықтар
Ыдырау уақыты
46
Банан қабығы
Апельсин қабығы
Картон қораптары
Сағыз
Газеттер
Полстиролдан жасалған ыдыс
1-3 жыл
1-3 жыл
0,5 жыл
20-25 жыл
Бірнеше күн
100 жылдан артық
Оқушы бұл мәліметтерді бағанды диаграммада кескіндегісі келеді.
Бұл мәліметтерді кескіндеу үшін бағанды диаграмманы қолдану мүмкін
болмайтындығының бір себебін көрсетіңіз.
5-тапсырма. «БАСПАЛДАҚ» тапсырмасы
1-сұрақ: Суретте 14 сатысы бар баспалдақ бейнеленген, баспалдақтың
биіктігі 252 см. 14 сатының әрқайсысының биіктігі қандай?
6-тапсырма. «ОЙЫН КУБИКТЕРІ» тапсырмасы
2-сұрақ: Оң жақ суретте екі ойын кубиктері
бейнеленген. Бұл ойын кубиктерінің ерекшелігі бар,
олар үшін келесі ереже орындалады:
Кубиктің
қарама-қарсы
жақтарындағы
нүктелердің қосындысы жетіге тең.
Сіз қарапайым картонды қиып, бүктеп және
желімдеу арқылы ойын кубигін жасай аласыз. Бұны
әр түрлі тәсілдермен жасауға болады. Төменде нүктелері салынған кубиктің
төрт түрлі жазбасы көрсетілген.
Қай жазбалардан қарама-қарсы жақтарындағы ұпайлардың қосындысы 7ге тең болатын кубикті жасауға болады? Кестедегі әрбір жолдың тұсында
тұрған «Иә» немесе «Жоқ» сөзін қоршаңыз.
Жазбасы
Ереже орындалама:
47
І
ІІ
ІІІ
ІV
кубтың қарама-қарсы жақтарындағы ұпайлардың қосындысы 7-ге тең
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Ғылыми-жаратылыстану сауаттылығы
1-тапсырма. «СҮТ» тапсырмалар тобы
Келесі ақпарттарды оқып, сұрақтарға жауап беріңіз:
СҮТ - сүтқоректілердің балалары тұтынатын ең алғаш қорек.
Сүттің құрамында олардың ана сүтінде болатын денсаулығына қажетті
қоректік заттардың болуы өте маңызды.
Төменгі кестеде үш сүтқоректілердің сүтінің негізгі құрамы берілген.
Олар: сиыр, қасқыр және адам. Кестеде келтірілген мәлімет 100 г сүттің
құрамындағы орташа майдың, нәруыздің, көмірсулардың өлшемі берілген .
Заттар
Май
Нәруыз
Көмірсу
Сиыр сүті (г)
3,9
3,4
4,9
Қасқыр сүті (г)
9,6
9,2
3,4
Ана сүті (г)
4,0
1,4
7,0
Қасқырлардың арасында өсіп, қасқыр сүтін қорек еткен балалар туралы
аңыздар мен әңгімелер бар. Осындай аңыздың бірінде ежелгі заманда Европа
ормандарында өмір сүрген бала туралы айтылады. Бұл аңыздың шын оқиға
немесе ойдан шығарылғандығын осы кестені қолдана отырып дәлелдеуге
болады.
1-сұрақ: Бұл кестені қолдана отырып аңыздың шын екенін дәлелдеңіз.
2-сұрақ: Бұл кестені қолдана отырып шындыққа жанаспайтындығын
дәлелдеңіз. Сіз құрамындағы майы мен нәруыздардың мөлшері әр түрлі сүтті
сатып алуыңызға болады.
Дана «Айналайын» сүтінің көк және ақ қаптамадағы екі түрлі сүт сатып
алады. Қаптаманың сыртындағы құрамындағы май мен нәруыз жөніндегі
ақпарат екеуінде де берілген.
«Айналайын», ақ қаптама ( 100г.)
Майлар
Нәруыздер
3,9 г
«Айналайын», көк қаптама ( 100 г.)
Майлар
Нәруыздер
3,4 г
0,0 г
3,4 г
3-сұрақ: Сүтті бөлме температурасында қалдырсақ (мысалы, 20 oC)
бірнеше уақыттан соң, ол ашып кетеді. Соған қоса сүтте тығыз түйіршіктер
пайда болады. Дана тығыз түйіршектердің неден тұратынын білгісі келеді.
Ол 100 г ақ қаптамадағы және 100 г көк қаптамадағы сүтті 20 оС
температурада ұстайды. 4 күннен соң екі сүт те ашып кетеді. Ол екі сүтте де
тығыз түйіршіктердің бірдей екенін байқады .
Қаптамадағы ақпаратты қолдана отырып, екі тұжырымның қайсысы осы
48
тығыз түйіршіктерге байланысты зерттеуге сәйкес келетінін көрсетіңіз
A) Тығыз түйіршіктер тек майдан тұрады .
B) Тығыз түйіршіктер тек нәруызден тұрады.
C) Тығыз түйіршіктер нәруыз бен майдан тұрады.
D) Тығыз түйіршіктердің май мен нәруызден тұратынын анықтауға
болмайды.
4-сұрақ: Сүттің құрамындағы майлар адамға энергия көзі ретінде
қолданыла алады.
Сүттің құрамындағы басқа заттар - көмірсу, минерал және су. Осылардың
қайсысы адамға энергия көзі ретінде қолданыла алады?
«Иә» немесе «Жоқ» белгілеңіз.
Заттар
Көмірсулар
Минералдар
Су
Энергия көзі
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
2-тапсырма. «АНТИБИОТИКТЕР» тапсырмасы
ДӘРІГЕРГЕ БАРУ
«Сәлеметсіз бе, дәрігер. Мен Сізге қатты жөтелгендіктен келдім. Мен
төрт күннен бері жөтелудемін және күннен күнге жөтел күшеюде. Сіз бұдан 2
ай бұрын осылай жөтел болғанда жазып берген антибиотиктерді қабылдадым,
алайда бұл жолы олар маған көмектеспеді».
«Сіз маған келіп дұрыс жасадыңыз. Алайда, сіз өз - өзіңізді емдеуге
әрекеттенәп
дұрыс
жасамадыңыз:
антибиотиктерді
дәрігердің
тағайындауынсыз ешқашан қабылдауға болмайды. Мен сіздің тамағыңыздың
артқы қабырғасынан қақырықты сынауға алып, оны талдауға жіберемін.
Осылайша, біз немен айналысатынымызды біліп, мен сізге сәйкес келетін
емделу жолын белгілей аламын».
1-сұрақ: Жоғарыда келтірілген сұхбатта ауырған адамның жөтелден
айығуы үшін антибиотиктер қабылдағаны туралы айтылады.
Антибиотиктер төмендегілердің қайсысына тікелей әсер етеді?
А) Жөтелге;
В) Ауыруға;
С) Бактерияларға;
D) Вирустарға
Науқас
сілекейінің
антибиограммасы
Антибиограмма
алу
үшін
науқастың
сілекейіндегі
микроағзаларды Петри шыдысына
салынды.
A, B, C, D және E
- бес
антибиотиктері қолданылды. Үш күн
өткеннен соң микроағзалардың саны көбейді, бірақ оларды өлтіретін
49
антибиотиктердің қасында емес.
Науқастың сілекейінің антибиограммасы арқылы
тұжырымдамаға келе ала ма? «Иә» немесе «Жоқ».
Антибиограммаға сүйеніп, келесі қорытындылар дұрыс па?
Науқастың тамағындағы микроағзаларға бір де бір антибиотиктің
әсері жоқ
А антибиотигі науқастың тамағында табылған микроағзаларға қарсы
әсері бар
С антибиотигі науқастың тамағында табылған микроағзаларға қарсы
әсері бар
дәрігер
келесі
Иә немесе Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
3-тапсырма. «ЖЕРДЕГІ АУАНЫҢ ТЕМПЕРАТУРАСЫ» тапсырмасы
Өткен ғасыр бойы жер атмосферасының орташа температурасы көтерілді.
Газеттер мен периодтық баспада температураның көтерілуінің негізгі себебі
атмосферадағы көмірқышқыл газы мөлшерінің артуы.
1-сұрақ: Антарктида мен Гренландиядағы мұздың еруі, жердегі
температураның көтерілуіне байланысты. Болашақта полярлық мұздардың
еруі, бүкіл әлемдегі жағалауларда орналасқан елдер үшін үлкен әсерін
тигізеді.
Болашақта бұл әсер негізінен қайдан, неден көрінуі мүмкін?
4-тапсырма. «ТІС КАРИЕСІ» тапсырмалар тобы
Біздің аузымызда өмір сүретін бактериялар тіс кариесінің пайда
болуының басты себебі. 18 ғасырдың басынан, қант қамысынан қант алына
бастағаннан бері тіс кариесіне байланысты проблема туындады.
Қазіргі уақытта біз тіс кариесі туралы көп ақпарат білеміз. Мысалы:
 Қантпен қоректенетін бактериялар кариес себебі.
 Қант қышқылға айналады.
 Қант тістің күреукесін бұзады.
 Уақытында тісті тазалау, кариесті болдырмайды.
1-сұрақ :Тіс кариесі кезіндегі бактериянің рөлі қандай?
A) Бактериялар тістің күреукесін түзеді;
B) Бактериялар қант түзеді;
C) Бактериялар минералдар түзеді;
D) Бактериялар қышқыл түзеді.
50
2-сұрақ: Графикте қанттың қолданылуы және кариестің басқа елдердегі
жиілігі көрсетілген. Графикте әр ел нүктемен белгіленген.
Келесі тұжырымдамалардың
қайсысы графикте көрсетілген
мәліметтерді растайды?
A) Кейбір елдерде адамдар
тісін басқа елдерге қарағанда жиі
шаяды.
B)
Адам
қантты
көп
мөлшерде
қолданған
сайын
кариес пайда болуы қаупі
артады.
C) Соңғы жылдары кариеспен
ауратындардың саны артуды
D) Соңғы жылдары елдерде
қантты қолдану артуда
3-сұрақ:
Кейбір
елдерде
кариес ауруына шалдыққандардың саны көп
Ғылыми эксперимент жүргізу арқылы, тіс кариесіне байланысты
сұрақтарға жауап ала аламыз ба? «Иә» немесе «Жоқ» белгілеңіз.
Ғылыми эксперимент жүргізу арқылы, тіс кариесіне байланысты
сұрақтарға жауап ала аламыз ба?
Құбыр суына фтордың қосылуы тіс кариесінің проблемасын шеше ме ?
Тіс дәрігеріне жиі көріну қажет пе?
Иә немесе
жоқ?
Иә / Жоқ
Иә / Жоқ
4-сұрақ: Келесі берілген Сізге қаншалықты қызықты? Әр жолда бір торды
белгілеңіз.
Өте қызықты
а) Тісті бұзатын бактериялардың
микроскоппен көру
б) Тіс кариесіне қарсы тұратын
вакцина туралы білу
с) Құрамында қанты жоқ тағамдар
да кариесті тудыратынын түсіну
51
Қызықты
Аз қызықты
Қызықсыз
Қорытынды
Білім берудегі нәтижеге бағытталған қазіргі амалдар оқушылардың оқу
дайындығына өзгерістер енгізуді талап етеді. Халықаралық зерттеулер кезінде
алынған тәжірибені пайдалану қажет. Мақсаттарының талдауы мен
өлшеуіштер ерекшеліктері, халықаралық зерттеулер өткізу барысында
оқушылармен оқу жұмыстарын жүргізу де ерекше көңіл аударуға қажетті,
қазақстандық оқушыларға қиындық туғызатын тапсырмаларды анықтады:
- іс-әрекет амалын анықтауда қай білім саласына жатқызатыны түсініксіз
тапсырмалар;
- қосымша ақпаратты енгізуді талап ететін тапсырмалар (сондай-ақ,
жағдаят тапсырмасы сипатталған щеңберінен шығып кететін), немесе, қарамақарсы «Артығырақ» ақпарат пен «Артық» мәліметі бар тапсырмалар;
- «Білу», «Қолдану», «Ойлау» бөлімдеріндегі дәстүрлі емес сұрақтарды
түсінбеу;
- ерекше құрылған сұрақтардың бірнеше жауабын ұсыну;
- өзара байланысқан бірнеше сұрақтан тұратын кешенді немесе
құрылымдық жобалық тапсырмалар;
- жауаптары бірнеше үлгіде жазылатын (жауапты таңдау, сөзді не санды
жазып алу, қысқа не толық негіздеме беру), әртүрлі тақырыпта және форматта
берілген, шектеулі уақытта шығарылатын, бір тапсырмадағы жобалық
түріндегі көптеген тапсырмалар;
- алған білімдерін пайдалана алмау және күнделікті өмірге тән шынайы,
өмірлік жағдаяттарда пайдалана білу;
- кесте, диаграмма, сызба түрінде берілген ақпаратты өзінше түсіндіре
алмау, кеңістік көрінісінің жеткілікті дамымағандығы;
- алған пәндік білімдерін кіріктере алмауы.
Сөйтіп, халықаралық зерттеулерді шешетін тапсырмалар бойынша
әдістемелік ұсыныстары мен нұсқаулығы, сондай-ақ оқушылардың
функционалдық сауаттылығын дамытатын тапсырмалар үлгілері бар құрал
PISA, TIMSS халықаралық зерттеулеріне дайындау үшін пайдалы болар.
Әрбір сұрақ-тапсырма үшін оның негізгі сипаттамасы, халықаралық шкала
бойынша тапсырмалардың қиындығы көрсетілген. Бұл оқушы қабілетін
мектепте оқып жүрген кезінде алған білімін пайдалануға, пәнаралық және
практикалы-бағытталған мазмұнды түрлі есептерді шешуге, келешекте әрі
қарай оқуға және қоғамда табысты әлеуметтену үшін математикалық және
жаратылыстану ғылыми сауаттылығын дамытуға бағытталған.
52
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары // Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы. – Астана, 2012. – 19б.
2. TIMSS-2007 в Казахстане: Национальный отчет об итогах
международного исследования //Б.К. Дамитов, С.Ж. Ногайбаланова, А.Ж.
Байзакова, Б.Г. Салимова. – Астана: НЦОКО, 2009. – 124с.
3. Результаты международного исследования оценки учебных достижений
учащихся 4-х и 8-х классов общеобразовательных школ Казахстана (TIMSS2011): Национальный отчет. – Астана: НЦОСО, 2013. – 237 с.
4. Международное исследование TIMSS»: Методическое пособие. – Астана:
НЦОСО, 2012. – 75 с.
5. Национальный отчет по итогам международного исследования PISA2009 в Казахстане //Т.М. Амреева, У.М. Абдигапбарова, Ж.Р. Азмаганбетова,
Ж.Н. Базарбекова, Н.Т. Байгелова. – Астана: НЦОКО, 2010. – 155 с.
6. Основные результаты международного исследования образовательных
достижений 15-летних обучающихся PISA-2012 //А.Култуманова и др. – Астана:
НЦОСО, 2013. – 283 с.
7. PISA Халықаралық зерттеу: Әдістемелік құрал. – Астана: ҰББСБО, 2012.
– 123 б.
8. Международная программа PISA. Примеры заданий по чтению,
математике и естествознанию. – М.: Центр оценки качества образования ИСО
РАО, 2003. – 99 с.
9. Ковалева Г.С., Краснянская К.А. Примеры заданий по математике. – М.:
Центр оценки качества образования ИСО РАО, 2006. – 42 с.
10. Ковалева Г.С., Кошеленко Н.Г., Краснянская К.А., Смирнова Е.А.
«Концептуальные подходы к оценке учебных достижений по математике и
естествознанию в международном сравнительном исследовании TIMSS». –М.:
ИСМО ЦОКО РАО, 2008. – С.15-23.
53
Мазмұны
Кіріспе ................................................................................................... ... 3
1
1.1
1.2
2
2.1
2.2
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша
халықаралық зерттеулер тапсырмаларының ерекшеліктері
4
.................................................................................
TIMSS халықаралық зерттеуі тапсырмаларының ерекшеліктері 4
PISA халықаралық зерттеуі тапсырмаларының ерекшеліктері .. 6
Халықаралық зерттеулердің тапсырмаларын орындау бойынша
әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулар ......................................... 8
TIMSS халықаралық зерттеуінің тапсырмаларын орындау
бойынша әдістемелік ұсынымдар мен нұсқаулар ........................ 8
PISA халықаралық зерттеуінің тапсырмаларын орындау
бойынша әдістемелік ұсынымдар мен нұсқаулар ........................ 23
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша
тапсырмалардың нұсқалары ..........................................
3.1 TIMSS халықаралық зерттеуі тапсырмаларының нұсқалары .....
3.2 PISA халықаралық зерттеуі тапсырмаларының нұсқалары ........
Қорытынды ..............................................................................................
3
54
38
38
45
52
Введение
В условиях расширения информационного пространства и вхождения в
мировое сообщество, возросшей ролью образования в формировании человеческих
ресурсов, как критериев уровня социально-экономического развития страны, важно
ориентировать систему образования к новым требованиям. В соответствии с
Национальным планом действий по развитию функциональной грамотности
школьников на 2011-2016 годы в рамках ВОУД 2015 года будет оцениваться
функциональная грамотность учащихся. Задания на проверку функциональной
грамотности школьников впервые были включены в тесты ВОУД в 2014 году [1].
Под функциональной грамотностью понимается «способность использовать
знания, умения и навыки, приобретенные в школе для решения широкого
диапазона жизненных задач в различных сферах человеческой деятельности, а
также в межличностном общении и социальных отношениях». Виды
функциональной грамотности, которые будут оцениваться в РК в рамках внешней
оценки учебных достижений учащихся: грамотность чтения; математическая
грамотность; естественнонаучная грамотность.
Важным инструментом внешнего оценивания качества образования являются
международные мониторинговые исследования PISA, TIMSS. Одним из главных
показателей качества знаний и умений учащихся в аспекте международных
сравнительных исследований также выступает функциональная грамотность.
Результаты участия казахстанских школьников в данных исследованиях
свидетельствуют о недостаточном уровне сформированности функциональной
грамотности. В 2015 году общеобразовательные школы Республики Казахстан
снова примут участие в международных исследованиях PISA (сравнительная
оценка математической и естественнонаучной грамотности, также понимания
текстов различного типа 15-летних учащихся) и TIMSS (сравнительная оценка
математической и естественнонаучной грамотности учащихся 4-х и 8-х классов).
Как обозначено в Государственной программе развития образования на 20112020 годы и Национальном плане действий по развитию функциональной
грамотности школьников на 2011-2016 годы, необходимо улучшить результаты
казахстанских общеобразовательных школ в международных сравнительных
исследованиях PISA и ТIMSS. В связи с этим, казахстанское образование должно
быть ориентировано на развитие навыков у детей применять знания в
разнообразных учебных и жизненных ситуациях, межличностном общении и
социальных отношениях.
Данное пособие предназначено учителям математики, физики, географии,
биологии, химии, языков и литературы учащимся в целях подготовки к
международным исследованиям PISA,TIMSS. В пособие включены методические
рекомендации и инструкции по решению заданий международных исследований, а
также варианты заданий по развитию функциональной грамотности учащихся и
примеры заданий, которые были использованы в международных исследованиях
образовательных достижений учащихся.
55
1
ОСОБЕННОСТИ
ЗАДАНИЙ
ИССЛЕДОВАНИЙ
ПО
РАЗВИТИЮ
ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ
МЕЖДУНАРОДНЫХ
ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ
1.1 Особенности заданий международного исследования TIMSS
Международное сравнительное мониторинговое исследование качества
математического и естественнонаучного образования TIMSS является первым
мониторинговым исследованием в области общего образования, которое
позволяет
проследить
тенденции
развития
математического
и
естественнонаучного общего образования с 1995 года (проводится каждые 4
года). В исследовании оцениваются образовательные достижения учащихся 4х классов начальной школы и учащихся 8-х классов [2-4].
Математическое направление
Тестовые задания математического цикла, представленные в
исследовании TIMSS качества школьного образования, разработаны согласно
структуре оценки TIMSS (Assessment Frameworks). В соответствии с данной
структурой оценивание результатов математической подготовки учащихся
проведено в контексте содержательных блоков и видов учебнопознавательной деятельности (таблица 1).
Таблица 1 – Распределение тестовых заданий по математике
Содержательные блоки
50%
4 класс
Числа: Натуральные числа;
обыкновенные и десятичные дроби;
числовые выражения и уравнения;
последовательности и зависимости
30%
30%
35%
15%
40%
40%
20%
8 класс
Числа: Натуральные числа;
обыкновенные и десятичные дроби;
целые числа; отношения, проценты
и пропорции
Алгебра: Зависимости;
алгебраические выражения;
уравнения/выражения и функции
Геометрия: Геометрические
измерения; геометрические фигуры;
расположение и движение фигур
Геометрические фигуры и и 20%
измерения: Точки, отрезки и углы;
изображение фигур на плоскости и в
пространстве
20% Данные и вероятность:
Представление данных:
Организация и интерпретация
Интерпретация данных;
данных; организация и
организация и представление
представление данных
данных; вероятности
Виды учебно-познавательной деятельности
Знание
35% Знание
Применение
40% Применение
Рассуждение
25% Рассуждение
Каждый блок содержит несколько тем, включенных в учебные
программы математики большинства стран-участниц исследования (табл.1).
Выполняя задания содержательного блока Числа, школьники 4 класса
56
должны понимать связь между единицами измерения, уметь преобразовывать
одну единицу измерения в другую (минуты в секунды или дни в часы).
Натуральные числа являются основной для выполнения учащимися
начальных школ элементарных математических операций.
Тестовые задания содержательного блока Геометрические фигуры и
измерения направлены на выявление умений четвероклассников определять,
анализировать свойства и характеристики линий, углов, а также различных
геометрических фигур.
Выполняя задания содержательного блока Представление данных,
школьники должны продемонстрировать умение чтения и интерпретации
данных таблиц, диаграмм и графиков, представлять выводы, основанные на
анализе таких данных.
Содержательный блок Числа для учащихся 8-х классов включает не
только понимание целых и натуральных чисел, обыкновенных и десятичных
дробей, пропорций и процентов, но и демонстрацию умений их использования
при решении различных задач.
Тестовые задания содержательного блока Алгебра содержат вопросы,
направленные на определение числовых закономерностей и использование
алгебраических символов при решении математических ситуативных задач.
Выполняя задания содержательного блока Геометрия, учащиеся должны
уметь анализировать свойства и характеристики двух и трехмерных
геометрических фигур, длины сторон, размеры углов и представлять
обоснованные ответы.
Содержательный блок Данные и вероятность включает задания на
представление и интерпретацию данных, графиков и таблиц.
Естественнонаучное направление
Тестовые задания естественнонаучного цикла разработаны согласно
структуре оценки TIMSS. В соответствии с данной структурой оценивание
результатов естественнонаучной подготовки учащихся проведено в контексте
содержательных блоков и видов учебно-познавательной деятельности
(таблица 2).
Таблица 2 – Распределение тестовых заданий по естествознанию
Содержательные блоки
45%
4 класс
Биология: Характеристики и
жизненные процессы в организмах;
жизненные циклы организмов,
размножение и наследственность;
взаимодействие организмов с
окружающей средой; человек и его
здоровье; экосистемы
35%
20%
57
8 класс
Биология: Характеристики и
жизненные процессы в организмах;
клетки и их функции; жизненные
циклы организмов, размножение и
наследственность; разнообразие,
адаптация и естественный отбор;
человек и его здоровье; экосистемы
Химия: Классификация и состав
веществ; свойства веществ;
химические процессы
Продолжение таблицы 2
1
2
35%
20%
40%
35%
25%
3
4
20% География и астрономия:
География и астрономия:
Строение Земли, характеристики
Структура Земли и ее физические
оболочек Земли, природные
характеристики; земные процессы,
ресурсы; процессы на Земле,
циклы и история; ресурсы Земли и
циклы, геологическая история
охрана окружающей среды; Земля в
Земли; Земля в Солнечной
Солнечной системе
системе
25% Физика: Физические состояния и
Физика и химия:
Классификация и свойства
изменения в веществах; источники
веществ; источники энергии,
энергии, тепловые явления; световые и
тепловой эффект и температура;
звуковые явления; электрические и
сила и движение
магнитные явления; силы и движение
Виды учебно-познавательной деятельности
Знание
35% Знание
Применение
35% Применение
Рассуждение
30% Рассуждение
Результативность участников тестирования оцениваются по видам
учебно-познавательной деятельности (далее – УПД) – Знание, Применение и
Рассуждение. Все виды мыслительной деятельности, выполняемые
школьниками, имеют разное процентное содержание (табл.3).
Таблица 3 – Учебно-познавательные деятельности
Виды УПД
Знание
Познавательные области
Воспроизводить по памяти естественнонаучные факты; определять
понятия и термины; описывать организмы, процессы, связи; приводить
примеры, иллюстрирующие знание; демонстрировать знания об
использовании приборов и материалов
Применение
Сравнивать сходные черты или различия; классифицировать заданные
объекты; использовать модели, диаграммы, рисунки; находить связь,
решения; интерпретировать информацию; объяснять различные явления
Рассуждение
Анализировать, решать проблемы; обобщать; интегрировать знания о
различных разделах естествознания; формулировать гипотезы и выводы;
планировать эксперимент в соответствии с поставленными задачами;
оценивать преимущества и недостатки процессов, явлений
1.2 Особенности заданий международного исследования PISA
Международный тест PISA не замеряет академические знания
обучающихся – содержание школьных курсов, которые освоил 15-летний
школьник. Уникальность инструментария международного экзамена в том,
что он определяет те умения обучающихся, которые будут способствовать
успешности выпускника школы к полной реализации себя как личности во
взрослой жизни. Исследование PISA определяет уровень умений и навыков
обучающихся применять академические знания в различных жизненных
58
ситуациях (жизненные навыки) [5-7].
Приоритетами оценивания функциональной грамотности школьников
проекта PISA являются три направления – читательская компетентность,
математическая и естественнонаучная грамотность.
В 2015 году приоритетным направлением исследования будет
«Естественнонаучная грамотность», предполагающая не только краткие, но и
свободно-конструируемые ответы участников тестирования. Формат заданий
включает текст, таблицы, диаграммы, графики, карты, рекламные буклеты и
различные инструкции.
Под грамотностью чтения понимается способность учащихся к
осмыслению письменных текстов и рефлексии на них, использования их
содержания для достижения собственных целей, развития знаний и
возможностей для активного участия в жизни общества. Оценивается не
техника чтения и буквальное понимание текста, а понимание и рефлексия на
текст, использование прочитанного для осуществления жизненных целей.
Математическая грамотность – способность человека определять и
понимать роль математики в мире, в котором он живет, высказывать хорошо
обоснованные математические суждения и использовать математику так,
чтобы удовлетворять в настоящем и будущем потребности, присущие
созидательному, заинтересованному и мыслящему гражданину.
Естественнонаучная грамотность – способность использовать
естественнонаучные знания для выделения в реальных ситуациях проблем,
которые могут быть исследованы и решены с помощью научных методов, для
получения выводов, основанных на наблюдениях и экспериментах. Эти
выводы необходимы для понимания окружающего мира и тех изменений,
которые вносит в него деятельность человека, и для принятия
соответствующих решений.
Для
проведения
проверки
читательской,
математической
и
естественнонаучной грамотности были выделены три направления:
содержание, виды деятельности, ситуации (таблица 4-7).
Таблица 4 – Компетенции PISA
Математика
 воспроизведение
(простых математических
действий, приемов, процедур);
 установление связей (между
данными из
условия задачи при решении
стандартных задач);
 рассуждения (широкий спектр
математических умений)
Естествознание
 описание, объяснение и
прогнозирование
естественнонаучных
явлений;
 понимание научных
исследований;
 интерпретация научной
аргументации.
59
Чтение
 нахождение
информации;
 интерпретация
текста;
 рефлексия на
содержание текста
или на форму
текста и его
оценка.
Таблица 5 – Содержательные области направлений
Математика
Естествознание
 количество (понимание единиц
измерения, расчётов, абсолютных величин
и показателей, относительных размеров,
числовых диаграмм и схем; использование
арифметического мышления,
множественных представлений чисел,
устного счета, калькуляции, и оценка
обоснованности результатов);
 пространство и форма (пространственные и плоские геометрические формы и
отношения, т.е. геометрический материал;
схемы, свойства объектов, их
расположение; пространственная
визуализация);
 изменение и отношения (зависимость
между переменными в различных
процессах, т.е. алгебраический материал;
изменения в системах взаимосвязанных
объектов, когда элементы влияют друг на
друга; использование математических
моделей для описания и
прогнозирования);
 неопределенность (вероятностные и
статистические явления и зависимости,
имеющие непосредственное отношение к
современному информационному
обществу; определение и обобщение
информации, встроенной в набор данных).
 структура и
свойства вещества;
 атмосферные
изменения;
 физические и
химические
изменения;
 передача энергии;
 силы и движение;
 физиологические
изменения;
 генетический
контроль;
 экосистемы;
 Земля во
Вселенной;
 географические
изменения.
Чтение
 «сплошные»
тексты
(прозаические
произведения,
например,
описание,
повествование,
объяснение,
аргументация);
 «не сплошные»
тексты (графики,
формы,
информационные
листы и др.).
Таблица 6 – Типы ситуаций
Математика
 личная;
 обучение и
профессиональная
деятельность;
 общественная.
Естествознание
 естествознание
 в жизни;
 здоровье;
 земля и
окружающая среда;
 естествознание
 и техника
60
Чтение
 чтение для личных целей (например,
личных писем);
 чтение для общественных целей
(например, официальных документов);
 чтение в профессиональной
деятельности (например, отчетов);
 чтение для получения образования
(например, учебной литературы)
2 МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ И ИНСТРУКЦИИ ПО
РЕШЕНИЮ ЗАДАНИЙ МЕЖДУНАРОДНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
2.1 Методические рекомендации и инструкции по решению заданий
международного исследования TIMSS
Математическое направление
4 класс
Пример 1. В соревнованиях по футболу команда получает 3 очка за
победу; 1 очко при ничьей; 0 очков при проигрыше. У команды Зедландии 11
очков. Какое наименьшее количество игр могла бы сыграть команда
Зедландии?
Ответ: 5
Данное задание открытого типа продвинутого уровня. Учащимся
необходимо решить многошаговую числовую задачу, требующую проведения
операции вычисления с натуральными числами. Данное задание со знакомой
спортивной ситуацией является нестандартной, требует не только знаний
чисел, но и достаточное развитое логическое мышление.
Пример 2. Содержательный блок «Геометрические фигуры и измерения»:
В таблице приведено несколько утверждений о фигуре А и В. Поставь в
соответствующую клетку таблицы знак Х, чтобы показать, верным или
неверным является данное утверждение.
Утверждение
У обеих фигур А и В есть грань, которая является квадратом
У фигур А и В одно и то же число граней.
У фигуры А все углы прямые.
У фигуры В больше рёбер, чем у фигуры А
Некоторые рёбра фигуры В изогнутые
Верно
Х
Неверно
Х
Х
Х
Х
Содержание задания, направленное не только на проверку знаний о
свойствах геометрических тел, но и умения читать проекционное изображение
пространственной фигуры, определять истинность утверждений относительно
сравнения свойств куба и пирамиды, не изучается в учебных программах
казахстанской начальной школы. Сложность выполнения задания
61
заключалась в логике рассуждений.
Школьникам необходимо применить знания геометрических терминов,
таких как квадрат, ребро, прямой угол и представить собственный ответ,
соглашаясь или отрицая представленные утверждения.
Количество учащихся
Пример 3. Задание высокого уровня сложности учебно-познавательного
вида Рассуждение с выбором правильного ответа требует интерпретации и
использования данных, представленных в диаграмме.
Содержательный блок «Представление данных»:
На диаграмме показано число учащихся в каждом классе Сосновой
школы.
35
30
25
20
15
10
5
0
Сосновая школа
20
1
25
2
20
3
25
Класс
4
30
5
25
6
Каждая классная комната в Сосновой школе рассчитана на 30 учащихся.
Какое самое большое число учащихся может еще принять эта школа?
А) 20
В) 25
С) 30
D) *35
Решение данного задания считается многоступенчатым, поскольку
учащимся необходимо было прочитать задание и график, разработать
стратегию использования информации, содержащейся в графе.
В задании изложен материал, изучаемый в рамках тематики блока
«Представление данных». Работа с данными включена только в учебные
программы 5-6 классов.
Пример 4. Поезд отправился из Рудного в 8 ч. 45 мин. утра. Он прибыл в
Барково через 2 часа и 18 минут. В какое время поезд прибыл в Барково?
А) 11 ч. 15 мин;
В) 11 ч. 13 мин;
С) *11 ч. 03 мин;
D) 11 ч. 53 мин.
Задание закрытого типа высокого уровня сложности из контекста
реальной жизненной ситуации с применением знаний о единицах измерения
времени.
Пример 5. Задание из области «Геометрические фигуры и измерения»
области «Применение» оценивает не только понятие симметрии, но и умение
начертить заданную фигуру, проводить ось симметрии.
Жулдыз должна нарисовать фигуру. У этой фигуры должно быть 5
сторон, одна ось симметрии. Жулдыз начала рисовать фигуру. Дорисуй
фигуру Жулдыз.
62
Данное задание высокого уровня сложности, составлено на материале,
который не изучается в начальной школе Казахстана. Учащиеся построили
верную фигуру, у которой 5 сторон и 1 ось симметрии и изобразили новую
вершину в радиусе ±2 мм от оси симметрии.
Пример 6. Задание закрытого типа блока «Геометрические фигуры и
измерения». Учащимся 4-х классов необходимо представить фигуру в
трехмерном пространстве и найти количество коробок скрытых в ней.
Анна складывает коробки в углу комнаты. Все коробки одного размера.
Сколько коробок она использовала?
А) 25
В) 19
С) *18
D) 13
Задание предполагает знание объема прямоугольного параллелепипеда и
умения
представлять
самостоятельное
заключение,
опираясь
на
пространственное представление и воображение. Тема «Изображение фигур
на плоскости и в пространстве» не включена в учебную программу начальной
школы, рассматривается только в 6 классе.
Пример 7. Дамир сначала проехал 4,8 км на машине, а затем он проехал
1,5 км на автобусе. Какое расстояние проехал Дамир?
А) *6,3 км;
В) 5,8 км;
С) 5,13 км;
D) 4,95 км.
Задача
закрытого
типа
учебно-познавательной
деятельности
«Применение». Школьникам для решения задачи необходимо показать
понимание десятичных дробей и умение записывать и складывать их.
Более половины казахстанских четверокласников справились с данным
заданием, несмотря на то, что тема «Десятичные дроби» изучается в 5 и 6
классах.
63
Пример 8. Содержательный блок «Представление данных»:
Директор школы провёл опрос учащихся своей школы относительно их
любимых предметов. На круговой диаграмме показано скольким учащимся
нравится каждый из 5 предметов.
На какой столбчатой диаграмме показаны те же данные, что и на круговой
диаграмме?
Ответ: С
Тестовое задание содержательного блока «Представление данных»
учебно-познавательной деятельности «Рассуждение» среднего уровня
сложности не соответствует учебной программе начальной школы,
представлено в учебниках 5-6 классов.
Пример 9. Содержательный блок «Представление данных»:
Дима спросил у своих друзей, какой у них самый любимый цвет.
Полученные данные он представил в следующей таблице.
Затем Дима начал изображать эти данные на столбчатой диаграмме.
Закончи построение этой диаграммы.
Любимый цвет
Число друзей
64
Красный
Зеленый
Синий
Желтый
4
2
6
7
Задание, предполагающее свободно-конструируемый ответ, вид учебнопознавательной деятельности «Применение» низкого уровня сложности.
Учащимся четвертых классов необходимо продемонстрировать базовые
математические знания, прочитать информацию, представленную в виде
простых столбчатых диаграмм и таблиц.
8 класс
Пример 10. Содержательный блок «Геометрия»:
Роман укладывает книги в прямоугольную коробку. Все книги
одинакового размера. Какое максимальное количество книг, которое
полностью заполнит коробку?
Ответ: 12
Предложенное задание соответствует учебной программе 5 класса теме
«Объём прямоугольного параллелепипеда». Однако невысокий процент
выполнения данного задания связан, возможно, с некоторыми затруднениями,
которые вызывают у школьников решение задач на совместное применение
двух объёмов прямоугольных параллелепипедов.
Анализ выполнения данного задания свидетельствует о необходимости
65
развития пространственных представлений, изучения простейших свойств
стереометрических фигур, важность которых для интеллектуального развития
учащихся не вызывает сомнения, но не находит должного отражения в
программах и учебниках по математике для средней школы.
Пример 11. Содержательный блок «Числа»:
P и Q представляют собой две дроби на числовой линии, приведённой
ниже PQ = N. Какое из этих показывает положение N на координатной
прямой?
Ответ: D
Задание закрытого типа продвинутого уровня направлено на определение
точки из предложенной числовой линии, представляющей неопределенные
дроби.
Низкий процент выполнения данного задания может быть по причине
того, что его содержание не включено в учебники математики казахстанской
школы, и учащиеся не имеют соответствующей практической базы их
решения, соответственно и опыта работы. Также вероятны ошибки при оценке
значений дробей - так, P и Q на рисунке указаны как меньше 1, при этом P  Q
.
Пример 12. Содержательный блок «Данные и вероятность»:
480 учащихся попросили назвать их любимые виды спорта. Результаты
представлены в этой таблице.
Вид спорта
Хоккей
Футбол
Теннис
Баскетбол
Количество учащихся
60
180
120
120
Используя табличные данные, постройте круговую диаграмму и
66
обозначьте её секторы.
Популярность видов спорта:
Хоккей
Теннис
Баскетбол
Футбол
Учащиеся должны рассчитать правильные пропорции из табличных
данных и представить их в круговой диаграмме.
Для выполнения данного задания учащиеся должны уметь строить
круговые диаграммы, рассчитывать градусы. Вопрос соответствует теме
«Круговые диаграммы» 5 класса.
Пример 13. Содержательный блок «Числа»:
У Петра, Жени и Андрея есть по 20 попыток попасть мячом в
баскетбольное кольцо. Заполните пустые квадраты.
Количество удачных попаданий
Процент удачных попаданий
Пётр
10 из 20
50 %
Женя
15 из 20
15%
Андрей
16 из 20
80%
Задание среднего уровня сложности, предполагающее свободноконструируемый ответ, учебно-познавательной деятельности «Знание».
Учащимся необходимо узнать, какую часть, выраженную в процентах,
занимает количество удачных попаданий и решить обратную задачу.
Средний процент выполнения свидетельствует, что у учащихся
отсутствует сформированное понятие «процент» в связи с недостаточной
актуализацией знаний в 7- 8 классах. Задание предполагает умение учащихся
применять базовые математические знания в простых ситуациях.
Естественнонаучное направление
4 класс
Пример 1. Задание из содержательного блока «Биология» продвинутого
уровня:
На рисунке изображено цветущее растение.
67
1
2
3
4
Части этого растения обозначены цифрами. Запишите в приведенную
ниже таблицу название каждой из частей растения и опишите ее назначение.
№
1
2
3
4
Название части растения
Цветок
Стебель
Лист
Корень
Назначение части растения
Образует семена
Переносит воду и питательные вещества
Производит питательные вещества
Переносит воду, минеральные и питательные
вещества из почвы
Представленное задание предполагает свободно-конструируемый ответ,
учебно-познавательного вида деятельности «Знание». Задание является
сложным, учащимся предлагается определить строение растения и описать
назначение каждого из них.
Пример 2. Задание из области «Физические науки» продвинутого уровня:
У Балжан есть два магнита (А и В) и два одинаковых металлических
гвоздика. Она двигала магнит А вдоль стола до тех пор, пока гвоздик не
притянулся к магниту. Она двигала магнит В вдоль стола до тех пор, пока
гвоздик не притянулся к магниту.
Балжан обнаружила, что магнит А притянул гвоздик с расстояния 15 см,
а магнит В притянул гвоздик с расстояния 10 см. Сырым сказал, что оба
магнита одинаково сильные. Согласен ли ты с Сырымом?
Отметь одну клетку. Объясни свой ответ.
Да
Х
Нет
Ответ: Нет. Магнит А сильнее, потому что притянул гвоздик с большего
расстояния, чем магнит В.
68
Задание требует от учащихся умения применить свои знания, рассуждать
и делать выводы.
Пример 3. Учитель положила на стол три предмета, расположив их в
порядке уменьшения объема, как показано на рисунке.
Ярослав считает, что предметы большего объема весят больше. Согласен
ли ты с ним? Отметь одну клетку.
Да
Х
Нет
Ответ: Нет. Это зависит от плотности материала. Кирпич меньше чем
пенопласт, но он плотнее, поэтому весит больше.
Задание со свободно-конструируемым ответом, требует от учащихся
умения использовать предметные знания естественнонаучных концепций и
представить обоснованные выводы.
Пример 4. Задание из области «География» среднего уровня:
Напишите название одного из видов энергии, которую Земля получает от
Солнца.
Ответ: Свет.
Задание предполагает свободно-конструируемый ответ участника
тестирования. Школьники начальных классов должны описать вид энергии,
которую Земля получает от Солнца. Учащиеся должны уметь
интерпретировать информацию, объяснять биологические и физические
явления, применять полученные знания в повседневных ситуациях.
Пример 5. Задания низкого уровня из области «Физических наук»:
На рисунке изображена электрическая лампочка, соединенная с
батарейкой.
Какой из следующих предметов надо подсоединить к точкам 1 и 2, чтобы
лампочка загорелась?
А) *Железный гвоздь;
В) Пластмассовую ложку.
С) Полоску резины;
D) Деревянную палочку.
При выполнении задания, направленного на такой вид учебнопознавательной деятельности как «Применение», четвероклассники должны
«прочитать» достаточно простой рисунок и выбрать правильный ответ.
69
Выполнение заданий международного теста низкого уровня сложности,
подготовленных для учащихся 4-х классов - участников тестирования, требует
умения интерпретировать простые рисунки и диаграммы, заполнять таблицы
и предоставлять короткие письменные ответы.
Пример 6. Хищник – животное, которое питается другими животными.
Какое из указанных животных является хищником?
А) Олень;
В) *Волк;
С) Корова;
D) Коза.
Задание такого вида учебно-познавательной деятельности «Знание»
предполагает знание учащихся начальной школы разнообразия животного
мира и основных признаков хищных животных.
Успешность выполнения задания низкого уровня сложности явился
результатом того, что он соответствует учебной программе казахстанской
школы и актуализируется на протяжении всего курса обучения начальной
школы. В курсе «Познания мира» при изучении темы «Разнообразие мира
животных» дается точное определение понятия «Хищники», приводятся
примеры, подтверждающие принадлежность хищников к этой группе
животных.
Пример 7. В горной породе найден отпечаток листа растения, которое
росло очень давно.
Сколько примерно лет назад росло это растение?
А) Один год;
В) Сто лет;
С) Одну тысячу лет;
D) *Один миллион лет.
В курсе естествознания начальной школы учащиеся знакомятся лишь с
первичными представлениями о древности происхождения мира растений на
Земле. При изучении данной темы акцент делается на видах горных пород,
понятиях «полезные ископаемые», «месторождения», но не рассматриваются
время и этапы их формирования.
Пример 8. Задания из области «Применение»:
Какие из животных, нарисованных ниже, имеют позвоночник? Отметьте
70
одним кружком рядом с каждым животным. Для первого животного уже
отмечен один из кружков.
Животное
Имеет позвоночник
Ответ: Паук – В; Краб – В; Рыба – А; Лев – А.
Четвероклассники продемонстрировали достаточно высокий результат,
возможно в связи с освещением содержания данного вопроса при изучении
тем «Скелет – опора тела», «Разнообразие мира животных».
Пример 9. Задания из области «Применение»:
Дерево и лев очень не похожи друг на друга. Но они относятся к живой
природе и имеют общие особенности. Например, чтобы выжить, им обоим
нужна вода.
Запишите две другие особенности, которые имеют и дерево, и лев.
Ответ: В ответе представлены две особенности из указанных выше.
71
Примеры: Им нужна энергия. Им нужен кислород. Они выделяют ненужные
вещества. Им нужно солнце. Они растут, развиваются и умирают.
Данная тема рассматривается в курсе «Познание мира» начальной школы.
Несмотря на то, что учебной программой на изучение темы отводится
достаточного времени в разделе «Растения» и в разделе «Животные»,
казахстанские школьники не смогли провести сопоставление природных
явлений животного и растительного мира.
Пример 10. Задание учебно-познавательного вида деятельности
«Рассуждение»:
Тимур дал Бауржану закрытую деревянную коробочку с двумя
выходящими из нее проводами, как показано на рисунке ниже.
Тимур попросил Бауржана, не открывая коробочки, угадать, что
находится внутри нее. Бауржан соединил два этих провода с лампочкой и
батарейкой так, как показано на рисунке, после чего лампочка загорелась.
Что из перечисленного могло быть в коробочке?
А)
Резиновый ремешок
В)
Деревянный карандаш
С)
Металлический ключ
D)
Стеклянный стаканчик
Ответ: С
Данный вопрос соответствует учебной программе казахстанской школы тема «Железная и алюминиевая руды», изучение тем «Электрический ток»,
«Электрическая цепь». При изучении данной темы уже в начальной школе
учащиеся знакомятся с практическим применением электрического провода.
Из предметов, представленных на рисунке, учащиеся вполне могут выбрать
предмет, обладающий признаком проведения электрического тока.
8 класс
Пример 11. Задание из области «Химии» продвинутого уровня:
72
Ахмет высыпал немного порошка в пробирку. Затем он добавил в
порошок жидкости и взболтал пробирку. Произошла химическая реакция.
Опишите два процесса, которые могли бы Вы наблюдать во время
химической реакции.
Ответ:
1) изменение температуры;
2) пузырьки от газа.
Выполнение предполагает понимания важных концепций и умения четко
описывать изменения, происходящие во время химических реакций.
Пример 12. Задание из области «Физические науки» продвинутого
уровня:
На рисунке изображён парашютист в четырех местах.
1. В самолете перед прыжком.
2. В свободном падении после прыжка перед
раскрытием парашюта.
3. Приземление на землю после раскрытия
парашюта.
4. На земле сразу после приземления.
В какой позиции на парашютиста действует гравитационная сила?
А) Только в позиции 2;
В) Только в местах 2 и 3;
С) Только в местах 1, 2, 3;
D) *В местах 1, 2, 3, 4.
Задание продвинутого уровня направлено на демонстрацию понимания
комплексных и абстрактных концепций в области «Физики» – описание силы
гравитации.
Пример 13. Задание из области «Химия» учебно-познавательного вида
деятельности «Рассуждение» высокого уровня:
Данияру дали образец неизвестного твердого вещества. Он хочет знать
является ли вещество металлом. Запишите одно свойство, которое он может
увидеть и проверить, и каким образом это свойство поможет определить,
является ли вещество металлом.
Ответ: Металл проводит электричество. Он может сделать обычную
электрическую цепь с веществом, батареей и лампочкой. Когда соединит все
правильно и лампочка загородится, то вещество скорее всего металл.
Учащимся основной школы необходимо определить свойства металла и
описать какими свойствами должно обладать вещество, чтобы быть металлом.
Учащиеся демонстрируют некоторые научные исследовательские
73
навыки, выбирают и обосновывают соответствующие экспериментальные
методы, соединяют и интерпретируют информацию из различных типов
диаграмм, контурных карт, графиков и таблиц, выбирают соответствующую
информацию, анализируют и делают выводы, также предоставляют краткие
пояснения.
Пример 14. Задание из области «Физики» высокого уровня:
Что происходит с молекулами жидкости, когда жидкость охлаждается?
А) *Они замедляют движение.
В) Они ускоряют движение.
С) Они уменьшаются в количестве.
D) Они уменьшаются в размере.
Выполнение задания требует демонстрации понимания концепции,
связанной с фундаментальными принципами естествознания.
Пример 15. Задание из области «Географии» среднего уровня:
Следующие пять утверждений описывают процессы, происходящие при
круговороте воды. Испарение воды с поверхности моря определяется как
первая стадия круговорота воды.
Пронумеруйте другие утверждения от 2 до 5 в том порядке, в каком они
следуют друг за другом в круговороте воды.
_2__ Водяной пар поднимается в тёплый воздух.
_5__ Вода течет по реке к морю.
_1__ Вода испаряется с поверхности моря.
_3__ Водяной пар охлаждается и превращается в облака.
_4__ Облака перемещаются, и вода падает на землю в виде дождя.
Задание предполагает оценивание логики учащихся при предоставлении
ответа. Финские школьники продемонстрировали максимально высокий
результат выполнения задания, содержание которого иллюстрирует пример
реального природного явления.
Пример 16. Задание среднего уровня:
Перед тренировками Женя измеряет частоту биения своего пульса.
Частота биения составляет 70 ударов в минуту. Женя занимается одну минуту
и снова измеряет пульс. Затем он проверяет его каждую минуту в течение
нескольких минут. Он представил свои результаты в виде графика.
74
Какой можно сделать вывод по его результатам?
А) Частота биения его пульса увеличивается на 50 ударов в минуту.
В) На уменьшение частоты биения его пульса уходит меньше времени,
чем на увеличение.
С) Четыре минуты спустя его пульс бьется 80 ударов в минуту.
D) *Его пульс нормализуется менее чем за 6 минут.
Задание направлено на интерпретацию графика, умение изложить и
объяснить свое решение.
Учащиеся основной школы при выполнении тестовых заданий среднего
уровня должны уметь интерпретировать информацию из таблиц, графиков,
диаграмм и делать выводы.
Пример 17. Задание из области «Генетика» низкого уровня сложности:
Родились близнецы – мальчик и девочка. Какое из следующих
утверждений об их генетическом материале верно?
А) Мальчик и девочка унаследовали генетический материал только от
отца.
В) Мальчик и девочка унаследовали генетический материал только от
матери.
С) *Мальчик и девочка унаследовали генетический материал только
от обоих родителей.
D) Мальчик унаследовал генетический материал только от отца, а девочка
– только от матери.
Учащиеся при выполнении заданий низкого уровня сложности также
интерпретируют простые диаграммы и рисунки, заполняют достаточно
несложные таблицы с применением базовых знаний в практических
ситуациях.
Пример 18. Задание низкого уровня сложности, область «Химия»:
Какова химическая формула углекислого газа?
А) CO;
В) *СО2;
С) C;
D) О2.
Задание низкого уровня сложности, предполагает наличие базовых
знаний химических формул.
75
Пример 19. Задания из области «Применение»:
В жаркий день в стеклянный кувшин налили ледяной воды (Рисунок 1).
Чуть позже на кувшине появились капельки воды (Рисунок 2).
Опишите процесс, вызвавший появление капелек воды снаружи кувшина.
Ответ: Описывается процесс конденсации, при котором ссылка идет на
водяной пар (в воздухе), конденсирующий с холодной внешней поверхностью
кувшина.
Примеры: Водяные капли появляются от водяного пара в воздухе,
которые конденсируются в жидкую воду, когда соприкасаются с холодной
поверхностью. Поверхность кувшина холодная, потому что она превращает
тепло в ледяную холодную воду. Они появились от водяного пара,
конденсированного в холодную поверхность стеклянного кувшина.
Задание направлено на проверку знаний по теме «Изменение агрегатных
состояний вещества». Данный вопрос рассматривается при изучении темы
«Испарение и конденсация» в программе 8 класса (Учебник «Физика»).
2.2 Методические рекомендации и инструкции по решению заданий
международного исследования PISA
Математическая грамотность
Пример 1. Группа заданий «ПОХОДКА»
На рисунке изображены следы идущего человека. Длина шага P –
расстояние от конца пятки следа одной ноги до конца пятки следа другой ноги.
Для походки мужчин зависимость между n и P приближенно выражается
формулой n/ P =140, где n – число шагов в минуту, P – длина шага в метрах.
Вопрос 1: Используя данную формулу, определите, чему равна длина
шага Сергея, если он делает 70 шагов в минуту. Запишите решение.
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 2 балла:
76
Код 2: 0,5 м или 50 см, 1/2 (единицы измерения указывать не требуется).
70
70
p  0,5 ,
70  140 p ,
.
 140 ,
140
p
2) ответ принимается частично – 1 балл:
Код 1: Правильно подставлены в формулу значения переменных, но дан
неверный ответ или ответ не указан совсем.
70
 140 (в формулу подставлены только значения переменных).
p
70
70  140 p ,
p  2 (правильно подставлены в
 140 ,
p
формулу значения переменных, но последующие вычисления неверные).
Или
Правильно преобразована исходная формула в формулу P=n/140, но
последующие действия неверные.
3) ответ не принимается:
Код 0: Другие ответы: 70 см.
Код 9: Ответ отсутствует.
Данное задание проверяет: 1-ый уровень компетентности –
воспроизведение простых математических действий, приемов, процедур.
Область содержания: изменение и отношения.
Ситуация: личная жизнь.
Вопрос 3: Павел знает, что длина его шага равна 0,80 м.
Используя данную выше формулу, вычислите скорость Павла при ходьбе
в метрах в минуту (м/мин), а затем в километрах в час (км/ч). Запишите
решение.
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 3 балла:
Код 31: Даны оба верных ответа (единицы измерения указывать не
требуется) в м/мин и в км/ч:
n = 140 x 0,80 = 112.
За минуту он проходит 112 x 0,80 = 89,6 м.
Его скорость – 89,6 м/мин.
Таким образом, его скорость – 5,38 или 5,4 км/ч.
Если указаны оба верных ответа (89,6 и 5,4), ответ кодируется кодом 31
независимо от того, записано ли решение или не записано. Имейте в виду, что
ответ принимается, если допущены ошибки в округлении, например, дан ответ
90 м/мин и 5,3 км/ч (89 х 60).
 89,6; 5,4.
 90; 5,376 км/ч.
 89,8; 5376 м/ч (имейте в виду, что если второй ответ дан без указания
единиц измерения, то ответ ученика кодируется другим кодом 22).
2) ответ принимается частично – 2 балла:
77
Код 21: Выполнено первое действие, отвечающее коду 31, но затем не
выполнено умножение на 0,80, т.е. ученик не выразил число шагов в минуту в
метрах. Например, указал скорость 112 м/мин и 6,72 км/ч.
 112; 6,72 км/ч.
Код 22: Верно указана скорость в метрах в минуту (89,6 м/мин), но
указана неверно или совсем не указана скорость в км/ч.
 89,6 м/мин, 8960 км/ч.
 89,6; 5376
 89,6; 53,76
 89,6; 0,087 км/ч.
 89,6; 1,49 км/ч.
Код 23: Явно продемонстрирован верный способ решения, но допущены
незначительные вычислительные ошибки, не учитываемые кодами 21 и 22. Ни
один из ответов не является верным.
 n=140 x 0,8 = 1120; 1120 x 0,8 = 896. Его скорость: 896 м/мин, 53,76
км/ч.
 n=140 x 0,8 = 116; 116 x 0,8 =92,8. 92,8 м/мин → 5,57 км/ч.
Код 24: Указана скорость только 5,4 км/ч. Не приведены далее
промежуточные вычисления и не указана скорость 89,6 м/мин.
 5,4
 5,376 км/ч.
 5376 м/ч.
3) ответ принимается частично – 1 балл:
Код 11: n = 140 x 0,80 = 112. Далее либо записаны неверные действия,
либо вообще ничего не записано.
 112
 n=112; 0,112 км/ч.
 n=112; 1120 км/ч.
 112 м/мин; 504 км/ч.
4) ответ не принимается:
Код 00: Другие ответы.
Код 9: Ответ отсутствует.
Данное задание проверяет: 2-ой уровень компетентности – установление
связей (между данными из условия задачи при решении стандартных задач).
Область содержания: изменение и отношения.
Ситуация: личная жизнь.
Пример 2. Задание «САДОВНИК»
У садовника имеется 32 м провода, которым он хочет обозначить на земле
границу клумбы. Форму клумбы ему надо выбрать из следующих вариантов.
78
Обведите слово «Да» или «Нет» около каждой формы клумбы в
зависимости от того, хватит или не хватит садовнику 32 м провода, чтобы
обозначить ее границу.
Форма клуба
Форма А
Форма В
Форма С
Форма D
Хватит ли 32 м провода, чтобы обозначить границу
клумбы?
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 2 балла.
Код 2: Даны все четыре верных ответа
Форма A Да.
Форма B Нет.
Форма C Да.
Форма D Да.
2) ответ принимается частично – 1 балл.
Код 1: Даны три верных ответа.
3) ответ не принимается:
Код 0: Два или менее.
Код 9: Ответ отсутствует.
Данное задание проверяет: 2-ой уровень компетентности – установление
связей (между данными из условия задачи при решении стандартных задач).
Область содержания: пространство и форма.
Ситуация: обучение.
Пример 3. Группа заданий «ОБЩЕНИЕ В ИНТЕРНЕТЕ»
Марк (из Сиднея в Австралии) и Ганс (из Берлина в Германии) часто
общаются друг с другом в Интернете. Им приходится выходить в Интернет в
79
одно и то же время, чтобы они смогли поболтать.
Чтобы определить удобное для общения время, Марк просмотрел
таблицы, в которых дано время в различных частях мира, и нашел следующую
информацию:
Вопрос 1: Какое время в Берлине, если в Сиднее 19.00?
Ответ: ____________
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 1 балл:
Код 1: 10 ч утра или 10.00
2) ответ не принимается:
Код 0: Другие ответы.
Код 9: Ответ отсутствует.
Задание проверяет: 2-ой уровень компетентности – установление связей
(между данными из условия задачи при решении стандартных задач).
Область содержания: изменение и отношения.
Ситуация: личная жизнь.
Вопрос 2: Марк и Ганс не могут общаться между 9.00 и 16.30 по их
местному времени, так как они в это время должны находиться в школе. Они
также не могут общаться с 23.00 до 7.00 по их местному времени, так как в это
время они будут спать.
Какое время было бы удобно для мальчиков, чтобы они могли поболтать?
Укажите в таблице местное время для каждого города.
Город
Время
Сидней
Берлин
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 1 балл:
Код 1: Любые два значения времени или промежутки значений времени,
отличающиеся на 9 часов и принадлежащие одному из следующих интервалов:
 Сидней: 16.30 – 18.00; Берлин: 7.30 – 9.00 или
 Сидней: 7.00 – 8.00; Берлин: 22.00 – 23.00
 Сидней - 17.00, Берлин - 8.00 (или Сидней – 5 ч вечера, Берлин – 8 ч
80
утра).
Замечание: Если ответ дан в виде интервала, то его границы должны
отвечать условию задачи. Если в ответе не указано, о какой части дня идет
речь (утре, вечере, ночи), но числовое значение времени указано верно, то
ответ следует принять и считать его верным.
2)ответ не принимается:
Код 0: Другие ответы, включая те, в которых время в одном городе
указано верно, а в другом - неверно.
 Сидней – 8.00, Берлин – 22.00.
Код 9: Ответ отсутствует.
Задание проверяет: 3-ий уровень компетентности – рассуждения
(широкий спектр математических умений).
Область содержания: изменение и отношения.
Ситуация: личная жизнь.
Пример 4. Задание «ЦВЕТНЫЕ КОНФЕТЫ»
Вопрос 1: Мама Роберта разрешила ему вынуть из коробки одну конфету,
не заглядывая в коробку. Число конфет различного цвета в коробке показано
на диаграмме.
Какова вероятность того, что Роберт вынет красную конфету?
A) 10%;
B) 20%;
C) 25%;
D) 50%.
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 1 балл:
Код 1: B. 20%.
2) ответ не принимается:
Код 0: Другие ответы.
Код 9: Ответ отсутствует.
Задание проверяет: 1-ый уровень компетентности – воспроизведение
(простых математических действий, приемов, процедур).
Область содержания: неопределенность.
Ситуация: личная жизнь.
Пример 5. Задание «КНИЖНЫЕ ПОЛКИ»
Вопрос 1: Чтобы собрать один комплект книжных полок, плотнику
81
нужны следующие детали: 4 длинных деревянных панели, 6 коротких
деревянных панелей, 12 маленьких скоб, 2 больших скобы и 14 шурупов.
У плотника есть 26 длинных деревянных панелей, 33 коротких панели,
200 маленьких скоб, 20 больших скоб и 510 шурупов.
Какое наибольшее число комплектов книжных полок может собрать из
этих деталей плотник?
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью – 1 балл:
Код 1: 5.
2) ответ не принимается:
Код 0: Другие ответы.
Код 9: Ответ отсутствует.
Задание проверяет: 2-ой уровень компетентности – установление связей
(между данными из условия задачи при решении стандартных задач).
Область содержания: количество.
Ситуация: профессиональная деятельность.
Естественнонаучная грамотность
Пример 1. Группа заданий «ПАРНИКОВЫЙ ЭФФЕКТ»
Прочитаите текст и ответьте на вопросы.
ПАРНИКОВЫЙ ЭФФЕКТ: ДЕЙСТВИТЕЛЬНОСТЬ ИЛИ ВЫМЫСЕЛ?
Живым организмам необходима энергия для жизни. Энергия,
поддерживающая жизнь на Земле, приходит от Солнца, которое излучает
энергию в космос, так как оно очень горячее. Крошечная часть этой энергии
достигает Земли.
Атмосфера Земли действует как защитное одеяло, покрывающее
поверхность планеты, и защищает ее от перепадов температуры, которые
существовали бы в безвоздушном пространстве.
Большая часть излучаемой Солнцем энергии проходит через земную
атмосферу. Земля поглощает некоторую часть этой энергии, а другая часть
отражается обратно от земной поверхности. Часть этой отраженной энергии
поглощается атмосферой. В результате этого средняя температура над земной
поверхностью выше, чем она могла бы быть, если бы атмосферы не
существовала. Атмосфера Земли действует как парник, отсюда и произошел
термин «парниковый эффект». Считают, что парниковый эффект в течение
двадцатого века стал более заметным.
То, что средняя температура атмосферы Земли увеличилась, является
фактом. В газетах и другой периодической печати основной причиной
82
повышения температуры в двадцатом веке часто называют увеличение
выброса углекислого газа в атмосферу.
Школьник по имени Андрей заинтересовался возможной связью между
средней температурой атмосферы Земли и выбросами углекислого газа в
атмосферу Земли.
В библиотеке он нашел следующие два графика.
На основе этих двух графиков Андрей сделал вывод, что повышение
средней температуры атмосферы Земли действительно происходит за счет
увеличения выбросов углекислого газа.
Вопрос 4: Другая школьница, Вика, не согласна с выводом Андрея. Она
сравнивает два графика и говорит, что некоторые части графиков не
подтверждают его вывод.
Какие части графиков не подтверждают вывод Андрея? Приведите
пример и объясните свой ответ.
Оценка выполнения:
1) ответ принимается полностью:
Указывается на одну часть обоих графиков, на которых не отмечается
одновременного возрастания или убывания. Даются соответствующие
пояснения.
 1900 г. по 1910 г. (приблизительно) CO2 увеличивалось, в то время как
температура уменьшалась.
 С 1980 г. по 1983 г. углекислый газ уменьшался, а температура
возрастала.
 Температура в 1880 годы почти не изменяется, а первый график
увеличивается.
 Между 1950 г. и 1980 г. температура не увеличивалась, а выбросы CO2
возрастали.
 С 1940 г. по 1975 г. температура почти не изменяется, а выбросы
углекислого газа резко возрастают.
83
 В 1940 г. температура намного выше, чем в 1920 г., а выбросы
углекислого газа одинаковые.
2) ответ принимается частично:
Называется правильный интервал времени, но пояснения не даются.
 1930-1933.
 до 1910 г.
Называется только один год (а не период времени), дается приемлемое
пояснение.
 В 1980 г. выбросы уменьшились, а температура продолжала возрастать.
Указывается на различие между двумя кривыми без упоминания периода
времени.
 В некоторых частях температура возрастает даже при уменьшении
выбросов.
 Раньше были незначительные выбросы, но тем не менее была высокая
температура.
 Когда график 1 постоянно возрастает, а график 2 не возрастает, он
остается без изменений.
 Потому что вначале температура все же высокая, а выбросы
углекислого газа очень низкие.
Указывается на неровность одного из графиков.
 Около 1910 г. температура вначале уменьшилась, а затем в
определенное время увеличивалась.
 На втором графике наблюдается уменьшение температуры атмосферы
Земли в течение небольшого периода до 1910 г.
Указывается на различие в графиках, но пояснения недостаточные.
 В 40-х годах была жара, а углекислого газа было немного.
Тип вопроса: Свободно-конструируемый ответ.
Компетенция: Использование научных доказательств.
Содержание: Научное объяснение (Знания о науке).
Область применения: Окружающая среда.
Контекст: Глобальный.
Уровень сложности: 4 и 5 уровень.
Вопрос 5: Андрей настаивает на своем выводе о том, что повышение
средней температуры атмосферы Земли вызывается увеличением выбросов
углекислого газа. Но Вика думает, что его вывод чересчур поспешный. Она
говорит: «Прежде, чем сделать окончательный вывод, ты должен убедиться в
том, что другие факторы, влияющие на парниковый эффект, остаются
постоянными».
Назовите один из факторов, которые имела в виду Вика.
Оценка выполнения:
Ответ принимается полностью:
Указывается фактор, связанный с энергией или излучением Солнца.
84
 Тепловое излучение Солнца или возможное изменение положения
Земли.
 Энергия, отраженная от Земли (предполагается, что под словом
«Земля» ученик понимает поверхность земли, а не саму планету).
Указывается фактор, связанный с отдельными компонентами природы
земли или с загрязнением окружающей среды.
 Водяные пары в воздухе.
 Облака.
 Вулканические извержения.
 Загрязнение атмосферы (газ, топливо).
 Количество выхлопных газов.
 Фреоны.
 Количество автомобилей.
Тип вопроса: Свободно-конструируемый ответ.
Компетенция: Научное объяснение явлений.
Содержание: Системы, связанные с Землей и Вселенной
(естественнонаучные знания).
Область применения: Окружающая среда.
Контекст: Глобальный.
Уровень сложности: 6 уровень.
Пример 2. Задание «ОДЕЖДА»
Прочтите текст и ответьте на вопросы.
Группа британских ученых разрабатывает «умную» одежду, которая
поможет детям с отклонениями в развитии «заговорить». Ребенка, одетого в
жилет из уникального электротекстиля, который подсоединен к синтезатору
речи, можно будет понять просто по его постукиванию по чувствительной к
прикосновению ткани.
Материал сделан из обычной ткани, переплетенной содержащими уголь
волокнами, которые могут проводить электрический ток. При надавливании
на ткань, сигнал, проходящий через волокна-проводники, усиливается, и
компьютерный элемент может определить место прикосновения на ткани.
Этот элемент может управлять любым подсоединенным к нему электронным
устройством, размеры которого не превысят двух спичечных коробков.
«Главное заключается в том, как мы переплетаем ткань и передаем через
нее сигналы: мы можем вплести специальные волокна в уже существующие
рисунки тканей так, что вы этого не заметите», - говорит один из ученых.
Не повредив материал, его можно стирать, наматывать вокруг предметов
или складывать. Ученый говорит также, что материал можно запустить в
дешевое массовое производство.
Вопрос 1: Можно ли качества материала, о которых говорилось в тексте,
проверить с помощью научного эксперимента в лаборатории?
Обведите «Да» или «Нет».
85
Материал можно
стирать, не повредив его
наматывать вокруг предметов, не повредив его
складывать, не повредив его
запустить в дешевое массовое производство
Может ли качество материала быть
проверено с помощью научного
эксперимента в лаборатории?
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Тип вопроса: Комплексный выбор ответа.
Компетенция: Распознавание и постановка научных вопросов.
Содержание: Естественнонаучные исследования (знания о науке).
Область применения: «Связь естествознания и технологии».
Контекст: Социальный.
Уровень сложности: 4 уровень.
Пример 3. Группа заданий «МЭРИ МОНТЕГЮ»
Прочитайте газетную статью и ответьте на следующие за ней вопросы
ИСТОРИЯ ВАКЦИНАЦИИ
Мэри Монтегю была красивой женщиной. Она выжила после заболевания
натуральной оспой в 1715 году, но вся ее кожа была покрыта рубцами. В 1717
году, когда она жила в Турции, она наблюдала метод, названный прививкой,
который там обычно использовался. Он состоял в том, что на коже здоровых
молодых людей делали царапину и вносили в нее слабую форму вируса
натуральной оспы, после чего они заболевали, но в большинстве случаев
болезнь протекала в легкой форме.
Мэри Монтегю была так убеждена в безопасности прививки, что она
разрешила сделать прививку своим сыну и дочери.
В 1796 году Эдвард Дженнер использовал прививки родственной болезни,
коровьей оспы, чтобы вырабатывать антитела против натуральной оспы. По
сравнению с прививкой от натуральной оспы эта прививка имела меньшие
побочные эффекты, и человек после прививки не заражал других. Этот способ
стали называть вакцинацией.
Вопрос 2: От какого рода заболеваний можно делать людям вакцинацию?
A) От наследственных заболеваний, как гемофилия.
B) *От заболеваний, которые вызываются вирусами, как
полиомиелит.
C) От заболеваний, связанных с нарушениями функций организма, как
диабет.
D) От любых заболеваний, от которых нет лекарства.
Тип вопроса: С выбором краткого ответа.
Компетенция: Научное объяснение явлений.
Содержание: Системы, связанные с Землей и Вселенной
(естественнонаучные знания).
Область применения: Здоровье.
Контекст: Социальный.
86
Уровень сложности: 2 уровень.
Вопрос 4: По какой причине детям и пожилым людям особенно
рекомендуется делать прививки против гриппа? Укажите одну из причин.
Оценка выполнения:
Ответ принимается полностью:
Ответы, в которых упоминается, что у детей и/или пожилых людей более
слабая иммунная система по сравнению с другими людьми, или что-то
подобное.
 У этих людей меньшая сопротивляемость к заболеванию.
 Молодые и пожилые не могут побороть болезнь так же легко, как
остальные.
 Они, скорее всего, подхватят грипп.
 Если они заболеют гриппом, то у этих людей последствия будут хуже.
 Потому что организмы детей и пожилых людей слабее.
 Старые люди чаще заболевают.
Тип вопроса: Свободно-конструируемый ответ.
Компетенция: Научное объяснение явлений.
Содержание: Системы, связанные с Землей и Вселенной
(естественнонаучные знания).
Область применения: Здоровье.
Контекст: Социальный.
Уровень сложности: 3 уровень.
Пример 4. Задание «ФИЗИЧЕСКИЕ УПРАЖНЕНИЯ»
Систематические, но умеренные физические упражнения полезны для
нашего здоровья.
Вопрос 3: В чем польза систематических физических упражнений?
Обведите «Да» или «Нет» для каждого утверждения.
Полезны ли систематические физические упражнения?
Физические упражнения полезны для профилактики заболеваний
сердца и сосудистой системы
Физические упражнения приводят к правильному питанию
Физические упражнения помогают избежать лишнего веса
Тип вопроса: С выбором ответа «Да/Нет».
Компетенция: Научное объяснение явлений.
Содержание: Системы, связанные с
(естественнонаучные знания)
87
Землей
Да или Нет
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
и
Вселенной
Область применения: Здоровье.
Контекст: Личностный.
Уровень сложности: 1 уровень.
Пример 5. Группа заданий «ВЫМИРАНИЕ ДИНОЗАВРОВ»
Для объяснения вымирания динозавров, которое произошло примерно 65
миллионов лет назад, были выдвинуты две гипотезы.
Гипотеза A (столкновение с астероидом)
Динозавры исчезли, потому что громадный
астероид столкнулся с Землей. В
результате столкновения начались пожары
и выбросы облаков пыли и сажи. Затем
последовал длительный период темноты,
который привел к тому, что существование
растений стало практически невозможным.
Гипотеза B (извержения вулканов)
Динозавры исчезли потому, что
произошло много сильных извержений
вулканов. В результате извержений
начались пожары, и выбросы облаков
пыли и сажи. Затем последовал
длительный период темноты, который
привел к тому, что существование
растений стало практически невозможным
Ученые, проводя исследования по этим двум гипотезам, обнаружили три
следующих факта.
Факт 1
От удара
астероида около
65 миллионов лет
назад вблизи
Мехико
образовался
огромный кратер.
Факт 2
В горных породах, образовавшихся
65 миллионов лет назад, очень
высокий уровень содержания иридия.
Элемент иридий редко встречается на
поверхности Земли, но в то же время
находится ниже поверхности Земли, в
ее мантии. Также его находят в
астероидах.
Факт 3
Около 65 миллионов лет
назад образовались слои
сажи. Эти слои
обнаружили на Земле в
разных местах. Сажа
образуется, когда горят
леса.
Вопрос 1: Какую из гипотез подтверждает каждый из этих трех фактов?
Обведите «А» (Столкновение с астероидом), «В» (Извержения вулканов) или
«Обе» (обе гипотезы) в каждой строке.
Факт
1. Образование кратера
2. Иридий в горных породах
3. Слои сажи
Какую гипотезу подтверждает этот факт?
А / В / Обе
А / В / Обе
А / В / Обе
Тип вопроса: С выбором краткого ответа.
Компетенция: Использование научных доказательств.
Содержание: Знания о науке.
Область применения: Связь естествознания и технологии.
Контекст: Глобальный.
Уровень сложности: 3 уровень.
Вопрос 3: Так как динозавры вымерли, их можно обнаружить только в
виде ископаемых остатков. Верны или неверны следующие утверждения об
88
ископаемых остатках? Обведите «Верное» или «Неверное» напротив каждого
утверждения.
Верны ли следующие утверждения об ископаемых
остатках?
Были найдены остатки ископаемых растений, которые
жили до вымирания динозавров
Можно найти ископаемые остатки видов, которые живут
в настоящее время
Процесс формирования на Земле ископаемых остатков в
настоящее время не происходит
Верное или Неверное
Верное / Неверное
Верное / Неверное
Верное / Неверное
Тип вопроса: С выбором ответа «Да/Нет».
Компетенция: Использование научных доказательств Содержание:
Естественнонаучные знания.
Область применения: Связь естествознания и технологии.
Контекст: Глобальный.
Уровень сложности: 3 уровень.
Вопрос 4: Чтобы получить более точное представление о среде обитания
и экологии Земли в прошлом, геологи изучают горные породы и ископаемые
остатки. Некоторые из возможных находок ученых и сделанных ими выводов
приведены ниже в таблице.
Следует ли каждый вывод из соответствующих находок? Обведите «Да»
или «Нет» для каждого вывода.
Находки
В осадочных породах
прибрежных зон найдены
отпечатки следов разных видов
динозавров
На территории были обнаружены
нефть и каменный уголь
На вершинах горной системы
найдены окаменелые остатки
морских моллюсков
Можно ли сделать следующие
выводы?
Когда-то на этой территории
жили разные виды динозавров
Да или Нет?
В прошлом на этой территории
проходила интенсивная
вулканическая деятельность
Горы возникли в результате
поднятия дна моря, вызванного
движениями плит земной коры
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Тип вопроса: С выбором ответа «Да/Нет».
Компетенция: Распознавание и постановка научных вопросов.
Содержание: Естественнонаучные знания.
Область применения: Связь естествознания и технологии.
Контекст: Глобальный.
Уровень сложности: 2 уровень.
Пример 6. Группа заданий «ПОЛЕЗНЫЕ ВИБРАЦИИ»
89
Прочитайте статью из журнала и ответьте на вопросы.
Исследователи установили, что у студентов, которые слушали музыку в
наушниках более двух часов в день и посещали дискотеки хотя бы один раз в
неделю, слуховая чувствительность снижалась в среднем на 10 децибел.
Особенно у них ухудшалось восприятие звуков с частотами от 3 до 6 кГц.
Люди могут слышать звуки в диапазоне частот от 20 Гц (0,02 кГц) до 15 кГц,
и мы наиболее восприимчивы к звукам с частотами от 1 до 6 кГц. «Эти частоты
жизненно важны, потому что они делают речь понятной», - говорит профессор
РонХоу, изучающий слуховые механизмы.
Уши человека могут определить направление, откуда приходит звук.
Чтобы лучше понять это явление, профессор Хоу изучает особенности
восприятия звука маленькими мухами, Ormiaochracea. Эти мухи откладывают
свои яйца на сверчках. «Сверчки производят звуки с частотами от 2 до 7 кГц,
и мухи точно настроены на восприятие этих звуков», - говорит Хоу. «Для мухи
недостаточно просто сказать: «Ага, сверчок где-то здесь». Она должна найти
в окружающем пространстве одного невидимого сверчка». В своей
лаборатории Хоу построил специальную клетку с динамиками на концах, из
которых могут раздаваться трели сверчков. Он наблюдает за поведением мух,
когда раздаются звуки из динамиков.
Вопрос 2: В строках 3 и 4 говорится о том, что наибольшее ухудшение
слуха у студентов наблюдается в диапазоне от 3 до 6 кГц. Почему ухудшение
слуха, особенно в этом диапазоне, может быть проблемой?
Оценка выполнения:
Ответ принимается полностью:
Указывается на то, как важно слышать разборчивую речь и понимать ее.
 Потому что этот уровень шумов соответствует диапазону человеческой
речи.
 Потому что это диапазон речи человека.
 Они могут не услышать человеческую речь.
 Это означает, что они будут хуже слышать и не разберут, о чем речь.
 Они не услышат, о чем говорит учитель.
Тип вопроса: Со свободно- конструируемым ответом.
Компетенция: Научное объяснение явлений.
Содержание: Естественнонаучные знания.
Область применения: Здоровье.
Контекст: Личностный.
Уровень сложности: 3 уровень.
Вопрос 4: В строках 14-16 описан эксперимент профессора Хоу. Какую
основную цель ставил профессор Хоу, наблюдая за поведением этих мух?
Оценка выполнения:
Ответ принимается полностью:
Говорится о том, что мухи ориентируются на звук или имеют органы
слуха, определяющие направление звука, или дается ответ, включающий одно
90
из этих положений.
 Мухи летят на звук и могут точно найти источник звука.
 Мухи летят на звук сверчков.
 Он проверял, будут ли мухи привлечены звуком сверчков.
 Чтобы видеть реакцию мух, когда звуки сверчка передаются из разных
направлений.
Говорится о том, что профессор Хоу проводил эксперимент, для того
чтобы понять, как люди могут определить направление, откуда приходит звук.
 Как человеческое ухо может определить направление, откуда приходит
звук.
 Он хочет выяснить, как человеческий слух определяет направление
звука.
Тип вопроса: Со свободно- конструируемым ответом.
Компетенция: Научное объяснение явлений.
Содержание: Естественнонаучные знания.
Область применения: Здоровье.
Контекст: Личностный.
Уровень сложности: 4 уровень.
91
3 ВАРИАНТЫ ЗАДАНИЙ ПО РАЗВИТИЮ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ
ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ
3.1 Варианты заданий международного исследования TIMSS
Математическое направление
4 класс
Задание 1. Задание из области «Рассуждение»: Учитель дала Дастану
таблицу и попросила его указать диаграмму, на который правильно
изображены данные, представленные в этой таблице. Какую из приведённых
ниже диаграмм ему надо выбрать?
Имя
Сбережения
22 зеда
15 зедов
17 зедов
10 зедов
Сара
Пётр
Зарина
Куралай
25
Сбережения (в зедах)
Сбережения (в зедах)
25
20
15
10
5
0
Сара
Пётр
Сбережения (в зедах)
Сбережения (в зедах)
15
10
5
0
Зарина Куралай
25
20
15
10
5
0
Сара
20
Сара
Пётр
Зарина Куралай
Сара
Пётр
Зарина Куралай
25
20
15
10
5
0
Пётр Зарина Куралай
Задание 2. Задание содержательного блока «Геометрические фигуры и
измерения» учебно-познавательной деятельности «Рассуждение»:
92
Соня использовала таблицу, чтобы рассортировать изображённые выше
фигуры. Впишите букву, которая обозначает каждую фигуру, в
соответствующую клетку таблицы. Для фигуры А это уже сделано.
Все стороны имеют одинаковую длину
Имеет 4 стороны
А F
НЕ ВСЕ стороны имеют одинаковую
длину
C
Имеет НЕ 4 стороны
D
E
B
Задание 3. Задание области «Применение» содержательного блока
«Числа»:
Продукты
Яйца
Мука
Молоко
4
8 чашек
1
чашки
2
Указанные в таблице продукты потребуются, чтобы испечь блины для 6
человек. Саша хочет испечь блины для 3 человек. Запиши в следующей
таблице, сколько продуктов надо Саше, чтобы испечь блины для 3 человек. В
таблице уже указано количество яиц, которые ему потребуется.
Яйца
Мука
Молоко
2
______ чашек
_____ чашки
Задания 4. Задание содержательного блока «Числа» продвинутого уровня
сложности:
Сергей использует одно и то же правило, чтобы из числа, которое
записано в , получить число, которое надо поставить в . Какое это правило?
Задания 5. Задание содержательного блока «Представление данных»
продвинутого уровня сложности:
В классах А и Б по 40 учащихся. В классе А девочек больше, чем в классе
93
Б. На сколько больше?
А) 14;
В) 16;
С) 24;
D) 30.
Задания 6. Задание содержательного блока
«Геометрические фигуры и измерения» высокого уровня
сложности:
На рисунке проведены две стороны прямоугольника.
Проведите две другие стороны этого прямоугольника.
Задания 7. Задание содержательного блока «Числа»
среднего уровня сложности: Антону захотелось узнать, сколько весит его
кошка. Сначала он взвесился сам и увидел, что весы показали 57 кг. Затем он
взял кошку на руки, всал на весы и увидел, что они показали 62 кг. Сколько кг
весит его кошка?
Задания
8.
Задание
содержательного
блока
«Геометрические фигуры и измерения» низкого уровня
сложности:
Квадрат разрезали на 7 частей. Поставьте знак Х на
каждом из 2 треугольников, в которых одинаковые размеры и
форма.
8 класс
Задания 9. Задания учебно-познавательной деятельности «Знание»:
Кампания имеет 5 ресторанов. Численность персонала в 5 ресторанах:
12,18,19,21 и 30 человек. Какова средняя медиана численности персонала в 5
ресторанах?
Задания
10.
Задание
учебнопознавательной деятельности «Рассуждения»
содержательного блока «Геометрические
фигуры и измерения»:
Какое из этих выражений показывает что,
треугольник PQR является прямоугольным
треугольником?
А) 3 2  4 2  5 2 ;
В) 5  3  4 ;
94
С) 3  4  12  5 ;
D) 3  5  4
Задания 11. Задания высокого уровня сложности учебно-познавательной
деятельности «Рассуждение» блока «Алгебра»:
Дима составляет последовательность квадратов. Каждый раз он
увеличивает длину стороны квадрата на одно и то же число. Ниже изображены
три первых квадрата в этой последовательности.
А. Какова будет площадь пятого квадрата?
А) 100 см2;
В) 64 см2;
С) 25 см2;
В. Какова будет площадь квадрата с номером n?
D) 10 см2.
Задание 12. Задание области «Применение»:
Рабочий отрезал 1/5 часть трубы. Длина отрезанного им куска составляла
3 метра. Сколько метров была первоначальная длина трубы?
А) 8 м;
В) 12 м;
С) 15 м;
D) 18 м.
Задание 13. Задание области «Применение»:
Длина куска дерева равна 40 см. Его разрезали на 3 части. Длина (в см)
этих частей: 2х-5; х +7; х +6. Чему равна длина самой длинной части?
Естественнонаучное направление
4 класс
содержательного
Задание 1. Задания
блока
«География»: Земная кора.
На рисунке показано строение Земли. Внешний слой
Земли называется земной корой. Из чего состоит земная
кора? Приведи два примера.
Задание 2. Задания из области «Рассуждение»:
В природе хищником называют животное, которое питается другими
животными. Животное, которыми питаются, называется добычей.
Какое из утверждений о хищниках или добыче является верным или
неверным? Отметьте один из кружков напротив каждого утверждения.
Верно
95
Неверно
Животное с острыми зубами, скорее всего, хищник
Хищники всегда крупнее, чем их добыча
Большое животное не может быть добычей
Некоторые животные могут быть и хищником и добычей
А
А
А
А
В
В
В
В
Задание 3. Задания из содержательного блока «Биология» продвинутого
уровня сложности:
На острове живет один самец гигантской черепахи. Это единственная
оставшаяся в живых гигантская черепаха. Может ли этот самец дать
потомство, чтобы черепахи этого вида не вымерли?
Отметьте одну клетку. Объясните свой ответ.
Да
Нет
Задание
4.
Задания
содержательного блока «Физические
науки» высокого уровня сложности:
Бобы прикреплены маслом к
металлической линейке так, как
показано
на
рисунке.
Линейку
нагревают с одного конца. В каком
порядке будут падать бобы?
А) 1; 2; 3; 4; 5;
В) 5; 4; 3; 2; 1;
С) 1; 3; 5; 4; 2;
D) Все в одно время.
Задания 5. Задания содержательного блока «Биология» среднего уровня
сложности:
У Каната и Галии были семена
подсолнечника от одного и того же
растения. В два одинаковых цветочных
горшка они насыпали почву для
комнатных растений. Затем в каждый
горшок они посадили по одному семени.
Канат ухаживал за одним из посаженных
растений у себя дома, а Галия ухаживала
за другим растением у себя дома.
Через некоторое время дети сравнили
растения и увидели, что они очень
отличаются друг от друга в развитии.
Канат и Галия по-разному ухаживали за своими растениями. В чем могло
быть это отличие? Приведи один пример.
96
Задание 6. Задания содержательного блока «Физические
науки» среднего уровня сложности:
Когда ты дуешь в воду через соломинку, образуются
пузырки, поднимающиеся вверх. Почему пузырьки поднимаются
вверх?
Задание 7. Задания содержательного блока «Биология» низкого уровня
сложности: Какое из этих животных, вероятнее всего, живет в пустыне?
Задание
8.
Задания
содержательного
блока
«Физические науки» низкого
уровня
сложности:
Три
предмета,
изображенные
ниже, имеют одинаковые
размеры и форму.
Какое утверждение о весе этих предметов скорее всего является верным?
А) Деревянный предмет самый тяжелый;
В) Железный предмет самый тяжелый;
С) Предмет из пенопласта самый тяжелый;
D) Все три предмета весят одинаково.
8 класс
Задание 9. Задания из области «Знание»:
Два материка разделены водой. Геологи ищут доказательства того, что
эти два материка, когда - то были соединены между собой. Какой факт,
связанный с окаменелостями, мог бы свидетельствовать в пользу этого
предположения?
Примеры ответов для выбора:
Одинаковые виды вымерших животных найдены на двух континентах.
Одинаковые виды окаменелости в обоих местах.
97
Одинаковые окаменелости.
Задание 10. Задания из области «Рассуждение»:
Из-за увеличения количества транспорта в большом городе
увеличивается количество углекислого газа в воздухе. Глава города хочет
посадить больше деревьев. Согласны ли вы с предложением главы города?
Отметьте одну клетку. Объясните свой ответ.
Да.
Нет.
Задания 11. Задание содержательной области «Биология» темы
«Наследственность через генетический материал» (вид деятельности
Применение):
На рисунке изображены две кошки породы
Мэнкс. У кошек этой породы нет хвостов или
хвосты очень короткие.
Будут ли выросшие вместе котята, оба
родителя которых породы Мэнкс, иметь длинные
хвосты? Отметьте одну клетку. Объясните свой ответ.
Да.
Нет.
Задание 12. Задания из области «Рассуждение»:
На рисунке выше показано направление господствующего ветра,
выпадение осадков и средняя температура воздуха на разных уровнях высоты
по обе стороны горы. С какого уровня высоты вероятнее всего можно увидеть
джунгли?
Облака и выпадающие
осадки
Господствующий ветер
Уровень моря
А) 1 уровень;
В) 2 уровень;
С) 3 уровень;
D) 4 уровень.
3.2 Варианты заданий международного исследования PISA
98
Математическая грамотность
Задание 1. Группа заданий «ЯБЛОНИ».
Фермер на садовом участке высаживает яблони в форме квадрата, как
показано на рисунке. Для защиты яблонь от ветра он сажает по краям участка
хвойные деревья.
Ниже на рисунке изображены схемы посадки яблонь и хвойных деревьев
для нескольких значений n, где n – количество рядов высаженных яблонь. Эту
последовательность можно продолжить для любого числа n.
n =1
n =2
n =3
n =4
Вопрос 1: Заполните таблицу:
n
1
2
3
4
5
Количество яблонь
1
4
Количество хвойных деревьев
8
Вопрос 2: В рассмотренной выше последовательности количество
посаженных яблонь и хвойных деревьев подсчитывается следующим образом:
количество яблонь = n2, количество хвойных деревьев =8n, где n – число рядов
высаженных яблонь. Для каждого значения n число яблонь будет равно числу
посаженных вокруг них хвойных деревьев?
Запишите решение.
Вопрос 3: Предположим, что фермер решил постепенно увеличивать
число рядов яблонь на своем участке. Что при этом будет увеличиваться
быстрее: количество высаживаемых яблонь или количество хвойных
деревьев?
Запишите объяснение своего ответа.
Задание 2. Задание «КУБИКИ»
Вопрос 1: На фотографии видны 6 кубиков,
обозначенных буквами от а до f. Для каждого из них
выполняется следующее правило:
сумма кружков, изображенных на двух любых
противоположных гранях кубика, всегда равна
семи.
99
В каждой клетке таблицы запишите число кружков, которые изображены
на нижней грани соответствующего кубика.
(а)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
Задание 3. Задание «ОГРАБЛЕНИЯ»
Вопрос 1: В телевизионной передаче журналист показал следующую
диаграмму и сказал:
«Диаграмма показывает, что по сравнению с 1998 годом в 1999 году резко
возросло число ограблений».
Считаете ли вы, что журналист сделал правильный вывод на основе
данной диаграммы? Запишите объяснение своего ответа.
Задание 4. Задание «БЫТОВЫЕ ОТХОДЫ»
Вопрос 1: В качестве домашнего задания по окружающей среде учащиеся
собирали информацию о времени, необходимом для разложения некоторых
видов бытовых отходов, которые выбрасывают люди.
Бытовые отходы
Банановая кожура
Апельсиновые корки
Картонные коробки
Жевательная резинка
Газеты
Полистироловые чашки
Время разложения
1 – 3 года
1 – 3 года
0,5 года
20 – 25 лет
Несколько дней
Более 100 лет
Ученик хочет изобразить эти данные на столбчатой диаграмме.
Приведите одну причину, по которой столбчатая диаграмма не подходит
для изображения этих данных.
Задание 5. Задание «ЛЕСТНИЦА»
100
Вопрос 1: На рисунке изображена лестница с 14 ступеньками, высота
которой 252 см. Какова высота каждой из 14 ступенек?
Задание 6. Задание «ИГРАЛЬНЫЕ КУБИКИ»
Вопрос 2: Справа изображены два игральных кубика. Игральные кубики
– особые, так как для них выполняется следующее правило:
Сумма очков, изображенных на двух любых
противоположных сторонах кубика, равна семи.
Вы можете сделать обычный игральный кубик,
вырезая, складывая и склеивая кусочки картона. Это
можно сделать разными способами. Ниже изображены
четыре развертки куба, на которых нанесены очки.
Из каких разверток можно сложить кубик, у которого сумма очков на
противоположных сторонах будет равна 7? Обведите слово “Да” или “Нет” в
каждой строке следующей таблицы.
Развертка
Выполняется ли правило: сумма очков на противоположных сторонах
кубика равна 7?
І
ІІ
ІІІ
ІV
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Естественнонаучная грамотность
Задание 1. Группа заданий «МОЛОКО»
Прочитайте следующую информацию и ответьте на вопросы:
Молоко – это первая в жизни пища, которую получают детеныши
млекопитающих. Для их здоровья важно, чтобы питательные вещества в
молоке, которое они употребляют, были идентичными тем, что и в молоке их
матерей.
101
Ниже в таблице указаны основные вещества, содержащиеся в молоке трех
млекопитающих: коровы, волка и человека. Приведенные в таблице данные
показывают, сколько в среднем жиров, белков и углеводов содержится в 100 г
молока.
Вещество
Жиры
Белки
Углеводы
Коровье молоко (г)
3,9
3,4
4,9
Молоко волчицы (г)
9,6
9,2
3,4
Женское молоко (г)
4,0
1,4
7,0
Существуют легенды и истории, рассказывающие о маленьких детях,
выросших среди волков и вскормленных на молоке волчиц. В одной из таких
легенд говорится о ребенке, который вырос в древние времена в одном из
лесов Европы. Данные таблицы могут быть использованы как для того, чтобы
подтвердить правдивость этой легенды, так и для того, чтобы ее опровергнуть.
Вопрос 1: Используя данные таблицы, приведите доказательство того,
что эта легенда могла быть правдивой.
Вопрос 2: Используя данные таблицы, приведите доказательство того,
что легенда не могла быть правдивой. Вы можете купить молоко разного
сорта, с различным содержанием жиров и белков.
Дана покупает молоко «Айналайын» двух сортов, в белом и голубом
пакетах. Надписи на пакетах молока содержат следующую информацию о
содержании жиров и белков в обоих сортах молока.
«Айналайын», белый пакет (на 100г.)
Жиры
Белки
3,9 г
«Айналайын», голубой пакет (на 100 г.)
Жиры
Белки
3,4 г
0,0 г
3,4 г
Вопрос 3: Если молоко оставить при комнатной температуре (например,
20oC), то оно через некоторое время прокисает. Кроме того, в молоке
возникают плотные образования (в основном, в виде комочков).
Дана хочет выяснить, из чего состоят эти плотные образования.
Она выдерживает 100 г молока из белого пакета и 100 г молока из
голубого пакета при температуре 20oC. Через 4 дня и то, и другое молоко
прокисают. Она видит, что примерно одинаковое количество плотных
образований оказалось в каждом сорте молока.
Используя информацию на пакетах молока, укажите, какое из следующих
высказываний является наилучшим выводом из этого эксперимента
относительно плотных образований?
A) Плотные образования состоят только из жиров.
B) Плотные образования состоят только из белков.
C) Плотные образования состоят из белков и жиров.
D) Нельзя определить, состоят ли плотные образования из жиров или из
белков.
Вопрос 4: Жиры, как одно из веществ, содержащихся в молоке, могут
102
использоваться как источник энергии для человека.
Другие вещества, содержащиеся в молоке - это углеводы, минералы и
вода. Какие из этих веществ, содержащихся в молоке, могут использоваться
как источник энергии для человека?
Обведите «Да» или «Нет» для каждого из них.
Вещества
Углеводы
Минералы
Воды
Источник энергии
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Задание 2. Задание «АНТИБИОТИКИ»
ВИЗИТ К ВРАЧУ
«Здравствуйте, доктор. Я пришел к Вам, потому что я сильно кашляю. Я
кашляю уже четыре дня, и с каждым днем кашель усиливается. Я принял
антибиотики, которые Вы выписывали мне 2 месяца назад при таком же
кашле, но на этот раз они мне не помогли».
«Вы правильно сделали, что пришли ко мне. Однако вы неправильно
поступили, что попытались сами себя лечить: антибиотики никогда нельзя
принимать без назначения врача. Я возьму у Вас пробу слюны с задней стенки
горла и отправлю ее на анализ. Таким образом, мы сможем узнать, с чем имеем
дело, и я смогу назначить вам подходящее лечение».
Вопрос 1: Диалог, приведенный выше, говорит о том, что заболевший
человек для того, чтобы избавиться от кашля, принял антибиотики.
На что из следующего непосредственно воздействуют антибиотики?
A) На кашель;
B) На боль;
С) На бактерии;
D) На вирусы.
Антибиограмма слюны пациента
Антибиограмма была получена
путем помещения микроорганизмов из
слюны пациента в чашку Петри.
Были
использованы
пять
антибиотиков – A, B, C, D и E. Спустя
три дня количество микроорганизмов
выросло, но не вблизи антибиотика,
который их убивает.
Может
ли
доктор
сделать
следующие выводы из антибиограммы
слюны пациента? Обведите «Да» или
«Нет» для каждого заключения.
Правильно ли сделаны следующие выводы, исходя из данных
антибиограммы?
103
Да или Нет
Ни один из антибиотиков не может быть эффективным против
микроорганизмов, найденных в горле пациента
Антибиотик А может быть эффективным против микроорганизмов,
найденных в горле пациента
Антибиотик C может быть эффективным против микроорганизмов,
найденных в горле пациента
Да / Нет
Да / Нет
Да / Нет
Задание 3. Задание «ТЕМПЕРАТУРА ВОЗДУХА НА ЗЕМЛЕ»
В течение прошлого века средняя температура земной атмосферы
повысилась. В газетах и периодической печати основной причиной
повышения температуры часто называют увеличение концентрации
углекислого газа в атмосфере.
Вопрос 1: Одним из последствий повышения температуры на Земле
является таяние льдов, покрывающих Антарктиду и Гренландию. Таяние
полярных льдов может в будущем оказать значительное влияние на каждую
страну мира, находящуюся на побережье или рядом с ним.
В чем конкретно может проявиться это влияние в будущем?
Задание 4. Группа заданий «КАРИЕС ЗУБОВ»
Бактерии, живущие у нас во рту, являются причиной кариеса зубов.
Кариес стал проблемой с начала 18 века, когда сахар стал доступным
благодаря увеличению его производства из сахарного тростника.
В настоящее время мы многое знаем о кариесе. Например:
 Бактерии, которые являются причиной кариеса, питаются сахаром.
 Сахар превращается в кислоту.
 Кислота повреждает поверхность зубов.
 Чистка зубов помогает предотвратить кариес.
Вопрос 1: Какова роль бактерий при кариесе зубов?
A) Бактерии вырабатывают эмаль; B) Бактерии вырабатывают сахар;
C) Бактерии вырабатывают минералы; D) Бактерии вырабатывают
кислоту.
104
Вопрос 2: На графике показано
потребление сахара и число случаев
кариеса в разных странах. Каждая
страна на графике представлена
точкой.
Какое
из
следующих
высказываний
подтверждается
данными,
приведенными
на
графике?
A) В некоторых странах люди
чистят зубы чаще, чем в других
странах.
B) Чем больше люди едят
сахара, тем более вероятно, что у
них будет кариес.
C) В последние годы во многих странах увеличилась частота заболеваний
кариесом.
D) В последние годы во многих странах потребление сахара увеличилось.
Вопрос 3: В некоторой стране среднее число поврежденных кариесом,
зубов, приходящихся на одного человека, достаточно высокое.
Можно ли получить ответы на следующие вопросы, касающиеся
проблемы кариеса зубов в этой стране, путем проведения научных
экспериментов? Обведите «Да» или «Нет» для каждого вопроса.
Можно ли получить ответы на следующие вопросы, касающиеся
проблемы кариеса зубов, путем проведения научных экспериментов?
Какое влияние на проблему кариеса зубов окажет добавление соединений
фтора в водопроводную воду?
Сколько должно стоить посещение зубного врача?
Да или
Нет?
Да / Нет
Да / Нет
Вопрос 4: Насколько Вам интересно следующее?
Отметьте только одну клетку в каждой строке.
Очень
интересно
а) Узнать, как выглядят под
микроскопом бактерии,
разрушающие зубы
б) Узнать о создании вакцины,
предотвращающей кариес зубов
с) Понять, как пища, не
содержащая сахара, может стать
причиной
кариеса зубов
105
Интересно
Мало
интересно
Не
интересно
Заключение
Современные подходы в образовании, ориентированные на результат,
требуют изменений в учебной подготовке учащихся. Необходимо использовать
опыт, полученный во время международных исследований. Анализ их целей и
особенностей их инструментария, позволили выявить трудности с заданиями,
которые встретились казахстанским учащимся при проведении международных
исследований, и на которые рекомендуется обратить особое внимание при
проведении учебной работы с учащимися:
 это задания, в которых неясно, к какой области знаний необходимо
обратиться для определения способа действий;
 это задания, требующие привлечения дополнительной информации (в
том числе заданий, описанных в тексте, выходящих за рамки ситуаций) и,
наоборот, задания, содержащие «избыточную» информацию и «лишние»
данные;
 это неумение понимания нетрадиционно поставленных вопросов в блоках
«Знание», «Рассуждение» и «Применение»;
 это представление нескольких вариантов ответов, необычно
сформулированных;
 это комплексные или структурированные проектные задания, состоящие
из нескольких взаимосвязанных вопросов;
 это большое число заданий разной тематики и разных форматов,
требующих разных форм записи ответа (выбора ответа, записи слова или числа,
краткого или развернутого обоснования), в одном задании проектного типа,
которые надо выполнить за ограниченное время;
 это неумение применять полученные знания и умения к реальным,
жизненным ситуациям, характерным для повседневной жизни;
 это неумение интерпретировать информацию, представленную в виде
таблиц, диаграмм, графиков, недостаточное развитие пространственных
представлений;
 это неумение интегрировать полученные различные предметные знания.
Таким образом, разработанное нами пособие и содержащиеся в нем
методические рекомендации и инструкции по решению заданий международных
исследований, а также варианты заданий по развитию функциональной
грамотности учащихся будут полезными при подготовке к международным
исследованиям PISA, TIMSS. Для каждого задания-вопроса указаны его основные
характеристики, трудность задания по международной шкале. Все это направлено
на развитие математической и естественнонаучной грамотности, которое
предполагает способность учащихся использовать знания, приобретенные ими
за время обучения в школе, для решения разнообразных задач
межпредметного и практико-ориентированного содержания, для дальнейшего
обучения и успешной социализации в обществе.
106
Список использованной литературы
1. Национальный план действий по развитию функциональной грамотности
школьников на 2012–2016 годы/ Постановление Правительства Республики
Казахстан №832 от 25 июня 2012 года. – Астана, 2012. – 19c.
2. TIMSS-2007 в Казахстане: Национальный отчет об итогах
международного исследования //Б.К. Дамитов, С.Ж. Ногайбаланова, А.Ж.
Байзакова, Б.Г. Салимова. – Астана: НЦОКО, 2009. – 124с.
3. Результаты международного исследования оценки учебных достижений
учащихся 4-х и 8-х классов общеобразовательных школ Казахстана (TIMSS2011): Национальный отчет. – Астана: НЦОСО, 2013. – 237 с.
4. Международное исследование TIMSS»: Методическое пособие. – Астана:
НЦОСО, 2012. – 75 с.
5. Национальный отчет по итогам международного исследования PISA2009 в Казахстане //Т.М. Амреева, У.М. Абдигапбарова, Ж.Р. Азмаганбетова,
Ж.Н. Базарбекова, Н.Т. Байгелова. – Астана: НЦОКО, 2010. – 155 с.
6. Основные результаты международного исследования образовательных
достижений 15-летних обучающихся PISA-2012 //А.Култуманова и др. – Астана:
НЦОСО, 2013. – 283 с.
7. Международное исследование PISA: Методическое пособие. – Астана:
НЦОСО, 2012. – 115 с.
8. Международная программа PISA. Примеры заданий по чтению,
математике и естествознанию. – М.: Центр оценки качества образования ИСО
РАО, 2003. – 99 с.
9. Ковалева Г.С., Краснянская К.А. Примеры заданий по математике. – М.:
Центр оценки качества образования ИСО РАО, 2006. – 42 с.
10. Ковалева Г.С., Кошеленко Н.Г., Краснянская К.А., Смирнова Е.А.
«Концептуальные подходы к оценке учебных достижений по математике и
естествознанию в международном сравнительном исследовании TIMSS». –М.:
ИСМО ЦОКО РАО, 2008. – С.15-23.
107
Содержание
Введение ................................................................................................... 55
1
1.1
1.2
2
2.1
2.2
Особенности заданий международных исследований по
развитию функциональной грамотности учащихся ..................... 56
Особенности заданий международных исследований TIMSS .... 56
Особенности заданий международных исследований PISA ....... 58
Методические рекомендации и инструкции по решению
заданий международных исследований ........................................ 61
Методические рекомендации и инструкции по решению
заданий международной исследовании TIMSS ............................ 61
Методические рекомендации и инструкции по решению
заданий международных исследований PISA .............................. 76
Варианты заданий по развитию функциональной грамотности
учащихся .........................................................................................
3.1 Варианты заданий международных исследований TIMSS ..........
3.2 Варианты заданий международных исследований PISA .............
Заключение ..............................................................................................
3
Список использованной литературы ......................
108
92
92
99
106
107
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР ТАПСЫРМАЛАРЫН ШЫҒАРУ
БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР ЖӘНЕ НҰСҚАУЛАР
Халықаралық зерттеулер тапсырмаларын шығару бойынша практикум
МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ И ИНСТРУКЦИИ ПО РЕШЕНИЮ
ЗАДАНИЙ МЕЖДУНАРОДНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
Практикум по решению заданий международных исследований
Подписано к печати 10.11. 2014. Формат 60х84 1/16. Бумага офсетная.
Печать офсетная. Гарнитура «Times New Roman». Усл. печ. л. 6,7.
Министерство образования и науки Республики Казахстан
РГКП «Национальная академия образования им. И. Алтынсарина»
010000, г. Астана, ул. Орынбор, 4, БЦ «Алтын Орда», 15 этаж
109