материалы для словаря русских старожильческих

advertisement
ЛАТВИЙСКИЙ
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
И М Е Н И ПЕТРА СТУЧКИ
•В. Н . Н е м ч е н к о , А . И. Синица, Т . Ф : М у р н и к о в а
МАТЕРИАЛЫ ДЛЯ СЛОВАРЯ
РУССКИХ СТАРОЖИЛЬЧЕСКИХ
ГОВОРОВ ПРИБАЛТИКИ
под редакцией М . Ф .
С е м е н о в о й
ЛАТВИЙСКИЙ
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
ИМЕНИ ПЕТРА СТУЧКИ
УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ
Том
51
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
Выпуск 8 А
ПОСВЯЩАЕТСЯ
V М Е Ж Д У Н А Р О Д Н О М У СЪЕЗДУ
СЛАВИСТОВ
Пгнуегжггсез
В1В1ЮГЁ <А
ПОСВЯЩАЕТСЯ
V МЕЖДУНАРОДНОМУ
СЛАВИСТОВ
РЕДАКЦИОННАЯ
СЪЕЗДУ
КОЛЛЕГИЯ:
кандидат филологических наук, доцент М. Ф. С е м е н о в а ,
кандидат филологических наук, доцент А. Ф. Г р и н б л а т ,
кандидат филологических наук Л. И. Т а у б е Н б е р г.
кандидат филологических наук Н. П. Р а з д о р о в а ,
преподаватель Ю. М. П а р ш у т а.
преподаватель Я. Я. К у ш к и с.
ПРЕДИСЛОВИЕ
«Материалы для словаря русских старожильческих говоров
Прибалтики» являются пробным региональным словарем рус­
ских говоров трех прибалтийских республик — Литвы, Латвии
и Эстонии — и подготовлен в соответствии с решением Меж­
вузовской конференции по изучению русских говоров в при­
балтийских республиках, состоявшейся с 1—3 февраля 1962 г.
в г. Вильнюсе.
Основной словник словаря и весь материал по литовской
территории подготовлен канд. филол. наук ст. преп. кафедры
русского языка Вильнюсского государственного университета
В. Н. Немченко, дополнения к словнику и значениям отдель­
ных слов, а также весь материал по латвийской территории
составлены ст. преп. кафедры русского языка Даугавпилсского
гос. педагогического института А. И. Синицей, дополнения
к словнику и значениям отдельных слов, а также весь мате­
риал по эстонской территории внесены ст. преп. кафедры
русского языка Тартуского государственного университета
Т. Ф. Мурниковой.
Принципы составления словаря разработаны В. Н. Нем­
ченко на основе «Пособия-инструкции для подготовки и со­
ставления региональных словарей русского языка» (М. 1960).
Проекта «Словаря русских народных говоров» Ф. П. Филина
( М . — Л . 1961) и др., обсуждены и дополнены всем коллекти­
вом, работавшим над словарем, на рабочих совещаниях
в Даугавпилсе и Риге.
Словарные статьи В. Н. Немченко и А. И. Синицы подго­
товлены на основе материалов кандидатских диссертаций
авторов. Материалы по Эстонии собраны в основном во время
диалектологических экспедиций последних лет.
Так как русское старожильческое население Прибалтики
разнородно по своему происхождению и по времени псресе
ления на прибалтийскую территорию, то необходимо было
остановиться на одной, наиболее устойчивой группе, имеющей
аналогичную историю формирования во всех трех прибал-
тийских республиках. Такой группой оказались старообрядцы,
бежавшие из России от преследований царского правительства
в объединенное польско-литовское государство — Речь Посполиту (современные территории Литвы и юго-востока Латвии—
Латгалии), а также на западное побережье Чудского озера .
Живя довольно компактно, замкнуто и изолированно, сохраняя
свои исконные особенности быта и родной язык, они почти не
подвергались влиянию окружающего местного иноязычного
населения и сохраняли до последнего времени свою этни­
ческую и языковую самобытность.
Не имея возможности охватить все старообрядческие по­
селения Прибалтики, так как еще не все места достаточно
обследованы или вообще не изучены, а кроме того, не весь
собранный материал обработан настолько, чтобы его включать
в словарь, пришлось ограничиться небольшим числом таких
поселений, а именно: из Литовской ССР использованы мате­
риалы по б. йонавскому району (деревни Римкай, Паскутишкян I I , Сточкай, Пасекай, Гульбинишкяй), из Латвий­
ской ССР — по б. Прейльскому району (деревни Городок,
Гульбинка, Большие и Малые Дзеркали, Дунтишки, Засеки,
Капини, Лучкнно, Мухты, Новины, Пальши, Пизани. Ребини,
Сомерсет, Скандели, Стародворье), из Эстонской ССР — по
Иыгеваскому району (деревни Муствее, Рая) и Тартускому
району (деревни Калласте, Нина, Колнья, Казепя, Варнья) .
Все материалы собирались в основном с 1956—1962 г.
Все три территории характеризуются наличием недиссимилятнвного аканья, сильного яканья, взрывного г, развитием
интервокального и протетического в, отчасти смешением ши­
пящих со свистящими, непоследовательным отсутствием т в
окончаниях глаголов в третьем лице и др. чертами, что свиде­
тельствует о большой близости данных говоров между собой .
1
2
3
' В. Н. Немченко. Русские старожилы Литвы и их говоры. Языкознание.
VII, В. 1963; М Ф. Семенова, Русские говоры Латвийской ССР, Труды
института языка и литературы АН Латв. ССР, VIII; Т. Ф Мурникова,
Русские говоры Эстонии. Ученые записки Латвийского гос. университета,
т. 36. 1960.
См. карту прибалтийских республик — Литовской. Латвийской.
Эстонской ССР.
Подробнее об этом см. статьи: В. Н. Немченко. Фонетические и мор­
фологические особенности говора русского населения Ионавского района
Литовской ССР. Языкознание. I. В. 1958; Наблюдения над синтаксисом
говора русского населения Ионавского района Литовской ССР. Языкозна2
3
Но вместе с тем носители этих говоров — выходцы в основном
из новгородских, псковских и тверских земель, — попадая
в Прибалтике в различные условия и различное окружение,
несомненно, подвергались влиянию этого окружения, в резуль­
тате чего наряду с общим для всех республик ядром можно
отметить в каждой группе и новое, местное — литовское, ла­
тышское, эстонское (см.. например, в словаре такие слова,
как: закуковать,
кусок,
воротцы,
шпарное,
выбирать,
ставы, стодола,
редель.
отказать,
вольготный,
рункуль,
сверить,
скрыня и др.). Таким образом в русских говорах Прибалтики
намечаются известные элементы общности славяно-балтий­
ского (и финского) характера, что, возможно, является сохра­
нением древнейших общих черт, законсервировавшихся в этих
уже более двухсот лет оторванных от своего материка остров­
ных говорах, или же новым этапом в развитии славяно­
балтийских (и финских) взаимоотношении
На литовской территории, помимо литовского, наблюдается
еще белорусское и польское влияние как в области лексики,
так и фонетики (например, сохранение или развитие дзеканья
и цеканья),на латвийской также отчасти белорусское. Русские
говоры Эстонии наиболее консервативны, они сохраняют неко­
торые особенно древние черты, например, нестяженные формы
прилагательных, безличные обороты со страдательным при­
частием и др. Вместе с тем они сближаются с латвийскими
такими, например, чертами, как отвердение шипящих, асси­
миляция дн>нн
и др. Рассматриваемые говоры Латвии и
Литвы, в свою очередь, сближаются такими чертами, как
переход в>у, отчасти х>к и др. Кроме того, в последнем
случае сказывается балтийское влияние в лексике.
Как видно из словаря, в основном лексика всех трех при­
балтийских групп едина. Отличия же связаны прежде всего
с местной спецификой. Так, например, население эстонской
территории широко занималось рыболовством, что отразилось
ние. II. В. 1961; М. А. Новгородов. Из наблюдении над фонетикой и мор­
фологией говора русского старожильческого населения Дагдского района
Латвийской ССР. Ученые записки Даугавпилсского пединститута. I. Д.
1958: Из наблюдени.1 над синтаксисом говора русского старожильческого
населения Дагдского района Латвийской ССР. Там же: Т. Ф. Мурникова.
Описание русского говора острова Пийрисаара. Труды по русской и сла­
вянской филологии. V. Т. 1962; А. И. Синица. И:» наблюдений над лекси­
кой говора русского старожильческого
населения Прейльского
района
Латвийской ССР. Псковские говоры. I. Псков. 1962
в соответствующей лексике, но зато не знакомо с льновод­
ством, которое распространено в Литовской и Латвийской ССР.
Кроме того, на латвийской территории, в Прейльском районе,
который расположен ближе к Литовской ССР и где находился
католический центр — Аглонский монастырь, больше общего
с русскими говорами Литвы, чем Эстонии. Здесь старообрядцы
селились не непосредственно с материка, а сначала занимали
литовские земли и только потом переселялись на территорию
Латвии. Их речь имеет некоторые отличия от старообряд­
ческих говоров центральных районов Латгалин (особенно
около Резекне), куда переселение шло непосредственно с
исконно русских земель. Так, например, такие слова, не отме­
ченные в Прейльском районе или отмеченные с другим значе­
нием или с фонетическими отличиями, встречаются в централь­
ных районах Латгалии: зимогор,
маёвый, маргасить. рапуха,
пялы,
пецкаться,
воспарение,
рубить, кут,
огодать и др.
В дальнейшем предполагается продолжить работу по
лексикографии русских говоров Прибалтики и составить пол­
ный словарь всех русских говоров этой территории. При
подготовке данного краткого словаря приходилось отбирать и
вводить только наиболее распространенные слова и выраже­
ния, и то н^. все, исключая по возможности узкопрофессио­
нальные термины. Слова производные введены также выбо­
рочно, например, глаголы с приставкой за-. Некоторые диа­
лектные слова, встречающиеся в иллюстративном материале,
не внесены в словник, например: кольцевьё. мармус.
глядины.
веничье и др., за неимением достаточного материала, хотя
в некоторых случаях все же вводятся слова и с малым коли­
чеством примеров и даже с такими недостаточными иллюстра­
циями, которые только называют слово, а не объясняют его
значения. Это объясняется недостаточным количеством за­
писей или недостатком времени для полного отбора материала
или проверки его. В таком случае составители руководствова­
лись принципом — зарегистрировать возможно больше слов,
на которые в дальнейшем обратить внимание. Некоторые
слова представляют повторение словообразовательного типа,
например, слова со значением единичности на -инина и
названия детенышей на -енёнок. Все это указывает на то, что
известный элемент случайности в таком пробном словаре
может иметь место и будет устранен в дальнейшем.
В ходе работы составители руководствовались Толковым
словарем русского языка под ред. Д . Н. Ушакова и словарями
русского языка А Н и включали только слова, имеющие помету
обл. или вообще отсутствующие в словарях.
Из-за ограниченности во времени и месте данные других
диалектных словарей не привлекались при составлении дан­
ного словаря, хотя это, несомненно, представляет большой
интерес. Нет в словаре и соответствующих ссылок на литов­
ский, латышский или эстонский языки, что очень важно
в местных условиях. Все это предполагается дать в полном
словаре.
М. Ф.
Семенова
ПРИНЦИПЫ
СОСТАВЛЕНИЯ
СЛОВАРЯ
1.
«Материалы для словаря русских старожильческих говоров
Прибалтики» представляют собой словарь дифференциального
типа. В словарь включается только диалектная лексика гово­
ров русского старожильческого населения б. Ионавского
района Литовской ССР, б. Прейльского района Латвий­
ской ССР и йыгеваского и Тартуского районов Эстонской ССР,
а именно:
а) слова, отсутствующие в современном русском литера­
турном языке, например: пуня
(гумно), засёк
(закром),
снедать (завтракать), чйтый (трезвый), моркдтный (скучный,
грустный), нбнич (в этом году), али ( н о ) , аж (даже) и т. д.,
б ) слова, употребляемые в русском литературном языке,
но имеющие отличия от соответствующих литературных слов
в системе словообразования, в звуковом составе, в месте уда­
рения, если эти отличия касаются исходной формы слова,
например: лендй (ленивый), забить (убить), рукавбк
(рукав­
чик), гувнд (гумно), провбрый
(проворный), спина (спина).
ремень (ремень) и т. д.,
в) слова, звучащие одинаково с соответствующими сло­
вами литературного языка, но имеющие в говорах иное зна­
чение, например: стенка (комнатная печь для отопления).
клюка (кочерга), лихой (сердитый, злой) и т.д.
2.
Слова располагаются в строго алфавитном порядке. В ка­
честве заголовков словарных статей употребляются слова в
исходной форме: имена существительные — в форме имени­
тельного падежа единственного числа (при отсутствии единст­
венного числа — в форме именительного падежа множествен­
ного числа), имена прилагательные — в форме именительного
падежа единственного числа мужского рода (при отсутствии
формы мужского рода — в форме женского рода), глаголы —
в инфинитиве и т. д.
При наличии нескольких фонетических вариантов одного
и того же слова все они помещаются на своих алфавитных
местах в виде отсылочных строк с соответствующими приме­
рами. Если же варианты слова следуют один за другим в ал­
фавитном порядке, то все они даются в одной словарной
статье. Синонимы приводятся в конце статьи или соответ­
ствующего значения для справки.
Уменьшительные или ласкательные формы имен существи­
тельных помещаются в одной словарной статье вместе с основ­
ной формой, например: драбйна, уменыи. драбйнка (грядка
телеги); кдрфа, уменыи. корфочка (кошелка) и т. д. Отдельная
словарная статья для подобных форм составляется лишь в тех
случаях, когда основная форма существительного не является
диалектным словом и вообще не включается в словарь, напри­
мер: топордк (топорик, ср. топор), рукавдк
(рукавчик, ср.
рукав), долотёчко (долотцо, ср. долото) и т. д.
Глагольные формы совершенного и несовершенного вида,
одна из которых образована при помощи приставки, а также
формы обоих видов с разными приставками приводятся в раз­
ных словарных статьях, каждая на своем алфавитном месте
со ссылкой на соответствующую видовую пару, например:
навивать
к навить. Бесприставочные или образованные
несов.
при помощи одной и той же приставки формы совершенного
и несовершенного вида помещаются в одной словарной статье,
если следуют одна за другой в алфавитном порядке. На­
пример: брязгать,
несов.,
брязнуть,
сов.
(брякать),
ерзыхать,
несов., ерзыхнуть, сов. (скользить, передвигаться) и т. д.
Многие глаголы представлены в форме лишь одного вида.
Это имеет место в тех случаях, когда употребляемая в говорах
форма другого вида не является диалектным словом или не
засвидетельствована в говорах.
Возвратные формы глаголов помещаются в отдельных сло­
варных статьях.
В разных словарных статьях приводятся прилагательные
и наречия, имеющие общую основу.
Диалектные слова, являющиеся омонимами, помещаются
с соответствующим надстрочным цифровым обозначением,
например: вага ,
1
вага .
2
3.
Несвободные словосочетания помещаются на алфавитном
месте главного, опорного слова, например, зубы мыть (лясы
точить) в словарной статье, оформляемой на слово зубы.
В тех случаях, когда в составе фразеологизма имеется
диалектное слово, то он приводится в конце словарной статьи,
составленной на данное диалектное слово. Например, водяная
ящерка (тритон) следует искать в статье, оформленной на
слово ящерка (ящерица).
4.
Заголовочные слова, как правило, приводятся в обычной
орфографии, насколько позволяет этимология данных диа­
лектных слов, например: зарбдок
(зародыш), землянйца
(зем­
ляника), учителька (учительница), кокора (лепешка из густого
теста, ср. псков. кокора, новг., калин, кокорка), отлйга (отте­
пель, ср. кур. отлига, смол, отлиг) и т. д.
Д л я слов с неясной этимологией заголовки словарных ста­
тей даются в фонетической орфографии, например: веретёль
(сверло, бурав), накантйть (обидеть, обмануть, ограбить) и т. Д.
Данная запись заголовков словарных статей отражает на­
личие в диалектных словах частных особенностей в их зву­
ковом составе, но не отражает диалектных особенностей про­
изношения в целом (яканье, дзеканье, цеканье и т. д . ) , что
дается в иллюстративных примерах.
5.
Заголовочные слова сопровождаются необходимой грамма­
тической характеристикой.
При именах существительных указывается форма роди­
тельного падежа единственного числа, а также дается услов­
ное обозначение грамматического рода — м. (мужской).
ж. (женский), ср. (средний), например: засёк, а. м (закром),
пуня, и. ж. (гумно), ликнд. а. ср. (лукошко). При существп-
тельных, употребляющихся только во множественном числе,
указывается форма родительного падежа множественного
числа и дается условное обозначение указанного числа — МП;
например: нджни,ёй,мн.
(ножницы), санки, нок,мн. (челюсти).
Если в ряду слов окончание, род или число совпадает, то
соответствующие пометы даются после последнего слова, на­
пример: ватдвка, ватувка, и, ж.
При именах прилагательных указываются формы женского
и среднего рода единственного числа, например: чйтый,&я,6ё
(трезвый), крухдй, ая, бе (хрупкий, ломкий), черствой, ая, ое
(черствый). При прилагательных, употребляемых только в
мужском и женском роде, указывается форма женского рода
единственного числа, например: тямкий, ая (внимательный,
любознательный), послухмяный,
ая (послушный). Если при­
лагательное употребляется только в форме мужского или
женского рода, дается условное обозначение грамматического
рода, например: заливной, м. (проливной), сутёлая.ж.
(стель­
ная), суяная, ж. (суягная).
В необходимых случаях, кроме указанных грамматических
форм, могут быть приведены и другие формы слова, например:
толстой, ая, ое, сравнит, толоше (толоший) — толстый.
При количественных именах числительных указывается
форма родительного падежа, а при числительных порядко­
вых — формы женского и среднего рода, как в прилагатель­
ных, например: восьминадцать,
и (восемнадцать).
При всех местоимениях, образованных от вопросительноотносительного местоимения хто или игто, указывается форма
родительного падежа, а при местоимениях, изменяющихся по
родам, — формы женского и среднего рода, например:
абы-хтд, абы-кого (кто бы то ни б ы л ) , абы-чтд, абы-чего (что
бы то ни б ы л о ) ; сколькдй, ая, ое (который по счету).
При глаголах указывается форма I лица единственного
числа настоящего (будущего простого) времени, а при без­
личных и личных глаголах, которые в форме I лица в го­
ворах не употребляются, — форма I I I лица, например: кле­
пать, паю (бить, отбивать), втуторить, рю (потерять, затерять,
запрятать), виднеть, нёет (светать), блечать, чйт ( б л е я т ь ) .
Причем дается не окончание, а конечная часть слова, указы­
вающая на звуковые изменения, а иногда и все слово, например:
болботать, очу. рубовать. бую, бостй, боду. В некоторых случаях
приводится и форма прошедшего времени, например: бостй.
боду,
бол.
В тех случаях, когда указываемые грамматические формы
в говорах могут варьироваться, приводятся разные их ва­
рианты, например: рбзум, а ( у ) — ум, эдордвкаться,
каюсь
(каюся) — здороваться.
При словах, относящихся к неизменяемым частям речи,
указываются названия частей речи: нареч. (наречие), предл.
(предлог), союз. част, (частица), межд. (междометие). На­
пример: наскрдзь,
нареч.
(насквозь), ровно,
пдкуль. союз (пока), аж, част, ( д а ж е ) , дергёль.
предл.
(до),
межд. ( д ё р г ) .
6.
Значения диалектных слов объясняются разными спо­
собами.
Если диалектное слово полностью совпадает по своему
значению с соответствующим словом литературного языка, то
его значение определяется при помощи данного литературного
слова, например: вапна — известь, засёк — закром, валенец —
валенок и т. д. При определении таким способом значения
диалектного слова, отличающегося от соответствующего слова
литературного языка местом ударения, место ударения обоз­
начается также в литературном
эквиваленте, например:
крупной
— крупный, ббсый
— босой, курок — курок, случай
—
случай, наволочка — наволочка и т.д.
В необходимых случаях для более точного определения
значения слова приводится не одно, а несколько близких по
значению литературных слов — синонимов, например: по­
трава — пища, блюдо; заядлый — злой, жестокий; квдлый —
слабый, вялый, хилый, нежный; дотулйться — дотронуться,
прикоснуться; дбсыть — хватит, довольно, достаточно и т. д.
Если литературное слово, используемое для определения
значения диалектного слова, помимо данного значения, имеет
еще и другие значения, к нему даются пояснительные слова,
например: вольница — отвал плута; кйстка — кисть руки;
важить — взвешивать, определять вес; кушать — есть (и о
животных): расплодиться
— размножиться (и о л ю д я х ) ; распузыриться — 1) усилиться (о д о ж д е ) ; 2) расшуметься, раз­
бушеваться (о человеке) и т. д.
Диалектные слова, для которых трудно или невозможно
подобрать литературные соответствия, определяются описа­
тельным способом, например: сканец — мучная лепешка, на­
чиненная подслащенным творогом; набилки — рама в ткац­
ком станке, в которую вставляется бердо.
В тех случаях, когда для обозначения одного и того же
понятия в говорах употребляется несколько диалектных слов-,
указанными способами обычно определяется значение лишь
одного из этих слов. Значения других слов данного синоними­
ческого ряда чаще всего определяются путем отсылки к преды­
дущему слову, например: ручник — то же, что полотенец:
засина — то же, что засень и т. д., или к последующему, если
оно более употребительно, например, воробьи
— то же, что
ёжик 2.
ЕСЛИ диалектное слово в говорах имеет несколько значений,
каждое из них объясняется под соответствующим цифровым
обозначением.
Для многозначных диалектных слов, совпадающих по зву­
чанию с соотвествующпми словами литературного языка,
определяются лишь те значения, с которыми эти слова не
встречаются в литературном языке, например: бок — сторона,
направление; пузырь
— стекло для керосиновой лампы;
санки — челюсти и т. д.
В нужных случаях даются стилистические пометы: детск.
(детское слово), уменьш. (уменьшительное),
уменыи.-ласкат.
(уменьшительно-ласкательное), неодобр,
(неодобрительное),
пренебр. (пренебрежительное) и т. п.
7.
Иллюстративный материал (словосочетания, предложения).
следующий за определением значения слова, дается в услов­
ной фонетической транскрипции. Транскрипция максимально
упрощается, а именно: для обозначения гласных звуков ис­
пользуются соответственно буквы а, о, у, э (после твердых
и мягких согласных, а также в начале слова), ы (после твер­
дых согласных), и (после мягких согласных и в начале слова);
редуцированные гласные обозначаются буквами ъ (после
твердых согласных), ь (после мягких согласных); соглас­
ный йот обозначается буквой й; для обозначения фрикатив-
* Границы республик обозначены жирной линией, обследованные тер­
ритории — черными пятнами.
ного г вводится латинская буква Л; остальные согласные обоз­
начаются теми же буквами, что и в графике современного рус­
ского литературного языка; сочетания дз, дж, шч употреб­
ляются для обозначения соответствующих аффрикат; долгота
звуков обозначается двойным написанием букв, мягкость
согласных — апострофом ( ' ) , ударение — обычным знаком
ударения (') над гласным ударяемого слога. Требования
междусловной фонетики не полностью отражены в написании.
В некоторых случаях ставится два ударения в соответствии
с встречающимися диалектными вариантами.
В иллюстративном материале сохраняются обычные знаки
препинания и переноса, которые ставятся в соответствии с
правилами русской пунктуации.
В необходимых случаях в текстовые примеры вводятся
авторские пояснения, например: Иагъды
(клубнику)
ндн'и'ч'
бабурка с'н'иштбжи.га.
(Поп) го пъхъран'йи'
то пънаф'йду атстаййт.
кавд
с'йэз'дз'ийит,
8.
В конце словарной статьи делается помета, указывающая
место употребления данного слова: Лит. (Литовская ССР.
йонавский район), Лат. (Латвийская ССР, Прейльский район),
Эст. (Эстонская ССР, йыгевский и Тартуский районы).
А
А б л а в у к , А б л а у к . а, .и., А б л а у х и й , ая. Разиня, растяпа.
Мои такой аблавук,
ч'йстъйа гора
мн'э с йим. Куда
н'и
пашл'дш
этъва аблъука, адны хлапдты. Лит. Пбл'ка
нашла
саб'э мужука аблаухъва,
н'икуды йон н'а гдш. Лат.
А б ы , А б ы б, част., союз.
I . част. Лишь бы, только бы.
Н'ич'авд,
што мужык сухой, абы хаз'айка
глаткъйа.
Маму
абы п тбл'ка дома с'идз'эц'
и н'ич'авд н'а дз'элъц'.Лкт.
Какой
хош цв'атдк н'ас'й, абы з'эл'ьн'.
Маму абы п тбл'ка
пал'экчэй,
абы п тдл'къ пъс'ид'ёт'. Лат. 2. союз. Если, если только. Абы
ч'ьлав'эк
б'эдный, тък ы харбшый.
Лит.
А б ы - г д ё . нареч. Всё равно где, где бы то ни было. Ма
абы-гдз'э
п'ьр'аспл'у.
Лит. Маму абы-гд'э
блыкацца.
Лат.
Абы-как, нареч. Всё равно как, как бы то ни было.
З'дз'элъл
абы-как, штоп тбл'ка скар'эй. Лит. Фран'ка н'а зд'элъл
абыкак, гараст хърашб сраббтъл. Лат.
А б ы - к а к о й , ая, бе. Всё равно какой, какой бы то ни было.
Адз'эн'
абы-как'ййь
штаны, фс'о аднб
испач'къйьш.
Лит.
Ваз'м'й
абы-какбйь
в'адрб. Лат.
Абы-когда, нареч. Когда угодно, в любое время.
Пр'ихадз'й
абы-кагда,
йа фс'агда
дома. Лит. Усатъва пр'иймайьт
абы
кагда. Лат.
А б ы - к у д а , А б ы - к у д ы . нареч.
Куда-нибудь, куда угодно.
Палбш абы-куда,
н'ихтб н'ь ваз'м'б.
Брбс'ил
абы-куды,
а тап'эр' и сам найц'й на мбг'а. Лит. Шл'и и збунтавал'ис'.
и
пашл'й абы-куды.
Лат.
А б ы л ь н ю к , А б ы л ь н я к . а, м. Растение, крупка весенняя.
Был'н'ук. абыл'н'ук,
абыл'н'ак
то фс'о аннб. Лат. (Быльнюк).
А б ы - х т б , абы-когб. Всякий, каждый, любой. Спр'ач'
падал'шъ, тут абы-хтб найдз'б. Лит. Вбфк'инъй
матки
абы-хтб.
какбй-тъ пр'иймака
был пр'ишбццы,
т'ап'эр' вайэнный
хбд'ит
к йэй. Лат.
Абы-чёй, чия, чиё. Чей бы то ни было. Абы-ч'эй
п'ин'дж'ак
адз'эн',
тбл'ка скар'эй идз'й. Лит. Абы-чэй
тапдр б'ар'й и ра­
боты!. Лат.
2 - 713
Абы-что. абы-чегб. Что бы то ни было, что угодно. Сказал
абы-штд. н'ь падумъфшы. Лит. Абы-штд д'элъй, а што ты б'аз
д'эла хбд'иш.
Лат.
А в т б р о к . рка, м. Вторник. С'авбдн'ь
афтбрък. В афтбрък
йэз'дз'ил
ф Кавнъс. С афтбрка нъ работу н'ь хадз'йл. Ф прош­
лый афтдр'н'ик с йим пъ ц'ьл'ьфпну гъвар'йла.
Лит С. афтбрка
н'ад'эл'а
да праз'н'ика.
Надыс'
в афтбрък волка в'идал на
хутър'и Л'им'ашднкъвым.
Лат. Афтбрни'ик
в нас
зъфс'агда
д'эн
сваббннъй.
Пън'ад'эл'н'ик.
афтбрн'ик,
с'эр'ьда
йа
дома. Эст.
А г р а с т , Агрист, а. м. Крыжовник. Агръст и з'ал'дный
йадут.
Лит. Агр'ист йадут пъдурбстк'и,
йа йих зъ каршэн'.
Нбн'ич
агр'пст такой н'а пошлый
(плохой). Лат. (Яграст).
А д в о р . а, м. Двор. Ёсл'иф ахл'эф и сарай пъд анной
крыжъй.
то эта адвбр. Ган'и к адвару, йон просты). Эст.
А ж . част. Даже. И а йавб пав'бс аж да самъва дому. Аш
к самъму цар'у хадз'йл'и.
Йыст, аж зъ ушам п'иш'ч'йт. Лит.
Вот йа дашбл тък дашбл аж да пана. Л а т . Аш с'эрцэ в м'ан'а
ръзбал'элъс',
жду н'и даждус'а.
Аш страшна мн'э стала тада.
йа и крикни.
Эст.
А ж и о , част. Даже, так что даже. Тут йон как стукн'ьт.
ажна бкны зъз'в'ин'эл'и.
М'йна как лопнула, ажна в нас была
слышна. Лит. Ты ажна см'брзла хад'а. Ажна хл'эп йа правбра
кас'йт'. Лат. Йа ажна пръзабыла
пръ т'аб'а. Эст. ( И ж н о ) .
А з б у к а , А з б у ч к а , и, ж. Учебник церковно-славянской гра­
моты, в котором после азбуки обычно помещались молитвы.
И а такайи была, тък па азбук'и
фс'и мал'йтвы знала.
Поп
азбуч'ку
пъдар'йл.
Лит. А гд'э ниша азбука, в азбуч'ки
ма­
л'йтвы. Нъ закон ббжый давал'и
азбуч'ки,
бат'ушка
давал,
наставн'ик. Л а т . В бат'и така слав'анска
азбучка была, а в
йэй мал'йтвы.
Вот мы па азбучк'и
с ть'шх пор начал и
выучыфшы. Эст.
А з г о р о д а , ы, ж. Изгородь. П'эц'а
п'ьр'ьл'азал
к салдатъм
ч'ьр'ьз
азгарбду
и штаны парвал.
Кълъ
азгарбды
дз'эт
кал'уч'ий
рас'ц'б.
Лит. П'эт'ка
кълъ азгарбды
ид'6. Мы с
Иванъвнай
азгарбду
д'элъл'и,
цэлъйа пр'асла
азгарбды
ко­
ровы пъламал'и. Лат. ( И з г о р б д а ) .
А з я м , а, м. Мужская долгополая верхняя одежда, которую
носят старообрядческие наставники во время богослужения
(хоронят мужчин обычно в азямах из более тонкой материи).
Аз'ам нъд'авал'и
в мал'эннуйу,
он длинный, чбрный. Аз'ам, то
мушчынам см'ир'атнайа
ад'джа,
чдрнъйа, ис сатина,
саржы.
Лат. Нашы бат'к'и ндс'ут аз'амы. Мушчынскайа
см'ир'атнайа
ад'бжда
— в мавб т'ат'ьн'к'и был зъпас'бна
аз'ам, фс'и быва
зъпасал'и см'ир'атнбйэ.
Эст.
А й , союз. Или. А тут йэдз'ит бар'ин, в'йдз'ит, што мужык
л'ажьп,
жывбй ай н'ьжывбй.
Ну, скажы, бар'ин,
ч'эй йэта
хвост, быч'йн'ий
ай каз'йн'ий.
Двойку
пълуч'йл
пъ ч'итан'йу
ай па ком. Лит. Анна ты пр'ийэхъччы
ай з дачкой?
Пан
зъхат'эл
— ф солдаты
ай нъ сабаку
м'ан'ат.
Раббтъл'и
н'ад'эл'у ай пълтара. Лат. <> А й . . . , а и. Ай тут валкбф с'л'эт,
ай сабака праб'эк. Ай с'в'йн'йи
йэл'и, ай шл'ахты
папасывъл'ис'. Лит. Ай дровы вбз'ут, ай салбму. Лат.
А л е й , ю, м. Растительное масло. Ф пост гул'бъч'к'и
валбжут ал'эйьм.
Ал'эйу
нъ бл'ины
н'ь асталъс'. Лит. Стул'цы
р'эжут, зъвалбжут ал'эйьм. так и йадут. Масла с л'бну
нъзывал'и ал'эй. Лат.
А л и , союз.
1 . Н о , однако. Дз'эн'г'и
ф касу н'ь
складайьм,
ал'и б'аз
дз'эн'ьк
н'ь жыв'дм.
И йавб хац'эл'и
фц'ануц'
ф
свайу кампан'ийу,
ал'и йон был х'итр'эй. Лит. Мы атп'исал'и
Мун'к'и,
штоп вышла замуш, ал'и йана н'а слухъйь.
Сафрук
саглас'ьн,
ал'и жбнка н'а хбчът. Лат. 2. Или. Л'он сушут в
бййн'и ал'и ф п'эч'к'и. Лит. Ал'и ты аглбхшы? Ал' ты, ал'и йон,
а фс'о ш пр'ихад'йт'и.
Эст. ( А л ь ) .
А л и б о . част. Ведь, вне всякого сомнения, уж.
Ал'иба
усп'ёйьш выкупъцца. Ал'иба мы та ни амман'ьм. Эст. ( А л ь б о ) .
А л ь , союз. То же, что А л и 2. Ал' ты забыла, за ч'им шила?
Лит. Ал' ты н'а знала усатъва? Лат.
А л ь б о , част. То же. что А л и б о . Ал'ба пайдз'й
ты луч'ч'и
сам. Лит.
А л ь н я н о й , ая, бе. Льняной. Ал'н'аныйь
н'йтк'и.
Ал'н'анайа
рубаха. Ал'н'анбйа
с'эм'а. Лит. Стул'чык'и абл'ивайут
ал'н'аным маслам. Руку л'ачыла ал'н'аным
с'эм'ьм. Лат.
Ал'н'аных
рубах мы н'и нас'йл'и, фс'о бдл'и бумажны, ил'на н'этут'и, н'и
рас'т'б. Эст.
А н д а р а к , а, л . 1 . Широкое женское платье. Ш'ш'йла
саб'э
андарак и стыдз'йцца адз'эц.
Лит. Давн'эй
нас'йл'и
андарак
съматканый.
Лат. 2. Старая, изношенная женская
одежда.
Надз'элъ
п ты андарак
какой.
Н'и дном,
н'и нбч'йу
с'н'имайа
свой андарак.
Лит. Гъвар'ат, што ты над'элъ
андарак какой, йэжъл'и ф кавб н'и пъстанбвна. Лат.
н'ь
как
А п р й к л ы й , ая. Надоедливый, назойливый. Ну и апр'йклъйа
дз'афч'днка
йэта Настул'ка,
фс'уду
йана вл'эз'ьт, фс'о йэй
падай. Лит. П'эт'ка
апр'йклый
такой, фс'о на рук'и
л'эз'ьт.
Л а т . Банка фс'о гъвар'йла:
«апр'йклъйа
ты д'эфка»,
упр'дк'и
давала. Эст.
А р б у з я х а , и, ж. Каша из тыквы. Найэлс'а
арбуз'ах'и
и
дрыхн'ьт цэлый дз'эн'. Гърбузы
и в нас растут, с йих
гърбуз'аху
вар'ут. Лит. Йа с'авбн'н'и
кашу вар'йла
арбуз'аху,
гърбуз'анъйу. Лат.
А ржа нище. а. ср. 1 . Ржанище, ржище. Рош скас'йл'и
и
сразу
нъч'инайут
арац'
аржан'йш'ч'а.
Лит. Рош
уб'эрут,
гъвар'ат
аржан'йшча.
Лат. Рош сажну,
уб'ару,
астайбцца
иржан'йшшэ.
Эст. 2. Поле, оставшееся после уборки любых
зерновых культур, жнивьё, стерня. Иаш'ч'б ав'бс н'ь
с'в'аз'л'й,
а кардф ужэ пасут пъ аржан'йш'ч'у.
Лит.
А р ж а н о й . ая, бе. Ржаной. Аржанбй
кдлъс. Аржанбй
хл'эп.
Аржанайа
мука. Аржанайа
салбма.
Аржанбйа
пбл'а.
Аржанайа
страда. Лит. То аржанбй
хл'эп.
Аржанайа
страда
патхбд'ьт. Лат. Ватрушка
с аржанбй
мук'й бч'ин'
фкусна.
Аржануха
— йэта така аржанайа
л'ап'бшка.
Эст.
Аркан, а. м. Вид узды, уздечки. Кагда в'ар'хбм йэдут, аркан
нъдз'айут.
Лит. Аркан
кода ф пбл'э кан'а в'аду,
занустк'и
в йом н'эту. Аркан б'из узд'йла, а узда з жал'эзъй.
в раббт'и
кон' зъфс'игдй
с арканъм, а в дарбг'и
с уздой. Эст. (Наркан).
А р к у ш , а, м. Лист ( б у м а г и ) . Куп'йла нъ ц'в'аты тр'и аркуша
бумаг'и.
Двух
аркуигъф
шпал'эру
н'ь хвац'йла
с'ц'эны
апкл'эйиц'.
Лит.
Давн'эй
бумага
пръдавалъс'
так'йм
ар­
ку шъм. Лат.
А р м я к , а, м. Вид мужской верхней одежды. Арм'ак'й
был'и
в рад'йт'ьл'ьф.
тап'ёр'а нету. Эст. Лат.
Арфа, ы, ж. Зерноочистительная машина, веялка.
Тап'эр'
в'эйьлкъм
н'а в'эйут з'арнб, арф7,м арфуйут. Лит. Ф Стънав'йшкъх йишчб стайт арфа, в'эйълка, машына такайа. Лат.
Арфовать, фую. несов. Очищать зерно с помощью веялки.
Ран'шъ рукам мълац'йл'и
и рукам в'эйьл'и, а кагда
мълац'йл'и
машынъй.
арфавал'и
арфъй. Лит. Как вымълат'ил'и,
тагда
нада арфават'. Арфавал'и,
крутили машыну рукой. Лат.
Атить, ню, несов., детск. Молиться. Бопу ац'иц.
Лит. Ид'й
ат'ит' ббжън'к'и.
Лат.
Аткасник, а, уменьш.-ласк.
аткасничек, чка, м. Лечебная
трава с расстилающимися по земле листьями.
Аткас'н'икъм
кур'ут дз'ац'эй.
кагда спужайуцца.
Аткас'н'ик
ръс'ц'илайьцца
пъ з'амл'й.ЛИТ.
Иамуаткас'н'ику
нарва.х'и мндгъ.
Аткас'н'ичку
нарв'й и пакур'. Лат.
А х л ё в , а, уменыи.
ахлевок, вка, ахлевушбк, шка. м.
Хлев. Ската был полный ахл'эф. Пастав'ил'и
новый
ахл'авдк
дл'ь кур'ат. Ахл'ьвушбк
халддный,
пърас'аты м'брзнут. Лит
С'энн'и надъ ахл'эф ачыс'т'ит'.
Сарай став'ил'и къл
ъхл'ава.
В ахл'аву йа самл'эла. П'эт'ка в ахл'афку. Л а т . Ахл'эф в нас
въ двар'й.
Карбву
нада загнат' в ахл'эф, да ахл'авдк
гарас
мал'ьн'кай.
Эст.
Ахтеньки-лйхоньки. межд. Ах, ахти.
Ахц'ьн'к'и-л'йхън'к'и,
што йа тап'эр'
буду
с йим дз'элъц'.
Лит.
Ахт'ьн'к'ил'йхън'к'и
крупу забрал'и,
ах ты л'йхън'к'и,
как
т'ап'эр'ика
кармйт' бърава. Лат. Ахт'ьн'к'и-л'йхън'к'и
ф'с'б-та йа п'ьр'ьзаб'ыла! Эст. (Лйхонькн).
Б
Баба, ы, ж. I . Женщина. Там бабы сабрафшы на
лавъч'к'и.
Адна баба была гараст скупайа. Вот как бывайа, бабы
гълаву
скруц'ут. Лит. Бабы в'идал'и: йон л'ажачый
и даб'йтый.
Тд'э
бабы пашут, там чэрт'и ззаду пл'ашут. Лат. Гарас бабам
вб.г'а
нбн'и дана, вот бабы и спуст'йфшы. Эст. 2. Жена. Иавб
баба
н'икуда аднбва н'ь пускайа.
Какой сам, такуйу и бабу
саб'э
выбръл. Лит. Ты сам н'ь красав'ица,
и бабу н'ь сачы
красав'ицу. Иавбнъйа
баба йазычн'ица.
Лат. В майбй бабы работы
мндга, фс'их д'ит'эй апшыт' нада. Эст.
Б а б к а , и, ж. Повивальная бабка, повитуха. Давн'эй
акушэрък н'а знал'и, фс'о банка дз'элъла.
Лит. Т'ап'эр'ика
нарбт
мбнный стал, а давн'эй бал'н'йцы
на знали,
банку
пр'ивадут
к рад'йх'и,
бывалъ. Лат. В д'ар'эвн'и
зафс'агдй
бапк'и
пъв'итух'и был'и. Эст.
Б а б к а , и, ж. Наковаленка для отбивания кос. На бапк'и
кас'у кл'апайут. Лит. М'инаич
на бапк'и кл'апал касу. а тот
с ружынай
выскъчыл
и нъ йавб! Лат. Бапк'и
так'й, на йих
косы выб'ивайут. Эст.
1
2
Бабка , и, ж. Установка снопов сжатого хлеба для про­
3
сушки. Нада
састав'иц'
пшан'йцу
в бапк'и,
пака
даж'дж'а
н'эт. Лит. Бапк'и аржаныйь
па д'эс'ьт' снапбф став'ут. Лат.
(Бабурка , Стоянка).
1
Бабка , п, ж. Род кулича цилиндрической формы, баба.
4
Въскр'ас'эн'йа
с'п'акл'й
банку. Лит. Банку п'акл'й на пасху.
Мамка п'акла балку ф суббту, в въскр'ас'эн'йь
пасха. Л а т .
Бабский, ая, ое. Бабий, женский. Бапс'къйа
йупка. Ь'алс'къйа л'эта. Бапс'к'ийь
зъбаббны.
Лит. Н'а слухъй ты, н'а
слухъй, фс'о йэтъ бапск'ийь
пр'ибабун'и.
Провы ваз'йт' н'а
бапскъйь
д'эла. Лат. Бапскъй
карахт'ьр ф т'аб'а. Что ты за
бапску йупку д'эржыс'с'а?
Эст.
Б а б у р к а ' . уменыи. бабурочка, к, ж. То же, что Б а б к а . Рош
фтаруйу н'адз'эл'у
в бабуркъх
стаййт. Лит. Будут кас'йт' ав'бс,
став'ит' так'им бабуркъм.
Ав'бс
бабуръчкам
став'ат па п'ат'
снапбф. Лат. (Стоянка).
3
Бабурка , и, ж. Мелкое насекомое, известное как вредитель
2
клубники. Бабурка клубнику
с'йэла, — на ц'в'эт йана нъпадайа. Бабурка
как блаха. нос вострый как жала.
Мошка и
л'исты с'йадайьт, а бабурка
тбл'ка пупышк'и
йист, пака н'ь
рас'ц'в'офшы.
Лит.
Бабушка, и. ж. 1. Ямка на коже после заболевания оспой,
оспина. Фс'о л'ицб в бабушкъх.
Лит. В Лукаша бабушк'и,
йон
шчадр'йвый.
Бабушк'и
йэтъ асп'йнк'и.
Лат. Так'й м'этк'и в
н'авб нъ шишках — бабушки.
Эст. 2. чаще мн. Болезнь, оспа.
Был ба мал'ьц как мал'ьц, ал'и бабушка
скл'авала.
Иэс'ц'
оспа,
пъ-дз'ьр'ав'э'н'с'к'и
— бабушк'и.
пъдъл'икатн'эй
—
вбспа. Лит. Бабушки
йэтъ вбспа, гъвар'ат бабушк'и,
давн'эй
гъвар'йл'и
и пъс'ичас.
Лат. Фс'и д'эт'и бабушкъм
п'ьр'ьбал'эл'и, да жывы астал'ис'. Бабушк'и
худа бал'эс'т'. Эст.
Баган, Багун, а,м. Багульник. Бйгън пйут от
ц'ьмп'ьратуры.
Багьна и клипы баййцца. Лит. Багън надъ нарвйт' и в ахл'эф,
тогда н'чкакайа бал'эз'н'а
с'в'ин'йам
н'ь пр'истйн'ьт, йа багъну
нарву, натбркъйу в ахл'эф. Л а т . Багун. йон врбд'й йдлк'и, така
трава, гълавй с н'авб гарас бал'йт. Эст.
Бадяться. юсь ( ю с я ) , несов.
Ходить без дела, болтаться.
Акс'эн'йа
пайэхъла
ф Кбвна и бадз'айьцца
па гбръду
цэлуйу
н'адз'эл'у.
И вот с тавб вр'эм'а
так б'ьз работы и
бадз'алъс'.
Лит. .4 йон л'ан'т'ай, што ты йавб гл'ад'йш,
йон
бад'айьцца
б'ьз работы. Лат.
Баевый. Баёвый. ая. ое. Байковый. Иана н'и дном,
н'и
нбч'йу н'ь з'дз'айбт
йэту байьвуйу
кофту. Адз'эн'
байбвуйу
рубаху. Лит. Байьвъйь така кофта, т'бпл'ин'ка.
Эст.
Б а з ь - б а з ь , Б а з я - б а з я , межд.
Подзывные для овец. Лит.
(Барь-барь. Баря-баря; Баша-баша).
Бай, ю, м. Байка. Куп'йла
ч'атыр'ь м'этра байу. тък фс'йх
дз'ац'эй
адз'эну.
Лит.
Байка, и, ж. Пустяковый рассказ, небылица. Ион тбл'ка
байки
и расказывъйьт,
а дз'эла
н'ь гл'адз'йт.
Лит. .4 йэта
бапс'к'ийь
байк'и,
й'этъ ужэ бабы байут. Лат. Иэт'и
байк'и
слыхыяаны
Эст.
О Б а й к и п р а в и т ь — точить лясы,
болтать пустяки. Хвац'ит таб'э байк'и прав'иц'.
Лит.
Байки, нареч.
1 . Ничего, ничего себе. Л'удз'и
прастьшь
был'и, ал'и байк'и, харбшыйь
был'и. Лит. 2. Не беда, ничего.
Байк'и, што йон н'амнбшка
глухават, ал'и дз'эфкъм
прахбду
н'ь дайб. Байк'и,
што пагода
плахайа.
зато гр'иббф
мндга
будз'а.
Лит.
Байня. уменьш.-ласкат.
баенка, и, ж, Ф суббту
будз'ьм
байн'у
тап'йц'.
Наша
байьнка
сафс'дм
ръзвал'йлъс'.
Лит.
Пайду ф туйу байн'у. Прутка была къла байн'и, къла самъй
байьнк'и. В байн'и давн'эй ф карытъх гр'эл'и виду. Лат. Дав'ьч
в байн'у
хад'йла.
В нас байн'а
каз'бннъйа
том йэ. Эст.
С у х а я б а й н я — избиение, порка. Иаму за й§та сухуйу
байн'у вытъп'ил'и.
Лит.
Б а л а к а т ь , аю. несов. Разговаривать, болтать. С'эл'и и балакъйут
цэлых
два часа.
Лит. Балакът' гъвар'ат.
Лат.
Ион па-рус'к'и
и па-истдн'ск'и
балакъит. Полна
балакът'-та!
Эст.
Б а л д а в ё ш к а , и, м. и ж. Болтун. Эй, ты, бълдав'эшка,
хва­
ц'ит таб'э глупъс'ц'и
малбц'. Лит. Мндга балтайыи ты, бълда­
в'эшка ты. Ай, слухъй ты йавб, бълдав'эшку.
Чыстъйа
бълда­
в'эшка баба. Лат.
Б а л ё я , уменыи. балёйка, балёечка, и, ж. Низкая кадка для
стирки белья. Дз'в'э бал'эйи б'ал'йа выжмыхъла.
Пблнъйа бал'эйка вады с крышы нъц'акла.
Лит. Вот бал'эйа.
бал'эичка.
В бил'эйк'и
б'ал'йб палбшчут. Лат. Бал'эйка
в нас тджа йэ.
пр'эжд'и
на йарманк'и
купл'ал'и.
Эст.
Баловать, лую, несов. Баловать. Зр'а ты балуйыи
р'аб'бнка.
Лит. Мун'ка
балуйьт р'иб'ан'бнка,
н'а шкбл'ит. Лат. Каму"
йавб балъвът'-та. с'ирбтка. Н'и балуй бабу! Эст.
Б а л ь к а . уменьш.-ласкат.
балечка, и, ж.
Строительное
бревно. Мы тогда бал'к'и ваз'йл'и,
новый ахл'эф
съб'ирал'ис'
став'иц.
В'эс'
дом пъ аднбй
бал'ьч'к'и
ръстаскал'и.
Лит.
Лунину
был'и бал'к'и пр'ив'бшшы,
л'ажат кълъ сарайа. Лат.
3 бал'ьк дама, двары да и байн'и в нас, с к'йрп'ича мала. Эст.
^ Б ал ь ки (балечкн)
н е х в а т а е т — не в полном
уме, не все дома. Иаму адндй бал'к'и н'ь хватайьт. Што с Ним
падз'элъйьш,
йэс'л'и бал'ьч'к'и
н'ь хватайьт. Лит.
Банка. Баночка, и. ж. Металлическое кольцо, набиваемое
на нижний конец косовища. Банкъй касу к късавйу
пр'икр'апл'айут. Банъч'ка ф касы бывайьт. Лит. Банка гд'э касу нъган'айут. В майдва
М'инаича
з д'ар'эвн'и
пр'ив'ьз'анд
тр'и
банки.
Лат.
Баран, а, м. Большой рубанок для строгания досок, бре­
вен и т. п. Баран
бывайьт ф плбтн'икъх
и ф стъл'ар'ах, а
Набэл'ч'ик
и в нас йэс'ц'. Лит. Дай баран пъстрагат'. Лат.
Баранок, нка, уменьш.-ласкат.
бараночек, чка, м. Баранка.
Астаф и мн'э хои адз'йн барйнък.
С'йэла адз'йн
баранъч'ьк.
Лит. П'э'т'ка
схват'йл барйнък,
ах ты апр'йклый.
Лат. Ба­
рйнък с пшбннъй мук'й, с п'ьрвача,
быва, Ил'ййн п'ок. Эст.
•
Дырка
от б а р а н к а
— шиш, кукиш с маслом. А ты
дырку ад баранка палуч'иш.
Лит. Эст.
Барбара, ы, м. Ревень. 3 барбъры
вар'ут кампбт. а дз'эц'и
йавб и так йадут. Лит. Давн'эй
в д'ар'эвн'ь
барбары н'э былъ,
в латышбф была барбара.
Барбара
гъвар'ат и рабарбър.
Лат.
Барбъры
куп'йт' и в нас мбжна, када хош. Н'и л'убл'у
йа
барбару.
Эст.
Баркан, а ( у ) , сов. Морковь. Нбн'ич' баркану пач'к'й што н'э
была, пъл'ивац'
н'экъму была. Дз'эц'и
в'эс' баркан
выц'ьгъл'и.
Лит. Кавб ш ты сдчыш, йэла б баркан. Лат. Баркану нъ гр'адах
мндга, густа, палу в'эс' д'ён'. Баркан па-нашъму,
а па-гърацкбму маркбф. Эст.
Барканина. ы, уменьш.-ласкат.
барканинка, и, ж. .Морковка.
Пр'ин'ас'й
мн'э дз'в'э
— тр'и баркан'ины.
Нъ агарбдз'ь
н'и
адндй баркан'инк'и
н'ь асталъс'. Лит. М'эс'ьц
аджыла
д'афчбнка, хош бы анну баркан'ину
с'йэла, во з'м'эй. Лат. Пр'и­
н'ас'й баркан'инку
з гр'ады.
Эст.
Барканник. а ( у ) , м. 1 . Морковная ботва. Коровы
барканн'ик н'а хбч'ут йис'ц', баркан йадут, а баркан'н'ик
аставл'айут.
Лит. Йэтъ маркбвн'ик, и барканник
гъвар'ат. Лат. 2. Лечебная
трава. Баркан'н'ик
йэс'т', трава такайа, л'исты как у баркана,
л'эчът въласн'йк.
Баркан'н'ик
харбшъйь л'акарства.
Лат.
Барканница, ы, ж. 1. Молочный суп с картофелем и мор­
ковью. Нъвар'йла
цэлый горшок
баркан'н'ицы,
тък н'ихтб и
н'а йист. Лит. Мама, свар'й ты баркан'н'ицу.
На т'брку т'брл'и
баркан, вар'йл'и баркан'н'ицу.
Лат. 2. Каша из моркови. Баркан'н'ица
йэта када маркбфку
д'элайу как кашу. Эст.
Б а р ы х м а т ь с я . аюсь (аюся), несов.
I. Бороться, сопротив­
ляться. Ион долга бърыхмалс'а,
ал'и фс'ь одно с'в'азал'и. Лит.
Иш бърыхмайьцца,
дай йаму ф каршэн'. Л а т . 2. Барахтаться.
Л'ажы и н'ь бърыхмайс'а!
Лит. Матушка, бывала, скйжът нъ
д'ат'эй: л'ажы, л'ажы, н'ь бърыхмайс'а.
Лат. Эва как п'исук
бърыхмаицца
ф п'эл'к'и. гл'ай П'эт! Эст.
Барыши, бв, мн. Выгода, доход. Даж'дж'бс'с'а
ты ат йавб
бърышдф.
Лит. С рыбнъй
лов л'и бърышы
н'ьплах'ййи,
жыт'
мбжна. На чужы бърышы н'ь загл'адывъйса.
Эст. •
Пить
б а р ы ш и — спрыскивать. Продал пърас'бнка.
а когда ш будз'ьм бърышы п'иц. Лит. Кан'а пръдадут и пйут бърышы. Л а т .
Барь-барь, Баря-баря, межд. То же, что Б а з ь - б а з ь , Б а з я базя, Б а ш а - б а ш а . Лит. Ф'эйа пъдашла к ахл'афку и гъвар'йт:
бар'а-бар'а.
Лат.
Бари, ласкат. баренька, и, ж., детск. Овца. Бар'а
йис'ц'
хбч'а.
Бар'ьн'ка
в ъхл'аву
ч'уц' н'ь зам'дрзла.
Лит.
Над'а,
гл'ад'й, гл'ад'й,
бар'а, бар'ьн'ка
пошла. Лат.
Б а т а л к а , и, ж. Палка. Ваз'му баталку дъ и дам. Эст.
Батька, и, м. 1. Отец. Зафтра бац'ка
сам пр'идз'б
к
уч'йц'ьл'у.
Бац'ка фтарбй рас ажан'йлс'а.
Лит. Пакул'
бат'ка
был жыф, нъв'ашчал сын. Лат. 2. только мн. Родители. Бац'к'й
фс'агдо
плах'ййь,
а как самы будз'ьц'ь
бац'к'й,
тък тагда
взнайьц'ь.
Лит.
Батькин. а, о. Батькбвский. ая, ое. Принадлежащий батьке,
отцовский, родительский. Бац'к'ин
кас'ц'ум. Бац'к'ины
съпаг'й.
Пака
бац'кбфс'кый
хл'эп
йадз'йц'ь.
тък вы вумныйь.
Лит.
Бат'к'ин хл'эп фкусн'эйшый.
Йано в бат'к'йну роду
пашла.
Лат. Бат'к'ина изба р'адъм с мал'эннъй.
С чавб ты вз'ала,
шчо йа з бат'к'инъй рбдъй н'и в ладу? Эст.
Батьковщина, ы, ж. Наследство от отца. Сын мбг'ьт пълучыт' пълав'йну
бат'къфшчыны.
Сын пъпр'аксшт, што бат'кафшчыну
аддайу
дбчк'и.
Ну
што йэта
бат'кафшчына
стоит. Л а т .
Батьян, а, м. Аист. Бъц'йаны
пр'ил'ац'эл'и.
Лит. Бат'йан
тбжъ разыск'иваит
л'агух. То бат'йан, а йэтъ бат'йанаты. Лат.
(Бусел).
Батя, и, м. 1. Старообрядческий наставник, поп. Бат'а в
нас нбвъй, харбшъй.
К бит'и учыцца слав'ан'скъй
грамъты и
йа хад'йфшы.
Эст. 2. Отец. Ат'эц, б'ат'ушка рад'й\,мый, тбжа
бат'а. Эст. 3. Крестный отец. Ион мн'э бат'ьй
пр'ихбд'ицца,
а матка кр'бснъйа з другой д'ар'эвн'и.
Эст.
Бахур, а, уменыи. бахурёнок, нка, м. 1. Внебрачный ре­
бенок. З'дз'элъл
йэй бъхура. а патом и знац' н'а хдч'ьт. Лит.
2 . Подросток. Йа тагда йаш'ч'6 сафс'дм бахур был. Ф тыс'ьч'а
вбс'ьмсбт с'эмдз'ьс'ьт
п'атым гаду, когда йа был
бъхур'бнък.
ужэ мал'эннъйа
стайала. Лит.
Б а ш а - Б а ш а . межд. То же. что Б а з ь - Б а з ь , Базя-Базя, Б а р ь Барь, Баря-Баря. Баша-баша
йэта ав'эц завом,
а пърас'бнка
з'утка. Эст.
Баять, аю, несов. Рассказывать. Хвац'ит таб'э байк'и
байьц.
Лит. Ну уш ты пайд'бш и байыи тр'и часа. Бабы байут, бытта
св'ин'эй
адб'эрут. Л а т . Што тута байт', кал'й фс'эм
изв'эсна,
фс'и знайут. Эст.
Беда. ы. ж. Двуколка. Нъ б'ады в гбрът пайэхъл.
Лит.
Тълстап'атъф н'ь пайэд'ьт нъ б'ады. Купил б'аду.
Зъпр'агайут
жър'апцдф,
йэдит нъ пр'изы. нъ б'ады пъл'агбшъ
пр'изы брат'.
Лат.
Бедовать, дую, несов. Жаловаться на что-либо неприятное,
горевать. Ион фс'у жыз'н'у
б'адуйа,
фс'о йаму плоха. Дъ н'ь
б'адуй ты зр'а. фс'о кднч'ицца
хърашб. Лит. Пр'ишла
б'ада
йаму, б'адуьт, што падушк'и
вз'ала жбнка. Уш йа
б'идавала,
так нъб'идавалъс'.
Лат. Иа б'ьдават' н'и маст'ьр. Эст.
Безбатевщина, Б е з б а т ь к о в щ и н а , ы, м. и ж. Плохо воспитан­
ный человек, выросший без отца. Эта б'азбац'ьфш'ч'ина
раз'и
паслухъйьт кавб. Лит. О б'аз'бат'къфшчына,
вбл'н'ичъйут,
кабы
бат'ька был. н'а вбл'н'ичал'и
п. Лат.
Белйна. ы. ж. Белое место, белое пятно. Ч'дрнъйа
з б'ал'йнъй
нъ баку. Лит. На лб'е ф т'аб'а кака-та
хат' сл'йнъй патр'й. Эст.
карбва
б'ал'йна,
Белопаха, и. Б е л о п а х а я , ой. ж. Корова с белыми пятнами
в пахах. Б'ьлапаха
ц'ал'йла
ц'блъч'ку
и быч'ка. Лит. То ш
наша б'ьлапаха
ид'б. наша б'ьлапахъйа
карбва. Лат.
Б е л о х а , и, ж. Корова белой масти. Б'албха
ап'ац'
ланцук
нарвала. Лит. В нас была б'албха,
б'албха звал'и. Лат.
Белтбк. тка, м. Белок яйца. Б'алтбк свар'йлс'а,
а жалтбк
сырой. Лит. Б'алтбк н'ьчавб, а жалтбк так'йм
шълдаббкъм,
во как калдун'йа
акълдавала.
Лат. В йэтъй кур'ицы
б'алтк'й
как'й-та мутный, высмътр'ит йайцб н'и ап'ит'йтна, а на фкус
н'ичавб. Эст.
Б е л у г а , и. ж. Подзолистая
почва. Снизу
б'алуга,
а нъ
пагурк'ь пр'игл'йнък.
Пас'эйьл'и
рош нъ б'ал'уг'и.
тък н'ич'авд
и н'а выръсла. Лит. Б'алуга йана н'эт што сдпств'ина
б'элъйа.
а как сугл'эй.
Б'алуга
падзбл'чыстъйа,
нъ б'алуг'и
хужэй
рас'т'б. Лат.
Бёльмы. бельм, мн., пренвбр.
Глаза. Куда свайй
б'эл'мы
суйбш? Лит. Иш б'эл'мы б'астужыйь. Лат. Ну шчо ты б'эл'мы
выгъл'ила?
Эст.
Белявый, ая. ое. Беловатый. Б'ал'авъйа
цв'атк'й. Лит.
крыша.
В'ал'авыйь
Бердо, а, ср. Бёрдо. Б'ардб
йэта зъгустбйа дл'а
пач'ьс'йи.
Лит. Куда
пръд'авайу
н'йтку — б'ардб;
анб мдг'ит быт'
тръст'анбйа, а то жал'ёзнъйа
ал' м'ённъйа. Эст.
Берег, а, уменыи.
бережок, жка, м.. береговйнка. и, ж.
Опушка леса, граница поля, луга. И л'эс кбнчылс'а,
ужэ б'ёр'ьк, б'ир'ажбк.
А тут бърав'ик'й
тым б'ир'ашкдм.
Трава
харбшъйа нъ б'ьр'ьгав'йнк'и
йэтъй. Падйэхъл
г б'эр'ьгу.
дъпахал да крайу. там уш край, б'ьр'ажбк.
Лат.
Берега, и, ж. 1. Угощение в гостях. Б'ар'дг'и
н'эт. и гбс'т'и
н'ь идут зато. У Фран'к'и
б'ар'дг'и
н'эт. Лат.
Вот гд'э
б'ар'бга-та
была, н'и забыт' па с'их пор. Эст. 2. Уход, внима­
тельное отношение. Ф чужых л'удах жыла, а б'ар'бга
луччы.
как ф свайх. Б'ар'бгу фс'и хат'а — и скат'йна тош. Эст.
Бережняг, а, м. Побережье, полоса вдоль самого берега
озера. Мы па самъму б'ьр'ижн'агу
кас'йл'и, да с'эна и возу н'и
накас'йл'и.
Эст.
Березина, ы. уменьш.-ласкат.
берёзинка. и. Ж. Берёза (от­
дельное дерево). Ран'шъ там б'ар'эз'н'ик
был, а тап'эр' фсо
ръспихйл'и,
тбл'ка одна старъйа б'ар'бз'ина
астйлъс'. В нашъм
л'асу н'и адндй б'ар'бз'инк'и
н'ь найдз'бш.
Лит. Д'в'э
б'ар'6з'ины ср'эзъл на бърану. Нъ гарушк'и рас'т'б б'ар'бз'инка.
Лат.
Б'эр'бз'инку
таку малбдуйу
сруб'йл
в л'аси
и пр'ив'дс
к
празн'ику.
Эст.
Берёзка, и, ж. Сорное растение, вьюнок. Б'ар'бска
тошку гираст с'в'ивайа,
йл'и рош. Б'ар'бска
ц'в'ац'б
йл'и рбзъва. Лит. (Повитуха).
кар­
б'эла
Берёзник. а, Березняг, Березнюк, а.
Берёзовый
л с
берёзник, березняк. Б'ар'эз'н'ик
мбг'ьт выръс'ц'и
и нъ бару.
В б'ьр'аз'н'ук
хадз'йл'и
зъ гр'ибам.
Лит. Вдфка пашдл <<
б ир азн'йк. 1'ъвар'ат б'ьр'аз'н'ук.
ал'и част'эй б'ьр'азн'ак.
Лат.
Мы фс'о бдл'шы в бьр'азн'аг'и
гр'ибы
съб'ирйл'и,
ф сасн'аг'и
мала. Эст.
Береста, ы, ж. Берёста. Трубачк'и
бывй д'элъл'и гл'и с'ит'эй
с б'ьр'асты и поршни
тош з б'ир'асты лад'ил'и.
Эст.
Беречь, егу, несов.
1. Угощать. Ч'йм жъ ш ц'иб'а
б'ьр'агл'й
в гас'ц'ах?
Лит. Чавд ш н'и б'ар'эч, фс'авб палнб. Лат. Иа на
пам'йнкъх
была, знайу, как там б'ир'аглй!
Эст. 2. Ухаживать.
Иавб там б'ьр'агут, как самъва дърагбва
гбс'ц'а. Лит. Стар'икбф б'ар'эч нада. Эст.
Бесстужий, ая. Бесстыдный. Б'астужый мал'ьц.
Б'астужыйь
твайй глаза.
Лит. Кот б'астужый.
рыб'ину
фкрал.
Матка
б'астужъйа, а мал'ьц харбшый.
Лат.
Бечь, бегу, несов. Бежать Йаму нада была за мной б'эч'.
Б'агбм
б'аг'йт с работы. Б'аг'йт который куды. Лит. Нада
к скат'йны б'эч. Зъ кан'бм хат'эл б'эч. Йана
выскъчыфшы
з дому и б'аг'йт. Л а т . А самому б'эч так и хбцца — ддм-та
р'адъм. глазъм в'йнна. Эст.
Бизун, а, м. Нагайка, плеть. Атлуп'йл'и
как
сл'эдуйы
б'изунбм.
А б'изуна н'а хбч'ьш? Лит. Б'изун йэта кнут. Б'изун
пъл'ак'й гъвар'ат. Лат.
Биться, бьюсь ( б ь ю с я ) , несов.
Пробираться с большим
трудом, преодолевая разные препятствия; стараться. Мы как
ушл'й ат н'эмца, тък два дн'а б'йл'ис'а
и даб'йл'ис'а
дъ р'ак'й
Дунайа.
Мы цэлуйу
н'адз'эл'у
б'йл'ис'а,
пака
пр'иб'йл'ис'а
к н'ам'эцкъму
фронту. Лит. Ишбл,
б'йлс'а,
б'йлс'а,
йэл'ь
даб'йлс'а,
даб'йлс'а
дъ буха, йэл'ь пр'ишдл. Лат.
Бичевать, чую, несов.
Молотить. Надъ йачм'эн'
б'ичават'.
тбл'къ йачм'эн'.
Б'ичават',
то мълат'йт' па гблъму з'арну, а
тогда зд'элъицца
гдлъйь, акдт'йьф н'эт. Лат.
Б л а г о д а р я , нареч
Хорошо, мирно, по-хорошему. О, с'авбн'н'и аны гъвар'йл'и
блъгадар'а,
то ругайуцца.
Лат.
Блёдый, Б л ё д ы й , ая, ое. I . Бледный. Йон как выпйа н'амндшка, тък фс'игда бл'эдый
дз'элъйыща,
а йа фс'агда
красн'эйу. Бл'эдъйа
дз'эвъч'ка.
Бл'эдъйа
л'ицб. Лит. Мар'ййа
как
пъжыла
с Фрйн'къй,
так бл'эдъйа
стала. Лат. Ты н'и выспафшы пад'й. кака-та бл'бдъйа
с'а вонн'и. Эст. 2. Блеклый. Н'и
б'ар'й с'аб'э таку пальту, цв'эт в йой гл'ай какой бл'бдъй. Эст.
Б л й ж и т ь с я , ится, несов.
Близиться, приближаться. Бл'йжыцца праз'н'ик, а мук'й н'и гарца н'эту. Лит. Йжыца,
йжыца.
пл'бтка к Вдфк'и бл'йжыцца.
Лат. Бл'йжуцца
празн'ик'и,
а
в м'ан'а работы полны рук'и. Эст.
Близко, предл. Вблизи, около. Сады фс'агда бл'йска
дома
садз'йл'и,
штоп йаблък'и н'а крал'и. Ион жыл бл'йска
р'ак'й.
тък рыбъй и п'италс'а фс'о вр'эм'а. Лит. • Б л и з к о о т —
то же, что Близко. Мы тагда был'и сафс'ом бл'йска ат фронта,
рунным ббмбъм
дак'йдывъл'и.
Лит. С'ар'дга
стайал
бл'йска
ат бъл'шака, фс'о в'йд'ьл. Лат.
Близорбкий, ая. Близорукий. Бл'изарбкый
стар'йк.
Бл'изарбкъйа дз'эвъч'ка.
Гъвар'ат и б.г'изарукый,
ал'и
спръв'ьдл'ив'эй бл'изарбкый.
Лит. Сафка бл'изарбкый.
фп'ир'аду
с'ад'йт. Лат.
Блискавйца, ы, ж. Зарница. Бл'искав'йца
м'игаьт.
Бл'йскав'йца зъфс'агда
б'аз грому. Лат.
Блиснючий, ая, ее. Светящийся, блестящий.
М'эдз'ин'ица
в л'асу жив'дт, такайа бл'ьс'н'уч'ьйа.
Нам дал'и
адз'бжу
з бл'ис'н'уч'им
пугъфкъм. Лит.
Блйцы, блиц, мн. Грибы. Гр'ибы называл'ис'
ран'э
бл'йцы.
а тап'эр' ббл'э гр'ибы нъзывайу.
Эст.
Блбндать, даю, несов.
Блуждать. Скрос'
д'эн'
блонда.ш
по л'ьсу, гр'иббф искала. Гд'э ты блбнд7>йэш б'ьз м'ан'а? Эст.
Б л ы к а л а , ы, м. и ж.. Б л ы к а л ы й , ая. Бродяга, развратник.
Бликала
йон, Баб'бр,
Фран'ка
тбжъ блыкала.
Гъвар'у
Кбндр'ику:
блыкала ты. блыкала,
вбл'н'ица
ты, р'аштан'ьц.
Ба­
б'бр
такой блыкалый,
6 н'агбжый,
б блыскалый.
Лат.
(Блыскун, Блыскучнй).
Б л ы к а т ь с я , Блыскаться, юсь ( ю с я ) , несов. Шататься без
дела, без цели. Хвац'ит таб'э блыкацца,
давай дз'элъм
зън'имацца. Лит. Гъвар'йм,
давбл'на
блыскацца,
н'ь
блыкайс'а.
Ф'ил'имбн
н'и блыкаицца. Лат. Полна блыкацца па св'эту. Эст.
Блыскун, а,
Блыскучий, ая. То же, что Б л ы к а л а , Б л ы ­
калый. Кбндр'ик блыскун такой, пуст'йлса в блыкан'н'а.
Вас'ка
Бал'ас такой блыскучый.
Лат.
Б л ю д к о , а, ср. Блюдце. Падай, мал'ьц, бл'утка са шкафу.
В нас так пр'йн'ьта с бл'утка чай п'йу. Эст.
Б л я х а , уменыи. бляшка, и, ж. 1 . Жесть; кусочек жести.
Крышы бывайут с салдмы, гонту, бл'ах'и.
Съб'ар'й
фс'и йэты
бл'ашк'и, штоп н'ь вал'ал'ис.
Лит. Ну наштб йэта бл'аха, брасай. Лат. 2. Жестяной противень. Нъсадз'йла
цэлуйу
бл'аху
булък.
В бл'ашкъх
и булк'и
и гул'б'ишн'ик'и
п'акут. Лит.
3, Жестяная посуда с краном для отделения сливок от молока,
Хтб-та ап'ац'
бл'аху
с мълакбм
ф кл'уч'
фпус'ц'йл.
Лит.
I Отборник).
Бляшанка, и. ж. Жестяная кружка или банка, жестянка.
Пр'ин'ас'й
йэту пблнуйу бл'ашанку
круп с кл'эц'и.
Бл'ашанка
з гваздам.
Лит.
Бляшанный.
ая. ое. Жестяной.
Бл'ашаннъйа
крыша.
Бл'ашаннъйа
пушъч'ка.
Бл'ашйнный
хв'истбк. Лит. Ну гд'э ш
нам крышу бл'ашйнъйу.
салбма. Лат.
Богатка, уменьш.-ласкат.
богаточка, и, ж. Полевой цветок,
блошник. Нарвал'и
багатк'и. Фс'и багатк'и ръсцв'ал'й,
пап'ини
н'ь ръсцв'ала
на Ивана, и йон вум'ьр.
Шла дамой,
вырвъла
багатъчку.
Лат.
Богатырь, я. м Богач, богатей. Ран'шъ
был'и бъпътыр'й и
б'эдныйь. а тап'эр' фс'и рбвныйь. Аткуда ш такой бъНатыр' нашблс'а? Лит. Нив'йцкый
жъбрачбк.
а Къвал'эфскый
то бъгатыр'. фс'авб в Них мндга. Лат.
Бодучий. ая. Бодливый. Бадуч'ий
баран, никому
проходу
н'ь дийб. Иэс'и' карбва ц'ихййи, карбва бадуч'ьйа. Лит. Карбва
йану пръбила, гараст бадучъйа
карбва. Лат. Бадучъй
карбв'э
бох рок и н'и дайб, знйиш ты таку пр'йскъску?
Эст.
Божий, ая. - Ф Б б ж а я т р а в к а — низенькое растение с
синими цветочками, чабрец. Ббжъйа трафка пъ гарам
рас'ц'б.
Бойка, и. ж. Маслобойка. Бойка
рассбхлъс',
и
масла
н'э ф ч'им з'б'иц'.
Лит. Пр'ин'ас'й
ты бойку.
В нас
бойка
гъвар'ат и зббйка, зббйка част'эй. Лат.
Бок. а ( у ) , м., мн. боки. Сторона, направление. Губ'арнатър
приказал
б'иц' их (повстанцев) шабл'ьм, тупым ббкъм. Итал'ийа
наш суйуз'н'ица,
— мы и пашл'й
ф тот бок,
гдз'э
Итйл'ийа. Гълава
кружыцца
ва фс'и боки.
Пар'ьн'
уч'бный,
са фс'их бакбф н'ь пъткапайьс'с'а.
Лит. Астаф'эй ф тот бок
жыв'бт, ф тым баку. Лат. Н'а тым ббкъм ты фстав'ила ст'аклд.
пъв'ар'н'й
другой стъранбй. Эст.
Боковка, и, ж. Маленькая комнатка; кладовка. Иэту бакдфку никогда
н'а тбп'им, лэтъм тут дз'эц'и с'п'ат. Кагда
йавб
(дом) смуравал'и
н'амнбшка
пътхадз'аш'ч'а,
ръз'дз'ал'йл'и
на
мйл'ьн'к'ийь
бакдфк'и,
п'эч'ич'к'и
настав'ил'и,...
Лит. Бакбфка гъвар'йл'и,
т'ап'эр'ика
кладовушка,
а ран'шъ
нъзывалъс' бакбфка. Лат.
Б о л б о т а т ь , очу, несов. 1 . Лопотать, бормотать. Ион н'ичавб
на дз'элъйьт, тбл'ка балббч'ит и балббч'ит фс'о вр'эм'а.
Балббч'ит штб-та саб'э под нос, н'ичавб н'ь пайм'бш.
Лит. Н'и
бълбачы
саб'э
под нас, н'ичбва н'и пан'ат'. Эст. 2. Болтать,
пустословить. Ну што бълбатат' зр'а, чыста зр'а. Лат. (Болмотать).
Б о л б о т у н , а, м. Болтун. Ту бълбатун, гъвар'йт и гъвар'йт.
Ион бал'шбй гъварун. бълбатун. гъвар'йт б'ас толку. Лат. Кто
т'аб'й. бълбатуна, и слушъит? Эст.
Болванить, ню, несов.
1 . Обтёсывать. Ступ'ицы
балван'иц'.
Лит. 2. Плохо стричь, постригать. Н'а вм'эйьт сафс'бм, стр'ич'.
балван'ит тбл'ка дз'ац'эй
Лит
Болёзня, Болесть, и, ж. Болезнь. Духав'йца
йэта
бал'эз'н'а.
Тикуйу бал'эз'н'у
п'ьр'ьн'асла.
Такайа ужэ йаму бал'эс'ц'
была,
што и фстац н'а мок. Ч'ьр'ада — л'акарства ат фс'их
бал'эс'ц'.
Лит. В йэй бал'эз'н'а
такайа. врача н'а выл'ьчат, а
Лупан'ихи
выл'ьчыт. Бал'эз'н'а
такайа йэс'т', рад'йм'ица,
врача н'а вы­
л'ьчат. Ой, какайа
мн'э балэс'т', и врача на в'ыл'ьчат. во
бал'эс'т'. Лат. Така
бал'эзн'а
страшнайа, памр'б
йон. Н'а
стбл'к'и см'ар'т'эй, скдл'к'и бъл'ас'т'эй.
В молодых
хвбръс'т'эй
н'эту, а старым анн'й ббл'ьс'т'и.
Эст.
Бблий, яя, ее. Больной. Ббл'ий
ч'ьлав'эк.
Иана
ббл'ьйа.
фтарбй дз'эн' н'ь фстайб. Лит.
Б о л м о т а т ь . очу, несов. То же. что Б о л б о т а т ь 2. В нас част'эй
гъвар'ат бълматат'. Балмбчут, што н'ь дадут карбф. Чавб ш
йазыкбм бълматат'. Лат.
Болотина, ы, уменьш. болотника, и, ж. 1. Отдельное место,
ямка с водой на болоте. Дъ ты там в бт>лац'йны нап'йлс'ь
п.
В нас тут суха, гдз'э-н'а-гдз'э
бълац'йнка.
Лит. 2. Болото.
Ф Карас'эв'и
тбжъ бълат'йна бал'шайа. там болота търфавдйь.
М'эрул'скъйа
бълат'йнка сухайа. Лат. В той балдт'ичы утанут'
мбжна, а тут вбзл'и л'эсу мал'ин'ка
балбт'инка. Эст.
Бблтавка. и. ж. Водяная лилия. Бблтъфк'и растут в аз'бръх.
Бблтъфк'и б'элыйь и жблтыйь, кбрн'и дл'йнныйь
растут. Л а т .
Болтонка, Б о л т у х а . ласкат. болтушка, и. ж.
Вода с
примесью муки для лошадей. Нада кан'у балтуху
з'дз'элъц.
Кабыла болтушку ч'авб-та н'а пйо. Лит. Иа с'авбн'н'и
дала
балтднку кан'у. В нас йэта зовут балтбнка. Л а т . А в нас кан'у
таку балтднку рбпкъй завут. Эст.
Б о л т у х а . и, м. и ж. Болтун, болтунья. Иэта балтуха
гъва­
р'йт и гъвар'йт, как йэй и н'ь нъдаййст. Лит. Балтуха ты н'агбжъйа. йазычн'ица.
Лат. Баба балтуха зъфс'игда
д'зла
найд'б,
фс'о йъзъкбм ка.ют'и. Эст.
Болька. и, ж. Болячка, прыщик: боль. Н'а трбгъй
бдл'ку.
эта никогда
н'ь зъжыв'б. Лит. В йэй ббл'ка нъ рук'й.
Бал'йт
ббл'към'и,
фс'о карбб'ицца
у р'ьб'ан'бнка.
Л а т . Ббл'ка уш
ръзашлас',
успакдйс'а
тап'эр'. Эст.
1
2
Бблький. ая, ое. Больной, болезненный. Иэта м'эста такб
бдл'кайа,
дътрануцца н'ал'за. Эст.
Б о л ь ш а к , а, м. I. Большая грунтовая дорога.
Вышла
нъ бал'шак,
а там хоц бы адна машина
прашла. Лит. Нъ
бал'шак
пашла,
там Л у каш раббтъит кълъ дарбг'и,
кълъ
бъл'шпка.
Лат. Бъл'шакбм
нада ит'йт', друга дарбга
зътануфшы. Эст. 2. Старший сын. Сафка наш бал'шак,
Шур'ик
м'эн'шъ. Л а т . бот и мой бал'шак ф Школу пашбл. Эст. 3. Чело­
век большого роста. Иш он ф т'аб'а бал'шак
какой
выцъпъфшы. Эст. 4. Старший человек. Иш бал'шак какой
нашблса,
вот скажу аццу, тък таб'ё пъпад'д.
Эст.
Большённый. ая, ое. Очень большой, большущий. Роф
бал'шэнный.
а мн'э нада была прайц'й
нъ другой
бок. Лит.
Бал'шэнных
тр'и б'ар'бск'и
давал пан. Вбфка пбл'к'ин
такой
бал'шэнный.
Лат. Бал'шэннъйа
д'эфка выръшшы.
Эст.
Большина, ы. ж. Величина. Нашбл гр'ип вот какой
бъл'шыны.
Ион как Фамук бъл'шыны
(с Фомука ростом). Лит.
Ндн'ич
кал'ифк'и
такой бъл'шыны.
Траф'йм'иха
такдй бъл'­
шыны, как Иванъвна. Л а т . ОС
б о л ь ш н н ы — в основном.
3 бъл'шынь1 в м'пн'а фс'о з'дз'элъна.
Магу з бъл'шыны
ръсказац' а йавб случ'айь.
Лит.
Болючий. ая, ее. Больной. Бал'уч'ий
пал'ьц.
Бал'уч'ьйа
рука. Бал'уч'ьйа
м'эста. Лит. Ф П'ьлаг'эйи
пал'ьц бал'йт, уйдт
и уйдт бал'учый пал'ьц. Лат.
Б о ч к а , и, ж. Деревянный рычаг для подьема или пере­
мещения тяжестей. Ббмкъй калбду пъдымайут. Лит.
Б о м к а , Бонна, и, ж. Крупное насекомое, овод. Бдмк'и —
бил'ьишйь
сл'апн'й, ббл'шъ пч'ол, бч'ьн ббл'на кусайуцца. .Тит.
Ббнк'и как пчдлы, бал'шыйи
Лат
Борновать, ную. несов.
Бороновать. Зафтра
пр'идз'дцца
цэлый дз'эн' бърнавац'.
Лит. З'ам'л'у
барнуйут. Эст.
Боровйна, ы. ж. То же, что Буравйнка. Бърав'йна
— то
сухо м'эста в л'асу. Эст.
Боровый. ая, ое. Относящийся к бору, боровой.
Барбвый
л'эс. Барбвъйа м'эста. Лит. В нас гъвар'ат барбвый л'эс. барб­
вый мох. Лат. В барбвъм
л'асу вбздух-та какой слаткъй. Так
и жыл ба там. Эст.
Бородашка, и. ж. Бородавка. В м'ин'а тджъ был'и
бърадашк'и нъ руках, ал'и самы прапал'и. Лит. Ф Сафк'и нъ руках
мндга бърадашък,
ф Шур'ика
н'э. Лат.
Боронить, ню. несов.
Оборонять, защищать. Н'а
бдйс'а,
1
2
йэс'л'и
•
нъ
Борони
ц'иб'а
нъпадут.
фс'и
будз'ьм
бох, хто-н'ибуц'
м'ин'й н'ь хадз'й
с'ич'ас
Лит.
Лит.
бъран'йц'.
б о г — не дай бог, сохрани господь.
зайдз'б.
Бъран'й
бох.
Пърас'днък
падбхн'ьт,
Бъран'й
н'икуда
бъран'й
б'ьз
бох.
Лат.
Борониться, юсь (юс я |. несов. Обороняться, защищаться.
Каждый
сам барон'ицца,
ч'им хто мбг'ьт. Лит. И а
с'н'йла,
бытта Баб'др за мной с тъпардм, а йа к'ийкбм бъран'ус'.
Лат.
Ты бъран'йс от йавб, плахой йон чълав'эк. Эст.
Борбнка. и, ж. Лошадь на третьем году. Барбнка
тбл'ка
в бърану гош. Ана барбнка, а мы на н'ом пахал'и.
Барбнку
нъпаййл'и. Лат. ( В с о х у ) .
Босоногий, ая С копытами без выемки посередине (о ло­
шади). Йэс'л'и
кон' бъсанбгый,
н'ькаваным
йэхъц'
н'ал'з'а,
нъступййа ракъв'инъй
на кам'ьн' и храм'эйа. Лит. М'инаич мой
бъсанбгъва
кан'а купил,
пав'бл кават'. Лат.
Бостй, бодёт, бол, несов. Бодать. И к нашым ав'эч'към
волк
пр'ишдл:
йон зъ ав'эч'към
ган'ацца,
а карбвы за н'им — и
давай бас'ц'й. Лит. Карбва Вбфку бад'бт, ужэ нъчала
бас'т'й,
нада б'эч р'ьтават'. Ва сн'ах бык бол. Лат. Эта карбва
фс'их
бад'д, и сваййх и чужых. Эст.
Бостйсь ( с я ) , бодётся, болась |ся|. несов.
Бодаться. Иэта
рыжъйа карбва бадз'дцца.
Карбву
прадал'и
тбл'ка пътаму.
што балас'а. Лит. Прадал'и мы ту карбвушку, наштд бад'бцц'а,
гараст балас'а.
с'астру зъбала. Л а т . Карбва в йих
бад'дцца.
Эст.
Ббсый, ая. Босой, В'эра ббсъйа
ф школу иц'ц'й н'а хбч'а.
Тап'эр и карбф пас'ц' ббсыйь
н'а хбч'ут. Лит. М'йтр'иха
была
бдсайа вышъццы, а куды ш йана ббсъйа, фкрад'й йану б'эс'и.
Лат. Ион и в з'йму ббсъй хад'й.г. Д'эт'и ббсыйи
ф школу н'и
найдут. Эст.
Боталка, и. ж. Палка. Ваз'ну баталку дъ и дам. Эст.
Ботать, таю. несов. Бить палкой. Буд'ьш ты с'ивдн'н'и
ббтана в м'ан'а. Эст.
Ботвйнка. и. ж. Т о же. что Ботвинья. Батв'йн'йа,
батв'йнка
зовут. Лат.
Ботвинник, у. .ч. 1. Свекольная ботва. Пайдз'й
нъламай
бац'в'йнн'ику
пърас'атъм.
Лит. Нада хр'апы
набрат'
пъраднку, батв'йнн'ику
ньламат' нада. Лат. 2. Холодный борщ,
окрошка. А л'этъм, кагда жарка, тък в йих фс'о
бац'в'йнн'ик
йадут. Лит. Мы батв'йнн'ик
пъхл'абал'и
и пашл'й
ф
ноль.
1
3 — 713
Батв'йнн'ик
с красных бцракоф. Л'этъм вар'йл'и
батв'йнн'ик.
Лат.
Ботвинья, и, ж. I . Суп из столовой свёклы или свекольной
ботвы (холодное или горячее б л ю д о ) . Зафтра нъвар'у
бац'в'йн'йи.
Бац'в'йн'йу
дз'э.гъйут
с красных
буракбф.
Лит.
Батв'йн'йу
йадут. Даш батв'йн'йи.
н'а жрут р'аб'аты
Лат.
(Ботвйнка). 2. Столовая свёкла. Батв'йн'йа гараст
харбшъйа
выръсла.
Лат.
Ботбвки, вок. мн., Ботбвье, я. ср. Листья свёклы, брюквы
и др., ботва. Л'этъм батбфк'и с'в'ин'йам
дайбм и траву съб'ирайьм. Пашл'й
ламац' батбвйа. За дз'эн' фс'о батбвйа
абламал'и. Лит. Хр'апы
дайбм
пърас'бнку,
нъб'ар'бм
батбфк'и,
траву, фс'о што. С'авбн'н'и
йа ламала батбвйа, йадут пърас'аты. Лат.
Ббхон, а, м. 1. Каравай. Зъ аб'эдъм
цэлый ббхън
хл'эба
с'йэл'и. Лит. 2. Свиное сало, обёрнутое в плёнку для длитель­
ного хранения. Сала ужэ кан'ч'айьцца,
нада ббхън
нъч'инац'.
Лит.
Бравар. а ( у ) , м. То же, что Брбвар 2. Нашл'й
тбл'к'и
трупк'и ад бравъру.
Лит.
Брага, н, ж. 1. Сусло для изготовления самогона. Брага
как п'ьр'ак'ис'н'а,
тък и съмагбнка
к'иславатъйа
пълуч'айьцца.
Лит. 2. Отходы водочного или самогонного производства,
барда. А как брагъй карбф кар'м'йл'и,
тък и мълака была, и
карбвы сймы фставал'и. Лит. П'атрбвна нас'йла браг'и,
коро­
вушка мълака мндга давала. Коб н'а брага, н'икакайа
была
и карбва. Лат.
Бракбвный, ая. ое. Бракованный. Бракбвныйь
в'эш'ч'и
фс'агда
дз'ашэв'ь
пръдайут. Бракбвный
товар. Лит.
Ман'ка
пълучыла бракбвный
товар, а как йавб пръдават'. Лат. Дачка
в даму — бракбвнъй
тавар, а сын — хаз'аин.
Эст.
Браташ, Брательник, Братённик. а. Братишка, и. .и. Двою­
родный брат. Мой брац'эн'н'ик
н'адавна с ар'м'ийи
в'арнулс'а.
Гъвара'т
и брац'эн'н'ик.
и двайуръдный
брат. Лит. Плдха
живом,
браташ, йон браташын сын. Браташ гъвар'ат и брат'эн'н'ик, брат'йшка. Брат'эн'н'ик'и
был'и пр'ийэхъччы.
Майбму
брат'эн'н'ику
пр'ишлбс'
чатыр'и жбнк'и вз'ат'. Мун'к'ин
брат'эн'н'ик пр'ишбццы.
Лат. Мы с йом брат'эн'н'ик'и,
мат'ьр'и в
нас рбнныйи с'дстры. Пайду к брат'эл'н'ику
в гбс'т'и. Эст.
Братка, и, м. 1 . Братик, браток. Иавбнъф
мал'ьн'кый.
Йаму фс'агда
братка пъмагайьт.
братка йашч'б
Лит. Аташл'й
мн'э с'этку, братка. Лат. Вот братка мой так с войны и прапафшы. Эст. 2. Дружеское обращение к любому человеку.
Пан н'ь карм'йл, д'эн'г'и
плат'йл, хош жуй, хош н'э, как хош,
так и жыв'й, братка ты мой. Пан апшырнъс'т'ьй
влад'эл, братка
ты мой. Лат. Ты, братка мой, луччы пра йэта и н'а
спрах'ивай.
Эст (Братка).
Братова, ы, ж. Жена брата, невестка. К йаму братова в
гдс'ц'и пр'ишла. Лит.
Братушка, и, м. То же, что Братка. ! . Штб-та братушка
мой давно н'ь пр'ихадз'йл.
Лит. 2. А как йа, братушка ты мой,
пъ чужим углам памайьфшы, и думът' аш страшна. Эст.
Браться, берусь (беруся), несов. Собираться, обещать. На
праз'н'ик
бралс'а дз'ац'ка
пр'ийэхъц.
Па н'ь магу никуда
з
дому выйц'и, ка мн'э ц'бтка бралъс' пр'иц'ц'й.
Лит. Астаф'эиха
бралъс'
пр'ийэхът'
к нам, н'ь пр'ийэхъла,
а Макс'ймъвна
и
б'ьз бран'йа пр'ишла. Лат. И а бралъс' л'этъм за йагъдъм хад'йт', да зъбал'эла.
Ты бралса купл'ат', тък и купл'ай.
Эст.
Б р а х л б . а, ср. Т о же, что Б р я х л о . Такдва-та брахлй
ва
фс'их хватай. Эст.
Бровар, а ( у ) , м. 1 . Спиртзавод. Брагу з брбвъра
ваз'йл'и
и карбф кар'м'йл'и.
Лит. 2. Аппарат для изготовления само­
гона. В йих и брбвър
свой был. ал'и съмагбнку
байал'ис'
гнац'. Лит. (Бравар).
Брбдн и к. а, м. 1 . Рыболовная снасть, бредень. В нас в
р'ак'й тбжа брбдн'икъм
рыбу лав'йл'и. Брбдн'икъм
вдвух
рыбу
лбв'ут. Лит. Брбдн'ик
тбжъ дл'а рыбы,
брбдн'икъм
лбв'ут
хърашб. В нас н'эт брбдн'ика.
Лат. 2. Грязь, лужа на дороге.
В нас гр'йзна, разб'йта м'эста завут брбдн'икъм.
Эст.
Бродяга, и, и, и ж. Бранное слово. Ах ты, брадз'ага.
как
таб'э н'а стыдна! Лит. О, брад'ига,
ты н'агджъйа. Лат. Иаму,
брад'аг'и,
и см'эр'т' брад'ажйа.
Эст.
Бродяжный, ая, ое. 1 . В бранных выражениях. Ах ты,
брадз'ажнъйа
твайа морда! Лит. Зъблыкалс'а
ты, Фрон'ка,
брад'ага
ты, брад'ажнъйа
твайа морда, фкрад'й
йавб
б'эс'и.
Лат. 2. Бродяжнический. Брад'ажнъйа
в м'анд натура, на
аннбм м'эст'и долга н'и жыву. Эст.
Брус, а, уменьш.-ласкат.
брусок, ска, м. Брусок для точки
ножей, топоров, кос и т. п. Астарбжна брус дз'аржы,
гл'адз'й,
н'ь пар'эш пал'цы. Падай брусок нбжык пътач'йц'. Лит. Бруск'й был'и в нас. Папка бывала скажът, падайт'и брусок, нада
нътачыт тапдр. Лат. Бруском тбчут. Эст.
Бруснйца, ы, ж. Брусника. Вар'эн'йа
з брус'н'йц
нъвар'йл'и.
Лит. Бруснйца
рас'т'б тым б'ир'ашкбм.
Иайд'бм
зъ
брус'н'йцъм'и.
Из брус'н'йц
вар'эн'йь
харбшъйь. Давн'эй
гъвар'йл'и брус'н'йцы.
т'апэр' и брус'н'йца
гъвар'ат. Лат.
Чарн'йцу
и брусн'йцу нада брат' засв'ьтла. нбчйу в л'асу д'элът'
н'эчыва.
3 брусн'йц
вар'эн'йэ
пдгл'и байн'и гарас хърашб
Бругн'йцы
уже зачал'и нас'йт', нын'чэ рана йана вызр'ьла.
Эст.
Брусничина, ы. уменьш.-ласкат.
бр\снйчинка. и. ж. Одна
ягода брусники. С'йэл н'эскъл'ка
брус'н'йч'ин,
так'ййь к'йслыйь.
Фс'и дъ одной
брус'н'йч'инк'и
сабрал'и.
Лит.
Сыны
н'агбжыйи, хад'йл'и в л'асу, ал'и брус'н'йчыны
н'ь
пр'и'н'ас'л'й,
ну н'и аннбй брус'н'йчынк'и.
Лат. Гласк'и шчо
брусн'йч'инк'и
в д'ит'бнка. Эст.
Бруять, ёт ( ё ) , несов.
Издавать гудящий звук, жужжать.
Машына
бруйдт, н'ич'авд
н'а слышна.
Пъ в'ьч'арам
жук'й
бруйут. Лит. Мы м'от качал'и, а пчблы бруйут. Бруйал'и
пчблы,
жук'й. Лат.
Брыдкий. ая, ое. Отвратительный, противный.
Брыткый
ч'ьлав'эк.
Брыткъйа каша. Лит. Кбст'а такой брыткый
чълав'эк, брыткый. с'ин'ушн'ик
йон, вбл'н'ица.
Лат.
Брыдко, нареч. Отвратительно, противно. Нъ йавб
гл'адз'эц'
брытка, кагда пйаный. Лит. Кдст'а как чытый н'ичавб, а как
пйаный. брытка и гл'ад'эт' нъ такдва. Лат.
Брыкш, Брыкшть, межд.
Употребляется по значению гла­
голов:
брыкнуть, брыкать, брыкаться. Брыкшц'
и гатбф.
Брыкшц'
и пам'бр,
н'эту йавб. Лит. Ианы
схухр'ьйуцца.
схухр'ьйуцца,
гл'ад'йш
брыкш и брыкш и л'ажыт. Лат.
Брыл и. ей, мн. Губы. Пъпад'б
т'аб'э пъ брыл'ам
с'ичйс,
п'ьр'пстан' кукс'ицца.
Эст.
Брынк, Брынкть. межд.
Употребляется для обозначения
падения. Брынкц' и пъвал'йлъс'.
Лит. С'астрй ужэ старъйа.
брынк и пъвал'йлъс'.
Лат.
Брязгать. гаю, Б р я з г о т а т ь , очу, несов.
Брякать. Кто там
дз'в'ар'ам
бр'азгъйьт. Йон там бр'азгбч'ьт
и бр'азгбч'ьт
цэлый
дз'эн', фс'о свой л'исап'эт пъправл'айьт. Лит. Што ты д'в'ар'ам
бр'азгъйьш,
бр'азгбчъш,
спат' н'ь дайбш. Лат. Н'а
бр'азгъй
шчо м'инуту, гълава ат т'аб'а ръзбал'элъс'.
Эст.
Брязготёнь. тип. ж. Шум от бряканья. На ул'ицы в нас
цэлый дз'эн' стукац'эн' дъ бр'ьзгиц'эн'.
Лит. Ид'бт
бр'ьзгат'эн'.
так пр'адут сънапр'ах'ч.
тбл'ка бр'ьзгат'эн'.
Лат. Така
бр'ьзга­
т'эн' пошла, ушы зъкрывай.
Эст.
Брязготушка, н, ж. Побрякушка, погремушка.
Бр'азгдч'а
и бр'азгдч'а
свайдй бр'ьзгатушкъй.
Лит. Пълажы свайу
бр'ьзгатушку. Лат.
Брязнуть, ну, сов. к Б р я з г а т ь . Бр'азнул
пару рас и пашбл. Лит.
Брякнуть, нет. несов.
Набухать, расширяться от сырости
или влаги. Ббч'ка ф сажълк'и бр'акн'ьт. Лит. Дъшчан стаййт
в вады
и бр'акн'ьт.
Лат.
Пус' пасуда
в дз'ир'и
бр'акн'и.
Эст.
Б р я х л б . а, ср. Старые, негодные вещи, старьё, барахло.
Ион там фс'акъйс бр'ахлд нъ базар'ь пръдайд. Лит. Вын'ьс'ит'ь
йэта бр'ахлд.
Ну на што йэта бр'ахлд. Лат. ( Б р а х л б ) .
Буба, ы, ж., детск. 1 . Ягоды. Пайдз'бм
в л'эс буду
съб'ирац'. Лит. Гл'ад'й,
Над'а, мама буду пр'ин'асла.
Лат. 2. Зёрна
гороха. Хто тут бубы насыпъл?
Лит.
Бугйла, ы, м. Бранное слово. Вбл'н'ица,
развбл'н'ица,
мычыт как буг'йла.
Лат.
Будара, ы, Ж. Большая лодка для дров. Ва фс'их
бъгичдф
свай будары был'и, дрбвы ваз'йл'и в гбрът пръдават'. Эст.
Будень: • Б у д е н ь
д е н ь — рабочий день, будни.
Иаму ни в будз'ьн дз'эн', н'и ф праз'н'ик
аддахнуц'
н'экъгда.
Лит. Сак нас'йл'и
ф праз'н'ик,
шуб'эйку
зъфс'агда
нъд'айут,
и в буд'ьн д'эн' нъд'айут. Лат.
Буза, ы, ж. 1. Осадок на дне водоемов, ил. Ф
сажълк'и
вида сафс'бм кан'ч'айьцца,
одна буза асталъс'. Лит. Тут буза,
а пбсл'ь бузы там кр'эпкъйь дно. Лат. 2. Осадок в какой-либо
жидкости, подонки. Аткуда ш тут буза в бутылк'и?
Лит.
Кип ты, Макс'ймъвна,
выл'ила
воду и в'адрб памыла, наштб
гут буза. Лат. 3. Плохой, мутный суп. В'иц'а в нас
сдлуш'ч'ий,
наййсца бузы какой — и сыт. Л и т ' Кдндр'ик
н'а буд'ьт йис'т'
бузы такой, набйб жбнку. Лат.
Бузянить, ню. несов. Мутить. Н'а нада ваду буз'ан'иц'.
Лит.
Ту, вбл'н'ицы,
н'ал'з'а
ваду буз'ан'ит'.
Сафка ваду
буз'ан'ит. Лат.
Бузяный, ая, ое. 1 . Мутный. Буз'анъйа
вадй.
Буз'анъйа
п'йва. Лит. Ф тый лужыны буз'анъйа
вада. Лат. 2. Вязкий.
Дно буз'анъйь,
бузанъйь
аз'брка,
засасывъит нбг'и, буза та­
кайа. Лат.
Буй, я. .и. Стая, группа. Въраб'йй. варбны. чайк'и так буййм
и л'атайу. Утк'и д'йк'ийи
вайу. Эст.
ф трасты йэ, аны патом буйам
пла-
Б у л ь б а . ы, ж. Картофель. Пашл'й
бул'бу
капац'.
Лит.
Траф'йм'иха
бул'бы
пайэла.
тап'эр'ика
агурцы
жр'о. Л а т .
(Гульба).
Б у л ь б и ш н и к , а, .и. Лепёшка из варёного картофеля. Адз'йн
с'йэл цэлуйу ч'ашку бул'б'ишн'икъф.
Лит. (Гульбишник, Картофляник).
Б у л ь б и ш н ы й , ая, ое. Картофельный. Бул'б'ишнъйа
каша.
Бул'б'ишныйь
бл'ины. Лит. (Гульбишный, Картофляный).
Бунтовать, тую, несов. 1 . Мешать что-л. делать, перебивать.
Н'ь бунтуй йавб. пус' гъвар'йт. Лит. То так, то так
гъвар'йл'и,
бунтавал'и фс'о с'в'ид'эт'ьл'ьф.
Пушчай пайбт, а ты н'ь бунтуй
йавб. Лат. 2. Вводить в заблуждение. Вас'ка, выхад'й,
твайй
астанбфка (автобусная). — Н'ь бунтуй! Лат.
Б у н т о в а т ь с я , туюсь (туюся), несов.
1 . Спотыкаться при
счёте, чтении и т. п. С'эн'а н'икак н'а мбг'ьт запбмн'иц'
с'ц'ихътвар'эн'ийа, фс'о бунтуйьцца. Лит. 2. Терять рассудок, чувство­
вать головокружение. Гълава
бунтуйьцца
вр'им'анам,
бун­
туйьцца майа гълава, аб'йда такайа. Лат.
Буравёц, вца, уменьш. буравёчек, чка, м. Сверло, бурав.
Выкруц'ил
дырку бурафцбм.
З'дз'элъл
ба грабл'и,
ал'и бурав'эч'ьк сламалс'а. Лит. Бурав'эц
бал'шбй, бурав'эчък
м'эн'шъ.
Б'ьз бурафца дырку так н'а зд'элъйиш.
Лат.
Буравёчек, чка, м. Штопор. Был такой харбшый
складан'иш, и з бурав'эч'кън,
тък Иаф'йм вз'ал и пъц'ар'ал.
Лит.
Иак'йм дал бурав'эчък.
Сачыла, сачыла бурав'эчък,
прапал,
н'эт бурав'эчка.
Лат.
Буравйнка, уменьш.
буравйночка, и, ж. Заросль.
Къла
бурав'йнк'и
лашатк'и хбд'ут.
Бурав'йнк'и,
там ал'ха и фс'о
на св'эт'и, заръсты,
бурав'йнъчка
нъэывалъс',
л'эс'ик.
Лат
(Боровйна).
Бурак, а, уменьш. бурачок, чка, м. Свёкла. Л мы, бабы,
тогда бурак'й палбл'и. Нада скар'эй нъч'инац бурак'й
капац',
пака пр'ймъръскъф
н'эт. И мал'ьн'к'ийь
бурач'к'и
павыц'ьгъл'и. Лит. Гъвар'ат и бурак, ал'и част'эй бат'в'йнка,
бат'в'йн'йа зовут. Л а т . Бурак'й
в нашым крайу мала сажайу, фс'о
ббл'е
лук. Эст. •
Скотской, енотовой
бурак
—
фуражная свёкла. Ран'шъ
садз'йл'и
тбл'ка скацк'ййь
бурак'й
и бурач'к'и
красныйь. Лит. Там скътавдй бурак рас'т'б. Скътавбй бурак палбл'и.
Фс'о зъпр'ихбдъвал
Иак'йм,
и скъта­
вдй бурак.
Лат. •
Цукровый
бурак
—
сахарная
свекла. Тап'эр'
фс'о бдл'шъ
цукрбвыйь
бурак'й
садз'ут. Лит.
•
Красный бурачок
— столовая свёкла. С красных
бурач'кдф бац'в'ин'йу
дз'элъйут. Лит. Батв'йнка йэта ат крас­
ных буракбф.
Лат. Красны
бурачк'й
скату н'и дайу, скату
скат'йннъйа св'бкла йэ. Эст.
Бурачки, ков, мн. 1 . Свекольный суп, борщ. С'авбдн'ь
нъ
аб'эт бурач'к'и
с м'асъм.
Найэлс'а
бурач'кдф
съ с'м'атанъй
и кашы н'ь зъхац'эл. Лит. П'дтра д'ас'атък йайц с'йэл,
бурачкбф съ с'м'атанъй пайэл, два л'йтра вады вып'ил и н'а лопнул.
Лат. 2. То же. что Бурак. С бурачкам св'эжын'к'им
суп фкуснъй. Эст.
Бурачный, ая, ое. Свекольный. Бурач'ный
суп
нъзывайьцца
борш'ч'. Бурач'нъйа
йама. Бурач'ныйь батбфк'и. Лит. Свар'йла
бурачный суп, н'а жрут р'аб'аты. Л а т . На зиму в бурачну
йаму склад'дм. Эст.
Б у р б ы л е в а т ь , люет, несов.
т'ап'эр'ика бурбылк'и
нъ вады,
Пузыриться. Был
зъл'ив'эн,
вд бурбыл'уйьт.
Лат.
Б у р б ы л к а , и, л.'. Водяной пузырь. А бурбылк'и!
Гл'ан'.
Вбфка, как'ййь бурбылк'и
ф тый лужыны. Лат.
Бурдадын, а. м. Громоздкий, неповоротливый человек.
Куда пал'эс, бурдадын
ты н'аш'ч'асный!
Идз'б. как бурдадын
какдй. Лит. И хбд'ит как бардадын,
бал'шдй
такдй, н'ь раббтъйьт. И друк йавб такой, хбд'ут как бурдадыны.
Лат.
Бурёть, реет, несов.
Созревать ( о ржи). Рош
бур'эйьт.
сп'эйьт, ужэ пъбур'эла рош. Лат.
Бурила, ы. .и. Бранное слово. Эй ты, бур'йла ты! Лит. Што
ты хбд'иш, как бур'йла. Лат.
Бусел, а, м. То же, что Батьян. Бус'ьл, бус'ьл
дълганбгый,
н'ь хадз'й майбй дарбгъй. Бус'ьл ай бац'йан — то жа самъйа.
Лит.
Бусить, сию, несов., детск. Целовать. Бус'ий в руч'ку. Лит.
Буситься, сиюсь (сиюся), несов., детск. Целоваться. Хвац'ит вам бус'ицца!
Лит. Надъ пабус'ицца,
ид'йт'ь
бус'ицца.
Лат.
Бутвёть, ёет ( ё я ) , несов.
Портиться от ветхости, сырости,
гнить. С'ц'эны буц'в'эйут. Картошка буц'в'эйьт.
Лит.
Буч, а. уменьш. бучок. чка. .и. Плетеная из прутьев рыбо­
ловная снасть, сак. морда. За цэлый дз'эн' н'и адна
рыб'ина
в буч' н'ь напала.
Ал'и ты б'ьз буч'а паймай ( щ у к у ) . Лит.
В нас н'эт бучка, в Лунина
был бучбк, буч такой.
Пр'ин'ас'й
бучк'й. Лат,
Быдловый:
Скотской
О
Быдловый
бурак
—
то
же,
что
б у р а к . Лит
Быдто, нареч. Как бы. словно, будто. Ион идз'дт, бытта
н'ич'авд н'а слышыт. Йа бытта и н'а пйаный был, ал'и н'ич'авд
н'а пбмн'у. Лит. Иа бытта пап'ина дачка. Йа гъвар'йла
Кбндр'ику, а йон ид'б, бытта н'ьчавб на знайьт. Л а т Бытта стар'йк
какой, и пъстайат' н'а хош. Эст. О К а к б ы д т о — то же,
что Быдто. Вымуръвъл'и
дом дл'ь мал'эннъй,
и стайал как
бытта жыл'ндй дом. Лит. Йэтъ ужэ бал'шдй,
как бытта взабыл'шный
кан'бк.
Лат. Иа как бытта н'а знайу
н'ичдва,
паслухъим,
шчо гъвар'йт' буд'и. Эст.
Быдто-что, союз. Будто, будто бы. Гъвар'ат, бытта-што йон
с н'эмцъм удрал, а гдз'э, йон тап'эр', тък и н'ихтд н'а знайа.
Лит. Сказал'и, бытта-што коршун ун'бс цыпл'бнка.
Лат.
Бы.и,шок. а, м. Т о же, что А б ы л ь н ю к , А б ы л ь н я к .
Был'н'ук
ат гълавы. Матку тбжъ л'эчат, аннй раила был'н'ук ат матк'и.
Лат.
Быська. и. я., ласкат.
Бык.
Быс'ка
ч'авб-та
ап'ац
р'ав'6.
Лит.
Быська-быська, межд. Подзывные для быка. Лит.
Бычйний, яя, ее. Бычиный, ая, ое. Бычачий, бычий. Вытъш'ч'ил
(солдат) с кармана быч'йн'ий
хвост и давай
луп'йц'
бар'ина пъ гълавы. Ссадз'йл
солдат бар'ина нъ палок и нъч'инайьт пар'иц': в нач'ал'ь в'эн'икъм, а патом быч'йным
хвастбм.
Лит. Бычыным хвастбм в л'ицд напала, чут н'а в глас. Л а т .
Сама н'а рас з бычыннъй
гълавы суп вар'йла.
Эст.
Бэз, а ( у ) , м. Сирень. Ч'ар'бмха ужэ давнд зъц'в'ала,
а бэс
йаш'ч'б н'ь ц'в'ац'б. Лит. Кьла байн'и бэс ц'в'ат'б. Лат.
В
Вавёрка. и. ж. Белка. Вав'дрка
ждлт'ин'къйа.
Вав'дрка
в
л'асу жыв'дт. Вон пъб'ажала
вав'дрка.
Лат. (Векша).
В а г а , и, ж. \. Гиря. В'асы вз'ал, а ваг'и дрма забыл. Лит.
2. Вес; весы. Йон фс'агда
харбшуйу
вагу дайб. Ваг'и
н'ь
хватайа. Лит. Сад'йс'
зд'эс'
на вагу, Сан'а. Л а т . 3. Рычаг.
Хардм'ину
пъдымал'и
вагъй. Ну, вагъй падн'йм'ьм.
Лат.
В а г а , и,ж. I. Борозда. Прагдн'ьт дз'в'э ваг'и и аддыхайьт.
1
2
Лит. 2. Узкая грядка для посадки овощей в один ряд. Ч'атыр'ь
ваг'и буракдф пъсадз'йла. Лит.
В а л и в а г у — окрик на
лошадей при пахоте. Лит. (Вагуша, Л е х а ) .
Ваговать. гую. несов. Проделывать борозды на ниве для
стока воды. Пашл'й рош въгавац.
Лит.
Вагуша. и. ж. То же. что В а г а . 1. Вагушы в нас д'элайут
гирйс м'элк'ийи.
Эст.
Важить. жу, несов. 1. Взвешивать, определять вес. Пус'ц'йл
би бабу в гбрът. ал'и йагъды важыц' н'а вм'эйа. Лит.
Давн'эй
гъвар'йл'и
вйжыт'. Сваш-ка ты мн'э. там буд'ьт фунт'ик. Лат.
2. Весить, иметь вес. Ббръф тр'и цантнара важыл. Лит. Д'афчбнка мнбга важыт. Лат.
Важнецкий, ая. ое. Очень хороший, превосходный.
Купил
важн'эцкый
мъц'ьр'йал
нъ кас'ц'ум. Лит. Какбйь
важн'эцкъйь
пал'тб. Лат. Н'и бчын'-та важн'эцкъйа
пагода. Эст.
В а л ё л ь ш и к . а, м. Валяльщик. Вал'эл'шчык
н'и
ваз'м'бцца
свал'йт'. шэрс'т' плахайа,
вал'бнъчк'и
будут н'икакййь.
Лат.
(Валилыцик).
Валенец, нца. Валенок, нка. уменьш.-ласкат.
валеночек,
чка. м. Валенок. С шэр'с'ц'и
и вал'ьнцы
вйл'ут. А йон
и з'имдй
и л'этъм в вал'ьнцъх
хддз'а.
Лит. Ф
Кам'эн'ьц
йэзд'ил'и.
крупу драл'и
и вал'ьн'ьц
вал'йл'и.
Сафка
абул
вал'инцы.
паб'эк.
Вал'днк'и
будут н'икак'ййь.
Лат.
Новы
вал'ьнцы
на тот гот мн'э купл'эны
были.
Хардш
вал'ьн'ьц?
Эст. ( В о й л о к ) .
В а л и л ы ц и к . а. . « . То же, что В а л е л ь щ и к . Ф
Кам'энцъх
ьал'йл'шчык
был харбшый.
Лат.
Валить, лю, несов. Валять, изготовлять из шерсти. Вал'йц'
вал'ьнцы.
Сукно вал'йц'. Лит. Вал'бнъчки
вал'йл ф Кам'энцы.
Наш М'инаич сам вал'йл вал'бнъчк'и.
Лат.
Валковать. кую, несов. Прикатывать валком. Гардх
кагда
пас'эйут. тък валкуйут, штоп кас'йт' гладдшъ бьиа. Лит.
В а л о к , лка, м. Каток для прикатывания обработанного
поля. Валък с толстой б'ар'бзы
дз'элъйцт. Валкуйцт
валкъм.
Лит.
Вальнйца, ы, ж. Отвал плуга. Вал'н'йца
атвал'ивъйьт
з'амл'у. Лит. (Доска, Палица).
В а л ю х . межд. Обозначает покачивание при ходьбе. Хддз'ит
*ак утка — вал'ух,
вал'ух. Лит. Макс'ймъвна
ид'бт, как
витка — вал'ух, вал'ух. Лат.
Вапённый, ая, ое. Известковый. Вап'эннъйо
йама. Лит.
Тамъка вап'эннъйо
йама. Лат.
2
Вапна. ы, ж. Известь. Вапнъй п'эч'к'и
и с'ц'эны
б'эл'ут.
В этъй йамы вапны н'э была. Лит. Нада дастат' вапну
пъб'ал'йт' п'эчку. Лат.
Варёвня, и, ж.
Помещение для варки кормов скоту.
В вар'эвн'и
картошку скац'йны
вар'ут и ваду гр'эйут. В ва­
р'эвн'и был бал'шуш'ч'ий
кац'бл. Лит.
Ватбвик, а, уменьш.-ласкат.
ватбвичек, чка, м., Ватовка,
Ватувка, и, ж. Ватная куртка, ватник, фуфайка. Адз'эн'
ватдфку, в л'асу хблъдна.
На ваты такайа адз'бжа
з'дз'элъна,
нъзывайут ватуфка. Лит. Р'аб'бнку
кл'айбнъчку
ст'ал'йл'и и
ватдв'ичък. В Иванъвны
над'эт ватдв'ичък, ватбв'ик. Л а т .
Ввалить, лю, сов. Уронить. Астарджна
идз'й з бутылкъй,
гл'адз'й,
н'ь ввал'й. Лит.
Вверёх, нареч.
Вверх, наверх. Иа астарджна
пъдымалс'а
вв'ар'дх.
Ц'ан'й
в'ар'дфку
к саб'э вв'ар'дх.
Лит. Бал'ку
падн'ал'и вв'ар'дх.
Лат. Вв'ардх
пъдымацца
с к'ирп'ичам
йон н'и
мдг'ит. Стр'элка в нас ид'д вв'эр'дх.
Эст.
Ввосьмйх, нареч. Ввосьмером. Ввас'м'йх
пъдымал'и,
и то
н'икак н'ь магл'й падн'ац'.
Лит. Мълат'йл'и
ввас'м'йх.
Лат.
В г л ё д и т ь . ёжу, сов. Заметить, рассмотреть, увидеть. Иа там
хадз'йл
фч'ара и вгл'эдз'ил
ч'ийй-та
с'лады. Лит.
Р'аб'аты
клубн'йк абарвал'и,
н'а вгл'эд'ила.
Лат.
Вглёдиться, ёжусь, сов. Уставиться. Вгл'эдз'илс'а
в йавд и
глас н'ь спускайьт. Лит.
Вдавать, вдаю, несов. Вдать, вдам, сов. Выдавать, преда­
вать. Старъста н'икавд н'ь вдавал н'эмцъм. Ион едал
фс'их
пър'ц'изан.
Лит.
Вдвоёх, Вдвух, ниреч. Вдвоем. Ианы фс'и вр'эм'а
вдвайдх
жывут. Иим вдвух будз'а-в'ьс'ал'эй
иц'ц'й. Лит. Вдвайдх
тбл'къ
сбрък
кул'ий
св'азал'и.
Вдвух
н'ь падн'ат'
такой
м'ашдк.
Лат.
Вдевятйх, нареч.
Вдевятером. Пришли
вдз'ьв'ац'йх,
и
пъкар'м'й
ч'им хош. Лит. Вд'ьв'ат'йх
пашл'й в гр'ибы.
Лат.
Вдесятйх, нареч. Вдесятером. Пр'ихадз'йц'ь
хоц'
вдз'ьс'ац'йх, фс'им м'эста хвац'а.
Лит. Мълат'йл'и
и вд'ьв'ат'йх,
и
вд'ьс'ат'йх.
Лат.
Вдризйну, нареч.
Совсем, вдрызг. Нап'йлс'а
вдр'из'йну
Пйан'дхън'кый
вдр'из'йну.
Лит. Кдс'т'а пйан'уга.
зъфс'агда
пйан'дхън'кый
вдр'из'йну.
Лат.
Ведомо, а. ср. Известие, сообщение, приглашение.
Андгдыс'
жал'илас'
с'астра, как вы мн'э в'эдъма
н'а дал'и, што пачка
Верёх
43
ум'ьр. Вары пр'ишл'й,
а йэй ктд-тъ в'эдъма
дал, ушла. На
свад'бу мы н'ь пашл'й: нам в'эдъма н'а дал'и. Лат.
Веки, мн. Ресницы. Дл'йнныйь
в'эк'и. Ч'орныйь в'эк'и. Лит.
Апус'т'йл нъ глаза свайй в'эк'и. Л а т .
Векша, н. ж. То же, что Вавёрка. Цэлый дз'эн'
ахдц'илс'а
и н'и адндй в'экшы
н'ь зъстр'ал'йл.
Тап'эр'
ббл'шъ
б'элка
гъвар'ат, в'экша гъвар'йл'и
ран'шъ. Лит. В'экша
мал'ьн'къйа,
хвост трубой. В'экшу
н'ь ръзабрат'.
в йэй шэрс'т' часта
м'ин'айыща.
Лат.
Вендйть, джу. несов. Коптить. В'ан'дз'йц'
м'аса,
к'илбасы,
кумп'ак'й. М'аса в'эн'дз'ут в'эр'ьсъм.
Лит.
Венок, нка, м. Ряд бревен в деревянном строении, венец.
Плдтн'ик'и п'эрвый в'андк зълажыл'и
и ушл'й. В нбвъй
избы
адз'йнъццъц'
в'анкбф. Лит. Йашчд ад'йн в'андк
пълажыл'и.
Лат.
Вербница, ы, ж.. Вербное, ого. ср. Вербное воскресенье. На
в'эрбн'ицу
в мал'эннуйу
в'эрбу
н'асут. Лит. Аннушка
была
пр'ийэхъччы
на в'эрбнъй.
Лат. На в'эрбн'ицу
ф тым гбд'э
сафс'йм т'аплд была. Эст.
Вербовый, ая, ое. Относящийся к вербе, вербовый. В'арббвыйь шышъч'к'и.
Лит.
Вёрес, а ( у ) , .и. Можжевельник. В'эр'ьс в бару рас'ц'б; йон
как йблка — з'имбй и л'этъм з'ал'бный.
В'эр'ьсъм
сала мджна
в'ан'дз'йц'.
Лит. Там в'эр'ьс
рас'т'д.
Зд'эс'
н'эт
в'эр'ьсу.
В'эр'ьсъм
хърашд
м'аса капт'йт'. Лат.
На мху в балдт'и
в'эр'ьс и бубав'эн'н'ик
рас'т'д. Эст.
Вересйна. ы. ж. Куст можжевельника, палка.
Выр'ьзъл
в'ьр'ис'йну
нъ кнутав'йш'ч'а.
Лит. Пр'ни'бс
в'ьр'ас'йны
нъ
кнутбвйъ. Лат. Прин'ас'й
в'ьр'ас'йны
д'в'э — тр'и. бол'и мн'э
а н'а нада. Эст.
Вересовый, ая, ое. Можжевеловый. С в'ьр'асдвъва
камл'а
кнутав'йш'ч'а
дз'элъйут. А йагъды в'ьр'асдвыйь
нъ л'акарства
съб'ирайут.
Лит
В'ьр'асдвыйь
кнутдвйа
давн'эй
д'э.гъ.г'и.
Нагъды
в'ьр'асдвыйь
йадут. пйут ад жа.гутка.
Нада
в'ьр'асбвых йагът нарзат'. Лат. В'ьр'асдвыйи
в'этк'и сушыт' нада.
Эст.
Веретёль, я,М. То же. что Буравёц. В'ьр'ат'эл'—
йэта такдй
бурафчык.
тдл'к'и н'а нъстайашшъй.
Эст.
Верёх, рха ( р х у ) , м. 1 . Верх. На пъдымалс'а
таада нъ
в'ар'бх гары. Лит. Мой был л'ьс'н'икдм.
бывала зб'эр'ьцца
нъ
йру, падым'ьцца нъ в'ар'бх. фс'о в'йдна. Л а т . В'ар'бх ф пал'ты
г
харбш, да вдрът н'икуды гад'йшшъй.
Эст. 2. Чердак. Мы ръзабрал'и группу, каптур п'эч'к'и, и ч'ьр'ьз в'ар'бх, ч'ьр'ас
крышу
удрал'и
с халупы. С'л'эс' нъ в'ар'бх, дастан' пару
в'эн'икъф.
Лит. Нъ в'ар'дх
в'эшъл'и
в'эн'ик'и.
С'йдър'иха
пашла спат'
нъ в'ар'бх. Лат. Схад'й на в'ар'бх, йа там с'эт'и кинул.
Эст.
Вернуть, ну. несов. Обращать, склонять, принуждать. Тутка
нахджый на рот, ат старых л'эт. как цар' стал нъ
пръваслав'ийу
в'арнуц.
Лит. И нас хат'эл'и в'арнут' ф пръваслав'ийь.
ал'и
н'э. н'ь п'ьр'ьв'арнул'и.
Лат.
Вертуний, ая, ее. Очень подвижной, увертливый, верткий.
А новый поп в'артуч'ий такдй. В'артуч'ьйа
дз'эфка.
Лит.
Верховный, ая, ое. Первый, верхний. В'ар'хдвныйь
н'йтк'и.
В'ар'хдвный
м'эх. Лит. В'архдвнъйа
стануха. Давн'эй
шыл'и
штаны в'архдвныйь.
Лат.
Верховье, я. ср. 1 . Первые вычески льна для пряжи. Пр'игатдв'ила
дэ'в'э
кудз'эл'и
в'ар'хдвйа.
Лит. В'архдвйа
йэта
куд'эл'и. Лат. 2. Пряжа из первых вычесок льна. С
в'ар'хдвйа
ткут м'ах'й.
дывйны.
Лит. С в'архдвйа
ткут м'ах'й.
Лат.
3. Ткань из пряжи, полученной из первых вычесок льна. Нашыла парткдф с в'ар'хдвйа.
на дз'эс'ьц'
л'эт хвац'а. Лит.
Вётлый. ая, ое. Приветливый, общительный.
в'этлый, н'ь ръзгавдрный.
Н'а в'этлый з'ат', н'ь
Н'ав'эста такайа н'ав'этлъйа.
Лат.
Лупан
н'а
л'уд'м'аный.
Вётох. а. уменьш.-ласкат.
ветошбк, шка, м. Последняя фаза
луны. Пасл'эдн'ьйа
квадра
здв'ьцца
в'дтъх, в'ьташдк.
Ужэ
пасл'эдн'ьйа
квадра
стър'ика, ужэ в'ьташбх. патом
п'ьр'алун'ийь.
Лат.
Вётош, у, м. Редкая ткань, нодшиваемая к зимней одежде
вместе с ватой. В'бтъш кладут пат пдл'ты. Куп'йл
в'дтъшу
нъ пал'тд. Лит. В'бтъш палджън, б'аз в'дтъшу н'а вддбна,
нада
в'дтъш. Лат.
Вётренник. а. .и.. Вётренница. ы, ж., Ветряк , а, м. Доска
с краю соломенной крыши, предохраняющая ее от р а з р у ш е ­
ния ветром. К концам гр'аб'аст
пр'иб'ивайут
в'этр'ьн'н'ик'и,
штоп салдма ат в'этра н'ь ръссыпалъс'.
Лит. Крышу
сраббтъл'и, нада пр'иб'йт' в'этр'ьн'н'ицу,
в нас зовут
в'этр'ьн'н'ица.
Лат. В'ьтр'ак'й
с аббйих
канцдф крышы пр'иб'ивайут:
йих
йаш'ч'д нъзывайут в'этр'ьн'н'ик'и.
Лит.
1
Ветряк , а, .«. Ветряная мельница. Ран'шъ
так'ййь. в'ьтр'ак'й был'и, на нашъй пам'ьц'и.
Лит.
2
м'эл'н'ицы
Вечерковать, кую, несов. Гулять, проводить время на вече­
ринках. Л'этъм
каждъйа
въскр'ас'эн'йа
в'ьч'аркуйьм.
Лит.
Вечеровать, рую, несов.
Заниматься, проводить время на
посиделках. Как нъч'инайуцца
с'в'атк'и,
н'ь раббтъйут пъ
в'ьч'арам, в'ьч'аруйут. Лит.
Вечерять, ряю, несов. Ужинать. Зав'й раббтн'икъф
в'ач'эр'ьц'. Лит. Вжэ пара в'ачэр'ьт', а Вдфк'и фс'о н'эт. Лат.
Вечёряшнин. Вечёрашний. яя, ее. Вчерашний, оставшийся
со вчерашнего вечера. В'ач'эр'ьшн'ьйа
мълакб. Лит. Вып'ил
в'ачэр'ьшн'ьйь
мълакб, тък и жывбт бал'йт. Лат. С
в'ьчбръшнъва мълака кйшы н'и свар'иш, прак'йс'н'ьт.
Эст.
В е я л к а , и, ж. Деревянный совок для очистки зерна от
мякины. Кагда арфы н'э была, в'эйьлкъм
з'ар'н'йты
в'эйьл'и.
Лит. Давн'эй
в'эйьл'и
рукой, в'эйьлкъй
в'эйьл'и.
В нас была
в'эйьлка. Лат.
В ж а х н у т ь с я , нусь (нуся), сов. Испугаться, ужаснуться. Иа
иш вжахнулъс'.
как в'в'йдз'ьла
йавд с ружйдм. Л и т . Иа как
ув'йд'ьла,
как П'эт'ка пав'эс'илс'а,
и вжахнулъс'.
Лат. А ты
пад'й вжахнулъс'
ал' н'э. Эст.
В з а б ы л ь , нареч.
На самом деле, действительно, серьезно.
Н'а вру, н'а вру, взабыл'.
Кап ты взабыл'
удар'ил,
йон бы
пам'бр. Сын глупой,
взабыл" глупой. Ты см'айбс'с'а,
ай вза­
был'? Тут д'ад'а П'эт'а дралс'а с М'йшъй, взабыл' дралс'а. н'а
вру. Лат.
В з а б ы л ь ш н ы й . ая, ое. Настоящий. Кан'дк
бал'шбй,
йэта
вжэ взабыл'шный
кан'дк.
Кдст'а с'ин'ушн'ик,
взабыл шный
с'ин'ушн'ик.
Сматр'йткас'а, Сафка, с'эл как взабыл'шный.
Лат.
Щэта взибь1л'ишнъйа
истдр'ийа. Эст.
Взаскачь, нареч. Вскачь, галопом. Н'ь ган'й кан'а
взаскъч'.
Лит. (Вскочь).
В з д б л е т ь . лею, В з д о л и т ь , л ю , сов. Осилить, преодолеть. А ты
взддл'ьйьш
падн'ац'
йэту бал'ку?
Иавб н'ихтд н'а
вздбл'ьйьт.
Лит. Иазык йашчд справный, взддл'ьйьш
и м'эх падн'ат'. Сафку
н'а взддл'ьйьш. Лат. Баба н'а взддл'ит таку работу д'элът'. Эст.
_ Вздымать, маю, несов. Поднимать. Стала йа рук'и вздымат'
вышэ, м'ан'а и ув'йд'ьл'и.
Эст.
Виданый. ая, ое. Человек, которого уже видели.
В'иданъйа
л'йчнъс'т'. а хто, н'а знайу. В'идат' в'идал. И л'йчнъст'
в'ида­
нъйа, и гдлъс слыхиный.
В'иданъйа
д'эфка пашлй. а пр'изнат'
н'ь магу. Лат. (Видбмый).
Видаться. Можно видеть, рассмотреть, видно (как сказуе-
м о е ) . Выйдз'ыи
нъ гару.
и Ндвъйа
Дз'ар'эвн'а
в'идацца
будз'ьт. Лит. С пасдмнъва
окна пъсматр'й, йэйныйь
хардмы
в'идацца будут. Л а т .
Виднеть, нёет (нёя), нетов. Светать. Ноч' кан'ч'алъс',
нъч'инала в'идн'эц'.
Лит. Ну, р'аб'аты, ужэ в'идн'эйьт,
фставайт'ь.
Л а т Рана в'ид н'эт' стала. Эст.
Видбмый. ая. ое. То же. что Виданый. Гл'ад'йм
нъ йавб,
бытта йон в'иддмый чълав'эк. Мбт'ка гъвар'йт. йа йавд в'идала
ран'шъ. Л а т .
Виноват, а. Должен, обязан вернуть долг (как сказуемое).
Иа йаму в'инавата сдрък рубл'эй.
Лит. Сас'этка
в'инавата
п'ат' рубл'эй, н'ь аддайдт. Лат.
Виноватый, ая. Находящийся в долгу, должник. Н'а плдц'а
бапатый, плдц'а в'инаватый.
Лит. С'ин'ушн'ик
йон,
блыкала,
фс'о прапйбт, мн'э в'инаватый, тджъ в далгу. Л а т .
Вир. а. уменьш.-ласкат.
вирбк, рка, м. Водоворот. В'ир там,
гдз'э л'удз'и тбп'уцца. Лит. В'ир йэтъ вада крут'ицца. Н'а л'эс',
там в'ир. Там в'ирдк. йану в в'ирдк зъкрут'йла. Лат. Ф том
в'иру н'ал'з'а купацца, л'уд'и топнут. Эст.
Вирать. раю, несов.
I. Бросать, совать без разбору. Н'и
в'ирай куды попала, клад'й ф кучку. Эст. 2. Поспешно, жадно
есть. Хвац'ит таб'э в'ирац',
кан'ч'ай
мълака
и ступай зъ
кан'бм. Лит. Д ' э г с'эл к сталу и давай в'ират'. Л а т . В'ирай
в рот, н'и разгл'адывъй.
Эст.
Висельница. ы. ж. Виселица. Иавбный
дз'эдушка
(в 1863 году) ч'уц' на в'йс'ьл'н'ицу
н'ь папал. Лит.
тогда
Вислоухий, ая Невнимательный, недогадливый. В'ис.лаухый
мал'ьц. Эй ты, в'ислаухый!
Лит. Иэйный сын такой
в'ислаухый.
мала ръзб'ирайьцца
з д'алам. Лат. В нас н'икдва н'э была
так'йих в'ислаух'их.
Эст.
Витка, и. ж. Древесная ветка, прут. Латы дрдтъм и в'йткъм
пр'ив'азывъйут,
кагда крышу крбйут. С в'йтък и кбрфы пл'атут. Лит. В'йтка дрбвы в'азат' ф кул'й. В'йтк'и с лазы, з б'ар'бзы д'элъйут в'йтку. кагда кул'й с'экл'и.
Лат.
Вихор, хра. Вихорь,хря, м. Вихрь. На ул'ицы в'ихдр
прашдл.
Лит. Пабн'алс'а
такой в'ихдр'.
Ужэ см'аркалъс',
как надн'алс'а в'ихдр'. Л а т . С'йл'нъй в'эт'ьр в нас гъвар'ат в'ихдр'. Эст
Вишенье, я, ср. Вишня (дерево и п л о д ) . В'йшън'йа
ц'в'ац'б
б'эла. Ч'ар'эс'н'а
с'в'атл'эй,
как в'йшън'йа.
Лит.
В'йшън'йа
надо пъшчыпат'. Шпаки
пъкл'авал'и
в'йшън'йа.
Лат.
Вйшить, шу, несов. Вешить, обозначать соломой границы
падения зерен при севе. В'йшыт' йэта став'ит' в'йшку.
кагда
с'эйут. Вдфка буд'ьт в'йшыт'. Лат. ( Л е ш й т ь ) .
Вйшка, и, ж. Веха, метка из соломы, которая ставится при
севе для обозначения линии падения зёрен. В'йшка с салдмы,
нада став'ит' в'йшку, как с'эйут. Лат.
Вкладать, даю, несов. Вкладывать. Ф капусту и баркан, и
йаблък'и
фкладайут. Лит. В нас ф капусту и журав'йны
и
йаблък'и,
и км'ин фкладайут. Лат. Стал он д'эн'г'и
в банк
фкладат'. Эст.
Вкорйться, рюсь (рюся), сов. Заупрямиться.
Што-н'ибуц'
в'ал'ат йаму з дз'элъц,
а йон фкар'йцца
и н'а дз'элъйа.
Лит.
Мал'ьц фкар'йлс'а:
дамдй, дамдй и н'ь астайдцца, а кавд ш
ты пайд'дш, йзжъл'и матка тут. Лат.
Вкбрливый, ая. Упрямый. Фкбрл'ивый
мал'ч'йшка.
Фкдрл'ивыйь
дз'эц'и.
Лит. Фкдрл'ивыйь
р'аб'аты,
н'ь
сугавдрныйь. Лат.
Вкулйть, лю, сов. Вкатить. Фкул'йл бдч'ку ф сажълку. Лит.
Вкулйться, люсь ( л ю с я ) , сое. Вкатиться, упасть.
Вал'алс'а
пйаный нъ дардг'и,
пака ф канаву н'ь фкул'йлс'а.
Лит. Как
зъхуд'йт, йана фкул'ицца.
Пйан'уга
ф канаву фкул'йлс'а.
с'ин'йна на лбу. Лат.
Владать, даю, несов. Владеть. Пана н'и рукам, н'и нагам
н'ь владайьт. Долга правъй рукой н'ь владал. Лит. Пан апшырнъст'эй
владал.
Лупан нагдй н'ь владайьт. Лат.
Нада
сабой владат', и малддым и старым. Эст.
Владить, влажу, сов. Угодить. Л'удз'ам
никак н'ал'з'а владз'иц'. Лит. Мы йим картбшку капал'и, с'эни граб'ил'и
и фс'о
што, ну никак н'а влад'иш йим. дарбы йаны. Лат.
В л а с т и т е л ь , я,.и. Хозяин, владелец, владетель.
Влас'ц'йц'ьл'
дому свъйаму и хаз'айству. Лит. Т'ап'эр'ика
н'ихтд н'ь власт'йт'ьл' н'и нат кдм, н'и нат чдм. Лат. А ты какдй-такдй
власт'йт'эл' мн'э пр'ихдд'ис'с'а?
Эст.
Внбго, нареч. Много, ^ г о внбга з'амл'й м'эл, хърашд жыл.
Аткуда ф ц'иб'а стдл'ка вндга дз'эн'ьк?
Лит.
Внученёнок, нка, м. Внучонок. Внуч'ан'днък
мой в'эс'
дз'эн'
н'а йэфшы пръс'идз'эл.
Лит.
Внучок, чка, м. Внучек. Мой внуч'бк уже ф школу
скдра
пайдз'д. Лит. Внучок пр'игал'эл,
ад'джыну
нада куп'йт'. Лат.
Старшъй внучок на службы, ф салдатъх. Эст.
Во, част. Вот. Во гдз'э йа йавб нашбл. Во куда йон спр'а-
тълс'а. Пъгл'адз'й,
во как нада рабдтъц'. Лит. Во гд'э майа
йупка, а йа сачыла ф сарайь. Лат. Во там наш угардт, вдзл'и
мдг'ил.
Эст.
В о д о п о л ь е , я, ср. Половодье. В'асндй,
кагда
въдапдл'йа.
к йим н'икак н'ь прайдз'дш.
Лит.
Вожжа гь жаю, несов
1 . Привязывать концы вожжей к
кольцам удил. Важ'дж'ац
кан'а. Лит. Нада важжат' кан'а. Лат.
2. Стегать, хлестать. Иа йавд давнд ужэ н'ь важ'д'ал,
ап'ац'
зърасла шкура. Лит.
В о з л я , пребл. Возле. Иа хач'у салдмку пъдагр'эц',
пастав'иц' ваз'л'а порогу.
Лит.
Возбвня, и, ж. Навес или сарай в виде пристройки к хо­
зяйственному строению. Выц'ьн'и
ц'ал'эгу
с вазбвн'и.
Л'он
лджут ф сарай, в воздену.
Лит. Вазбвн'а,
гд'э т'ал'эг'и,
сан'и
и дрбвы кладут. Ваздвн'у в р'эткъст'и стйв'ил'и ад'д'эл'на.
Лат.
Во кжбй. ая, бе. Относящийся к возу, повозке, телеге. Възавдй кр'ук. Възавайа жэр'ц'. Възавайа в'ар'дфка.Лит.
Възавййа
в'ар'бфка прапала.
Лат.
Войлок, а, м. То же, что Валенец. Иана фс'у з'иму в въйлаках атхадз'йла.
Лит.
Волковня. й, ж. Яма для ловли волков ( ? ) . Хдлъдна в избы,
как в вълкавн'й.
Ддма, как в вълкавн'й,
хоц' валкбф
мъраз'й.
Лит. Выстыла
хата, как вълкавн'й.
В вас хдлъдни.
как в
вълкавн'й,
пойду пагр'эйус'.
Лат.
В о л о ж й т ь , жу, несов. .\\аслить. Гул'бъч'к'и
валбжут салъм
ал'и с'м'атанъй. Ф пост фс'о валбжут ал'эйьм. Лит.
Стул'цы
валбжут маслъм. Лат. Нъ скъвърады
бл'ин што бол'и
валбжьч'. то лучэ. Эст.
Волока, и, ж. Мера земли, около 20 га Ф хаз'айина
была
валбка з'амл'й.
Ион за йэту волоки
н'и с'п'ил. н'и
с'йэл.
Лит.
В о л о с н й к , а, м. Вредный сорняк клевера. Вълас'н'йк
абв'ивайа кл'эв'эр,
и йон высыхййа.
Лит. Иэта вълас'н'йк,
трава
такайа н'агбжъйа,
как дрот. Лат. Трава така рас'т'о на мхах,
скат'йна н'и хдчы йэс'т', галдвъчк'и
так'й чдрн'ьн'к'и.
Эст.
В о л о с н й к , а, м. Болезнь. В йавд вълас'н'йк,
нада пълажыт'
баркан'н'ик.
врача н'а выл'ьчът. Лат.
В о л о ч ё к , чка, м. Деревянный полозок для переволакивания
плуга. Вълач'бк
гдз'э-та
зъц'ар'алс'а,
пр'идз'дцца
запр'эч
кан'а и атв'эс'ц' плук нъ ц'ал'эг'и.
Лит. Вълачдк
дл'ь
сах'й.
плуг'и.
Гд'э ш вълачдк, пъсачы вълачбк. Л а т . ( П о л о з о к ) .
1
2
В о л о ч у г а , уменьш.-ласкат. волочужка, и, ж. Небольшой воз.
Пр'ив'дс
дз'в'э
вълач'уг'и
с'эна. Вълач'ушка
саломы.
Лит.
З'ат' пр'ив'дс ад ну вълачушку с'эна. Лат.
Волхвйт, а. М. Волшебник, чародей, колдун, волхв. Ран'шъ
•зълхв'итбф была 6ч'ьн' мнбга. Лит. Валхв'йт такой был, мы
байал'ис'
йавб. Лат
Волхвйтка, и, ж. Колдунья, волшебница. Аткул'
йана
валхв'йтка такайа, б'эс йану т'бмный знайьт. И валх'йтка йана,
йэта н'а баба, а чорт з балбта з глуббкъва.
Пушчай
старуху
н'а д'эржут, йана валхв'йтка. Лат.
Волчёвник. а, м. Луговое растение сероватого цвета, вы­
сотой до 20 см. Валч'эвн'ик
нъ гарах рас'ц'д;
йавб на с'эна
кдс'ут. Лит.
Волченёнок, нка, м. Волчонок. Дз'икбй,
как
вълч'ан'бнък.
Лит. Ав'эчка
д'икайа. как вълчан'бнък.
Л а т . Р'аб'бнък
н'и
чълчан'днък,
ласк'и хат'йт. Эст.
В о л ч и й : • В о л ч и й з у б — клык у свиньи, мешающий
есть. Валч'к'й
йаш'ч'д
нъзывайут
вдлч'ийи
зубы,
ч'дрный
зуп. Лит. • В о л ч и й м о х — сорное растение без листьев,
повилика. Вблч'ий
мох ф кл'эв'ьр'ь,
как калган
в
гълавы.
Лит.
В о л ч о к ' , чка, м. 1. Сорное растение, волчец. Тап'эр'
валч'бк
харбшъйа л'акарства. Лит. 2. Дикий побег, отпрыск от корня
плодового дерева. Нада иц'ц'й
валч'к'й
йаблън'и
абр'эзъц'.
пака н'ьбал'шыйь.
Валч'к'й ат кбр'н'а, ат з'амл'й растут. Лит.
В о л ч о к , чка, м. То же. что В о л ч и й з у б . И ф с'в'ин'йах йэс'ц' валч'к'й, вбстрыйь, как в валках:
йаны
вр'адз'ат
с'в'ин'йам, йих выб'ирййут. Лит.
2
Вольготный, ая, ое. Влажный. С'эна йаш'ч'д
въл'гдтнъйа,
ваз'йц' н'ал'з'а. Въл'гдтнъйа з'амл'й. Пагдда въл'гдтнъйа. Лит.
Вон гроб, а, м., Вонтрбба, ы, ж., иронич.
Живот.
Пашла
вантрдп ръспуст'йфшы.
В йэй бр'уха бал'шдйь.
гъвар'ат вантрдп. Пушчай лбпн'ьт твайа вантрбба. Лат. 2. мн. Внутрен­
ности животного, требуха. Зар'эзъл'и
пърас'днка
и нъ базар,
а саб'э тбл'ка вантрббы астав'ил'и. Лит. СнсНр'нхи йист кумп'ачбк, а йаму вантрббы дайд. Лат.
Вонтробянка, и, ж". Толстая колбаса из требухи. Вънтраб'анку с вантрббъф дз'элъйут. Найэлс'а
вънтраб'анк'и.
Лит.
Ворачаться. чаюсь (чаюся), несов. 1. Поворачиваться, дви­
гаться. Эй, ты. жыв'эй варач'ьйс'а!
Лит. Р1и гъвар'у:
варачтшс'а.
-1 — 713
а йон стаййт выгыл'ифшы
глазы. Лат. Фс'у нон варачълъс'
з
боку на бък. Эст. 2. В о з в р а щ а т ь с я . Ион ап'ац' дамой
варач'ьйьцца,
ап'ац'
нав'эрна
штд-та забыл.
Лит. Иэжъл'и
н'ь
найд'бш.
дамой н'ь варачъйс'а.
Лат. Варачъцца
дамой
н'а
хбцца, што там д"элът'. Эст.
Ворачивать. ваю. несов
Ворочать, норошить. С'эна
варач'ивъл'и.
Лит. Нада
варачывът'
с'эна. Пойдут
бабы
с'эна
варачывът'. Л а т .
Воробьи, ёв, мн. Варёные комочки из муки, изготовленные
на тёрке. Въраб'йй
на ц'бртк'и
дз'элъйут.
Лит. (Ежик 2 )
Ворожбйт, а, м. Мужчина, занимающийся ворожбой, кол­
дун, знахарь. Тап'эр'
въръжб'итам
н'ихтд н'а в'эр'а. Лит.
Ф Кбкъл'ах
въражб'йт, фс'о скажът, во въражб'йт тък въражб'йт. Въражб'йт
гъвар'йт:
д'эн'г'и
был'и н'ь в машбнк'и.
а
в д'ан'йцы.
Лат.
В о р о ж б й т к а , и, ж. Ворожея, гадалка, колдунья. Иэй
въражб'йтка
сказала,
а йана и пав'эр'ила.
Лит. Пайд'дм
к
въражб'йтк'и,
мбжът што скажът нам. Лат.
Ворокбп, а, м. То же, что Р о в о к б п . Въракбпы
канавы капайут, фс'о вр'эм'а
займайуцца
йэтым. ббл'шъй
ч'ас'ц' капайут. Лит.
Ворбтцы, ев, .ии. Дверка в з а б о р е , в воротах, калитка.
Варбццы
пъламал'ис',
н'экъму паправ'иц'.
Варбццы
з дасбк
з'б'ит. Лит. Запр'й варбццы,
эва скот гдн'ицца.
Эст.
Ворта. ы, ж. Участок земли. Вдрта йэта участък
з'амл'й.
н'а пдмн'у, скдл'ка.
Лат.
Ворчик. а, м. П о с т р о м о ч н ы й валёк. К вдрч'ику
пр'ив'азывъйут пъстарбнк'и.
Лит. Вбрчык,
гд'э пашут,
пр'икр'апл'айут
к плуг'и, л'йба к тръпаку. Л а т .
Восьмйнник, а, м. Старинная единица измерения.
Давн'эй,
кагда в'асдф н'э была, мэр'ил'и
вас'м'йн'н'икъм,
такайа м'эра
была, цантнара н'э была, а скдл'ка
там была, н'а
пдмн'у.
Лит.
Воснях, парен. Во время сна, во сне. Ион как пам'др, тък
каждуйу
нон' вас'н'ах
в'йжу. Лит. Вас'н'йх
фс'о
б'ас'эдуйу
с М'инаичъм,
фс'о в'йжу, што ддма. Лат. В'йжу йа
васн'ах.
бытта ф храм иду, этъка крас'йва
цэрква. Эст.
Воспитывать, ваю, несов.
Кормить, с о д е р ж а т ь . Старъва
васп'йтывът', што малъва, фс'о дай пъфкус'н'эйь.
Лат.
Восьминадцать, и. В о с е м н а д ц а т ь . Мн'э въс'м'инаццъц'
гот
была,
кагда
замуш
вышла.
Лит. Гараст мал'ьц
хардшый.
пушчай ид'д, и йэй ужэ въс'м'инаццът'
л'эт, и д'эфка тр'охкап'эйьшнъйа.
Лат. В въс'м'инацът'
гот йа уш зймуш
была
вышъццы. Эст.
В б т р у б ь е , я, ср. Отруби. Вбтръбйа
бывайьт
аржандйа,
пшан'йшнъйа,
йач'м'эннъйа...
Н'эт вбтръбйа
с'в'ин'йам
зъм'ас'йц'.
Лит. Вбтръбйа зъфс'агда
пърас'бнку
давал'и.
Дав­
н'эй вбтръбйа н'ь пъкупал'и,
свайд была. Л а т .
Впильновать, ную, сов. Уследить. Н'икак н'ь могла
фп'ил'навац', хто за йаблъкъм хддз'а. Лит. Да раз'в'ь
мбжна
йавб
фп'ил'нават', такой вдл'н'ица.
Лат.
Впирать, рает (рая), несов.
Упираться. Ф кант (т. е. угол
леса) фп'ирайьт
дорога.
Лит. Дорога
фп'ирайьт,
н'ал'з'а
йэхът'. Лат.
В п р и х л ё б к у , нареч. Запивая чем-либо, есть. Каша
сухайа,
йэш фпр'ихл'дпку
с мълакдм. Лит. Кашу аржануйу
вар'йл'и
густуйу, йэл'и фпр'ихл'дпку.
Лат. Мы ббл'и
чай с сахъръм
фпр'ихл'дпку
п'йом, ббл'и н'ичбва н'и надо. Эст.
Впрбсроки, нареч. С опозданием. Иа рату с'н'аслй
фпрдсрък'и. Д'эн'г'и
аддал'и фпрбсрък'и.
Лат.
Впутлять, ляю, сов. Впутать. Кан'эц н'йтк'и фпутл'ал. Лит.
Сафка в'ар'дфку
впутл'ал, о вдл'н'ица.
Лат. Н'и м'ашай ты,
тбл'ки фпутл'аиш н'йтку. Эст.
Впутляться, ляюсь, сов. Впутаться, запутаться.
Ц'ипл'днък
фпутл'алс'а ф салдму. Лит. Кът'ан'аты фпутл'ал'ис' ф салдму.
Лат. Гл'ай, кон' фпутл'аицца у изгардды.
Эст.
Впущать, щаю, несов. Впускать. Них фпуш'ч'ал'ипъ
аднаму.
Укдлы дз'элъл'и,
л'акарства фпуш'ч'ал'и.
Лит. Ф прутку фпуш'ч'ал'и рып. Кур'эй
фпуш'ч'ал'и
в ахл'эф.
Лат. Ф к'ину н'и
фпушчайут б'бл'и, м'астдф н'эту. Эст.
Впятйх, нареч.
Впятером. Ианы
фп'ац'йх
ч'уц'
фс'у
дз'ар'эвн'у
н'ь ръзагнал'и.
Лит. Фп'ат'йх пашл'й нъ
гул'анку.
Лат. Ръбатат' фп'ат'йх буд'им. Эст.
Время, уменьш.
времечко, нареч.
Давно. Давид
пашд.г
ф Сым'арс'эт?
— Вр'эм'а.
ужэ вр'эм'ьчка,
пъдажд'йт'ь
йавд,
скора пр'ид'дт. Лат.
В р ё м е м , нареч. Время от времени, иногда. Вр'эм'ьм
йаму
л'экчэ, а тдл'к'и спасу н'эт. Эст.
Вровень, нареч. Д о верху, до краёв. Насыпъл
йагът
дз'в'э
кар'з'йнк'и
врдв'ьн'.
Вады была пблнъйа в'адрд врдв'ьн'.
Лит.
Вот вжэ нъсыпайут м'эру хардшуйу,
врдв'ьн',
а то йашчд и
с къптуркдм. Лат. Нъл'ивай
врдв'ьн',
н'и жал'$й дабрй. Эст.
Всемйх, нареч. Всемером. Фс'ам'йх
с'эл'и ф карты играй,'
Лит. Ф'с'ам'йх
мълат'йл'и, фшас'т'йх. фтр'ох, фс'ака. Лат.
Всё-что, всего-чего. Всё без исключения, буквально всё.
Ианы фс'о-штд выв'ьз'л'и,
н'ич'авд
н'ь астав'ил'и.
Йим там
фс'авд-ч'авд
хватайьт. И дз'эц'и
нам фс'им-ч'йм
пъмагайут.
Лит. Ионы
фс'о-штд
сраббтъл'и.
Ианы
фс'авб-чавд
н.ъкупл'ал'и. Л а т .
Всеять, ею, сов. Потерять, затерять. Ты ап'ац'
фс'эйьш
къшал'бк з дз'ан'гам.
Лит.
Всйхный, ая, ое. Общий для всех, всем принадлежащий.
Иэта пол'а фс'ихнъйа:
кто хдч'ьт. тот и пас'д. Лит.
Вскочь, нареч. То же, что Взаскачь. Кон' как пъб'ажыт
фскоч'. Лит. Мы йэхъл'и с'авдн'н'и
фскоч и фскоч. Лат. Лдшът'
фскбч пашла. Эст.
Всоху, нареч. То же, что Воронка. И барбнка
зовут и
фсаху, част'эй барбнка зовут. Лат.
Встёлька, и, ж. Стелька. Выб'ьр'и
фс'ц'эл'к'и,
н'а будут
ц'эсныйь
туфл'и. Лит. Фст'эл'к'и
пълажыл'и,
штдбы н'ь пр'ижымйла нагу гвазддм.
Лат.
Встрёнуть, ну, ветрел, сов. Встретить. Гдз'э
ты йавд
фстр'эл? Лит. Баб'бр
пъл'уббвн'ицу
фстр'эл, стаййт глазы
выгыл'ифшы.
Лат. Н'а фстр'эл йа н'и бннъва чълав'эка,
н'и
бннъй жывбй душы. Эст.
Всудббить. блю, сов. Засунуть, всунуть. Куда ш йана
тдрбу фсуддб'ила,
нада зъ мукой иц'ц'й.
Лит. Куда ш ты
фсуддб'ил
мой муштык, кур'йт' хдчъцца. Лат. Н'и найму, как
йана мн'э къжыннъй
рас фс'о фсуддб'ит
таку др'ан.
Эст.
(Вту торить).
Всурыкнуть, ну, сов. 1 . Поспешно всунуть. Фсурыкнул
руки
ф карманы. Лит. 2. Ударить. Он в мдрду
как
фсурыкнул,
ф каршэн' фсурыкнул.
Лат.
Всыпка, и, ж. Нижняя наволочка. П'эр'йа
тък в нас мндга,
ал'и мъц'ьр'йалу
на фсыпк'и н'игдз'э н'ал'з'а куп'йц'. Лит.
Всякий-разный, ая, ое. Разный, самый разнообразный.
В нас там фс'як'ийь-разныйь
йагъбы рас'л'й.
Пц'иц
фс'ак'ихразных
йэс'ц'.
Йа фс'ак'ийь-разныйь
травы пакушъла.
Лит.
В йэй платбф фс'ак'их-разных
мндга.
Канф'этък
купила
фс'ак'их-рйзных.
Л а т . Фс'акъйу-та
рйзнъйу там учэн'ийу
прахдд'ут, а што тдлку-та с йих. Эст.
Всяко-разно, нареч. По-разному. Агардч'ч'ик
с'ич'ас
нъзывайут фс'ака-разна.
Кан'эй фс'ака-разна
нъзывайут:
ч'арн'ук.
Втрёх
53
с'йвый, каштаный...
Лит. С М'йшкъм жыт' н'ал'з'а:
ругайыща
фс'ака-разна.
М'йтр'иху
з'ат' ругал фс'ака-разна,
а йэй кап
што. Лат. Чълав'эка
фс'ака-разна
в нас пръзавут, злыйи на
йазык л'уд'и. Эст.
В т а р а б а н и т ь . ню. сов. 1 . Незаметно, тайком унести. Пъла­
жыл'и йавд в гумн'э спац', дал'и шубу какрыцца,
а йон ран'ьн'ка ушбл и шубу фтърабан'ил, и спас'йба н'икаму н'ь ска­
зал. Лит. 2. Засунуть, положить. Куда ты д'ан'йчк'и
фтърабан'ила, сачу, сачу, н'ь найт'й. Лат. 3. Положить в большом
количестве, с излишком. Фтърабан'ила
сдл'и, и самой в рот
н'и вз'ат'. Эст.
Втиральник, а, м. Полотенце. Ватр'й рук и
фц'ирал'н'икъм.
Пав'эс' где'и,'у ч'йстый фц'ирал'н'ик.
Лит. В углу
фт'ирал'н'ик
в'ис'йт. Дачк'й дал'и фс'авд: скът'ар'дтк'и, фт'ирал'н'ик'и.
Лат.
Втиснуть, ну, сов. Всунуть, вставить, поставить. Вот тъпал'а,
тбл'к'и фт'йсн'и в з'ам'л'у, аны и расту. Эст.
В т л у м а ч и т ь , чу, сов. Разъяснить, растолковать, вбить в го­
лову. Так-с'йк фтлумач'ил йаму, как нада дз'элъц'.
Лит.
Вторговать, гую, сов. 1 . Добиться уступки в цене при купле.
Прас'йл п'ьдз'ьс'ат рубл'эй,
ал'и йа дз'эс'ьц'
рубл'эй
фтъргазала. Лит. Иа с'авдн'н'и
рубл' фтъргавала, куп'ила плат хаобшый ф сас'этк'и. Лат. 2. Выручить от продажи. В'эс'
дз'эн'
с йагъдъм пръстайала нъ базар'ь
и фтъргавала тдл'ка сдрък
рубл'эй. Лит.
Вторнуть, ну, сов. Всунуть, воткнуть. Фтбрнул палку ф
къл'асб.
Фтор'н'и
в'йлы ф салдму.
Лит. Фтбрнула
иголку
ф клубок. Нджык фтдрнул ф сасну. Лат. Фтдрн'и иглу, в м'ан'а
главы плах'ййи.
Эст.
Вторнуться, нусь (нуся), сов. |, Залезть, стать. Фтдрнулс'а
и стаййт в углу. Лит. 2. Вмешаться. Ион фтдрнулс'а в ръзгавбр, вот и стаййт в углу. Лат. Ты зафс'игда
л'уб'иш
фтдрнуцца
н'и ф свайд д'эла. Эст.
Второй, ая, бе. Другой. В йих ад'йн ръзгавдр,
а в нас фтаобй. Йана н'ь далжна
м'ашат' н'и анным н'и фтарым. Мы
с'эрыйь, у абръзаваных
фтардй ръзгавдр.
Лат.
Втрапить. плю. сов. Угодить. Йаму
н'икак
фтрйп'иц'
н'ал'з'а.
Дурндму
н'а фтрап'иш. Лит. Кдст'и н'а фтрап'иш.
фс'о н'ь пъ-йавдннъму
Лат.
Втрёх, Втроёх, нареч. Втроём. Жыл'и фтр'ох в адндй кваЧ'эры. Мы с'идз'эл'и
фтрайдх и ръзгавар'ивъл'и.
Лит. И фтр'ох
мълат'йл'и. Паб'эгл'и
за йим фтр'ох, паймал'и и б'йл'и гарйст.
Кул'й
пъдн'имал'и
фтрайдх. Лат. Пайд'дм
фс'и фтр'ох за
йагъдъм.
Эст.
Втрэнчаться, чаюсь (чаюся), несов..
Втрэнчиться, чусь
(чуся), сов. Вмешиваться, вмешаться не в свое дело. И йэтът
фтрэн'ч'илс'а,
как бытта йавб хто прас'йл.
А ты н'ь фтран'ч'айс'а, йЛс'л'и н'ь с таббй ръзгавар'ивъйут.
Лит.
Втутбрить, рю, сов. То же, что Всудббить. Куда ш ты
фтутър'ил мой нбжык. Лит. Тал'ка д'ан'йчку
фтутър'ил, са­
чыла. сачыла, н'ь нашла. Л а т . Фтутдр'ила куды-та свой фар­
тук. Эст.
Вужина. ы, ж. Ужин. Така фкусна вужына, спас'й
Ндспъд'и.
Эст.
Вуздйлы, ов, мн. Удила. Абрбц' — эта прастайа
уз'дз'ан'йца
с вуз'дз'илъм.
Кантър дз'элъйут
дл'ь хардшых
лъшадз'эй,
эта адз'йн р'эм'ьн' б'аз вуз'дз'илъф.
Лит. Лдшъд'и
куп'йл вуз'д'йлы.
Абрбт'
н'ь завуздывыйицца,
а вуз'д'илы
завуздывыйуцца.
Лат.
В у л ё к , вулька, .и. Скворешня. Вул' дл'а пч'ол, а вул'бк
дл'ь шпакбф. Дз'эц'и
вул'кдф шпакам настав'ил'и.
Лит. Дл'ь
шпакбф став'ил'и вул'к'й. вул'дк нъзывайут. Лат.
В у л ь , я. м. Улей. З'дз'элъл
вул' дл'а пч'ол. Рамдвый
вул'.
М'эл ч'атыр'ь вул'а пч'ол. Лит.
Вун, |/асг. Вон. Вун куда йон зал'эс. Вун там мы йаш'ч'д
н'э был'и. Йана жыв'б вун гдз'э, за шкдлъй. Лит.
Вуть-вуть, межд. Подзывные для уток. Лит. Лат. Эст.
Вуять. вую, несов. Выть. Валк'й вуйут. Машына
вуйбт, тък
н'ич'авд и н'ь слыхац'.
Дъ н'а вуй ты, успакдйс'а.
Лит. Баба
вуйбт, кьк валчьщи.
Сибаки
вуйбт. Лат. М'ат'эл' вуйб, аш
страшна. Собака фс'у ноч скрос' вуйала. Эст.
Вчадёть, дёю. сов. Угореть. Вйушку зарана закрыл'и, и фс'и
фч'адз'эл'и.
Йана
в байн'и
фч'адз'эла.
Лит. Иа
с'авдн'н'и
фчад'эла тък ай, ай. Лат.
Вчерась, Вчерася, уменьш.
вчерасенька, нареч.
Вчера.
Фч'арас'
йон йаш'ч'д
раббтъл,
а с'авбдн'ь
и н'эт йавб.
Фч'арас'а
сын был пр'ийэхъфшы,
зъб'агал
н'амндга. Лит. Фчарас' йон пр'ишдл
пдзна в'эчъръм.
Лат. Фчърас'ьн'ка
тдл'к'и
в м'ан'а купл'ана
в мъгаз'йн'и
йэта мука. Йа в'идала
йавд
фчарас'а. Эст.
Вчетырёх. нареч.
Вчетвером. Ф пар'ц'ийу
мджна
играц
вдвух, фтр'ох и фч'ьтыр'дх.
Мы жыл'и
фч'ьтыр'дх в адндй
ма.Гьн'къй
кдмнътк'и. Лит. И фчътыр'бх мълат'йл'и
давн'эй
С'ид'ат, гъман'ат фчътыр'дх. Л а т . Так фчътырдх фс'и и паг'йбл'и нъ вайн'й. Эст.
Выарфовать, фую, сов. Очистить с помощью веялки. Фс'о
вь'шълъц'ил'и,
тбл'ка йаш'ч'д н'а выърфъвъл'и.
Лит. Мы арфа­
вал'и, арфавали, ну, выърфъвъл'и,
кднчыл'и.
Лат.
Вмбечь, бегу, сов. 1 . Выбежать. Выб'ьгла
в аднбм
плац'йи. Лит. Папдва
дачка выб'ьгла,
кр'ичыт р'атунку.
Лат.
Выб'ьч нада на м'инутку, йа и выб'ьгла.
Эст. 2. Изловчиться,
добиться своего. Фс'о та йана выб'ьг'ит, папдмн'и майд
слдва.
Эст.
Выбирать, раю, несов. к В ы б р а т ь . Фч'ара хадз'йл
выб'ирац'
пйспърт. Лит. Выб'ирал'и
м'этр'ик'и бывала
с цэрквы.
бат'а
давал. Эст.
Выблазнивать, ваю, несов., В ы б л а з н и т ь , ню, сов. Вымани­
вать, выспрашивать. Выблазн'ивъл
йон ат м'ан'а кан'а, да н'и
выблъзн'ил.
Эст.
Выбрать, беру, сов. Получить, забрать. Нада была м'эгр'ику
выбръц'.
Лит. Нада
ш пал'тд выбрът',
шшыл'и
в
мъст'арскдй.
Над'ка бал'шайа,
ужэ ндн'ич паспърт
выбръла.
Лат.
Выварка, и, ж. Котел для кипячения белья.
Ч'угуннъйа
вывърка. В вывърк'и б'ал'йб гр'азнбйа
вар'ут. Лит.
Вывернуть, ну, сов. 1. Перевернуть вверх дном, опрокинуть.
Пърас'аты карыта выв'ьрнул'и.
Астарджна идз'й, н'а
выв'ьрн'и
гаршдк с картбшкъй. Лит. Н'асла, наела и выв'ьрнула
гаршдк
с кр'уп'эн'ьй.
Лат. Н'а выв'ьрни
с рук, сматр'й. Эст. 2. Пере­
лицевать. Вот выв'ьрну
на другу стбръну и ап'ат' гот нас'йт'
буду. Эст.
Вывернуться, нусь ( н у с я ) , сов. Выпасть, выкатиться, опро­
кинуться. Йэхъл пйаный дамой и выв'ьрнулс'а
нъ дардгу. Лит.
Гиршбк выв'ьрнулс'а,
б'ада мн'э. Лат. Чаи\ка с рук
выв'ьрнулъс'а. Эст.
Выглядывать, ваю, несов. Выглядеть. Иэс'ц' какайь-та трава
пъдарджн'ик,
тдл'ка н'а знайу, как выгл'адывъйьт.
Лит. Вы
мблъда выгл'адывъйьт'ь,
и с'астра тдж мъладайа.
Лат. Как
н'ав'эста-та выгл'адывъит?
Эст.
Вьтгодовать, дую, сов. Вскормить, вырастить.
Выгъдъвъла
двух пърас'ат. Лит. Выгъдъвъла
пърас'днка.
а йон
зъбал'эл,
паддх. Лат.
Выголить, лю, сов., В ы г о л я т ь , ляю, несов. Выпучить, вытара­
щить. Ч'орт как ув'йдз'ьл
мужыка. тък аж глазы
выгъл'ил.
.4 йон стаййт, г лазы выгъл'ифшы.
Йаш'ч'д б'эл'мы
выгал'айьт,
бытта н'а знайьт н'ич'авд.
Лит. Труф'йна
выскъчыла,
глазы
выгыл'ила.
Вдфка пашдл в ахл'эф. стаййт. глазы
выгыл'ифшы.
Лат. Н'эча
глазы-та
выгал'ат'.
сама ва фс'ом
в'инавата.
Эст.
Выгон, а ( у ) , м. Полученная путем перегонки продукция
определенного качества. Иэс'ц
п'эрвый выгън, фтардй, а кагда
кан'ч'айьцца,
идз'дт б'изак
(о производстве самогона). Пр'ин'дс бутылку с п'эрвъва выгъна. Лит.
Выграбать. баю. несов..
Выграбить. блю. сов. Выгребать,
выгрести. Выгръо'иц'
м'эшънку
с карыта. Жар с п'эч'к'и выграбац'. Лит. 3 зас'эка хл'эп выграбат'. В пърас'днка
с карыта
выграбл'у.
Лат. Угл'и мы выграбаим
и ф тушылку, гл'и съмавара. Эст.
Выгромсать, саю. сов. Выгрызть. Гл'адз'й.
какуйу
дырку
выгръмсъл'и.
Лит.
Выдалбывать, ваю. несов.
к Выдолбать.
Выдалбывъц
дыръч'к'и
ф ступ'ицы. Лит.
Выдер. а (у),м.
Свиное сало из внутренней части. С этъва
пърас'днка
цэлъйа
в'адрд
выдз'ьру
пълуч'йл'и.
Лит.
Пърас'бнък хардшый,
и выд'ьр харбшый.
Лат.
Выдолбать, баю, сов. Выдолбить. Выдълбъц'
дырку
дълатдм. Лит. Ион мдг'ьт выдълбът'
л'иба-штб
гд'э нада. Лат.
Дыру тут ф ст'ан'й трунна выдълбът'.
Эст.
Выжмыхать. хаю, сов. Выстирать. Фс'о б'ал'йб
выжмыхъла.
Лит. Хаз'айка
выжмыхъйьт б'ал'йб. Лат.
Вызвягать, гаю, сов. Выпросить, выклянчить.
Выз'в'ьгъл
тр'и рубл'й и гшшбл ф карты игрйц'. Лит. З'в'йгъла,
з'в'агъла,
выз'в'ьгъла
пуру картошки. Л а т
Вызв'ьгъло
йана с'иб'э в
ацца ндву пал'ту. Эст.
Выздоровиться*. влюсь ( в л ю с я ) , сов. Поправиться после
болезни, выздороветь. Жалайу таб'э скора выздъръв'ицца.
Лит.
Тдл'ка п пъскар'эй
выздъръв'ицца.
Лат. Выздъръв'ицца
л'и
учыт'ьл', кто знаит? Эст.
Выйти, идет (идя), сов. Вылупиться. 3 дз'ьс'ацй
йаййч'ьк
ч'атыр'ь ц'ипл'бнка
вышла. Лит. Тр'и цыпл'днка
вышла, и т'э
кот скафс'ил.
Лат. <> В ы й т и
(выходить)
с год
—
состариться. Иана ужэ з гот вышла, с йэй н'ь
згъвар'йс'с'а.
Нашы
бац'к'й
ужэ н'ь раббтн'ик и. выхддз'ут
з гот. Лит.
Лупан ужэ з гот вышъ.г, Лупан'ихи
тош. Лат. И'а давно з гот
вышъццы.
Эст.
Выкасовать. сую. сов., Выкасбвывать. ваю, несов. Уничто­
жить. Иэтых шаршн'эй
н'икак н'ал'з'а выкъсъвъц . Них нада
выкасдвывъц'
с самъй в'асны. Лит. Нада
выкъсъвът'
йэту
гадъс'т' с агардда. плдхъ рас'т'д. Лат.
В ы к л а д а л ы ц и к , а, м. Тот, кто кастрирует.
Выкладал'шчык
бъравбф выкладайьт. Жър'апцдф
выкладайут. ужэ н'ь выкла­
дал'шчык, а кънавал здвут. Лат.
В ы к л а д а т ь . даю, несов. к Выкласть, В ы л о ж и т ь .
Выкладац'
пърас'ат. Лит. Ион мбжът выкладат', ал'и пушчай
пр'ид'д
чытый. Пр'ишл'й
пърас'днка
выкладат'. Выклад'ьт
папашка.
Лат. Бдръва нада выкладат'. Скот в нас свай выкладайут. Эст.
(Почитать).
Выкладыш. а, м. Кастрированный поросенок, баран. Ужэ
пърас'днък выклъдыш.
ужэ йавд выл'ькчыл'и,
выкладал'шчык
пр'ихад'йл
выклъс'т'.
Баранчык
как выклъдыш,
рдг'и
н'ь
растут так'ййь бал'шыйь.
Лат.
Выкласть, кладу, сов. Кастрировать. Нада выклъс'т'
пъра­
с'днка. Лат. (Вь'мегчить, Выложить).
Выклепать, паю, сов. Выпрямить, оттянуть, отбить. Выкл'ьпъц' касу. Лит. Касу нада выкл'ьпът', а Кдст'а н'а мдг'ьт.
Лат. Выкл'ьпът' гвдзд'и.
Эст.
Выкопать, паю, сов. Выколоть, выковырять.
Астарджна.
глазы р'аб'днку
выкъпъйыи.
Ч'орт ч'дрту глазы н'а выкъпъйьт.
Лит. Мн'э б'эс'и глазы выкъпал'и,
а рбзум н'а выкъпъл'и.
Лат.
Хот' глазы выкъпъй, н'ичдва н'а в'йнна. Эст.
Выкорянивать, ваю, несов. Уничтожать, искоренять. Иа йавд
(репейник) выкар'ан'ивъйу,
фс'ь равно рас'ц'д.
Лит.
Выкрутить, кручу, сов.. Выкручивать, иаю, несов. Просвер­
лить. Выкруц'иц'
дырку
тэбл'ьм.
Нъуч'йс'
дырк'и
выкруч'ивъц'. Лит. Мой М'инаич мок дырк'и выкручывът'. Л а т . Чым
вы дырк'и-та выкручывът'
думъит'и? Эст.
Выкулить, лю, сов. Выкатить. Выкул'ил
на ул'ицу
м'ашдк
с картдшкъй. Выкул'иц'
бдч'ку. Лит. Астаф'эй выкул'ил
бочку,
гъвар'у, наштд ты выкул'ил?
Лат.
Выкулиться. люсь ( л ю с я ) , сов. Выкатиться, выпасть. Ион
'<'уц' н'а выкул'илс'а
с
ц'ал'эг'и.
Шпач'дк
выкул'илс'а
з гн'азда. а л'атац' йаш'ч'д н'а вм'эл. Лит. Мал'чднку
в'аз'л'й
нъ драв'ашкъх,
а йон выкул'илс'а,
во с'ин'йна
на лбу. Лат.
В ы л а м л и в а т ь с я , ваюсь (ваюся), несов. Жеманиться, крив­
ляться. Н'а знайа,
как и выламл'ивъцца.
Стаййт
п'ьр'ад
з'эркълъм и вылбмл'ивъйьцца.
Лит. С фбрсъм ид'бт,
вылймл'и-
58
Вылегчать
въйьцца,
так и ламайьцца.
Лат. Иэта д'эфка
выламл'ивъста,
л'уб'и выламл'ивъцца.
Эст.
Вылегчать. чаю, несов.. Вылегчить, чу, сов. То же, что Вы­
класть. Нада вы.г'ькчыт'
пърас'днка.
Фрдс'к'ь
тджъ йон выл'ькчыл пърас'днка.
Лат. Гъвар'а и выкладайут и выл'ахчайут.
Эст. (Выложить).
Вылить, льет ( л ь я ) . сов.
Снести яйцо без скорлупы.
Кур'ица
ап'ац'
выл'ила
йаййч'ка.
Лит. Иэжъл'и
закдрм'иш
кур'ицу, выл'йьт. фчара майа выл'ила. Лат.
В ы л о ж и т ь , жу, сов. Т о же, что В ы к л а с т ь , Вылегчить.
Вылъжыц
жър'апца.
Вылъжъный
баран нъзывайьцца
скоп.
Лит. Вас'ка пр'ишдл
пърас'днка
вылъжыт'.
Лат.
В ы л о к т а т ь , кчу, сов. 1 . Вылакать. Кдшка фс'о мълакб вылъктъла. Лит. Кошка мдг'ьт вылъктът', и сабйка, и трус. Лат.
2. пренебр.
Выпить большими глотками. Цэлый л'йтър вады
вылъктъл. Лит. Фс'у вотку вылъктъл'и, 6 пйан'уг'и.
Лат.
В ы л у п и т ь с я , плюсь ( п л ю с я ) , сов.,
Вылупаться,
паюсь
(паюся), несов.
Некстати нарядиться. Вылуп'илъс'
н'ь из'в'эсна п'ьр'ат к'им. Лит. Вылуп'илъс'с
кък йаййчка, н'ь изв'эсна
п'ьр'ат ком. Л а т . Ну чавб йана вылупаицца,
куды йэта гджа?
Эст.
Выматюгаться, таюсь (гаюся), сов. Выбраниться матерно.
Вымъц'угълс'а
пр'и фс'их. Лит. Иаму л'эхчъ,
как вымът'угълс'а.
Лат. Мужык .мой р'этка кагда вымът'угъицца,
д'эт'и
йншъй рас дъв'адут. Эст.
Вымерьковать. кую, сов. Сэкономить, сберечь.
Вым'ьр'къвъла к'ил'д масла нъ базар с'в'эс'ц'.
Лит. Вым'ьр'къвъла
на
плат'йа. Лат.
В ы м у д р я т ь с я , ряюсь (ряюся). несов. Гримасничать.
Н'эч'ьва
зъ сталдм вымудр'ацца.
Лит. Как йон вымудр'айьцца,
а што
вымудр'ацца.
Лат. (Вычваряться).
В ы м у р о в а т ь , рую, сов. Построить из кирпича, глины и т. п.
Вымуръвъл'и
дом дл'ь мал'эннъй,
и стайал как бытта жил'ндй
дом. Лит. Вымуръвъл'и
пдгр'ьп.
Лат. Вымуръват'
йэта зъбрасат' йзв'ьс'т'йу.
Эст.
В ы м у ш а т ь . шаю, несов.
Вымогать, вынуждать. Эты шкапл'эрн'ик'и
тък тбл'ка дз'эн'г'и
вымушайут. Лит.
В ы н а ж и т ь . жу, сов. Вывихнуть. Руку
вынъжыя.
хърашб
што н'ь сламал. Лит.
Вынажиться. житься, сов. Вывихнуться. Рука
вынъжылъс'.
Лит.
Выникнуть, нет ( н я ) , сов. Погибнуть. Нагъды
вын'икл'и.
Картошка вын'икла. Лит. Цв'аты фс'и вын'икл'и,
замъръск'и
с'йл'ныйи был'и. Эст.
Выорать. ору, сов. 1. Выпахать, вспахать плутом. Выаръл
дз'в'э глуббк'их
ваг'и. Лит. З'амлу в нас бр'ут. а выърът' нада
фс'им. Эст. 2. Выпахать, извлечь на поверхность земли при
пахоте. Выаръл два йаш'ч'ика
патрдн, йаш'ч'д с той войны.
Лит.
Выпаковать, кую, сов., Выпакбвывать. аю. несов. Распако­
вать. Выпъкъвъл
свайй покупки.
Выпакдвъвъл
в'эш'ч'и
и
нашдл старъйа п'ис'мд. Лит. Выпъкъвът' л'дкка. а ты зъпакуй
йавд патдм. Эст.
Выпахать, пашу, сов. Вымести, подмести. Выпъхъц'
с'эн'и.
Лит. Шуму мндга, выпашы, Ф'эйа, чыст'эй нада выпъхът'. Лат.
Байн'у пойду выпъшу. гарас там в'эн'ичйа
да мусъру
мндга.
Эст.
Выпецкать, каю, сов. То же, что Выпэцкать. Н'а трон', рук'и
ф т'аб'а вып'ьцкъны.
Эст.
Выпиловать, лую, сов., Выпйловать, лую, несов.
Вырезать
с помощью пилки, лобзика. Вып'илъвъц'
кар'н'йзы
Вып'илъвъц' рамку дл'ь фътаграф'ийи.
Лит. Был ад'йн в нас, вып'йлъвъл ф шкапах разныйь р'исунк'и. Лат. Мал'ьц мой л'уб'и
вып'йлъвът'. Эст.
Выплехнуть, ну, сов. Вылить, выплеснуть. Выпл'ьхн'и
ваду
нъ ц'в'аты. Лит. На н'ьдайэл
круп'эн'у.
выпл'ьхнул.
Л а т . Вып'л'ьхн'и чай с бл'уцца, йон ужэ астыфшы. Эст.
Выплутать, таю, сое. Выпутать. Зъплуталс'а
ф кал'уч'ий
дрот, ч'уц' выплугьл
йавб. Лит. Карбва
зъплутйлъс'и.
пака
выплутъл йану. Лат.
Выплыть, плывет (плывя), сов. Убежать, уйти, кипя, пере­
литься через край. Гаршдк выплъл, н'ьдъгл'адз'эла.
Лит. Вар'йла круп'эн'у,
н'ь дъгл'ад'эла,
выплыл з гаршка. Лат.
Выполоть, лю, сов. Высеять с целью удаления шелухи зеен. Выпълъц'
крупы.
Лит. Мн'э
нада
выпълът'
крупы,
ълакнб выпъл'у в начдвъчк'и.
Лат.
Выпорожнить, ню, сов. Опорожнить. Выпъръз'н'и
мой ч'ьмадан. Лит. Выпъръз'н'и
в'адрд. Лат. В'эрхн'ий
ййшшык в кумбд'и йа выпъръзн'ила.
зафтра и с'ьр'эн'н'ий
выпъръжн'у.
Эст
Выпорозннться. нится, сов. Опорожниться. Иаш'ч'ик
выпъръз'н'илс'а.
Лит. Выпъръз'н'илс'а
м'эх, крупы
кднчыл'ис'.
Лат.
60
Выпрать
Выпрать, перу. сов. Выстирать, колотя вальком. За
дз'эн'
фс'о б'ал'йб
выпръла.
Лит. На вдз'ьра
пашла, б'ал'йд
выпръла. Лат. Прал'и
прал'нъм
палкъм, выпр'иш
чыста-чыста
пълав'ачк'й.
Эст.
Выпускать, каю, несов.. Выпустить, пушу. сов. I. Проводить.
Выпус'ц'и
йавд. гл'адз'й. штоп собака н'ь напал. Н'экъгда
мн'э
йих выпускай,'. Лит. (Выпушать). 2. Израсходовать.
Выпус'ц'ил фс'и дз'эн'г'и
и н'ич'авд
н'ь куп'йл. Каждый дз'эн в гдрът
хсдз'а.
тдл'ка зр'а дз'эн'г'и
выпускййа.
Лит. 3. Издать, обна­
родовать. Ф тыс'ьч'а вдс'ьмсот шъздз'ьс'ат
п'эовым
гаду выпус'ц'ил'и
закдн — н'ь п'ьр'ьступац'
плату зъ з'амл'у
бдл'шъ,
как тр'и рубл'а зъ дз'ьс'ац'йну.
Лит.
Выпустовать. тует ( т у я ) , сов. Опустошить. Пус'ц'ил'и
кан'эй
и выпустъвъл'и
фс'у пджн'у. За ноч' с'в'йн'йи
в'эс' агардт выпустъвъл'и.
Лит. Нъпускал'и
карбф. с'в'ин'эй
и в'эс' агардт
выпустъвъл'и.
Лат.
Выпуцевать. цую. сов. Вычистить. Выпуцъвъц'
кан'а. Лит.
Выпушать. щ а ю , несов.
То же, что Выпускать 1. Пашла
выпушч'ац'
гас'ц'эй
и н'ь в'арнулъс'.
Лит.
Выпецкать, каю, сов. Испачкать, загрязнить. Гдз'э
ш ты
так рук'и
вып'ьцкъл?
Лит. Фс'у ад'джыну
выпъцкъл.
Лат.
(Выпецкать).
Выпецкаться, Выпэцкаться. каюсь (каюся), сов. Испач­
каться. С этъй машынъй
выпъцкълс'а
в'эс' как ч'орт. Лит.
Вып'ьцкъис'с'а
в гр'адъх
за д'эн', стрим ад'йн. Эст.
Вырабатывать, ваю, несов.. В ы р а б о т а т ь , таю, сов. Обраба­
тывать, готовить почву к севу. З'амл'у хърашд
выръбътъл'и,
пълажы.г'и
навозу.
Нада луч'ч'и
з'амл'у
вырабатывъц'.
Лит.
Нада з'амл'у хърашд выръбътът'. хърашд буд'ьт рас'т'й. Лат.
Выразно, нареч.
Ясно, разборчиво, выразительно.
Уч'йс'
п'исац' выразна. Ч'итай, сынок, выразна, хърашд. Лит.
Выразный, ая, ое. Ясный, разборчивый. Выразный
пдч'ьрк.
Лит.
Вырубить, блю. сое. Отстегать, отхлестать. Выруб'ил
йавб
р'амн'дм.
Лит.
Вырыгать. гаю. сов. Извергнуть рвотою, выблевать. Што
с'йэл, то и вырыгъ.г.
Лит. Ион с'авдн'н'и
жрал, жрал, а фс'о
вырыгъл.
Л а т . Н'ичдва
н'и пр'ин'имайэ,
фс'о назат вырыгаит.
Эст.
Высекать, каю, несов.. Высечь, секу, сов. Вырубать.
Выс'ьк
н'эскъл'ка
дз'ьр'ав'йн.
Тим л'эс выс'акайут,
гъвар'йт, што
будут йирадрдм стрдйиц. Лит. Там д'ал'анку выс'акал'и,
а мы
драва таскал'и. Лат. Л'эс выс'акат' тут н'ал'з'а. Эст.
Выскребать, бу, сов.. Выскребать, баю, несов.
Выскрести.
Выскр'ьбъц'
квашн'у.
Лит. Нада
начдфку
выскр'ьбът'
и
квашн'у. Лат. Выскр'абат'
чужу гр'ас кто хбчы. Эст.
Выскреб ыш. а, м. 1 . Маленький хлебец из остатков теста
С'в'эжый хл'эп нъч'инайут йис'ц' с выскр'ьбыша.
Лит. Нада
сабак'и аддат' йэтът выскр'ьбыш.
Лат. 2. Последыш. С'эн'а
в м'ин'а
выскр'ьбыш.
пас'л'эдн'ий.
Лит. Сафка бал'шак,
а
Шур'ик выскр'ьбыш.
Лат. А йэта мой выскр'ьбыш.
Эст.
Выскубать. баю, сов.. Выскубать. баю, несов. 1 . Очистить от
перьев, волос. Ч'йста выскубъй
(курицу), штоп н'и
п'друшка
н'ь асталъс'. Лит. Кур'ицу нада выскубът'. Выскубъй
хърашд.
Лат. Лук н'икак н'и выскубът'.
Эст. 2. Отмыть, очистить.
Пасуду нъ б'ьр'агу
ддлга выскубала.
Эст.
Выслизнуть, ну, сов. Выскользнуть. Рыба
выс'л'изнули
С рук. Лит. М'ьнтус сл'искдй.
т'анула йавд, а йон с рук выс'л'изнул. Лат. Зъв'ажы в бумагу, штоп н'а высл'изнула
с рук.
Эст.
Высмёливатьсн. ваюсь. несов.
1 . Храбриться, хвастаться.
Ион фс'агда выс'м'эл'ивъйыща,
а гдз'э нада. тък и н'эт. Лит.
2. Осмеливаться. .4 чавд ты н'и высм'эливъис'с'а
сказат'. када
нада? Эст.
Выслухать. хаю. сов. 1 . Выслушать. Выслухъй
ты йавд дъ
канца. Лит. Н'а выслухъл
м'ин'а. выгнал за д'в'эр'. Л а т . Выслухът' йон выслухъл.
а вот памбч н'ихтд н'и мдг'ит. Эст
2. Выяснить, добиться лености. Выслухай
дапддл'инна.
как и
шчо, н'ичбва мн'э н'и пан'ат'. Эст.
Выспа, ы, ж. Остров. Мы п'ьр'ьплывал'и
на выспу и там
зъгарал'и. Пърахдт ишбл и на выспц зашдл. и давай
кр'ич'ац'.
Лит.
Выстебать. баю. сов. 1 . Отстегать, отхлестать. Адз'йн
рас
выс'ц'ьбъй хърашэн'ка,
тък ббл'шъ н'ь пал'эз'ьт, куда н'а нада.
Лит. Сас'этка выс'т'ьбъла
д'афчднку.
в'ар'дфкъй
выс'т'ьбъла.
а та гвалту. Лат. Выс'т'абът' друг'йй рас нада. хат' и жалка.
Эст. 2. Выколотить, выбить пыль или грязь. Ты
хърашэн'ка
выс'т'абъй пал'ту, йана гр'азнъйа.
Эст.
Выстрамнть, млю, гов. Пристыдить. Выстръм'ила
пр'и
матк'и йавд, мджа ббл'шъ
н'ь пал'эз'а.
Лит.
Выстръм'ил'и
йавб. наштб пйот. пйан'уга
такдй. Лат. 4 йон так выстръм'ит
т'аб'а, так выстръм'ит. страс'т' падумът'. Эст.
Высыпка, и, ж. Сыпь. Высыпка в р'аб'бнка
нъ гълавы. Вы­
сыпка йавб высыпъла.
Лит. Высыпка
нъ с'п'ины, и
гдуд'йна
высыпъна в йавб. Л а т .
Вытягать, гаю, сов. Вытеребить. Дъ въскр'ас'эн'йа
нада
в'эс' л'он выц'ьгъц'.
Луб'ин
вьщ'ьгъл'и
за два дн'а. Лит. Бабы
л'он выт'ьгъл'и, кпнчыл'и т'агат'. Лат.
Выхвйстывать, ваю, несов. 1. Высвистывать.
Выхв'йстывъл
какуйу-та
старуйу
п'эс'н'у.
Лит. Пдлна
выхв'йстывът'-та.
гълава ръзбал'элъс'
ат т'аб'а. Эст. 2. Без остатка съесть с боль­
шим аппетитом. В'эчыръм
фс'и чашк'и и гаршк'й
пустыи —
выхв'истъна в д'эт'ах. Эст.
Выходить, ходит ( х о д я ) , несов.
к Выйти. Пъд
дз'ат'йнуху патсып'ут йаййч'ьк, выхддз'ут ц'ипл'аты. Лит.
Вычваряться, ряюсь (ряюся), несов. Т о же, что Вымудряться. Н'ь выч'вар'айс'а,
а то палуч'иш'
р'эмн'ьм. Лит.
Вычехрать, раю. Вычехрить, рю, сов. Вычесать.
Выч'ьхръла
фс'и шэр'с'ц'. Лит. Шэр'с'т' нада вычъхр'ит', чахруйьт
шэр'с'т'.
Лат.
Вычярябать. баю. сов. Выцарапать. Глазы к св'эту, как кто
выч'ьр'ьбъит.
с'йл'на бал'а. Эст.
Вышаровать. рую. сов. Вымыть или
Вышъръвъла
подлогу.
Нада
гаршк'й
Хърашд вышъръвъла
масн'йчыну,
б'элъйа
вычистить шеткой.
вышъръвъц'.
Лит.
стала. Лат.
Вышмаровать. рую, сов.
1 . Начистить.
Вышмъръвъц'
съпаг'й. Лит. Бат'йнк'и вышмъръвъла.
Лат. 2. Вымыть, вычи­
стить. Нада мост вышмъръвът'
м'атлдй. Лат. (Вышмургать).
Вышморгать, гаю. сов. Высморкать. Вышмъргъц'
нос. Лит.
Ид'й
вышмъргъй
нос. Л а т . Што ты нос вышмъргат'
н'а
знаиш? Эст.
Вышмургать, Вышмуругать, гаю, сов. То же, что В ы ш м а ­
ровать 2. Вышмургала
пол гъл'ичкдм.
Ф тр'индг'и
вышмуругаиш
б'ал'йб
чыста-чыста.
Н'и
вышмуругаиш
йэтава
н'ичым. Эст.
Выштурить. рю. В ы ш т у р н у т ь , ну, сов. Прогнать, вытурить.
За пйанства с работы выштур'ил'и.
За вбрът и выштурнул'и
вон, Лит. Нон как выштур'ит. Иа йавб выштур'у. Иавб с хабун'к'и вуштурнул'и.
Лат.
Вы щерить, рю, сов. Ощерить, оскалить. Ч'авд
выш'ч'ьр'ил
зубы? Лит. Вышчър'ил
зубы, кък сабака, и н'а лайьт. Лат.
Выщериться. рюсь ( р ю с я ) , сое. Усмехнуться, ощериться. Ты
ч'авд выш'ч'ьр'илс'а?
Лит. Ну, вышчър'илс'а.
зубы
вышчър'ил.
Лат. Шчо ты вышшър'илс'а?
Эст.
В ь ю ш к а , и, ж. Деревянное приспособление на горизон­
тальной оси для перематывания пряжи. Са шпул'и
н'йтк'и
матайут на вйушку. Лит. В нас ад'йн д'элъл вйушку
гараст
хърашд. Кагда снуйут, тагда на вйушку намс'пывъйут
пр'ажу.
Лат.
В ь ю ш к а , и,ж. Рама с зубьями у конной молотилки. Вйушка
ф калдды круц'ицца
и з'дрны выб'ивайа.
Лит.
В ь ю ш к а , и, ж. Крышка, закрывающая отверстие самого
малого круга в плите. Вйушка файэрк'и зъкрывайьт. Лит.
Вяз, а, м. Часть саней, соединяющая полозья. В'ас г'ибайут
з дз'эр'ьва,
а патдм с'в'азывъйут
дрдтъм. В'азы
с йл'ма
дз'элъйут, йл'и дубдвыйь:
йаны с'в'азывъйут
къпылы
вм'эс'ц'ь.
Йаш'ч'д
дз'элъйут в'азы з дасдк, йаны нъзывайуцца
кампы.
Лит. Зъг'ибн'й
там в'ас. В'азы д'элъл'и
с лазы и с
йас'ьн'и,
лаздвыйь в'азы и йасндвыйь.
Лат.
Вязга, и, м. и ж. Надоедливый человек. В'азга ты, пр'ив'йзалс'а шчо байнъй лист, так и в'азн'ыи. Эст.
В я з е л ь , я, м. Вязкое дно. Тут в'аз'ьл', буза, а пбс'л'ь
бузы
там кр'эпкъйь
дно. Лат.
Вять, вянет (вяня), несов. Вянуть. Агурцы нъч'инайут
в'ац',
нада пъл'ивац'
ч'ас'ц'эй. Лит. М'ат'йна ф картдшк'и
выръсла
бал'шайа, ал'и нъчала
в'ат'. Лат. М'ат'йна ужэ в'ат' нъчычайэ. Эст.
1
2
3
Г
Габлевать,
люю,
несов.
Строгать
рубанком.
Ддск'и
пъбл'авйц'.
Лит.
Г а б э л ь ч и к , а, . « . Рубанок. Ддск'и
стругайут
Набэл'ч'икъм,
ипоп глатк'ийь был'и. Лит.
Гад. а, м. Ядовитая змея, гадюка. Гадъф вдткъй зйл'ивайут,
а патдм пйут как л'акарства. И в нашъм бару гадъф
пдлна.
Лит. Савдс'т'а
мок гада зъгъвар'йт',
мок в агдн'
вагнат'.
Тбл'ка н'ь варачъйс'а,
н'ь жагн'д
гат. Л а т .
Гаданя, и, Гадина, Гадица. ы, Гадюга, и, ж. Змея-самка.
Ах, ты з'м'эй пракл'атый,
ту гадън'а.
Палз'дт гадън'а.
Гат
ъускайьт йат, гад'ина тожъ пускайьт. Гад'ица
тджъ пускайьт
йат. Гад'ицу
зъгъвар'йла.
Гад'уга
былъ ф с'эн'ь. Гад'уга
ку-
саицца. Лат. Гад'уг'и
часта на сднцы гр'эйуцца,
йаны х'йтрыйи. Эст.
Гадяняты, ят, мн. Детеныши змеи. Гъд'ан'аты
пдлзъйут.
Гъд'ан'ат лав'йл'и.
Лат. Там много гъд'ан'ат. Эст.
Гажий, ая. ее. Относящийся к гаду. Гълава гажъйа. В йэй
гълава как гажъйа. Лат. Гажъй ел'эт нъ дарбг'и. рая'и ты н'и
с'йд'иш?
Така гажйа бал'эс'т'
йэ. Гажый выпълзък
— такой
ч'эр'ьф, который пр'ив'азывъйут
к с'эт'и, йон к шчас'т'йу. Эст.
Газ, а ( у ) , м., Г а з а , ы, ж. 1 . Керосин. Ран'шъ
нъзывал'и
гас. а тап'эр' тбл'ка кърас'йн гъвар'ат. Газа кан'ч'айыща.
Лит.
2. Особый горючий порошок. Гас — йэта такой
с'ьраватъй
пърашбк. Эст.
Гай, я ( ю ) , уменьш. гаёк, йка, м., Г а й г о р а , ы, ж. Небольшой
лес. Гай нъзывайыща,
гдз'э зърасло
рбш'ч'ьй.
Лит.
Карбва
зъблуд'йла
в гайу, пашла в гай. Там в бурав'йнк'и
в гайку
съб'ирйл'и
гр'ибы. Лат. В нас так'й гайгъры
вокруг
д'ал'анк'и
был'и пр'эжы. фс'о зарбшшы, д'ич, н'икак н'и прайт'й. Эст.
Гайтан, а, уменьш.-ласкат.
гайташбк, шка, . « . Шнурок пли
тесьма для нательного креста. Нъ гайтан ь тбл'ка хр'эст нбс'ут.
Вдз'эла
новый
гъйташбк.
Лит.
Пбл'ка
гайтан
фт'ар'ала.
В м'ин'а
ббжън'ка
нъ гайтан'ь. Лат. Куп'й ты цэпку гл'и
кр'астй, нъ гайтан'и път'ар'ат' мбг'иш. Эст.
Гакать. каю, несов., Г а к н у т ь , ну, сов. 1 . Сильно ударять.
А йон ап'ац' как Накн'ьт калбдъй в дз'в'эр'и.
Лит. Как Накн'ьт
пъ гълавы бълдав'эшкъй.
Н'и Накъй так шыпка. Эст. 2. Стре­
лять из пушки, орудия. Цэлый дз'эн' пушк'и Накъл'и. Лит.
Там. гъвар'ат, пушк'и пакт>л'и фс'у н'адз'эл'у.
Лат.
Г а л д ы - г а л д ы , межд.
Употребляется по значению глагола
галдеть. Нины Налды-Нилды
м'ьжду сабдй, н'ич'авд н'ь пайм'дш. Лит. В йих галды-галды,
рабдтът' н'а хдчут. Лат. Эст.
Г а л к и , лок. мн. Кушанье в виде комочков из рубленной
рыбы. Галк'и с рыбы дз'элъйут, а галушки
с муки. Лит.
Г а л у ш к и , шек, мн. Печеные комочки
бляемые в пищу на сочельник. Галушк'и
п'акут, с сытдй йих йадут. Лит.
из теста, употре­
тдл'ка нъ куц'йу
Гамкать, каю, несов., Г а м н у т ь , ну, сов. Ругаться, грубить.
Н'ь гъвар'йт, а Намкъйьт. Йон как Намн'а, куда хош ат стыда
дз'авайс'а.
Лит. Йэй гъвар'ат как надо, а йана Намкъйьт. Лат.
Да полна т'иб'э Намкът', ваз'му
и уйду з ддму. къл'й н'и
зъмалчыш.
Эст.
Гасить, шу, несов. Гасить. Гас'иц' агдн'. С'в'эш'ч'и
гас'иц'.
Лит. Нада гас'ит' агдн', гр'эзы так'ййь хдд'ут къла ддму. Лат.
Гашник, а, м. 1 . Тесёмка, шнурок для подвязывания каль­
сон. Патштан'н'ик'и ран'шъ нас'йл'и
на гашн'ику.
Лит. Гашн'ик пл'ал'й. Парткй нас'йл'и на гйшн'ик'ь.
Лат., Эст. 2. Про­
реха в штанах Закрой гашн'ик-та. как т'аб'э н'и стынна. Эст
Гаяный, ая, ое. Спутанный, находящийся в беспорядочном
состоянии. Кул'авайа
салдма дл'а крышы, а гайьнъйа
салдма
ид'дт дл'ь патс'т'йлк'и скату. Лат. Гшп>нъйа н'йтка н'и гад'йцца, йайд нада распутът' и тада в'азат'. Эст.
Гвозд, а, уменьш. гвоздок, дка, м. Гвоздь. Вб'иц' ф с'ц'ану
гвост. Фс'и гвозды
рассыпъл'ис'.
На фс'у азгарбду
гвазддф
н'ь хвац'йла.
Йэс'л'и
н'а дз'эржыцца,
пр'иб'эй
гвасткам. Лит.
Плат в'ис'йт нъ гзазду. Ф папк'и мндга гвазддф
фс'ак'их. Лат.
Вб'эй гвост ф ст'ану и пав'эшъй патр'эт. Эст. О Д е р е в я н ­
ный г в о з д о к
— шпилька, сапожный гвоздь.
Паддшву
дз'ьр'ав'анным
гвасткам пр'иб'ивайут.
Лит. Съпаг'й нъ гвастках в нас шыл'и. Эст.
Гвылина, ы, Г в ы л ь , и, ж. Опухоль, шишка. Така
гвыл'ина
выскъчыла
на лбу. л'уд'ам стынна пъказацца.
Тап'эр'
гвыл'и
б'дл'э н'эту. Эст.
Где, нареч. Куда. Скажы, гдз'э идз'дш. Гдз'э дз'авала
майи
дз'анк'и?
Лит. Вбфка, гд'э ты фчара был пашдццы.
Ну, гд'э
ты ид'дш, вжэ т'дмна? Лат.. Эст. О Г д е - н е - г д е — кое-где.
Н'эт ужэ йагът — гдз'э-н'а-гдз'э
йагъдз'инка.
Лит.
Бъръв'ичкбф мала, гд'э-н'а-гд'э
бъръв'ичдк.
Лат.
Г и б а т ь , аю, несов. Гнуть, сгибать. Нъуч'йлс'а
абруч'й
г'ибац'. Нъдайэла
фс'о вр'эм'а
с'п'йну г'ибйц.
Лит. Пал'ьц
н'а
мок г'ибат', вълас'н'йк
был, ал'и ку врачу н'ь пашдл. Лат.
Бумагу нада г'ибат' с тавд бдку, а ты г'ибаиш
н'а так. Эст.
Гизовать, зует ( з у я ) , Г и л е в а т ь , люет ( л ю я ) , несов. Бегать,
спасаясь от насекомых (о сельскохозяйственных животных).
Б'албха
г'ил'уйьт.
Кардвы
г'ил'уйут.
нав'эрна
дош'ч'
будз'а.
Лит. Бднк'и
гараст
бдл'на
кусайуцца,
кардвы
г'изуйут.
Лат.
Гирса, ы, ж. Житняк. Ндн'ич' ф пшан'йцы г'ирсы мндга. Лит.
Ва ржы мндга г'ирсы. Какайа наша рош н'ьхйрош7,йа.
пълав'йна г'ирсы. Лат.
Г л а в а , ы. ж. Купол церкви, глава. Ран'шъ
одни тдл'ка
мал'эннъйа
была
в нас. в Рымкъх,
и тайа б'аз главы, а в
Ианбв'ь, ф Кбвн'ь и фс'уду вакрук был'и цэр'квы. Лит.
Глазок, зка, м. Петелька, образуемая при вязании чулок,
варежек и прочих изделий. Дач'ка
выц'ьнула
прутк'й з гласкбф, тък вот съб'ирййу,
нада кан'ч'ац' в'азац'. Ф ч'улку
глаздк
ръспус'ц'йлс'а.
Лит. Д'ан'йчк'и
хардшыйь,
а н'а ндс'ит, наштд
глаздк ръспус'т'йлс'а.
Наск'й залап'ила.
фчара глаздк
ръспус'­
т'йлс'а Лат. Г ласки
ф т'аба гарас час'т'ьн'к'ийи.
н'и зат'агывай н'йтку. Эст.
Глевь, и, ж. Рыбья чешуя. Нашл'й над йим д'эн'г'и
кдваныйи, што рыб'йа гл'эф. В йэтай рыб'ины
гл'эф така кр'эпкайа. Эст.
Глек, а, уменьш. глечбк. чка, м. То же, что Ляк. Гл'эк
нада
куп'йт', гл'ачдк дл'ь к'ьрас'йна.
В нас был гл'ачбк.
Лат.
Гли. предл.
Д л я . Иэта лаханнъй
угол гл'и
рукамбйк'и.
Гл'и йэтъва н'а нада старацца. Эст.
Глум, а ( у ) , м. Дурь. На д'эда нашъва глум нашдл.
С'йдър'иха глумййа стала, глум нашдл. Лат.
Глумить, млю. несов. Дурить. Ианы мн'э гълаву
глум'йфшы, гълаву нъглум'йфшы,
штоп йа дом забрал у сына. Лат.
Глумноватый. ая. То же, что Глумоватый. Иа уш тап'эр'
глумнавата. Эст.
Глумнбй, ая. То же, что Глумой. Што ты, глумнайа,
думъиш, ап чом такдм гъвар'йт?
Эст.
Глумоватый, ая. Глупый, глуповатый. Ион фс'о
вр'эм'а
был глумоватый, ал'и тап'эр' тък сафс'дм здур'н'эл.
Лит. Глумаватъйа баба и йазычн'ица
йана. Лат. (Глумноватый).
Глумой. ая. Глупый, неразвитой. Д ' э г такой
абалван'ьц,
такой глумдй. Н'а так жана глумайа, давдл'на
глумайа, што
зъ т'иб'а пашла. Кур'ица йэта глумайа. Лат. ( Г л у м н б й ) .
Глупость, и. ж. Малость, пустяк. Нада дъпахат', там глупъс'т' асталъс? Мндга зъплат'йл? — Глупъс'т'. Лат. Эст.
Глухой, ая, бе: •
Г л у х о й д в о р — двор без особого
входа. Двор глухдй в нас стрдил'и, пъд анну крыжу р'йгу и
скдтн'ик и дом. Вайд'дш
— суха. Эст. •
Глухая
ку­
к у ш к а — глухой тетерев, глухарь ( ? ) . §та глухайа
кукушка
кр'ич'йт.
Лит. Как йана кукуйьт, глухайа
кукушка.
Лат.
V -Г .л у X & я с т р е к а в а (с г р е к и в а ) . См. Стрекава, Стрекйва. Лит.
•
Глухой
т е т е р ю к, См. Тетерюк. Лит.
• Г л у х о й у т ю г — закрытый утюг. Был'и ран'э
глух'ййи
ут'уг'й, в'эс' цэл'нъй из жал'эза.
Эст.
Глушак, а, м. Тот, кто плохо слышит. Куда
н'а слышыш, што зовут. Лит.
пашдл,
глушак,
Глушйна , ы, ж. Крышка для самовара. Глушынъй
абнъкав'энна съмавар зъкрываим,
када йон к'ип'й. Эст.
Глушйна , Глушйнина. ы, ж. Береза с шершавыми листьями.
Глушына с шышъчкам, л'йс'т'т'а кък шарс'т'аныйь,
на в'эн'ик
н'ал'з'а с'в'азат'. У елушыны л'ист грубый. Глушын'ина
раст'д
кълъ дарбг'и.
Н'а р'вш, н'а трбгъй глушын'ину.
в'ас'бгку
ср'зжъм. Лат. Глушына — йэта д'икарка. на мхах ббл'э раст'д,
а б'ар'бска-в'ас'блка,
так в йэй л'истдчк'и
бл'ас'т'ашшыи,
шблкъвыйи.
Эст.
Глыбко, нареч. То же, что Глыббко. Пъплыв'дм
туды, гд'э
глыпка. Эст.
Глыбокий, ая, ое. Глубокий. Глыбдкый
кл'уч', дна н'ь в'идац'. Глыббкъйа
йама. Глыббкъйа
м'эста в р'ак'й. Лит. Там
глыбдкъйа
м'эста, пучына. Л а т . Глыббкъйа
м'эста, р'ака. Эст.
Глыббко, нареч.
Глубоко. Нон фс'агда
л'эз'а, гдз'э
глыббка. Лит. Там глыбдка,
ал'и йон н'ь баййцца.
Лат. Тут н'а
так глыбдка, нырнут' н'ал'з'а. Эст. ( Г л ы б к о ) .
Глыж. а, м. Засохший ком земли. Вардна с'адз'а на глыш
на пдл'ь и кйркъйа. Лит. Ид'й глыжы б'ит', н'ал'з'а
прайэхът'
бърандй.
В нас н'э была глыждф на нашъм пдл'ь.
В атмаш
как даст в'илам в глыш, и глыш рассып'ицца.
Лат. ( К л ы ч ) .
Глыжевьё, я, ср. То же, что Глыжн. Вд глыжаейа.
Лат.
Гнать, гоню, несов. Приводить в движение. Р'эпка
шпул'у
гбн'ьт. Лит.
Гнила, ы, ж. Глина. Ахл'эф з гнилы пастрдйил'и.
Бал'шыйь
кам& гн'йлы
пъдымал'и.
Лит. Там гн'йла,
мндга
глыждф.
В нас з'амл'й гн'йла, п'асдк. Лат. Ран'э з гн'йлы
пасуда
была.
К'из'акбм там тдп'ут п'эчк'и. Яавб р'Эжут, што гн'йлу. Эст.
Гнилянка, и, ж. Глинобитная постройка. С'л'ап'йл
какуйу
там гн'ил'анку
и жыв'д. Лит.
Гниляный, ая, ое. Глиняный. Гн'ил'аный
дом.
Гн'ил'аный
гаршдк.
Гнил'анъйа
крушка.
Лит. Давн'эй
пасуда
была
з гн'йлы, в нас гаршдк гн'ил'аный.
Лат. Г н ' и л ' а н у пасуду кам'ьннъй звал'и. Эст.
Гнездёчко, а, ср. Гнездышко. Нашдл жавърънк'ина
гн'аз'дз'эч'ка.
Лит. Птушка л'ат'йт в гн'аз'д'эчка.
Лат. Ф такдм
гн'аз'д'эчк'и
и анндму т'эсна. Эст.
Гной, я ( ю ) , А1. Навоз. Нада гной вываз'йц',
а то кардвъм
н'эгдз'ь стайац'. Лит. (Самогной).
Говорка, и, ж. 1 . Разговор. Шумнъйа гавдрка.
Ну, тап'эр
будз'а гавдрк'и.
Лит. Саб'эруцца,
и говдрк'и
хватит. Лат.
1
2
2. Говор, речь, произношение. Ч'йстъйа говорка.
Пърц'ал'ацыйа
пришла, из'м'ан'эн'ийа
такдйа в гавдрк'и.
Лит. В йавд
гавдрка
такайа быстръйа. Л а т .
Годовать, дую, несов. Растить, выращивать, вскармливать.
Гадуйьм
пърас'днка.
Лит. Гъдавал'и
пърас'днка.
думъл'и
прадат', а йон зъхвар'эл.
Лат.
Годячий, Годящий, ая, ое. Годный. Гадз'ач'ьйа
вр'эм'а.
Гадз'аш'ч'ьйа
в'эш'ч'. Лит. Н'икуды н'и гад'ашшъй
ты чълав'эк,
п'йан'ица
гдр'къйа.
Эст.
Гожий, ая, ее. Годный, подходящий. Гджый замдк. Лит.
Мал'ьц такдй хардшый, гджый мал'ьц. Гджъйа ж д'эфка. Лат.
Гджъйэ
л' йэта д'эла бдНа забыт'. Л'уд'эй
нада
стыд'йцца
и бдпа байацца. Эст.
Гойться, йтся, несов. Заживать (о ране). Рана
гаййцца.
Рук'и
гайацца.
Лит. Нага
в Лупана
гаййцца.
Лат.
Рана
хърашд гаййцца, скора и ръбатат' мбг'иш. Эст.
Голдбба, Голдббина, ы, ж. Яма, наполненная водой. Ну
куды ш ты в галддбу
л'эз'ьш!
Найду штаны памдйу ф тый
галддб'ины.
Выкъпъна
йама, там вада. йэта здв'ьцца
галддб'ина. Лат. (Колдбба, колдобина).
Голенища.
Голенище.
Бал'шайа
гъл'ан'йш'ч'а.
Иавднъва
нага ф такуйу гъл'анйш'ч'у
н'а' вл'эз'а.
Лит. Эст.
Голик, а, м. Веник без листьев, голик. То в'эн'ик, а кагда
спашъцца гдл'ик, гдл'ик б'аз л'йст'йьф. Лат.
Голова, ы, м. Старший по положению, глава. И от йон ска­
зал: пан. гус'а
галдфка,
йэта вам. как вы йэс'ц'а
гълава
с'амйй. Лит. Нада з йавд спрас'йт', йон гълава с'амйй. Лат.
Ат'эц фс'амй гълавй. Эст.
Головашечный, ая, ое: • Г о л о в а ш е ч н а я п о л о с а —
основная полоса. Гълавашъчнъйа
пъласа гъвар'ат и гълавнайа
пъласа.
Кднчыл'и
жат' нъ гълавашъчнъй
пъласы.
Лат.
Головашки, шек, .мн. Изголовье. В гълавашкъх
н'йска.
н'ьхърашд
спац. Палдш адз'айалу
в гълавашк'и.
Лит. Пълажы
вътъв'ичдк
в гълавашк'и.
Лат. В гълавашках
зъфс'игда
каталк'и л'ажа, ва фс'их. Эст.
Головка, и, ж. I. Часть конной молотилки, молотилка без
привода. Галдфка в гумн'э стаййт, а ман'эш на ул'ицы.
Лит.
2. Колодка с зубьями у граблей. В этых грабл'ах
дубдвъйа
галдфка. Лит. В грабл'ах
галдфка плахайа, нада ндвуйу сраббтът'. Лат.
Головной, ая, бе: • Г о л о в н а я
п о л о с а — то же, что
Головашечная
полоса.
То далгайа
н'йва,
а йэта
гълавнайа
пъласа, а там стандфк'и.
Гълавнййа
пъласа кардчъ. йана пас'л'эн'н'ьйа
была, дал'шъ
далгайа
н'йва. Лат.
Голодовать, дую, несов. Голодать. Скдл'ка мджна
гълъдавац'! Лит. В войну гълъдпвал'и.
Лат. Гъладават'
пр'ихад'йлъс'
н'и нам тол'к'и, фс'им плоха жыт' была. Эст.
Голо-наголо, нареч. Догола, до полного обнажения. Раз'дз'эл'и
гдла-нагъла.
Лит. В байн'и
раз'д'элс'а
гдла-нагъла.
Астр'йгл'и гдла-нагъла.
Лат. Эст.
Гомонить, ню, несов. Говорить. Ман'ка
гъман'йт с йим и
гъман'йт.
Гъман'й,
гъман'й.
паслухъйьм.
С'ид'й,
гъман'й,
мйл'цы л'уб'ут ай н'э. Лат. Иана гъман'йт' здр'а н'а
л'уб'и,
фс'о с тдлкъм. Ф саду л'уд'и штд-та гъман'йт. Эст.
Гоноболь, и, ж. Голубика, гонобобель. Гънаббл'
вм'эс'ц'ь
с ч'ар'н'йцъм
рас'ц'б. Лит. Мы гънаббл'
съб'ирал'и,
хад'йл'и
в л'эс андгдыс'.
Лат. Гънаббл'
п'йанъйа йагъда, мндга
пайэс'т'иш. тък пйанъй буд'ьш. Гънаббл'
ал' с'ин'йка, а йншъй зав'дт
гълуб'йка.
Эст. (Пьяница).
Гбнот, а. м. Лучина для растопки плиты, самовара. Н'исучл'йвъйа пал'эна гл'и гднъта гад'йцца.
Гднътъм гн'эт'ут съмавары. Эст.
Гонталь, я, уменьш.-ласкат.,
гонталёк, лька, м. Гонтовый
гвоздь. Гънтал'дф н'ь хваи'йла
на крышу. Пр'иб'эй
гънтал'кдм. Лит.
Гонч, а, .и. Гончая, охотничья собака. Гон'ч'
зайцдф
ган'айьт. Ион с ружйдм хадз'йл,
а йа за гдн'ч'а
б'эгъл. Лит.
Гонтовый, ая, ое. Гонтовой. Гбнтъвъйа крыша. Лит. Крыжа
в нас гднтъвъйа. Эст.
Гонять, няю, несов. То же, что Гнать. М'иголка
къл'асд
ган'айьт. П'ьр'ап'длка
з'арнд ган'айьт. Лит.
Гора, ы, ж.: • В г о р у — вверх по течению. Рыба как
нърастуйьт, фс'а идз'дт в гдру, па р'эч'ьн'към,
па
мал'ьн'к'им.
Лит. Надо ит'т'й пъ р'ак'й
в гару. Л а т . Иэхът' в гдру на
в'дслах трунна. Эст.
Гораз, Горазд, сравнит, гораже, нареч. Очень, сильно. Адна
баба была гараст скупайа. Ндн'ич'
йагъды гараст
хардшыйь.
Идн йаш'ч'д гаражъ спац' зъхац'эл.
Лит. Ай жа
шуб'эйьчка
картуннъйа гараст хардшъйа. В йавд жднка гараст
йазычнъйа.
Т'дмна гараст. Лат. Гараст ты умнъйа стала, н'икдва
слухат'
н'и хдчыш. Гарас бдл'на сматр'эт' на сбнцэ. Эст.
Горбыль, я. м. Неровные палки, прутья, которыми загора­
живают сад, огород. Гарбыл'дм
в нас зъгаражывайут,
изгардду лад'ут. Эст.
Горлянка, и, ж. Лечебная трава для горла. Гарл'анк'и
—
эта л'акарства ад гдрла. Лит.
Горница ы. ж.. Чистая половина крестьянской избы В гдр'н'ицы
фс'агда
чиста,
там гас'ц'эй
пр'ин'имайут.
З'имдй
гдр'н'ицу
на тдп'им, гл'адз'й,
н'ь зам'др'з'н'и.
Лит. Зайд'й ш
в майу гдрн'ицу,
какайа
йана крас'йвъйа.
Лат.
Вайд'йт'и
в гдрн'ицу и пъдажд'йт'и
хаз'аина,
йон с'ичас пр'ид'д. Эст.
Горожнйк, а, м. Загон для скота, загородка. Ган'й
кардф
в ахл'эф, в гъръжн'ики
жарка. Лит. Зъгардтка дл'а
св'ин'йй,
нъзывайут друг'йи и гъражн'йк.
Эст.
Гороховина, ы. ж. Обмолоченные стебли гороха, употреб­
ляемые на корм скоту. Гардхъв'ина
кан'ч'айьцца,
скора нада
будз'а
салбмъй
кардф кар'м'йц'.
Лит. В нас мндга
гардхъв'ины. Гардхъв'ину
кардвы
йадут. Лат. М'ат'йна
ад
гардха
гарбхъв'ина.
Как вымълат'ьт гарбх, астайбцца салдма,
гардхъв'ьна. Эст.
Горшёчек, чка, м. Горшочек. Свар'йла гаршэч'ьк
картдшк'и.
Гн'ил'аный
гаршэч'ьк.
Лит. Гаршэчък
стаййт нъ палу, дай
гаршэчък.
Лат. Гарш'эчък
сипу мн'э на два-тр'и дн'и куды
хош. Эст.
Горькуха, Горькуша, и, ж. Растение, сурепица.
Гар'куха
рас'т'д гд'э л'он. Гар'куху
сарв'дш
и руки гдр'кыйь.
Гар'куху
кардва и н'ихтд н'а йист. Л а т . С'йл'на пладл'йвайа
йэта гар'куха.
Рас'т'д
жолтым
цв'атдчкъм.
Г ар'куха
ал'
гар'куша.
Эст.
Горячка, и, ж. Тиф. Ф туйу вайну фс'и дз'эц'и нъ
гар'ач'ку
хвар'эл'и.
Бр'ушнайа
гар'ач'ка.
Лит. Мндга
л'уд'эй
пам'дрла
ад гар'ачк'и.
Лат. Фс'и гар'ачкъй
п'ьр'ьбал'эл'и,
да жывы па
с'эй д'эн', н'ихтд ни пдм'ьр. Эст.
Горяшка, и, ж. Сыроежка. А гар'ашк'и
тут кълъ
дардг'и
растут. Лит. Фс'азд пр'ин'ас'л'й
с л'эсу: бъръв'ик'й.
гар'ашк'и,
фс'авд-чавд.
Иа нравл'у гар'ашк'и,
и р'аб'аты йадут. Л а т . Га­
р'ашк'и йэта сырайэшк'и
нъзывайут в нас. Эст.
Гостйться, гощусь (гощуся), несов.
Гостить. Ддлга ты
гас'ц'йлс'а
ф ц'дтк'и. И им гас'ц'йцца
н'ь нъдайэла.
ал'и хаз'айину
гдс'ц'и
нъдайэл'и.
Лит. К йэй ндн'ич браташ был
пр'ийэхъччы,
ддлга гас'т'йлс'а.
Ну мыс'л'има
л'и так ддлга
гас'т'йцца. Лат.
Грабалка, и, ж. Конные грабли, а также ручные грабли
широкого захвата. В нас была грабалка, гдз'э граб'ут с'эна
ай рош пъдграбайут. Лит. (Грабялка).
Грабануть, ну, сов. Стремительно броситься, побежать. А
кошка как гръбан'бт ч'ьр'ьз акнд. Лит. С'йдър'иха как гръбпн'бт нъ в'ар'бх. нъ чърдаку спала, а то п йену з'ат' насурычыл. Лат.
Грабать, баю. несов. Трогать, ощупывать руками. Што ты
там грабъйьш. как н'ь сваййм рукам. Лит. Пр'ишбццы к нам
ф хабун'ку, граоъйьт рукам, у, н'агджый. Йана грабъйьт
ф фандълъх. Лат. Н'и грабъй н'ичдва на стал'й. Пус' так
фс'о и л'ажы. Эст.
Грабить, блю, несов. Грести, сгребать в кучу. Йа граб'ила
ав'бс, а мамка в'азала. Фс'и пашл'й с'эна граб'иц'. Лит. С'эна
граб'ил'и, складал'и ф кучу. Бабы пашл'й с'эна граб'ит'. Лат.
Д'эфк'и, нада с'эна граб'ит'. дошш буд'и, фс'и кругдм сус'эд'и
г раб'а. Эст.
Грабловйще, а, ср. Рукоятка граблей. Ар'эхъвъйа гръблав'йш'ч'а. Лит. Гръблав'йшча сраббтъл. ал'и н'ь гараст хърашд.
Лат. Эст.
Грабнуть, ну. сов. к Грабать. Грабн'ьт рас, другой, и ап'ац'
рук'и ф карманы. Лит.
Грабялка, и, ж. То же, что Грабалка. Граб'алка бывайьт
дз'ьр'ав'аннъйа и жалэзнъйа, кдннъйа. Лит.
Гребушбк, шка. м. Гребешок. Мал'ьн'кый
гр'ьбушбк.
Ч'эшъцца гр'ьбушкдм. Лит. Вз'ала гр'ьбушбк и чэшъцца старъйа. Лат.
Грёза, ы. м. п ж. Мелкий воришка, баловник. Добрый
чълав'эк н'ь-пал'эз'ьт, а так'ййь гр'эзы. Мндга н'а вз'ал'и.
тбл'ка згр'эз'ил'и, б, гр'эзы. Лат. Иш ты гр'эза какой. Што ты
гр'эз'иш там в вады. Эст.
Грезить, грежу, несов. Брать чужое; баловаться. Пашдл
вбл'н'ичът', въравал, гр'эз'ил. Мндга н'а брал, тбл'ка гр'эз'ил.
Лат. Н'а гр'эс^, б'уд'ыи б'йтъй. Эст.
Грешить, шу, несов.: <> Б о г а г р е ш и т ь — жаловаться
на что-либо. Н'эч'ьва 661га гр'ашыц', хужъ жь'сл'и, и то н'а плакъл'и. Дъ н'ь гр'ашы ты бдНа. Лит. Н'ь гр'ашы 661га, хл'эба
мндга, фс'авб мндга. Лат.
Гриб , а, м. Древесный паразит, трутовик. Гр'ип нъпадайьт
на дз'эр'ьва, вырастайьт такдй мдкрый. Лит. Гр'ип рас'т'д нъ
д'ар'эвйъх, сл'йскый такой. Лат.
1
Гриб , а, м., мн. грибы. Губа. Ч'авб гр'ибы раз'в'эс'ил?
Лит.
А йана прыгъйьт как в'экша, мужику была гр'ип
атарвафшы.
П'эт'ка смбт'р'ит, гр'ип выстъв'ифшы.
Лат.
Грибатый. ая. С большими губами. Гр'ибатый мал'ьц. Лит.
Ту, б'эс гр'ибатый, стаййт гр'ип выстъв'ифшы.
В йэй сын гр'и­
батый. а дачка крас'йвъйа
Л а т Мужык ф т'аб'а
гр'ибатъй
буд'и, папдмн'и майд слдва. Эст.
Грйбиться, блюсь ( б л ю с я ) , несов. Плакать, скривив губы.
Ион ч'ут' што, тък и гр'йб'ицца.
Лит. Иш П'эт'ка гр'йб'ицца,
ну
чавд ш ты згр'йб'илс'а.
Лат. Р'аб'бнък
д'эн' скрос' чавд-та гр'й­
б'ицца, мджа йон зъбал'эфшы?
Эст.
Грива, ы, ж. Продолговатая гора, возвышенность.
Б'ьр'ижнайа гр'йва,
йана п'ашчанъйа.
За л'эсъм
бал'ша
гр'йва.
Эст.
Громоздйна, ы, м. Неуклюжий высокий, толстый человек.
Куда пал'эс, гръмаз'дз'йна!
Лит. А Баб'др как
гръмаз'д'йна,
андгдыс'
пал'эс нъ в'ар'дх
и сарвалс'а.
Лат. Ну куды така
гръмазд'йна
гднна, гарас бал'ша д'эфка. Эст.
Громсать, саю, несов. Грызть. С'идз'йт и грамсайьт
сухдй
хл'эп. Лит. Такдй жъ чарствдй хл'эп, а йаму кап штд, схват'йфшы в рук'и и грамсайьт. Лат.
Груба, ы, уменьш.-ласкат.
трубка, и, ж. I. Верхняя плоская
поверхность печи. Груба
йаш'ч'д
каптур нъзывайьцца.
Мы
ръзабрал'и
групку, каптур п'эч'к'и. Лит. В нас гъвар'ат каптур,
ал'и груба тбжъ гъвар'ат. Лат. (Каптур). 2. Часть дымохода,
идущая от отопительной печи к русской печи. Кагда
с'ц'энку
тдп'ут. шыб'ир в групк'и
аткрывайут. Лит. Пълажы
мыла на
грубу.
На грубу д'ан'йчк'и
ложут сушыт'. Лат. 3. Соковое
углубление в русской печи для жара. В групку жар
зъграбайут. Лит.
Грудина, ы, ж. Грудь. Идз'дт в этъй рубах'и, фс'а
грудз'йна
гдлъйа.
Лит. В йавд груд'йна
бал'йт, апстыл: надыс'
ид'д,
а груд'йна вдл'нъйа. Лат. В рускъй рубах'и груд'йна
зъфс'агда
была кр'астдм вышыта. Эст.
Грудинка, и, ж. Составная часть прялки.
Грудз'йнка
шпйл'у з зупцам дз'эржыт. Лит.
Грузно, нареч. Тяжело. Тап'эр'а
гъвар'а. што мндга д'ат'эй
грузна раст'йт'. Эст.
Грузный, ая. бе. Тяжёлый. Грузный
пак'эт. Грузнайа
ра­
бота. • Г р у з н а я — беременная женщина. Иана
грузнайа,
н'а трош йайд. Эст.
2
Грушина. ы, ж, Груша (дерево и п л о д ) . В нас там дз'в'э
грушыны
былау ал'ш груш фс'ам хватала. С'йэл дз'в'э
грушыны. Лит. Къла ддму грушына
рас'т'д. С астра дала
д'в'э
грушыны.
Лат. Аннуйу грушыну
нд'н'ич мъ.ган'йдй
сломала,
малддъйа д'ир'ав'йна
паг'йбла.
Эст.
Грыз, а. м. Неприятное болезненное ощущение в мышцах
и костях. Грыс в руках и л'иш ба гдз'э бывайа. Грыс
бывайа
ат с'йл'нъй
работы. Лит. Ф каст'ах грыс. лъмата така, как
бур'йт што. Эст. (Грызь 2 ) .
Грызать, з\\ несов.
Грызть. Грызац'
сахър'.
Грызал'и
ар'эх'и.
Лит. Нъчала сахър' грызат', зцбы тбл'ка
папдрт'иш.
Лат.
Грызь, н, ж. I. Грыжа. Ион жа н'а мдг'ит работы'
т'ьжалд,
грыс' в йавд. Г рыс' мдг'ьт быт' ф кажынъва
ат т'аждлъй ра­
боты. Лат. 2. Т о же. что Грыз. Вв'азалъс'а
грыс' в руку и
грыз'дт. Лат.
Грымёть, мйт, несов. Греметь. Гром грым'йт. Лит. Иэд'ьт,
пъ маету грым'йт. Пасудъй
грым'йт. Гром грым'йт.
Вардта
грым'ат. Лат. Гром грым'йт с утра, а дажжй н'эту па с'эй
час. Эст.
Грядка, и, ж. Подвешенная под потолком у печи жердочка
или палка для сушки белья и для других целей. Пав'эс'
рушн'йк на гр'атку, скар'эй высъхн'а.
На гр'атк'и и б'ал'йб
сушут,
и к'илбасы
в'ан'дз'ат. Лит. Пав'эс'
штаны на гр'атку,
пушчай
сдхн'ь. Лат. На гр'атк'и пдлна, м'эста н'эт. пав'эс' на
вйушку.
Эст.
Грязной, ая, бе. Нечистый, грязный. Гр'азндй
платдк.
Гр'азнййа рубаха. Гр'азныйь
ног'и. Лит. Пупка гр'азнайи.
Скы'ир'бтка гр'азнайа.
Лат. Гр'аэныйим
рукам н'а трош
м'ан'а.
Эст.
Гувёнок. нка, м. Площадка около гумна, используемая для
разных хозяйственных нужд. Гув'днък
кълъ гувна.
Нъ гув'днк'ь и с'эна сушут, и кан'а пъпасут...
Лит. Нъ
гув'днк'ь
стаг'й стаййт, т'ал'аты пасуцца.
Ид'й с'эна ръспуст'й нъ гу­
в'днк'ь. Лат. (бгувёнок).
Гувнйще, а, ср. Ток, гумно. Плашчатка, гд'э
мълат'йл'и,
нъзывайут гувн'йшча,
мы мълат'йл'и ф тъкавн'й. Лат. Эст.
Гувно, а, м. Гумно, овин. Гувнд с с'энъм згар'эла.
Л'этъм
дз'эц'и фс'агда в'гувн'э
с'п'ат. Лит. Пайд'дм
играт' нъ гувнд.
Нд'й ръстр'ас'й
с'эна нъ гувн'э.
Лат. В р'айу на
парз'илъх
сушыл'и, а на гувн'э абмалачывал'и.
Там пол с гн'йлы.
далжон
быт' 6ч'ьн' чыстъй. Гувно
зъфс'агда
р'аддм
са р'йом.
пъд
аннбй крыжэй. Эст.
Гугнавить, влю, несов. Говорить в нос, гнусавить. Што йон
там гугнав'ит, н'ичавб
н'ь найму. Лит. Г угнав'ит в нос, н'и
слова н'ь дастат'. Лат. Чытаиш ты гарас н'иважна,
гугнав'иш
под нос саб'э. Эст.
Гугнавый, ая. Гнусавый, гугнивый. Гугнавый
мал'ч'ик. Лит.
Наш бал'шак такой гугнавый.
Л а т . Гугнавъйа
гълавшшыца,
н'икуды гбннъйа. Эст.
Гуз.а..и. Твердая шишкообразная опухоль на теле, желвак.
На как вдар'илс'а.
тък сразу гус выскъч'ил.
Два гуза
пълуч'йл. Лит. Г ус такой выскъчыл,
Вдар'илс'а
гълавбй.
иш гус
выскъчыл.
Лат.
Гул, у, м. Звук; ответ. Надыс' к'инд паказывъл'и
б'аз гулу.
Сыну п'исала, гулу н'ь дайдт, прас'йла пр'ийэхът' ай атп'исат'.
н'эт гулу, б'ада. Лат.
Гулче, нареч. Звонче, громче. Гъвар'йт'ь гулчъ.
пъгулчэй,
С'т'дп'иха н'а слышыт. Нана пъдъфтар'йла
гулчъ. Л а т .
Гульба, ы, ж. Т о же, что Бульба. Пашл'й гул'бу
капац'.
Ндн'ич'
фс'а гул'ба
згн'ийб.
н'ичавб
н'ь нъкапайьш.
Лит.
Карз'йнка
з гул'бъй.
М'ашбк
гул'бы
стаййт. Пайэл
гул'бы,
пашдл ф школу. Лат.
Гульбёня, и. м. Суп из картофеля. Найэлс'а гул'б'эн'и
и сыт
цэлый дз'эн'. Лит.
Гульбишник. а. м. То же, что Бульбишник, Картофляник.
А ф пасту, бывала, каждый дз'эн' гул'б'ишн'ик'и
п'акл'й. Лит.
Гул'б'ишн'ик'и
з барканъм.
с маслъм пакл'й, и съ с'м'атанъй
тбжъ йадут. Лат.
Гульбишный, ЙЯ, ое Т о же, что Бульбишный, Картофляный.
Гул'б'ишныйь
бл'ины. Лит. Гйл'б'ишнъйа
каша.
Гул'б'ишныйь
йамы, то йамы дл'ь гул'бы.
Лат.
Гульбочки, чек, мн. Вареный и крошеный картофель с са­
лом или со сметаной. Гул'бъч'к'и
валбжут салъм йл'и с'м'а­
танъй. Лит. Кавд ш ты ддчт>н'ка хдчъш. мджът гул'бъчк'и
съ
см'атанъй? Лат.
Гульбище, а, ср. Поле, с которого убран картофель. Кардвы
па гул'б'иш'ч'у
хддз'ут, картдшку
йш'ч'ут. Лит.
Гул'б'ишча
п'ьр'ьпахат' нада. Пърас'аты хдд'ут па гул'б'ишчу.
Лат.
Гультай, я. м. Лентяй, лодырь. Гул'тайдф нам н'а нада,
нам раббтн'ик'и
нужны. Лит. З'ат' наш гул'тай, раббтът' н'а
хбчът. Кудй йаму, гул'тайу такдму. Лат.
Гуньба, ы, ж. То же, что Кмин. В нас раст'д мндга
гун'бы.
лажыл'и гун'бу в разну йаду. Эст.
Гуня, Гунька, и, ж. 1. Рядно. Гун'ьй
мджна
лдшъц' ай
с'ижэн'йа
накрьщ'.
Гун'къй
кан'а
нъкрывайут,
кагда
спац'эфшы. Лит. Накрдй
нбг'и гун'ьй.
Ваз'м'й
гун'у в
дардгу,
кан'а накрбйьш.
Л а т 2. Грязная тряпка или пеленка. Дай
суку гун'у р'аб'днку
падлджу.
Эст.
Гусенёнок, нка, м. Гусенок. И гус'ан'днък
разъм с ц'ипл'атъм хддз'а. Фс'о агърадз'йл'и,
штоп гус'ан'йты н'а
л'эз'л'и.
Лит. Каршун гус'ан'днка
ръзарвал.
Гус'ан'йты кр'ичат, йис'т'
хбчут. Лат. Гус'ан'днък
махън'къй
такдй. Эст.
Густыш. а, ( у ) , м. Гуща. В'эс' суп с'йэл, тдл'ка
густым
асталс'а. Лит. С'йэш густыш. што ш ты жыд'ьн'къйь
тдл'ка
пайэл. Лат. Эст.
Гущара. ы, ж. Густые заросли кустарника. В гушнары
пр'атъл'ис'.
Там гушчара. Л а т .
Гырчагь. чу, несов.
Ворчать, выражать
недовольство.
Фс'о вр'ём'ь пырч'йт, как сабака. Лит. Собака
пырчыт, злой
сабака. Лат. Иэта учыт'ьл'ка фс'о на д'ит'эй гырчыт, пъ хардшъму и н'и ръзгавдр'ивъйит
н'и с к'им. Эст.
Мы
д
Давень, Давинь, Давней, нареч.
1 . Раньше. Дав'ин'
пытал'и. В нас давн'эй н'ал'з'а была ф п'э'ч'к'и, кдм'ин
стйв'иц.
Давн'эй
н'э была мэтра, а был аршын. Лит. Давн'эй
в'эйьл'и
ф тькивн'й. Давн'эй
ббръду н'а бр'йл'и. Давн'эй
тр'и б'ир'изы
давал пам'эшчык.
Дав'ин'
была строго. Дав'ин'
как плакъл'и
" о старым. Л а т . 2. Недавно. Дав'ьн'
йа была ф сус'этк'и и
в'йд'ьла
в рад'ива парат. Да тдл'к'и дав'ьн',
пдлчъса
прашдццы ал' н'э, йон был тут. Эст.
Давнёшний. яя, ее, Давнёшный, ая, ое. Давнишний. Давн'бшн'ийь
л'удз'и
вб'агал'и
и ап'ац' пр'иб'агал'и
в Л'итву.
Лит. Давн'дшн'ийь
л'уд'и пасты събл'удал'и,
м'аса н'а йэл'и.
Лат. Давн'бшнайа
плат'йа. стар'йннъйа,
крас'йва
была. Эст.
Далёк, Далече, нареч. Далеко. Ран'шъ
дал'ок
хадз'йл'и
ф шкдлу.
Так дал'дк
н'ь пайэдз'ьш.
Ион жыв'д
дал'эч'а
атс'уда. Лит. В гр'ибы
хад'йл'и
дал'дк.
Ты дал'дк
зайэхъл.
Дачка уйэхъччы
дал'эча.
Мндга
с'в'эту пъв'идала,
дал'эча
йэз'д'ила.
Лат. Ион дал'эчэ
уйэхафшы.
Эст.
Дариться
76
Д а р и т ь с я , рюсь ( р ю с я ) , несов.
Обмениваться подарками.
Дар'ацца
къвал'эр
з барышн'ьй.
кагда
съб'ирайуцца
жан'йцца. Лит. Жан'йх
и н'ав'эста дар'ацца.
Пайэхъл
мой сын
дар'йцца
с н'ав'эстъй. Лат. Дар'ацца
в нас н'и пр'йн'ьта, йэта
в истднцъх так. Эст.
Дарма, нареч. 1 . Даром, бесплатно. Иа йэту кн'йгу и дарма
н'а вз'ал ба. Лит. Дарма рабдтът' н'а хдчут, зардб'ит'
нада.
Лат. Тдл'к'и
ваду дарма
дайут, а то д'эн'ыику
давай. Эст.
2. Зря. напрасно. Н'ь дарма сказали,
што стър'икам
будз'а
ч'эс'и'. Лит. Дарма
сказал'и,
што пърас'ат н'ь дадут д'аржат. Лат.
Д а р м б в ы й . ая, ое. Бесплатный, даровой. С'ич'ас
дъхтар'а
дармдвыйь.
Пр'ивык дармдвый
хл'эп йис'ц'. Лит.
Д а т ь с я , дамся, сов. 1. Сильно удариться, ушибиться. Как
далс'а гълавдй
ф с'ц'ану. Лит. Как далс'а с'п'йнъй
аб л'от,
ръзагнуцца
н'а мбг'ит. Л а т . 2. Внезапно, стремительно побе­
жать. Солдат хадз'йл,
хадз'йл
кругдм лдшъдз'и,
а лдшъц' как
далс'а, солдат йавд так и н'ь паймал. Лит. Кон' как далс'а,
н'ал'з'а зъд'аржат'.
Лат.
Дверйна, ы, ж. Дверь, одна из ее половин.
Дз'в'ар'йна
сламалъс'.
Адну дз'в'ар'йну
пакрас'ил,
а нъ другуйу
краск'и
н'ь хвац'йла.
Лит. Д'в'ар'йну
нада сраббтът'. Аткрдй
д'в'ар'йну. Што там зъ д'в'ар'йнъй
стаййт? Лат. Пр'икрдй
анну
д'в'ар'йну,
а друга пус' прдста буд'и. Эст.
Д в о р , а, м. Барский двор, имение. Йаш'ч'д
дъ войны пам'эш'ч'ика
выв'ьз'л'и,
а в двар'э
сафхдс
з'дз'элъл'и.
При
С'м'атдны йон в двар'э
ардз'инарш'ч'икъм
рабдтъл.
Пашл'й
йаны к пан'с'къми двору. Лит. Ф Кдкъл'ах
был пан, пашл'й мы
к панскъму двору, а йон гыт: буду плат'йт' двацът'
кап'эйьк,
зардб'иш
на йупку. Лат.
Д в о р н и к , а. Д в о р н б й , ого, м. Рабочий на барском дворе.
Двдр'н'ик'и
въ двар'э, в им'эн'ийи
рабдтъл'и йл'и в баНатъва
хаз'айина.
скот дъгл'адал'и.
Дварныйь
ф пана служыл'и.
Лит.
Двдрн'икъм
был, у пана рабдтъл фс'акъйу рабдту. Лат.
Д в о р о с ё к , а. .и. То же. что Д р о в о с е к . Вын'ьс
калдду нъ
двърас'эк.
Лит.
Д е д , Д ё д о в н и к , а. м. Чертополох колючий. Кълъ
ман'эжа
агрдмный дз'эт был выръш'ч'и,
тък н'а трдгъл'и, и рук'и
мджна
зъкалдц'.
Лит. Д'эт кустдм рас'т'д. Д'эт пйут ат кдл'к'и. Лат.
Д'эт ал' д'эдъвн'ик
вав'из'д'э
рас'т'д, кал'учый
такдй. Эст.
•
Дед
колючий.
Дед
колкий.
То же, что Д е д .
77
Дерябкать
Кълъ азгарбды
дз'эт кал'уч'ий рас'ц'б.
П'ьр'ьд
Иванъм
дз'эт
кал'уч'ий
кладут в ахл'эф. штоп кардф н'ь ач'ьравал'и.
Лит.
Эст. Мы здв'ьм д'эт кдлкый. кдрн'и нъ л'акарства
капайут.
Лат.
Д е л я н к а , и, ж. Место
в лесу, где вырублены
деревья.
Пайдз'дм
на с'в'эжуйу
дз'ал'анку.
гдз'э
йагът ббл'шъ.
Лит.
Чарн'йц
н'эт на йэтъй д'ал'анк'и.
Иа знайу бал'шуйу
д'ал'йнку. Лат.
Д е р в а н . а, м. Залежь. В нас ужэ и дз'ьрваны
фс'и п'ьр'ьпахал'и. Фс'о пдл'а стайала дз'ьрванам.
Кардф пасут пъ дз'ьрванам. Лнт. Крававн'ик
рас'т'д нъ д'ирвану.
Там йа д'ирван
ръзадрала.
пъсад'йла
картдшку. Лат.
Д е р в а н ё т ь , нёет (нёя). несов. 1 . Превращаться в залежь:
находиться под залежью. Пал'а дз'ьрван'эйут.
Лит.
З'амл'а
д'ирван'эйьт.
Лат. 2. Замёрзнуть, стать твёрдым. Рук'и
д'ирван'эйут и ндг'и. Лат.
Д е р г ё л ь , межд. Дёрг. А йон дз'ар'г'эл'
зъ в'ар'дфку.
Лит.
Йа йавд ззад'и д'арг'эл' зъ въратн'йк. Лат. А йа йавд
д'ар'г'эл'
за руку. Эст.
Деревина, ы. уменьш.-ласкат.
деревйнка, и, ж. Отдель­
ное дерево. В'эс' б'ар'эз'н'ик
выруб'ил'и,
тдл'ка тр'и дз'ьр'ав'йны астал'ис'. Лит. Стаййт д'ьр'ав'йна
кр'ивайа. Ат съмавд
кдрн'а р'эжъцца
д'ьр'ав'йна.
Рас'т'б там д'ьр'ав'йнка.
Д'ьр'ав'йнка рас'т'д къла байн'и.
Д'ьр'ав'йнку
сруб'йл.
Лат. Эст.
Бал'ша д'ьр'ав'йна
рас'т'д в гълавах
маг'йлы.
найт'й
л'дкка.
Эст.
Д е р ж а т ь , жу. несов. Быть женатым на ком-нибудь. Мой
двайуръдный
брат йавб дачку дз'аржал.
тък и йон нам радн'а
был. Лит. Браташ два гдда д'аржал йану. патдм аткаснулс'а.
ръзашдлс'а.
Лат.
Д е р ю г а , и, ж. Лесное растение, плаун. 3' дз'ар'уг'и
в'анк'й
дз'элъйут, йану и зъ дубэл'ты кладут. Лит. Д'ар'уг'и
нарвал'и.
пр'ин'ас'л'и
ф шкдлу, украс'ил'и
д'ар'угъй.
Лат.
Пасхйл'нъй
стол апкладъвъл'и
д'ар'угъй.
така сихайа. крас'йвъйа
трафка.
1
Эст.
Д е р ю г а , и, ж. 1 . Рваная, старая одежда. Над'эну
саму
худу д'ар'угу,
как пайду в л'эс. Эст. 2. Канва для вышивания
крестом. Па д'ар'уг'и
хърашд вышывйт' была, йана
р'эд'ьн'къйа. Эст.
Д е р я б к а т ь , каю, несов. То же. что Ц а р а п к а т ь . Кдшка дз'ар'апкъйьт какц'ам. Лит. Што ты д'ар'йпкъйьш
там' Лат.
2
7
Д е р я б к а т ь с я . каюсь (каюся). несов. То же, что Ц а р а п к а т ь с я .
Дз'ар'апкъйьцца
н'акц'ам. Лит. Кошка вжэ
д'ар'апкъйьцца.
Лат.
Д е т е н ё н о к , Д е т ё н о к , нка. уменьш.-ласкат.
детенёночек, чка.
м. Ребенок. Дз'ьц'ан'днък
адз'йн
на ул'ицы м'др'з'на.
Каждъйа матка свайова дз'ац'бнка
жал'эйа.
Лит.
Д'ьт'ан'днъчык
мал'ьн'кый
пашдл. Мой ты д'ьт'ан'днък.
Пр'ишдл
мой д'ат'днък. Нада йавд жал'эт', свой д'ат'днък.
Шкдл'ит
свайова
д'ат'днка. Лат. Д'ит'днък малъй. йон н'ичдва н'и пдмн'а. Эст.
Д е т й н у х а , и. ж. Наседка. Пъд
дзЪц'йнуху
патсып'ут
йаййч'ьк, выхддз'ут ц'ипл'аты. Лит. Д'ат'йнуха
цыпл'ат вдд'ит.
Д'ат'йнуха
ф шкоду пашла. пъгл'ад'й,
гд'э д'ат'йнуха.
Лат.
Д'ат'йнуха — йэта нас'этка, ал' баба, ф катдръй д'эт и частъйи.
Эст. (Квачка).
Д е ш е в ё н ь , и, ж. Дешевизна. Нъ базар'ь
с'авддн'ь
такайа
дз'ьшав'эн',
йаблък'и пъ ч'атыр'ь рубл'а — хоц вдзъм
в'аз'й.
Лит. Ндн'ич
жа д'ьшав'эн'
такайа. Лат. Такдй
д'ьшыв'эн'и
рйн'э н'и быфшы. Эст.
Д е я т ь с я , деется, несов. Делаться, твориться. Страшна па­
ду мъц'. што там дз'эйьцца.
В'йдз'иш,
што дз'эйьцца ддма. Лит.
Н'а в'эдъйу, што д'зйыща.
Пъгл'ад'й.
што д'эйыща.
Лат. Такд
д'эйцца вакрук, н'ичдви н'и пин'ат'. Што д'эицца ф с'ам'йй, ап
том н'и слдва. Эст.
Д й г а - д й г а , межд.
Подзывные для гусей. Лит.
Гус'эй
здв'ут, гъвар'йт д'йга-д'йга.
Л а т . Эст.
Д и г ё л ь . я, м. Растение, хвощ. Пашл'й
на пдл'ь
д'иг'ал'и
съб'ират'. Ай, скдл'ка мндга д'иг'ал'дф.
Лат.
Д и к б й , ая, бе. 1 . Дикий ( о животных и птицах).
Дз'икбй
гдлуп.
Дз'ик'ййь
с'в'йн'йи.
Тут в л'асах
года
два
б'эгъл'и
дз'ик'ййь
кардвы и бык'й. Лит. Кон' такдй д'икдй. Лат. Эст.
2. Пугливый
( о домашних
животных
и птицах).
Дз'икдй
къц'ан'днък.
Дз'икдй ц'ал'днък.
Дз'икайа
кур'ица. Лит. Ав'эчка
д'икайа, пугайыща.
Лат. 3. Нелюдимый, застенчивый. Дз'икдй
бывайьт и ч'ьлав'эк.
Лит. З'ат' д'икдй, н'ь л'уд'м'аный.
Лат.
Д'икдй йон, л'уд'ьй стъран'йцца.
Эст.
Д л я , предл. Из-за. Дл'ь ц'иб'а йа и ф шкдлу апаздала.
Дл'ь
йавд йа ап'йц
цэлый дз'эн'
никуда
н'а вышла.
Лит. Ион
вз'алс'а пр'ит'т'й и н'ь-пр'ишдл,
а йа дл'ь йавд с'ид'эла
цэлый
д'эн'. Лат.
Д о б а . ы, ж. Возраст. Вот бы дажыт' дъ такдй дабы. Ион
такдй дабы, кък Баб'др. Пр'ишдццы
дамъчка в вашу дабу. Л а т .
Д о б и т ь с я , бьюсь (бьюся), сов. Добраться с большим
трудом. Мы как ушл'й ат н'эмца, тък два дна б'йл'ис'а
и
даб'йл'ис'а
дъ р'ак'й Дунайа.
Солдаты в'ар'хдм
даб'йл'ис'
да
Скаудв'ил'.
Лит. Такой был в'ихдр', йэл'и даб'йлс'а
да хутъра.
Такдй зъл'ив'эн',
как йаны да дому даб'йуцца.
Лат.
Добрсцкий, ая, ое. Добротный, очень хороший.
Дабр'эцкый
мъц'ар'йал куп'йл нъ пал'тд. Лит. Съпаг'й дабр'эцкыйь.
Мал'ьц
йон дабр'эцкый.
Лат. Дабр'эцкъй
мат'ир'йал куп'йла на пал'туху и н'а доръга дал'и. Эст.
Добро,
нареч.
1 . Хорошо,
доброкачественно.
Ддбра
пъталк'й картошку, штоп камоф н'ь асталъс'.
Лит.
Ддбра
стукн'и в дв'эр',
н'а слышна
йим. Лат. Ддбра
пъгас'т'йл'и,
йэл'и ндг'и ун'ас'л'й.
Эст. 2. Хорошо, ладно, согласен.
Ддбра.
йа тбжа с вам пайду. Лит. Пр'ид'дш
в'ьчаркбм? — Добро. Лат.
Эст.
Д о б р ы й , ая. ое. Хороший. Ддбрый мъц'ьр'йал.
Лит. На. на.
добрый, сапдк. И д'эфка ддбръйа. а прав'ин'йлъс'
с салдатъм.
Лат. Добрайа плат'йа па празн'икъм
нас'йл'и, па будн'ам друг'айа ад'джына
была. Эст.
Д о в е к у , нареч. Вечно, всегда. Вдлк'и
хад'йл'и
и
дав'эку
будут хад'йт'. Пакрас'иш.
дав'эку н'ь с'л'ин'айь.
Сърафан да­
в'эку н'ь с'л'ин'ййь.
Лат. Таких
д'э.г дав'эку
н'и
забуд'иш.
Эст.
Д о г л я д а т ь . даю. несов. Ухаживать, присматривать.
Дъгл'адац' агардт. Гдз'э хаз'айин луч'ч'ь дъгл'адайьт.
там пыр'н'ика
н'эт. Астан'ьс'с'а
ддма, тък дъгл'адай
р'аб'днка.
Лит, Пърас'аты падбхнут, йэжъл'и дъгл'адат'
н'а буд'ыи. Плоха
дъгл'адайьш. сын пъхудйл.
Лат. Дъгл'адат'-та
йана дъгл'адайа,
а
тдл'к'и р'абднък
фс'и рдвна хвдръй. слйбъй. Эст. (Приглядать).
Д о д е р ж а т ь , жу, сов. Выдержать. Раз'и такайа
драц'йн'инка
дадз'эржыт.
Л и т . Н'а в'эшъй б'ал'йб, в'ар'бфка
тбнкъйа, н'ь
дад'эржыт. лдпн'ь. Лат.
Д о ж и д а т ь , даю, несов. Ждать, дожидаться. Ндн'ич'
дъжыдайьм гас'ц'эй
с Масквы. Дъжыдай
с мдр'а пагдду. Лит. Нада
дъжыдат' т'апла". Дъжыдайьм
хаз айна, далждн пр'ит'т'й. Лат.
Дъжыдал'и
л'этъс' харбшъй пагоды, да так и н'и
даждал'ис'.
Эст.
Д о ж и н к и , нок, мн. Праздник по случаю окончания жатвы.
Фч'ирйс'
в нас дажынк'и
был'и.
тък с'авддн'ь
феи
йаш'ч'д
е'п'ит.Кйждый
дз'эн ф кавд-н'ибуц'дажынк'и.
Лит.(Пожинки).
во
Докалзыхать
Докалзыхать. хаю, сов. Добраться, дойти, прихрамывая.
Ион ч'уц' да дому дъкълзыхал.
Лит. Зъмар'йлс'а
андгдыс'.
чут' да ддму дъкълзыхал.
Сам дъкълзыхайьш.
йа пайэду. Лат.
Пристала за д'эн. чут' дъкалзыхйла
да ддму. Эст.
Докулйть, лю, сов. Докатить. Дъкул'йл
кам'ьн' дъ
дардг'и.
Лит. Бр'авнд
кул'йл,
кул'йл
мужык,
йэл'ь
дъкул'йл.
Лат.
Эст.
Докулйться, люсь ( л ю с я ) , сов. Докатиться. Бдч'ка аж дъ
пардгу дъкул'йлъс'.
Л и т . Мал'ьц
дъкул'йлс'а
дъ д'ивана. Лат.
Йайца ф паску катал'и. куда какд йайцд дъкул'йцца.
Эст.
Докуль, нареч.
I. Докуда. Дакул'
ты йих дав'бс?
Лит.
Дакул' йа буду т'арп'эт'? Дакул' жъ йаны будут зв'агыт'? Лат.
Дакул'
ты б'эгъл, мн'э никак
н'и зб'эч. Эст. 2. Как долго,
сколько времени. Дакул' жъ ш ты будз'ьш слухъц' йавд! Лит.
Дакул' ты такдва п'йан'чугу
т'ар'п'эт буд'иш? Эст.
Долбать, баю, несов. Долбить, выдалбливать. Дырк'и
далбац.
Лит. Што ты далбайыи?
Пашдл л'от далбат'.
Карыта
далбат'. Лат. Эст.
Долгой, ая, бе. Долгий, длинный. Тап'эр'
дз'эн'
далгдй.
Далгдйа
пал'тд. Зач'йм
таб'э такайа далгайа
н'йтка? Лит.
В йавд н'дги далг'ййь.
Рош жал'и нъ далгдй н'йвы.
Жан'йх
пр'ийэхъччы.
в йавд нос далгдй.
Лат. Аз'ам
така
далгайа
ад'эжда.
бат'к'и ндс'у. Эст. О Д о л г а я
н и в а — длинная
полоса. Дал'шъ
далгайа
н'йва. Иана была нъ далгдй
н'йвы.
Далгайа
н'йва здв'ьцца.
Лат.
Долевой , ая. бе. Продольный. Дъл'авайа
п'ила — ддск'и
п'илавац'.
Лит. В нас была дъл'авайа
п'ила. Лат.
Дъл'ав'ыйи
фстафк'и в йупк'и. Эст.
Долевой , ая. бе: •
Д о л е в ы е п е с н и — особый вид
народной песни. Таку дъл'авуйу
п'эс'н'у
тдл'к'и на
свад'бы
пайут. Эст.
1
2
Должина. ы, ж. Длина. Атр'эш мн'э палку вд такдй дължыны. А какдй дължыны будз'ьш дз'элъц' рукавы? Лит. Сърафан нас'йл'и
дължындй
ровна
з'эн'и.
В'ар'дфка
вд
какой
дължыны. Лат. Така дължына мн'э н'и ндрав'ицца.
Эст.
Должбн, жна, жнб. Должен. Ты далжбн
сам
нъуч'йцца
фс'о дз'элъц'.
А ч'авд йон далждн фс'их байацца?
Лит. -4 што
йа далждн нъ йавд рабдтът"? Ты далждн сказат' брату. Лат.
Йа далждн т'аб'э, сам знайу, аддам, ты пъвр'им'ан'й.
Эст.
Долотёчко. а. ср. Долотцо. З'дз'элъл
ба грабл'и,
ал'и
дълац'эч'ка
сламалъс'.
Лит. Два дълат'эчка купил. Л а т . Такб
добра дълат'эчка. Эст.
Д о м о в о й , ая, бе. Домашний (о животных и птицах). Дъмавбй гблуп. Цыцарк'и, как кур'ицы, йаны дъмавыйь. Лит. Дъмавайа скат'йна уходу хдчыт. Эст.
Д о м о в ь ё , $5, ср. Гроб. З'дз'элъл'и
йаму дубдвъйа
дъмавйб.
Лит. Давн'эй
гъвар'ил'и
дъмавйд. С'т'дп'иху в дъмавйб
пълажыл'и. Дъмавйд
зд'элъйут. Лат.
Д б н о , уменьш.-ласкат.
донушко, а, ср. Дощечка для реза­
ния сала, овощей и т. п., для накрывания посуды и т. д.
З'дз'элъл
ндвъйа ддна сала р'эзъц'.
Пастаф скъвраду на ддна.
Накрдй кр'йнку дбнушкъм. Лит. Сас'эт мн'э дднушка
з'д'элъл.
Ддна л'ажыт. Лат. Падай мн'э ддна. пакрышкц
г л'и
бдчк'и.
Эст.
Д о н н а я , ой, ж.: • С к р о з ь д о н н у ю
провались—
пропади пропадом. Дъ пръвал'йс'
йон скрос'
ддннуйу.
Лит.
Пръвал'йс'
йана скрос' ддннуйу. йазычн'ица
такайа. Лат.
Д о п и л о в а т ь , лую, сов. Кончить пилить. Да в'эч'ьра
нада
дрдвы
дъп'илавац'.
Лит. Нам с'авдн'н'и
дъп'илават'
нада
дрдвы. Лат.
Д о п у щ а т ь , щаю. несов. Допускать. Них н'ал'з'а
бл'йска
дъпуш'ч'ац'.
Лит. Ужэ мджна дъпушчат' дъ кан'а.
бал'шдй
выръс. Зачэм жъ дъ сабак'и дъпушчайьш?
Лат. Мат' к р'аб'днку н'икдва н'и дъпушчала.
байалас'
заразы. Эст.
Д о р о г а , и. ж. Линия между двумя рядами зубьев у пилы.
Нада дардгу ръзв'ас'ц'й
ф пилы. Лит. Нада дардгу
паправ'ит'.
зубйа пагнул'ис'.
нада ръзв'ас'т'й дардгу. Л а т . Эст.
Д о с к а , й, ж. То же, что Вальнйца, П а л и ц а . Л'ам'эш
ръзр'азайьт з'амл'у, а даска вал'ит. Лит.
Доскубать,
баю, сов. Дощипать. Дъскубац'
с'в'ин'йу.
Дъскубац'
п'эр'йа. Лит. Нада кур'ииу
дъскубат',
п'эр'йа нъ
падушку. Лат. Что так долга скубаиш. устала пад'й. Эст.
Д о с о ч к а , и, ж. 1 . Маленькая доска, дощечка. Пр'ин'бс
дасдч'ку, будз'а
полку дз'элъц'.
Лит. Дай дасбчку.
Дасдчк'и
р'эжут. Пр'ив'эз'л'й
дасдчк'и. Лат. Так'й дбсъчк'и в ддм'и клат.
Эст. 2. только мн. Гонт. Тап'эр' и в дз'ар'эвн'и
дамы
дасдч'към крдйут. Лит. Крыша дасдчкъм
накрыта. Лат.
Достругать,
гаю,
сов.
Дострогать.
Дъстругай
свайй
палк'и и вб'ар'й фс'о сам. Лит. Пайду скам'эйку
дъстругайу.
Ваз'м'й
нош и дъстругай.
Лат. Дъстругаиш
ддсъчку
и
"Р'ид'дш
мн'э ф пдмъшш. Эст.
О - 713
Досужий, ая. Любопытный. Ну и дасужыйь
дз'эц'и,
йим
фс'о знац'
нада. Н'абуц'
такдй дасужый.
Лит.
Дасужъйа
д'эфка. Дасужый
мал'ьц. Лат. Гарас дасужъйа
буд'иш,
скдра
састар'ишс'а.
Эст.
Дбсыть. нареч. Хватит, довольно, достаточно. В'эра,
скар'эй
дамой, дбсыц' стайац' Фставай, досыц' спац', ступай кбмнъту
вб'ирац.
Дъ ддсыц' таб'э п'исац'. Лит. Ддсыт' вашэй
карм'йт'.
Калдун'йа
акълдавала
майу н'ав'эстку,
и то н'а ддсыт'. Лат.
Ддсыт' нъсматр'элъс'
йа на йэту жызн'ц. Ддсыт'
наплакълъс'.
Эст.
Дотрымать. маю. сов. Вытерпеть, выдержать. Нон дътрымййьт. н'а здасца. Фс'д-тък'и
н'ь дътрымал, скдн'ч'илс'а.
Лит.
Дотрюхать, хаю, сов. Доехать трусцой. Ч'уц' датр'ухъл да
ддму в'ар'хдм. Лит. Да в'эчъра мджът датр'ухъйьм. Лат. Кон'
датр'ухъл дамдй тбл'к'и к в'эчыру.
Эст.
Дотулйться. люсь ( л ю с я ) , сов. Дотронуться, прикоснуться.
Ч'уц' датул'ис'с'а,
а йон ужэ и плач'а. Астарджна, н'ь дътул'йс'
дъ с'ц'аны, тбл'кс-шта пакрашъна.
Лит.
Доховылять. ляю, сов. Доковылять. Нон храмдй,
пака
дъхъвыл'айа.
Лит.
Доцеровать, рую. сов. Довязать. Пака
ч'улк'й
дъцъравала. пака фс'о пъс'ц'ирала.
тък и в'эч'.ьр пр'ишдл.
Лит.
Наск'й дъцаруйу. Нада д'ан'йчк'и
дъцърават'.
Лат.
Дочка, й, ж. Дочь, дочка. Двайуръднъй
с'астры
дач'ка
пр'ийэхъла.
Им'эл он дз'в'э
дач'к'й
и два сына. Лит. Майи
дач'ка б'ал'эйшъва
л'ица. как твайа. Наштд ты дачку атпус'т'йл? Дал т'ьл'аграм дачк'й. Л а т . Дичка аннайа. а мал'цбф
мндга. В дачк'й другой гот жыву. Эст.
Дошник, Дошан. а. м. Деревянная бочка, чан.
Пъсал'йли
ддшн'ик
капусты.
Вады
цэлый даш'ч'йн
нънас'йла.
С'ьл'адз'дфка
ат с'ал'ддък.
а даш'ч'йн
ббндър'
дз'элъйьт
сп'иц'ийал'на. Лит. Пдлный
ддшн'ик
вады. Ддшн'ик
дл'ь капусты,
агуридф. П'йва пдлный дашчан нъвар'бна.
Дъшчан з'д'элът' н'а
л'дхка. Лат. Бал'ша катка дл'а капусты — ддшн'ик, йл'и дашшйн. Эст.
Дражнйть. ню, несов. Дразнить. Н'ь дражн'й р'аб'днка.
Лит.
Н'а нада дрижн'йт'. Иш гр'йб'ицца
д'ат'днък. Л а т .
Дражн'йт'
св'акрдву
йон гараст, н'и стыд'йцца. Эст.
Дражнйться. нюсь (нюся), несов. Дразниться. Дз'эц'и
фс'о
вр'эм'а дражн'уцца.
Лит. Л'уб'ит
дражн'йцца.
Н'а нада дражн'йцца. Лат. Эст.
Дракса. ы, м. и ж.. Драксун, а, м. Драчун, забияка.
Атайдз'й ты ат этъва драксы.
Нана тбжа дракса
хардшъйа.
Лит. Вдл'н'ица
йон, дракса. Н'ь хад'й к Вбфк'ь, йон
дракса.
Давн'эй
сканд'ьл'ск'их
нъзывал'и
дръксуны.
Драксы
йаны,
дръксуны. Лат. Дракса ты, н'а стынна. Эст.
Древко, а, ср. О Б б ж е е д р е в к о — мелкое лекарст­
венное растение с синими цветочками. Бджъйа
др'эфка
—
л'акарства хардшъйа. Лит. Бджъйа
др'эфка дл'ь красы. Лат.
Дровйна, Дровйнина, ы, ж. Полено дров. Н'и адндй драв'йны н'ь асталъс'. А как драв'йн'ина
сухййа, тък и гар'йт. Лит.
Пр'ив'дс бы драв'йну какуйу. Брос' драв'йну ф п'эчку.
Драв'й­
н'ина асталъс'. Доав'йн'ину
пъкал'й. Лат. Палджыш
ф п'эчку
анну драв'йн'ину,
гл'ад'йш.
ч'эр'ьс
час'ик и т'дпл'ьн'ка.
Эст.
Дровосек, а, м. Место, где рубят дрова. Дръвас'эк
— йэта
м'эста, гдз'э с'акут дрдвы. Лит. (Дворосёк).
Дровяшки, шек, уменьш.-ласкат.
дровяшечки. чек, мн.
Санки. На дам йаму драв'йшк'и.
Драв'ашк'и
раскатъныйь.
сам'и найдут з гары. Катал'ис'
нъ драв'ашкъх.
У нас йэс'т'
драв'ашъчк'и.
Лат. На драв'ашках
мджна мндга ч'эвб пр'ив'эс'т'. Эст.
Дрот, а ( у ) , м. Проволока. С'в'азац' дрдтъм. Дрот
кал'у­
ч'ий. Лит. Б'ар'й с сабой дрдту. Пр'ихват'й
аглббл'у
дрдтъм.
Лат.
Дротйна, ы, уменьш. дротйнинка, и, ж. Кусок проволоки.
Ваз'м'й драц'йну
дъ с'в'ажы л'эс'н'ицу.
Раз'и такайа драц'йн'инка дадз'эржыт.
Лит. Драт'йна л'ажь'п, ваз'м'й.
Тут б'ьз
драт'йны
н'ь абайт'йс'.
Пр'ин'ас'й
кисдчък
драт'йн'инк'и.
Лат.
Дротовать. тую, несов.
Продевать проволоку в рыло
свиньям. Пърас'ат дратуйут. штоп н'а рыл'ис'.
Лит. Пърас'ат
зъфс'агда
дратуйут, наштб з'амл'у рбйут в ахл'аву. Лат.
Дротянбй. ая. бе. Проволочный.
Дръц'анййа
кл'этка.
Дръц'анайа
азгарбда.
Лит. Дрът'анайа
шчдтка.
Дрът'анайа
п'атл'а, йану став ут на зайцъф. Лат.
1
Дрочёна, ы, ж. Кушанье из муки, молока и яиц в виде
порезанного квадратиками или ромбиками блина.
Драч'бны
п'акут на загъв'ьны;
йэта так'ййь бл'ины, как йаййшн'а,
йих
патом р'эжут нъ кусбч'к'и. Лит. С'авдн'н'и загъв'ины,
нъп'ачдм
драчдны.
Майи мамка драчдны
нъп'акла.
Л а т . Дричбну
па
празн'икъм пр'истол'ным зъфс'игда
п'акл'й. Эст.
Другой, ая, бе. Иной. Другой гот и л'этъм н'а жарка.
Дру­
гой гот и картошка фс'а пъгн'ийбт.
Лат. Другой
чылав'эк
фс'им памдч хбчыт. да н'иктб н'и цэн'и. Эст.
Дружка, и, ж. Подружка невесты. Майа с'астра йэй за
друшку была. Друшка ухажывъйьт зъ н'ав'эстъй. Лит. Мун'ка
была друшкъй. за дрцшкц была. Др/'/шка къл н'ав'эсты. Лат.
Эст.
Дуб, а. м.: <> З и м н и й д у б — порода дуба. В з'ймн'ьва
дуба л'йс'ц'йа
г з'имы н'ь асыпайуцца,
а в'ис'ат дъ в'асны,
засохнут и в'ис'ат. Лит.
Дубом, нареч.
1 . Торчком, дыбом (о волосах).
Пдс'л'ь
байн'и в йавд фс'агда вдлъсы дубъм стаййт. Лит. В йэй вдлъсы
дубом. Ну што ф т'иб'й вдлъсы дубдм. Лат. Эст. 2. Прямо,
вертикально (о человеке). Стой дубъм, н'ь нъг'ибайс'а.
Лит.
Сматр'йткас'а.
стаййт дубдм.
Лат. Стайат' дубъм н'и хбчы.
л'андй. Эст.
Дужка. I:, ж. Часть косы, дуга из ивового прутика (надева­
емая при косьбе). Душку нъд'ивййут. йэжъл'и рош кас'йт'. Лат.
Дулина. ы. Дуля, и, ж. Сорт груши. Дул'ина
—
бал'шайа.
фкуснъйа.
самъаа пъстанбвнъйа
груша.
В нас одна
дул'а
расла, грушы н'экуда была дз'авац'.
Лит. Дай мн'э
дул'ину,
дул'ина гараст фкуснъйа.
Къла ддму дул'а рас'т'д. Лат. Вот
т'э дул'а. Нос в йавд шчо дул'ина бал'шушшъй.
Эст.
Дупле, я. .и. Дупло. Свал'йл'и
дун, в н'ом
бал'шуш'ч'ьйа
дупл'д,
а там пч'длы.
какдй
цэнтър м'дду
нашл'й.
Лит.
В д'эр'ьв'ь
дупл'д
бал'шдйь.
Птушк'и пъл'ат'эл'и
в
дупл'д.
Лат.
Дуплинястый, ая, ое. Дуплистый. Дупл'ин'астъйа
дз'эр'ьва
пустдйа, с'ьр'адз'йна
згн'йфшы
и дупл'д в н'эй. Лит.
Дурнеть, нею, несов. Дуреть, глупеть. Нон пат старъс'ц'
сафс'дм
дур'н'эйьт,
згъвар'йцца
н'ал'з'а.
Лит. Нон, старый,
дур'н'эт' стал, дур'н'эйьт. Лат. Дурн'эйу
йа. н'ичбва н'и пдмн'у.
Эст.
Дурной, ая. бе. Рваный, старый (об одежде и обуви).
Ад'бжа
дурнайа. сафс'эм пр'игал'эл.
Ад'джына
дурнайа.
ббуф
дурнайа. Лат. Эст.
Дусйть, душу, несов. Душить. Кр'ич'йт, как бытта йавд там
хто дус'а. Лит. Стал'и йану дус'йт'. а йана вгвалт. Лат.
Духмяный, ая, ое. Душистый. Така булка хардша,
духм'анъйа сп'аклйс'.
Иэта н'и духм'анъй
цв'эт. н'ичым н'а
пахн'э.
Эст.
Духовйца. ы, ж. Болезнь, сопровождаемая сильной одыш­
кой. Духав'йца
— эта бал'эз'н'а.
И в нашъва
дз'эдушк'и
духав'йца
была. Лит. М'инаич
бал'эйьт.
духав'йца
в йавб.
Л'акарства
ад духав'йцы.
Лат.
Д у х о в й ч н ы й . ая. Страдающий
одышкой.
Духав'йшный
ч'ьлав'эк. Лит.
Д ы х а т ь , хаю, несов.. Д ы х н у т ь , ну, сов. Дышать; вздыхать.
Так з'б'ил солдат пам'эш'ч'ика,
што бар'ин йэл'ь дыхъйьт. Ион
и дыхнуц'
н'ь ус'п'эл.
Лит. Аткрдй акнд, дыхът'
т'ашка.
Т'ьжалд
дыхъйы.
Лат. Н'а дыхн'ьт. л'ажыт шчо м'дртвъй.
Эст.
Д ы ш л ь , Д ы ш л я. и, ж. Дышло. Дышл'
бывайьт ф плугу,
в ман'эжъ.
Адна дышл'а
сламалъс',
цэлый дз'эн'
н'ь мъла­
ц'йл'и. Лит.
Д ы р а в а , ы. ж. Рыбачья снасть. Дырава
— йэта такайа
в'йлка, кр'учок гл'и лдвл'и нал'ймъф. Эст.
Д ы р а в ы й . Д р а в ы й , ая, ое. Дырявый. Дыравый
кармин.
Дырйвъйа
в'адрд Дыравыйь
штаны. Дравый гаршдк.
Дравъйа
йупко.
Лит. Бр'ук'и
дыравыйь.
Вал'инцы
дыравыйь.
Лат.
Эст.
Д ю б а т ь , бает ( б а я ) , несов.
Клевать. Кур'ицы
дз'убайут
з'ар'н'аты. Лит. Насыпъл з'арн'ат, д'убййут куры. Лат.
Д ю б а т ь с я , бается, несов. Клеваться. П'ьтуны
дз'убайуцца.
Лит. Гус'и д'убайуцца,
и индык д'убайьцца.
Лат.
Д ю б к а , и, ж. Клюв. В гус'а бал'шайа
дз'упка.
Кл'авац'
дз'упкъй. Лит. У бът'йана д'упка краснъйа. Бат'йан шчдлкъйьт
д'упкъй. Лат.
Д ю ж б й , ая. Сильный. Дз'ужбй
мал'ьц. Ран'шъ была
дз'ужайа, на старъс'и' сафс'бм слабъйа стала. Лит. Арх'йпыч
наш
д'уждй. П'дтра д'уждй был, ну с'ил'ндй. Л а т . Ду'жайа
работ­
ница в йих была, много на них ръбатала. Эст.
Д ю к - д ю к , Д к ж а - д ю к а , Д ю ш к а - д ю ш к а . межд.
Подзывные
для свиней. Лит.
Д ю к а , ласкаъ, дюшка, и, ж. Свинья. Дз'ук'и
йис'ц
прдс'ут.
Дз'ушка зъхвар'эла.
Лит.
Д я н й ц а , Дяннчина. ы. Д я н к а , уменьш.-ласкат,
дянйчка,
дянйченка. дяночка, и, ж. Варежка, рукавица. Ц'дплыйь
дз'а-
н'йцы с'в'азала. Шър'с'и'анййа
дз'ан'йч'ина.
Палдш
дз'ан'йчк'и
пъсушыц.
Фтаруйу дз'ан'йч'ьнку
кан'ч'айу
в'азац'.
Мамка
с'ич'ас пр'адз'дт шэр'с'ц'
на дз'анк'и,
нъ п'арш'ч'атк'и.
Фс'у
з'иму б'аз
дз'анък
пръхадз'йл.
С'в'азала
р'аб'днку
ндвыйь
дз'анъч'к'и.
Лит. Там была д'ан'йца
з д'ан'гам.
Гд'з ш ты
д'ан'йчк'и
д'эл? Л'ажыт д'ан'йчына
нъ палу. Майи д'анк'и н'а
сохнут. Пэта шэр'с'т' тбл'ка дл'ь чулкдф и д'анкъф.
Т'дплыйь
д'анк'и.
Лат. Д'ан'йцу
ап'ат' д'эфка ухандрычыла,
и кудьс
д'эла? Д'анк'и истднцы н'а так в'ажут, как мы, в йих п'дстръйа
н'йтка. Эст
Е[Ё1
Ев, Ёва, межд.
1. Выражает удивление, изумление. Пэв
гдз'э йон спр'атълс'а, а йа ддма йавд иш'ч'у.
Пэва ты ч'орт,
откуда ш ты вз'алс'а?
Лит. Пэва какдй умн'ик нашдлс'а. Эст.
2. Вот. Пэва ф том крайу мой бат'ка жыфшы свой в'эк. Эст.
Ежик, а, м. 1. Еж. Поймал
бал'шуш'ч'ьва
йбжыка.
Лит.
Пджык кал'учый. Андгдыс'
мъл'чан'аты паймал'и йджыка. Лат.
2. только мн. То же, что Воробьи. Пджык'и
с муки
дз'э­
лъйут, йих и върсбйй нъзывайут. Лит.
Ёжка, и, ж. Кушанье, еда. Н'а ддръга йэшка, ддръга
пр'иц'эшка. Лит. Пр'ишл'й
в гдс'т'и, а йон и н'ь пасул'йл,
знайыи:
н'а ддръга йэшка. ддръга пр'ит'эшка. Лат. Эст.
Ездовой, л . : • Е з д о в о й
х о м у т — хомут, предназна­
ченный для езды, а не для работы. В нас справл'ал'и
ардмый
хамут и йьздавдй.
В йьздавдва
гужы кардчъ, как у ардмъва.
Лат.
Ездбмый. м.: О Е з д б м ы е
с а н и — сани, предназна­
ченные для езды, а не для перевозки грузов. Пэта ш йазддмыйь сйн'и. н'ь дл'ь раббты. Т'ап'эр'
гъвар'ат сйн'и.
давн'эй
гъвар'йл'и
йпэдбмыйь
сан'и. Л а т .
Елдыга, и, м. Гуляка, беспечный, безответственный чело­
век. С таким йалдыгъй
и гъвар'йт'-та. што ваду талдч. Эст.
Ёлка, и, ж. Хвощ. Как зърас'л'й
йдлкъм агардды.
Ндлк'и
и на пдл'ь растут. Лит.
Ёлоч, и, ж. Желчь. Что н'и сйэш, йдлъч'йу так и аддайдт.
Ндлъч в рыбы нада выпуст'ит'. Эст. (Жёлоць, Ж ё л о ч ) .
Ёлочка, и, ж. Комнатное растение с листьями, напоми­
нающими иглы ёлки. Пдлъч'к'и
в ваздн'ь растут: йаны н'ь
ц'ватут, ал'и суч'к'й, как в йдлъч'к'и.Лит.
Тр'и ваздна
йдлъчк'и
стайат. Лат.
Елушка. и. ж. Маленькая ель. елочка. Спр'атъл'ис'
пъд
йалушкъй
ад даж'дж'а.
Нъ йалушк'и
дз'в'э
кукушк'и,
нъ
б'ар'дзы
сълав'эй..
. Лит. Иалушка
раст'д.
С'ид'ат
пъд
йалушкъй, п'ьр'акусывъйут.
Лат. Иалушку
была жалка сп'ил'йт', да нада. Эст.
Ельнюг, Ельнюк. а. Ельняг, Ельняк. а. м. Еловый лес.
Пашл'й
в йал'н'ук.
йагът. гр'иббф
сабрал'и.
Вбфка был в
йьл'н'аг'э.
Тут б'ьр'аз'н'ак.
а дал'шъ зъ бълат'йнкъй
йал'н'ак
Лат. Иьл'н'агу
в нас тут мндга.
В йьл'н'ук
пашл'й за
гра­
бам. Эст.
Ёмены. мн. Урожай зерна, предназначенный для употреб­
ления в пищу. Пэта с'эм'ины. а йэта йэм'ины, фс'о скушъйьм
дъ в'асны. Лат.
Ерёш, а, м. Ерш. Ну, и йар'эш н'икак Пйпйлс'а,
гл'йй,
какой аграм'энный
йар'эш. Эст.
Ерзыхать, хаю, несов., Ерзыхнуть, ну, сов. Ерзать, соскаль­
зывать. Хвац'ит таб'э йьрзыхац'.
Фч'а'ра
как йьрзыхнула
на
ул'ицы. тък и тап'эр' бок бал'йт. Кр'йнка йьрзыхнула
с рук.
Лит. Къ.г'асб
йьрзыхнулъ
в йаму и рассыпълъс'.
Лат. Ты
чавд йэрзыхаиш
на стул'и. С'ид'й спакдйна.
Эст.
Ерзь, межд. Употребляется по значению глаголов: ерзы­
хать, ерзыхнуть. А С'эн'а йор'с' път кравац'
и
спр'атълс'а.
Йор'с' и пайэ'хъл вн'ис. Лит.
Ё Х , а. м. Растение водяное. Иох па цв'эту пахдд'ит нъ
маркдфку.
Иох рас'т'д ф пруткъх. Иох хърашд
ат вълас'н'ика. Лат.
Ёстеньки, Ёстоньки. несов., детск. Есть, кушать
Ийстън'к'и
б'адн'ашка
зъхац'эл.
Лит. На булку,
ты ййстън'к'и
хдчъш. Лат. Раб'днък
йэс'т'ьн'к'и
хдчыт. а мймка н'и ид'д,
дура така. Эст.
Ж
Ж, част. То. Кагда ш йа тджа был малбдый.
Кагда ш йон
жыл ф какдвъ-та Нъспадз'йна
зъ рабдтн'ика.Лпт.
• Же ж —
же. Иа жъ ш таб'э н'а рас аб этъм гъвар'йл.
Ион жъ ш йану
абман'йл
на тр'йста рубл'эй.
За к'йм жъ ш йана
вышъццы
была? Лит.
Жалеться, лёюсь ( л ё ю с я ) . несов. Сожалеть, жалеть. А пдс'л'ь и жал'эл'ис',
што н'ь пайэхъл'и
нъ цъл'ину. Иа и тап'эр'
жал'эйус',
што тагдй н'ь паслухъла
йавд. Н'а куп'иш — патдм
жал'эцца
будз'ьш.
Лит.
88
Жалиться
Жалиться, люсь ( л ю с я ) , несов. Жаловаться. Ион
пайдз'6
г бац'ушк'и
и жал'ицца,
гъвар'йт, што старшъйа доч' твайа
вр'эднъйа.
Лит. Пашдл жал'ицца
на Сафку. Наш папка н'ь
л'уб'йл,
кто жал'ицца.
Л а т . Н'ё нъ къва жал'ицца
буд'и, как
сама в'инавата буд'иш. Эст.
Жалоба, ы, ж Траур. Пъ аццу жалъбу нбс'ит. Лит.
Жалостник, а, м. Тот, кто жалеет, сочувствует.
Иэжъл'и
йа шкбл'у
д'ат'эй, н'ь м'ашййт'ь, жйлъс'т'н'икъф
н'а нада,
штоп жйлъс'т'н'икъф
н'э была. Л а т .
Жара, ы, ж. Повышенная температура тела. В
р'аб'днка
жара, нада ддхтър'а пазвац'. Лит. В р'аб'днка жара в гълавы.
Лат. В жары л'ажыт какдй д'эн, луччы н'а стала. Эст.
Жарево, а. ср. Второе блюдо, мясное. Пастаф'
жар'ьва
ф п'эчку, пус' дахдд'ит. Вот и фс'о майд жар'ьва
и вйр'ьва.
Эст.
Жаркий, ая, ое. Горячий. Чай гараст жаркый. лытк'и ашпйр'ила. Лат. Суп н'а жаркый. Эст.
Жахнуть, ну, сов. Полоснуть (ножом). Жахнул нажбм и
пар'эзъл руку. Лит. Как жахнул бдръва, и гатдф. Лат.
Жвавый, ая. Резвый, бойкий, проворный. Жвавый
мал'ч'йшка. Лит.
Жвир. а ( у ) , м. Гравий. Бац'ка жв'ир к маету ваз'йл. Лит.
Жв'ир мбжна с камн'а паб'йт' с гар'элъва.
Паб'эйт'ь
жв'йру,
пол нада памыт'. Л а т .
Жвировать, рую, несов.
Покрывать слоем гравия.
Рабдч'ийь дардгу жв'ируйут. Жв'ираванъйа
дарбга.
Лит.
Жвиртекун, а, м. Мокрая земля с камушками и песком.
Жв'ирт'акун
— йэтъ з'амл'а мбкръйа и камушки
и п'аебчък,
гарбх с'эйут. а картдшку ужэ н'э. Жв'ирт'акун
— йэта самъйа
западлъйа
з'амл'а. Лат.
Жебрак, а, м. Нищий. А в нас тагда жабрйк нъч'авал и
вв'йдз'ил.
што хтб-та н'ьзнакдмый
идз'д.
Жабрйк
— гъвар'ат
прдста, а н'йш'ч'ий
— дъл'икатн'эй.
Лит. Тут Нав'йцкый
жыв'дт, жабрйк такдй. Ианы жъбрак'й.
Лат.
Жебрацкий, ая, ое. Бедный, убогий, простой.
Жабрацкый
дом. Лит. Ну, жабрацкыйь
д'эт'и. Атэц жабрйк, д'ат'эй дав'дл
в жъбрака.
Лат.
Жебрачка. н, ж. Женек, к Жебрак. Ап'ац' эта жабрач'ка
с тдрбъй идз'д. Лит. Ид'д жабрачка.
Иэс'т'а тут н'ьдал'дка
жабрачка.
Лат.
Жебровать, рую, несов. Нищенствовать, просить милостыню,
собирать подаяние. Луч'ч'ь давац, ч'ьм иц'ц'й жъбравац'.
Лит.
Ианы атв'эку жъбравал'и.
Иа н'ь жъбравала.
Лат.
Жегать. гаю, несов.
Обжигать крапивой. Жагуха
така
рас'т'б, гараст жагайьт. Жагушка жагайьт с'ил'н'эй, как стр'акава. Лат. Стр'акава жагайэ,
н'и хад'й туды ф канаву. Эст.
Жегуха, уменьш.-ласкат.
жегушка, и, ж. 1 . Вид крапнвы.
Н'а л'эс'. в жыгуху,
абажг'бс'с'а.
Жыгушкъй
кр'йнк'и
пар'ут.
Лит. Жагуха
жагаит гараст.
Мбжъ
жагуха
напала
пърас'бнку. Папка жагух'и нарвал и жагухъй гада. Жагушка
жа­
гаит. Жагушка м'элкъйа, крупнъйа, то стр'ак'йва.
Пърас'днку
н'ал'з'а дават' жыгуху. Къла азгарбды
жыгушка рас'т'д. Лат.
2. Заболевание, крапивница. В дз'ац'эй
часта жыгуха
бы­
вайа. Лит.
Желёзник, а, м. Большой чугунный горшок без ручек,
чугун. В жал'эз'н'ик'ь
и картдшку с'в'ин'йам
вар'ут, и б'ал'йб
к'ип'ац'ат. Лит. Давн'эй
кастр'ул'
н'э была, фс'о вар'йл'и
в
жал'эз'н'ик'ь.
Лат.
Железняг, а, Железняк , а ( у ) , м. .Металлический лом.
Целый ч'ас рылс'а в жъл'ьз'н'аку,
а такдва шруба н'ь нашдл.
Лит. Там жъл'аз'н'агу
цэлъйа куча навал'ьна.
Лат.
Железняк , а ( у ) , м. Вид твердого кирпича.
Жъл'аз'н'ак
нъзывййьцца
кр'эпкый такдй, п'ьр'апал'ьный
к'ир'п'йч',
с йавд
към'аны
дз'элъйут.
Папка
нарошна
в Иандва
йэз'дз'ил
зъ
жъл'ьз'накдм.
Лит. Жъл'аз'н'ак
хардшый,
трубу
мбжна
п'ьр'ьлажыт', пл'иту. Лат. Жыл'аз'н'ак
— йэта так'дй п'ьр'ьгар'элый
к'ирп'йч. он ажна с'йн'ий ат п'ьр'агару,
а хардшъй,
кр'эпкъй.
Эст.
Жёлоб, а, м. Ящик или корыто для закладывания корма
животным, кормушка. Надз'элъл
балтух'и цэлый ждлъп. Лит.
Давн'эй жълаба был'и. карыта такдйь выдълбл'ьныйь,
кан'ам
давали,
кардвам
Лат.
Жёлоць, Жёлоч, и, ж. То же, что Ё Л О Ч . Кагда
пърас'днка
р'эжут, тък ждлъц'
нъ л'акарства аставл'айут. Лит.
Ждлъц
дл'ь л'акарства, йэжъл'и абмарбз'иш
руку, л'ицд. Лат. В йэтай
рыб'ины ждлач вр'эннайа,
чыста атрава. Эст.
Желубать, бает ( б а я ) , несов. Есть (о животных и птицах).
Кдн'и, гус'и, утк'и жълубайут. Лит. Ну жълубайьт,
кък пъд
ав'эчый хвост. С'ад'ьт и жълубайьт, как н'ь сваййм зубам. Лат.
Желуд. а. .и. Жёлудь. Пашл'й жълуды с'в'ин'йам
съб'ирац.
Жълудам
в нас тут с'в'ин'эй
кдр'м'ут. Лит. Жълуды
дад'йя
с'в'ин'йам,
йаны тдл'ка хр'ас'т'-хр'ас'т'.
Лат.
1
2
Женила, ы. м. Мужчина, которому пора жениться. И этът
жан'йла
зъ р'аб'атъм ган'айьцца.
Лит. Ужэ пашдл
жан'йла
к свайдй н'ав'эсты. Лат.
Жёпер. а, м. Большая укладка снопов в поле. Снопы
складайут в жэп'ьр. кл'эв'ьр
тджъ в жэп'ьр складййут. Лат.
Жердинка, и, ж. Жердь, на которой висит зыбка. Иэта
жард'йнка.
Зыпка в'ис'йт нъ жард'йнк'и.
Лат. (Жерздйнка).
Жердь, и, ж. Шест, которым прижимают снопы, сено на
возу или на котором развешивают сети для сушки.
Зъл'азай
на вое и садз'йс' на жэр'ц'.
Възавайа
жэр'ц'. Лит. Падай там
жэр'т'. С'ат' на жэ'р'т'. пийэд'ьм.
Лат. ( Ж е р з д ь ) .
Жерздйнка. и, ж. Т о же, что Жердинка. Жарзд'йнка
—
йэта н'ибал'ша
така жэрс'т'. Эст.
Жерздь. и, ж. То же, что Жердь. Жэр'з'д'и
зимой в байн'и
стайй. ф пр'идбайн'ик'и.
Эст.
Жерёбиная, ж. Жерёбая. Жар'дб'инъйа
кобыла. Лит. (Сужерёбая).
Жеребье, я, ср. Жребий. Давай
ж§р'ьбйа
ц'ануц'. Лит.
Пайэхъл'и
нашы жэр'ьбйа
т'агат' ф солдаты ит'т'й. Лат.
Жёрны. жерён, мн. Ручная мельница. Кагда
мн'э была
дз'эс'ьц'-дз'в'анаццъц'
л'эт. фс'о рукам мълац'йл'и.
в ждрны
малбл'и. Лит. Крупу драл'и на ждрнъх. Иа йашчд малдла на
ждрнъх.
В жарнах крут'ит. Л а т . Стары ждрны и в нас йэ,
д'эдъвы.
Эст.
Жнводалом, нареч. Насильно. Иана н'а хдчът замуш, тък
што йану жывадалъм?
А тут д'эфку сул'йл'и жывадалъм.
Иа
Иак'йму фт'йснул ф карман жывадалъм.
Лат.
Живокбст, а (у),м.
Растение, живокость. Живакбст с мэтър
вышыны рас'ц'д, с'йн'а ц'в'ац'б: йэс'л'и сламайьш нагу,
ж'ж'ив'дцца. Лит. Жывакдст
ат чаедтк'и хърашд.
Гд'э кос'т' палдмъна. йэс'т' слом, пр'икладайутжывакдст,
зъжывл'айьт. Лат.
Трава
така в байн'и
пар'ьцца
жывакбстъм
пал'з'йт'ьл'на.
Эст.
Жидель,
и, ж. Жидкая
постная, непитательная
еда.
Жыд'эл'и
нал'йла, иш кака умнъйа. Эст.
Жильной, ая, бе. Предназначенный для жилья, жилой.
Тап'эр' фс'им стала йасна, што йэта мал'эннъйа, а н'ь жыл'ндй
дом. Лит.
Жир. а ( у ) , м. Сок от растения. Такуйу траву
разр'эжъш.
тък аш жыр ц'ак'д. Лит.
Жирной, ая. бе. Жирный. Жырндй
суп. Жырнайа
каша.
Жырндйа
м'аса. Жырныйь
бл'ины. Лит. Куды ты нъвар'й.га
такдйь жырнбйь
м'аса. Лат. На масл'ину
буд'им
жырныйи
б.г'ины п'еч, а тап'эр'а пъпасн'эй
пайэш. Эст.
Жисть, н, ж. Жизнь. Дъпытал'ис'
ан'й и узнал'и. што на
с'в'эц'ь
йэй жыс'ц' къратка. Лит. Т'ап'эр' жыс'т' н'а та. што
ран'шъ. Лат. Фс'у жыс'т' с п'йан'иуэй-мужукбм
прамучыфшы.
а тап'эр' с сынъм тавб ташн'эй. Эст.
Жито , а, ср. Рожь. Пашл'й жыта с'эйьц. Лит. Кош худ'ьн'къйь
жыта. нада йавб жат'. Лат.
Жито , а. ср. Ячмень. В нас жытъм йачм'эн'
шчытайут.
Жытныйу кашу вар'ут. Эст.
Житожнйво, а. ср. Время уборки хлебов, страдная пора.
Скора нач'н'дцца
жытажн'йва. тагда н'экъгда будз'а
ръз'йаж'дж'ац'. Лит.
Жйхарь, я. м. 1. Жилец, квартирант. К нам жыхър'и
ндвыйь пр'ийэхъл'и.
Н'эт пъстайаннъва
жыхър'а.
Тутъка йа
жыву,
тут жыхър'и.
Лат.
2. Житель, поселенец, хозяин.
Астафшы тама тдл'к'и два жыхър'а.
Эст.
Жйчина. ы. Жйчка, и. ж. Ячмень на глазу. Жыч'ка
ч'аш'ч'ь
фс'авд бывайа ат прастуды. Жыч'ка. жыч'ка, на таб'э ф'йч'ку.
(Заговор). Лит. В йэй жычка нъ глазу. Нэжъл'и
жычки нъ
глазу, нада йану път'ар'эт' з'арном, брдс'ит' на з'эн'.
йэжъл'и
п'атун пъкл'уйдт. и жычка прайд'д. Лат. Жычына — йэта фс'о
аннд. што йачм'эн'. Эст.
Жмыхать. хаю. несов. Стирать. Бабы в р'эч'к'и б'ал'йб жмыхайут. Лит. Мимо б'ал'йб жмыхайьт. Лат.
Жнйвник, а, м. Жнивье. Там ужэ жн'йвн'ик.
То
йачм'энный
жн'йвн'ик,
а то афс'анбй жн'йвн'ик.
Лат.
Жбрав, а, м., мн. жбрявы и жбравлн. Журавль.
Жбръвы
пъл'ац'эл'и.
Фс'и жбръвл'и
ул'ац'эл'и.
тдл'ка адз'йн
храмдй
асталс'а,
йон дал'дк
л'атац' н'а мок. Лит. Паслухъй.
как
ждръвы курлычут. Ждръвы л'ат'йт высдка. Лат.
Жбркий, ая. Неразборчивый в еде. Аббйи пърас'аты жбрк'ийь
был'и.
Ждркый
мал'ч'йшка.
Лит. Пърас'днък
такой
ждркый,
так йист. Наш бал'шак ждркый. Лат. Ран'э йа были
ждркъйа, а тап'эр' ап'эт'йту н'эт. Эст.
Журав, а, м. 1. То же, что Жбрав. Два журава в нас какой
гот пр'ил'атайут.
Эст. 2. Часть колодца. В той
д'ар'эвн'и
с журавдм калдд'ьц.
Эст.
Журавйна, ы. ж. Клюква. Журав'йны
и в'асндй
можна
съб'ирац'.
К'ис'эл' с журав'йны.
Лит. Ндн'ич мндга
журав'йн.
1
2
Много, йагът в М'зрул'скъй
бълат'йны:
чарн'йка,
фс'о-штд. Вар'эн'йь
вйр'ат з глыжыны. журав'йны.
мндга журав'йны
урад'йфшы.
Эст.
журав'йна,
Лат. Ндн'ич
Журавйнина. ы, ж. Клюква, отдельная ягода. В
м'ан'й
н'эту н'и анндй журав'йн'ины
ддма, надо в л'эс
съб'ирацца.
Эст.
3
Забадяться. дяется, сов. Затеряться, заваляться. Лапата
гдз'э-та зъбадз'алъс'.
Лит. Ион гд'э-та зашдццы.
зъбад'алс'а,
н'эт йавд. Лат. <* З а б а д я л а я
к о п е й к а — оставшиеся
неизрасходованными деньги. Йэс'ц'
там какайа
зъбадз'алъйа
кап'эйка, тък нъ пал'тд мал'цу б'ьр'агу.
Лит.
Забарсывать, ваю, несов. к Заборсать. Нъуч'йс'
туфл'и забйрсывъц'.
Лит. Ф'илат'йьвна
нагнулъс'
зъбарсыват'
бат'йнк'и
и пам'брла. Лат.
Забарыхматься, маюсь ( м а ю с я ) , сов. Зашевелиться, задви­
гаться, забарахтаться. Йэс'л'и
п йон н'ь зъбърыхмйлс'а,
мджа
йавд и н'ь зам'эц'ил'и
п. Лит. Штд-та ф с'эн'и
зъбърыхмалъс',
мбжъ сабака. Р'иб'ан'бнък
зъбърыхмйлс'а
в зыпк'ь. Лат. Иа
тбл'к'и пдсл'и бал'эз'н'и
зъбърыхмйлс'а,
а рабдтът' пака н'и
зддл'у. Эст.
Забёглый. ая. Забежавший, прибежавший, переселившийся
откуда-нибудь. Стър'ик'й гъвар'ат, што мы заб'эглыйь.
Лит.
Заведовать, дую, сов. Начать бедовать. Тджа мн'э
зъб'ьдавйл, в м'ин'а сваййх
б'эт хватайа. Лит. Ап'ат'
зъб'ьдавала
зъ свайдва
сындчка. Лат. А ты чавд зъб'идавала
ран'э вр'эм'ьн'и? Эст.
Забить, бью. сов. Лишить жизни, убить. Заб'йц'
ч'ьлав'эка.
Заб'йц' собаку. Заб'йц
муху. Лит. Двух гадъф заб'йла
ндн'ич.
Нъ кан'а ръс'с'ард'йлс'а,
чут' н'ь заб'йл. Л а т . В нас про бъравбф гъвар'а: заб'йт', бдръва надо уш заб'йт'. Эст.
Заблечать. чйт, сов. Заблеять. Ав'эч'к'и
зъбл'ач'ал'и.
Лит.
Што ты бл'ачыш как баран, гъвар'й акуратна. Эст.
Заблудить, блужу, сов. Заблудиться. Иа ч'уц' н'ь
зъблудз'йла в этъм л'асу. И в гдръдз'ь
мджна зъблудз'йц'.
Лит. Ндн'ич
в л'ису зъблуд'йла,
дъл'акд
пашла за ййгъдам.
Ф тым л'асу
н'ь заблуд'иш.
Лат. Заблуд'иш
в балдт'и, н'и хад'й
аннайа.
Эст.
Забоббны. ов, мн. Чепуха. Бапс'к'ийь
зъбаббны.
Н'а слухъй
ты йэйныйь -зъбаббны.
Лит. Што бан'д'йты
пъйав'йл'ис',
то
бапск'ийь зъбаббны.
н'а слухъйт'ь йэты зъбаббны.
Лат. Нэт'и
зъбаббны
фс'им изо'эсны. и слухът' н'и хбцца. Эст.
Заболботать. очу, сов. Забормотать. Ужэ ап'ац'
зъбълбатал'и, как бытта дз'элъц' н'эч'ьва. Лит. Ужэ наша старушка
зъбълбатала.
Лат. Так час'т'ьн'ка зъбълбатала.
н'ичбва
н'и
найму. Эст.
Заборка, и, ж. 1. Перегородка в помещении. Нон там
з'дз'элъл
дз'ьр'ав'аннуйу
заборку, тък квъц'ьрантъф
дз'аржал.
Лит. Заб'эй
гвост в заборку.
Брат п'ьр'акрас'ил
забдрку.
Пав'эс' пал'тд нъ заборку нт> гвазду. Дат. Зъ заббркъй
крават'
стай. Эст. 2. Отгороженная часть помещения. А заборка йэта
мал'ьн'къйа,
и пъв'арнуцца
н'эгдз'ь.
Лит. 3. Низкий забор,
плетень. Нада ат кур заббркъй
адгърад'йт',
спасу н'эту ат
йэтъй твар'и. Эст.
Заборновать, ную. сов. Забороновать. Нъ адным кан'у фс'и
папары зъбърнавал'и.
Лит. Нада зъбърнават'
йэтът шмат.
Зъбърнавал
път картдшку. Лат. Эст.
Заборсать, саю, сов. Т о же, что Зашнурйть. Сам
бац'йнк'и
зъбарсац
н'а вм'эйа. Лит. Пан н'а мок зъбарсат'
бат'йнк'и.
Лат.
Заббрска, и. ж. Шнурок для завязывания обуви. Н'ь
ц'ан'й так, заббрску ръзар'в'бш.
Ф старых бац'йнкъх
забдрст>к
н'эт. Лит. Нйда купит' заббрск'и.
Заббрска
парвйлъс',
в'ар'афкъй зъбарсай.
Лат.
Забостй, одёт ( о д ё ) . заббл, сов. Забодать. Нану
карбва
ч'уц' н'ь зъбала. Лит. На вас'н'ах в'йд'ьла. м'ин'а бык заббл.
йа гъвар'у, ну што ты бад'дс'с'а,
а йон н'а слухъит.
Д'афчднку
кардва зъбала. Лат.
Заббтный, Заббчий, ая. Старательный, заботливый. Заббтный мал'ьц. Заббч'ий
ч'ьлав'эк.
Лит. М'инйич
был такдй заббчый, с'п'ицыал'ный
на фс'о. Жднка в йавд забдчъйа.
Лат.
Нана гарас заббтнъйа, и ндчйу мала сп'ит. Эст.
Забрязгать , гаю, сов. Забрызгать. Плат'йа
забр'азгъла,
нада была фартук над'эт'. да запам'ьтъвала.
Эст.
Забрязгать . гаю, Забрязготать, очу, сов. Забренчать, засту­
чать. Забр'азгъл'и
лдшкъм. Път ц'ал'э'гъй
штд-та
зъбр'ьзга1
2
тала. Лит. Забр'азгъл'и
вилам.
Ужэ т'ал'эга
зъбр'ьзгатала.
Лат.
Забузянить. ню. сов. Замутить, помутить. Ф
сажълк'и
хтб-та ваду зъбуз'ан'ил.
Лит. Р'аб'аты купал'ис',
ваду
зъбуз'йн'ил'и.
Лат.
Завалковать, кую. сов. Прикатать с помощью катка В'эс'
гардх зъвълкавйл'и.
Лит.
Завернуться, нусь ( н у е я ) , сов. Повернуться, повернуть на­
зад. Ион узнйл. што ц'дш'ч'а фс'о йыи'ч'д с'эр'дз'ициа
нъ йавд,
зъв'арнулс'а
и ап'ац' пайэхъл дамдй. Лит.
Завеса, ы. ж. Петля для прикрепления створки ворот, две­
рей, окон, ставен и т. л. Зав'эсы в дз'в'ар'ах
скрып'йт.
Дз'в'эр'и
нъ зав'эсъх.
Лит. Вардты нъ зав'эсъх
хъдундм хдд'ут.
Зав'эсы
пържав'эл'и.
надо, нбвыйь став'ит'. Л а т .
Завеса, ы. Завёска, и. ж. Завеса, занавеска.
Ф'иранк'и
зав'эшывъйут
на фс'о акнд, а зав'эск'и
тдл'ка дъ
пълав'йны.
Зав'эск'и
йаш'ч'д нъзывайут ф'иранъч'к'и.
Лит. Зав'ьса — такд
палбтн'ишша чэр'ис фс'у избу, адгаражывъит
крават' ал' ишшд
шчо. Эст.
Завечерковать. кую, сов. Загулять на вечеринке. Ф суббту
как зъв'ьч'ьркавал'и,
тък над утра дамдй пр'ишл'й. И у н'ич'авд,
нъ ръжаствд папрйв'имс'а,
выпйьм, зъв'ьч'аркуйьм.
Лит.
Завей, я. м., Завёя, Завируха , уменьш. завирушка, и, ж.
Вихрь, вьюга, метель. С'авддн'ь
такайа зав'эйа, што н'и иц'ц'й
в гдрът. н'и нъ кан'у йэхъц'. Ндч'йу зав'эйа была, фс'и дардг'и
зън'аслд. В'эч'ьръм
такайа зъв'ируха
падн'алъс',
н'ихтд з ддму
н'ь выхадз'йл.
Лит. Падн'алас'
такайа зъв'ируха.
а йана пашла
и зъблуд'йла.
Зав'эй
кикой, сн'эк крут'ит, зъм'итйит
дардгу.
О. как зав'эй
зъм'атаит дардгу
къла хардм. Сн'аг'й
будут
дъ зав'эйи. Лат. Пагдтка хът' куды зав'ирушка.
Эст.
Завируха. и. ж. Замешательство, суматоха. Ф тр'йццъц
дз'ав'атым гаду как нач'алъс'
зъв'ируха.
тък йаны и н'ь нъч'инал'и дом став'иц'. .Пит. В таку зъв'ирухц
напала, упас'й бох.
Эст.
Завладеть, лаю. сов. Завладеть. Хац'эл зъвладац'
ч'уждй
з'амл'бй.
Тут как зъвъйавал'и,
тък и зъвладал'и
фс'им-ч'йм.
Лит. Брат йавдный хат'эл им'эн'йьм
зъвладат', пан н'а дал.
Хат'эл н'эм'ьц зъвладат' нашъй з'амл'дй.
дъ н'а вышла. Лат.
Пам'др
мужык, тък йана фс'им ддмъм зъвладала,
н'икдва
бл'йска н'и пътпускаи. Эст.
Завод, у, м. Порода. Кардву
купл'ййу!,
йл'и
пърас'днка.
1
2
тък гл'адз'йт,
ипдба
ат харбшъва
заводу.
Лит. Т'длка
хардшъва заводу.
Пърас'аты хордшъва
завдду,
мджна
выкърм'ит'. Лит.
Завидный, ая. Породистый. Завдднъйа
кардва. Лит. Завддный пърас'бнък.
Лат.
Завожжать, жаю, сов. Прикрепить концы вожжей к удилам.
Зъваж'дж'ац
кан'а. Лит. Зъваж'дж'ай
кабылу. Лат. Эст.
Заволожйть. жу. сов. Помаслить. Н'эч'ьм была кашу зъвълажыц'.
Лит. Стул'цы нар'эжут,
маслъм
зъвалбжут.
Лат.
Зъвалдш варку хът' пдсным масл'ицъм.
Эст.
Завор. а. м. Овраг. Р'эч'ку
п'ьр'ашдл.
а нъ завбр
никак
падн'ацца
н'а мок. Нъ завдр'ь
трава р'эткъйа, тък на с'эна
н'а кдс'ут, тдл'ка кардф и ав'эч'ьк пасут. Лит. Крутдй тут завдр. Пайд'дмт'ь
к краснъму
завбру. Завдр там высдкый. йа
нъ завдр пашла. Лат.
Завбр , а, м. Жердь, закрывающая проезд. Завдр
пъламалс'а. кардвы идут, кудй хдч'ут. Кардва п'ьр'ал'эзла
ч'ьр'ьз
завдр. Лит.
Заворожить, жу, сов. Заколдовать. Ион вм'эл рану
зъвъражыц'. Лит. Савдс'т'а мок гада зъвъражыт'. Лат. Иэта д'ёфка
как зъварджына,
пр'икл'айлас'
к такдму мазурику.
Эст.
Заворотник. а. м. Толстый блин. Зъвардтн'ик
нъкр'апл'бн
твдръгъм. Лат. (Загибаннк)
Завраг. а, м. КрVтой обрыв. В заврак б'аг'йм босым
нагим.
Лат.
Завсегда, нареч. Всегда. Идн жъ зъфс'агдй
к нам захдд'ит.
Сафка зъфс'агдй
дражн'ит Шур'ика.
Д'ат'эй зъфс'агдй
шкдл'ил'и, йэта с кинв'эку. Лат. Стир'икиф эифс'игдй
в нас пъчытал'и, уважал'и.
Эст.
Завтрик. а. м. Завтрак. Зафтр'ик йаш'ч'д
н'э был гатдф.
Лит. На зафтр'ик дал'и картошку с мун'д'ирам
да с игурцам.
Лат. Зйфтр'ика ф пасту и н'и пълагйлъс',
два рас на дну
фрыштыкал'и. Эст.
Завуять, вую, сое. Начать выть. Валк'й
зъвуйал'и.
Лит.
Сабака вуйдт. б'иди буд'а. Л а т . А баба как зъвуйдт. Эст.
Завчера, нареч. Вчера. Зъфчара ф Стърадвдр'йь
хад'йла.
Зъфчара мълад'йк в'йд'ьла.
Лат.
Завчорась, уменыи. завчерасенько, нареч. Позавчера. А в
нас зафч'дръс'
такдй дош'ч' был. Лит. Зафчдръс'
Вдфку шкдл'ил'и. Зафчдръс
ф Сым'арс'эт с'т'ануфшы. Лат. Да йон тбл'к'и
зъфчарас'ьн'ка
пр'ихад'йл
к нам и про фс'о дъкладйл. Эст.
1
2
Завше, нареч. Всегда, непрестанно. Завшэ лсищца
йхнъйа
мълад'йца,
худа баба вз'ата. Эст.
Загаить. гаю. сов. Запутать, перепутать. Как загаиш с'эт'.
тък йайд в'эк н'и распутъиш. Загаиныйь
н'йтк'и н'икуды
еди­
ны йи. Эст.
Загасить, гашу, сов. Загасить, погасить. Нада лампу зага
с'иц'. Загас'ил'и
агдн'.
Лит. Нада агдн
загас'ит'
ф п'эчк'ь.
Лампу загас'ил'и.
Лат.
Загвоздка, и. ж. Чека у колесной оси телеги. Загвъстка
ад задн'ьй ас'й пъц'ар'алъс'.
В дз'ьр'ав'анныйь
ц'ал'эг'и
зъган'ййыща загвъстка, а в жал'эзныйь
— мутэрк'и
закруч'ивъйут.
Лит. Найэхъл'и
пъд гару, и загвъстка
выскъчыла.
П7>сачы
загвъстку. Лат.
Загибаник. а, м. То же. что Заворбтник. Зъг'ибан'ик
с твдръгъм. Лат.
Загилевать. люет ( л ю я ) . сов. Начать бегать, спасаясь от
оводов. Абдйи кардвы зъг'ил'авал'и.
Лит.
Заглядать. даю, несов. Заглядывать. Нон фс'о вр'эм'а ф ч'ужыйь
карты зъгл'адайа.
Лит. Н'а стал к нам
зъгл'адат',
ръс'с'ард'йлс'а.
Част'эй зъгл'адай
ф п'эчку. п'ираг'й
згар'ат.
Лат. Хто там в акнд зъгл'адайэ,
свой ал' хто чуждй. Эст.
Загойться, гоится, сов. Зажить (о ране). Рука
зъгаййлъс.
Зъгаййцца,
пака жан'йцца. Лит. Рана нъ наг'й зъгайлъс'.
Лат.
Заграбать, баю, сов. Начать ощупывать. Заграбъла
ф пац'мах нъ стал'э. Лит. Заграбъла
в д'в'эр'. йшчът кл'амку. Лат.
Заграбать, баю. несов..
Заграбить, блю. сов. Загребать.
Заграб'ил
салбмку
в угалбк.
Жар зъграбац'.
Лит. Заграб'ил мох в ахл'эф. Сафс'эм
забыл,
пара салдму
зъграбат'.
зъграбай
салдму
пат крышу.
Лат. Зъграбат'
жар
чужым
рукам, на эта ты мас'т'ьр. Эст.
Загребястйть. ящу. сов. Покрыть решетником. Крышу ужэ
зъгр'ьб'ас'ц'йл'и.
Лит.
Загрымёть, мйт, сов. Загреметь. Гром зъгрым'эл.
Лит.
Зъгрым'эла
штд-та. Зъгрым'эл
съпагам. Гром зъгрым'эл.
Лат.
Как зъгрым'йт съпажышшам.
йа и праснус'а.
Эст.
Загубина, ы, уменьш.-ласкат.
загубинка, и, ж. Речной залив.
То ужэ загуб'ина.
Там загуб'инка
какайа. В загуб'инк'ь
рыбы
мндга. В загуб'инкъх
т'йха. Л а т .
Задарма, нареч.
1. Бесплатно, безвозмездно. Задарма раббтьл'и. Лит. Задйрма йа т'аб'Ь н'аддм. д'§н'ушк'и
клад'й на
бочку. Эст. 2. Напрасно. Задарма
цэлъй д'эн'
прапутъл'ис'
в гдръд'и.
Эст.
Задерванёть, нёет (нёя), сов. Превратиться в залежь.
Пал'а зъдз'ьрван'эл'и.
Лит. Ужэ тут д'ирван. ужэ пдл'ь
зъд'ьрван'эла. Лат.
Задротовать. тую, сов. Продеть проволоку в рыло свиньи.
Нада зъдрътавац' пърас'днка.
Лит. (Промнуть).
Задусйть, душу, сов. Задушить. Нон м'ин'а ч'уц' н'ь зъдус'йл. Лит. Кр'иванс'к'ийь
чут' н'ь зъдус'йл'и
С'ар'бгу.
Аржан'йх'ины р'ьтавал'и. Лат.
Задыхаться, хаюсь (хаюся), сов. Запыхаться, задышаться.
Зал'эс
нъ фтардй аташ и задыхълс'а.
Н'ь б'аг'й так скдра.
задыхъйьс'с'а.
Лит. Кък пръб'ажал.
так задыхълс'а,
йэл'ь
аддышълс'а.
Лат. Задыхъйус'.
бывала, и с'аду, а фстат'. здынуцца и н'и магу. Эст.
Зажвировать, рую. сов. Покрыть слоем гравия. Пака н'а
гр'азна, нада зъжв'иравац'
фс'и дардг'и.
Лит.
Заживнбй. ая, бе. Зажйвный, ая, ое. 1 . Зажиточный. Брат
был зажывный,
фс'авд была мндга. Йаны зажывныйь,
багачъства в йих. Лат. 2. Наживной. Им'эн'ийэ
и б?>Иат'иства д'эла
зъжывнбйэ.
Эст.
Заикатый, Заикастый, ая. Страдающий заиканием. Зъикатый мал'ьц'. Нэйнъйа ддч'ка зъикастъйи. Лит. Пр'ишдл
мужык
зъикатый, дажъ слдва н'ь дастат'. Лат. И в заикатъва
вл'уб'йцца мджна, тош чълав'эк.
Эст. (Запыкатый).
Займаться. маюсь, (маюся). несов. Заниматься.
Каждый
займайьцца
сааййм дз'элъм.
Лит.
Зайти, идёт (йдё), сов. Приблизиться, наступить (о дожде,
грозе и т . п . ) . Зашдл такдй страшндй дош'ч',
куда хош дз'авайс'а. Лит. Зашдл такдй дош'ч', и с'эна нал'з'а убрат'. Зашла
граза, мълан'йа. Лат. Как дошш зашдл, мы ббл'и з дому и
н'и вышл'и. Эст.
Зайтись, йдётся, сов. Застыть, замерзнуть. Рук'и
зашл'йс',
н'ь магу рабдтъц. Лит. Н'ал'з'а
рабдтът', зашл'йс'а рук'и. Л а т .
Зайченёнок, нка, м. Зайчонок. Пр'ин'ас'л'й
зъйч'ан'днка
да­
мдй, а йон н'а йист н'ич'авд, тък и атпус'ц'йл'и
на вдл'у. Лит.
Поймал
с'авдн'н'и
зъйчан'днка,
дъ такдва мал'ьн'къва.
Лат.
Да йэта и н'и защ, а махън'къй
зъйчан'днык.
Эст.
Занчий, ая, ее. Заячий. Зайч'ий с'л'эт. Зайч'ьйа
м'аса. Лит.
Тут зайчыйь сл'адй, зайцы пръб'агйл'и.
Лат.
о*
Закалзыхать
Закалзыхать, хаю, сов. Захромать. Ужэ врддз'ь
пъправл'алс'а, и ап'ац' зъкълзыхал.
Лит.
Закасать. саю. Закасйть, кашу, сов. Засучить. Ван'ка ру­
кавы зъкасал дъ как дал н'эмцу — и мдзг'и далдй. Лит. Пдлы
зъкасйл,
пайд'дт рабдтът'.
Рукавы
зъкасала,
б'ал'йд
жмы­
хам ьт. Лат. Зъкас'й рукавы ф кофты, чышшы дуд'и,
зъфс'агдй
зъкасай. Эст. (Засукать).
Закачиваться, вается. несов.
Закатываться
(о солнце,
л у н е ) . Закач'ивъйьцца
сднца на запъдз'ь.
Лит. Сднца тап'ёр'а
рана закйчывъицца.
Эст.
Заквоктать, чет ( ч а ) , сов. Начать клохтать. Сразу
дз'в'э
кур'ицы зъквактйл'и. Лит. Куры зъквактал'и нъ д'ат'эй, д'ат'эй
штоп вывад'йт'. Лат. Када кур'ица
заквдкчы,
н'и
даждацца
н'икак. Эст.
Закитовать. тую, сов. Замазать. Зък'итавац'
акнд. Лит.
Нада вдкны зък'итават'. Зък'итавал'и
вдкны, стала т'аплд.
Лат. И йа зък'итуйу, к'итават' д'эла н'итруннъйа. Эст.
Закладать, даю, несов. 1 . Закладывать, класть.
Зъкладйц'
салдму в ййму с картдшкъй. Лит. На з'иму дкны нада
зъкладат' ватъй ил' тр'апкъм, т'ап.г'эй буд'и. Эст. 2. Закладывать
в ломбард. Иа сама зъкладала
в'эш'ч'и,
кагда
дз'эн'ьк
н'э
была. Лит. В гдръд'и
в'эшшы
в ламбйрд'и
пр'ин'имайу,
йих
зъкладайут зъ працэнт. Эст.
Заколёть, лею. сов. 1 . Сильно озябнуть, закоченеть. Р'аб'дн'к
сафс'дм зъкал'эйьт
б'ас шубы.
Рук'и
зъкал'эл'и,
н'ь
магу пйл'цы ръзагнуц'.
Лит. Иа с'авбн'н'а
зъкал'эла,
так была
хдлъдна.
Пл'эчы
зъкал'эл'и,
и ндг'и зъкал'эл'и.
Лат.
Зъкал'эиш,
быва, в бзьр'и,
н'и сагр'эцца
и на л'анушк'и.
Эс.1.
2. Засохнуть, отвердеть. Бл'ины
зъкал'эл'и.
хто йих
будз'а
йис'ц'. Лит. Зъкал'эл'и
бл'ины. Лат.
Заколка, и, ж. Заноза. Заколку загнала ф пал'ьц,
пал'ьц
зъкалдла закдлкъй,
как дрдвы
с'экла. Лат.
Заколоть, лю, сов. Ушибить чем-либо острым, уколоть.
Хадз'йла ббсъйа па ш'ч'эпкъм
и нагу зъкалдла. Кълъ
ман'эжа
агрдмный
дз'эт был выръш'ч'и,
тък н'а трдгъл'и, и
рук'и
мджна зъкалдц'.
Лит. Нагу зъкалдла
в ахл'аву.
Пал'ьц
за­
кдлкъй зъкалдла.
кък загнала
ф пал'ьц закдлку.
Лат.
Законурка. и, ж. 1 . Маленькая неуютная комнатка, конура.
Ион ф такдй зъканур'к'и
жыв'д,
што и адндму
пъв'арнуцца
н'эгдз'ь. Лит. Какайа там кдмнъта, зъканурка.
Лат. 2. только
мн. Закоулки. Фс'и зъканурк'и
абашбл и н'игдз'э
н'и нашдл
йавд. Лит. Кък пайд'6 пъ зъкануркъм,
зъблыкайьцца.
Лат.
Закруглины. закруглин. мн. Огрех при бороновании. Плоха
зъбъран'йла,
во закруглины
астал'ис'. Лат.
Закрутиться, тится, сов. Закружиться. Мн'э гълава
зъкруц'йлъс' ат адндй р'умк'и.
Лит. Йа выпила
р'умку и зъкрут'йлъс' гълава. Лат. Фс'о п'ьр'ат глазам в ман'а
зъкрут'йлъс.'.
н'ичдва н'и пдмн'у. Эст.
Закудактать, кчет ( к ч а ) . тает. сов.
Начать кудахтать.
Кур'ица зъкудактъла. Лит. Ужэ кур'ица зъкудактъла,
кудйктъит. Лат.
Закудактать, кчет ( к ч а ) , тает. сов. Начать кудахтать,
заколдовать. М'ин'а кукушка б'аз дз'эн'ьк зъкукавала.
Кагда
мы был'и мал'ьн'к'ийь,
тък ф паддл дз'эн'г'и
фшывал'и. штоп
кукушка зъкукавала.
Лит. Кукушка зъкукавала
б'аз
д'эн'ьк.
и в'эс' гот буд'ьм б'аз д'эн'ьк. Д'эн'г'и
зъфс'агдй
ф карман'ь
нас'йл'и, штоп кукушка зъкукавала.
Лат.
Закулйть, лю. сов. Закатить. Зъкул'йл
бдчку за куст. Лит.
Бр'авнд
зъкул'йл
пъд гару. Лат. Куды-та мал'ьц
зъкул'йл
свайу игрушку, р'эв'д. Эст.
Закулйться. люсь ( л ю с я ) , сов. Закатиться. Клубдк за шйфу
зъкул'йлс'а.
Лит. В'йнна зъкул'йлс'а
куды твой м'ачык. Эст.
Закупаться, паюсь (паюся). сов. Утонуть. Ц'ипл'днък
в лахан'и зъкупйлс'а.
Лит. Д'эвъчка
купйлъс'
в дз'ьр'ь
и зъкупалъс'. Лат.
Закурить, рю, сов. Затопить (печь). Зъкур'йл'и
мы п'эч в
избы и с'эл'и к йой пагр'эцца.
Эст.
Закурнявкать, кает ( к а я ) , сов. Замурлыхать.
Къц'ан'аты
път кравац'ьй
зъкур'н'афкъл'и.
Лит. Как с'ад'ьш кушът', так
и кдшка зъкурн'афкъла.
Лат. Цэлу ноч кошка
кур'н'афкъла,
как зъкурн'афкъла
с в'эчыра, так и н'и отстала. Эст.
Залавник. а. м. Длинный сундук, заменяющий скамейку,
лавку. Адз'йн залавник
з дасдк з'б'ил, другдй з'б'ил, и абдйи
пдлныйь
дабра
нълажьгл.
Тап'эр'
залйвн'икъф
н'ихтд н'а
дз'элъйа.
Лит. Цэлый
залавн'ик
хл'эба
насыпъл.
Давн'эй
д'элъл'и залавн'ик'и.
Лат.
Залапить. плю, сов. Починить, поставить заплатку. Залап'иц' штаны. Залап'иц' рукаф. Залап'иц
дырку в рубах'и. Лит.
Залап'ила плат'йь, рубйшку залап'ила.
йашчд надо штаны залйп'ит'. Лат. Зълйп'ила
кой-кйк рубаху и пашла. Эст.
Залётось, нареч. Запрошлый год. Зал'этъс'
мы
карм'йл'и
кардфку анндй ржандй салдмъй.
Зал'Э'тъс' майй дочки
ндг'и
апшпар'ила.
Лат. Зал'этас'
така жэ плаха здарбв'йа
в йэй
была, фс'о г дъхтар'ам ваз'йл'и
в гбрът. Эст.
Заливёнь. вня. м. Ливень. Дош'ч'
зъл'ив'эн'.
Лит. Был
такой зъл'ив'эн'.
как мы пашл'й в гбс'т'и. Л а т . Зашдл такдй
зъл'ив'эн,
н'икйк з дому н'и выйт'ит'. Эст. ( Л и в ё н ы .
Заливной, .и. Проливной. Зъл'ивнбй
дош'ч'. Лит. Эст.
Залйшки. шек. мн. Излишки. Йэс'л'и
ч'авд ф
ч'ьлав'эка
мнбга, йэта зал'йшк'и.
Лит. И а магу ндн'ич хл'эба
прадат'.
ндн'ич зал'йшк'и.
Аст'игн'эйьвна,
прадай хл'эба,
в т'иб'а за­
л'йшк'и. Л а т . Када зал'йшк'и
йэ, тък в'эт' н'а жалка, а када
н'эту, с чавд даш-та? Эст.
Залечить, чу, сов. Вылечить. Зал'эч'иц'
рану. Лит. Н'ь
магл'й зал'эчыт' рану. Л а т .
Залога, и, ж. Период отдыха в работе. Атмълат'йл'и,
нада
аддыхат', залога. У бап н'ьупрафка,
давйй залдгу
з'д'элъйьм.
Залог'и
н'э была давно.
В д'эн' тр'и-чатыр'и
залдг'и.
Лат.
В нас залдг'и
бывайу гараст кардтк'ийи.
н'и аддахн'дш
пар'аткъм. Эст.
Залбска. и, Ж. Опухоль. Горла
краснъйа.
и за лоск'и на
шэйи. Лит. С'авдн'н'и
бал'йт ф паху, полна залдсък. Как бал'эла
грут', кък карм'йла.
мндгъ была залдсък.
В йавд залдска. Лат. Гвыл'й пат кджъй в нас называли
залдск'и.Эст.
Залучйться. чйтся. сов. Неожиданно появиться, оказаться.
Гос'ц'
какдй зълуч'йс',
тък и хл'эба
н'эту. Лит. Как жа вы
зълучыл'ис'.
Иванъвна?
Зълучайт'ьс'
к нам. Лат. .4 йон ф тот
гот на шчйс'т'йэ и зълучылс'а
в гбръд'и.
Эст.
Залюбнть. блю, сов. Понравиться, полюбить. Вада в галдбб'ь
паскуднъйа.
бйпка пашла штаны мыт', скажы, н'ь зал'уб'ит. А н'ь зъл'уб'йл
Баб'бр,
кък йа сказала, што йон блыкайыща. а йон блыкун. Лат. Ни зъл'уб'йла
чуждва
р'аб'днка
йэтъка мйчыха. Эст.
Замарудить, ужу. Замарудиться, ужусь ( у ж у с я ) , сов. За­
держаться. Гл'адз'й.
н'ь зъмаруц'
ддлга. Бац'ка на
м'эл'н'ицы
зъмарудз'илс'а.
Лит. К сас'этк'и пашла и зъмаруд'илъс'.
На
пашла к свайэй подруг'и
и зъмаруд'ила.
Лат.
Замечательный, ая, ое. Приметный, заметный. Мы был'и
зъмачат'ьл'ныйь
луд'и. майдва папку фс'и знал'и. Лат.
Замнуть. ну, сов. Замкнуть, запереть на ключ.
Замнуц'
избу, кл'эц', йаш'ч'ик.
Лит. Хардмы
нада замнут',
вардты
замнут'. Лат. Дв'эр'и
замнут' нада, а кл'уч в м'ан'а
давнымдавнд пат'эр'аны. Эст.
Замодёть, дёю. сов. Похудеть от голода или болезни, за­
хиреть. Дз'эц'и
сафс'дм зъмадз'эл'и.
Пърас'днък
зъмадз'эл,
н'а
йист н'ич'авд. Лит. Иа с'авдн'н'и
н'а кушъфшы, чыста
зъмад'эла.
Кот н'а йист, зъмад'эл
сафс'эм. Лат. С чавд ш ты
так зъмад'эла,
гър'амышнъйа?
В'йжу,
што стр'ас'т'
зъмад'эфшы. Эст.
Заморыш, а, м. «Засиженное» и застуженное яйцо. С п'атнйццъц'и
йаййч'ьк вышла тдл'ка шэс'ц'
ц'ипл'ат.
астал'ныйь
фс'и замдрышы.
Лит. Нъсад'йла
стдл'ка
йайчък,
вышла
ад'йнъцът', а два замдрыша.
Лат.
Замудбхаться, хаюсь (хаюся), сов. Устать, выбиться из сил,
замотаться. За дз'эн' так зъмуддхълс'а,
што и йис'ц н'ь хач'у.
Кдн'и зъмуддхъл'ис'.
Лит. Йа с'авдн'н'и
мълат'йла,
чыста
зъмуддхълъс'.
Хад'йла
картдшку канат' и так
зъмуддхълъс'.
Лат.
Замуздать, даю, сов. Взнуздать. Зъмуздац'
кан'а. Лит. Нада
зъмуздат' кан'а. Зъмуздай
кан'а. Лат.
Зандравить, Занрйвить, влю. сов. Полюбить. Нардт йавд
сразу занрав'ил.
Как зандрйв'ит кавд, так на фс'у жыс'т'. Эст.
Заорать, ору, сов. Вспахать. Дз'ьрваны
зъарйл'и
давнд.
Лит. Път картдшку зъарйл'и.
Пад л'дн зъарйл'и.
Лат.
Пдл'э
зъарйл'и,
тап'эр'а дддых мдг'ит быт'. Эст.
Запалёнье, я, ср. Воспаление (легких). Зъпал'эн'йа
бывайьт
ат прастуды. В м'ин'а тр'и рйза зъпал'эн'йа
была. В йавд была
зъпал'эн'йа
л'дкк'их. Лит. Старуха пам'дрла
ад
зъпал'эн'ийа,
зъпал'эн'ийь
была в йэй. Пръстуд'йлъс'
и зъпал'эн'ийь,
и па­
м'дрла. Лат. Бал'шайа
в н'эй зъпал'эн'йа
в гълавы,
н'ичдва
н'и пбмн'и и н'и пън'имййа. Эст.
Запахать, пашу, сов. Замести. Зъпахала
шуму пат п'эч'ку.
Лит. Зъпихал'и
шуму в угол, нада убрат'. Л а т . Зъпахйла
йанй
в'эс' мусър път п'ёчку и н'и с м'эста. Эст.
Заплотйть, плочу, сов. Заплатить, уплатить. Кагдй ш йаму
заплдц'ут зъ работу? Лит. Ианы штраф заплдт'ут. Зъ такуйу
рабдту н'ичавд н'ь заплдт'ут. Лат. Эст.
Заплутаться, таюсь (таюся), сов. 1 . Запутаться.
Кур'ица
зъплуталъс' в афсу. Лит. Цыпл'аты зъплутал'ис'
ф с'эн'ь. Лат.
(Запутляться). 2. Заблудиться. Ф свайдй
д'ар'эвн'и
зъплутацца трунна, фс'и углы знакомы. Эст.
Запояшница, ы, ж. Вид старинного пояса. Зъпайашн
ицъй
рйн'шъ апаййхывъл'ис'.
Лит. Стар'йнны так'й пъйаса
был'и,
зъпаййшн'ицъм
йих звйл'и. Эст.
Запрестйть, прещу. сов. Запретить. Зъпр'ас'ц'йл'и
ахдц'ицца
нъ зайцдф. Лит. Н'ал'з'а зъпр'ас'т'йт' замуш ай жанйцца.
Лат.
Пъпрббуй
зъпр'ас'т'й бабам мужукбф брасат'. н'и паслухайут.
бабы вбл'ныйи стал'и. Эст.
Запрошлый, ая, ое. Позапрошлый. Запрбшлъйа
въскр'ас'эн'йа
фс'и йэз'дз'ил'и
ф Каунъс
Лит.
Запрошлый
гот
йаблъкъф
была мнбгъ. Лат. В запрбшлъм
гбд'э
йэзд'ифшы
мнбга, а тап'эр н'и вон пут'й. Эст.
Запряжь, и, м. Сбруя, упряжь, запряжка. З'дз'элъл'и
нбвуйу запр'ьш
пр'ьтс'адйц'ьл'у
ръз'йаж'дж'йц
. Лит.
Зъпр'аг'й
кан'а, вон запр'ьш в'ис'йт ф сарайь. Лат. Хардшъйа
запр'ьш
была в д'эда мавд. Эст.
Запужать. жаю, сов. Запугать. Иавд хац'эл'и
штрафъм
зъпужац'. Лит. Иану б'эс'и зъпужал'и.
М'инайич. бывала,
зъпужайьт кавд хош. Лат. М'ан'а
н'и зъпужаиш.
йа н'и пужл'йвъйа. Эст.
Запустовать,тует, ( т у я ) , с о в . О п у с т е т ь . Ианы как
выйьхъл'и.
пал'а зъпуставал'и и тап'эр' дз'ьрванам
стайат. Лит.
Д'ар'эвн'и
истдн'скъйа
зъпуставала
тдл'к'и пдсл'и пасл'энн'ьй
вайны, а
ран'э чухън там мндга жыла. Эст.
Запутляться, ляюсь (ляюся).гов. То же, что Заплутаться 1.
Чтобы кардва
н'ь зъпутл'алъс'.
п'ьр'акрут
дз'элъйут.
Лит.
Нав'азывъйт'ь
хърашэн'ка
кардву, гл'ад'йт'ь, штдбы н'ь зъпут­
л'алъс'.
Лат. В'ар'дфка
гарас дл'йннъйа,
кон'
зъпутл'аициа.
Н'йтк'и зъпутл'ал'ис'а.
Эст.
Запыкатый. ая. Т о же, что Заикатый, Заикастый.
Къвал'эр
был зъпыкатый. Лит.
Запырскать. каю, сов. Начать плакать, всхлипывать. .4 йана
сразу как запырскъйьт,
как зъв'иж'дж'йт.
Лит.
Запырскъла,
как н'и нада, вот йон и н'и зандрав'ил
т'аб'а. Эст.
Зарань. нареч. Заранее, заблаговременно. Зарън'
дъгъвар'йл'ис'
с йим, гдз'э фстр'эц'ицца.
Иа зарън' сказал, што н'а
буду жан'йцца.
Лит. Зарън'
куп'йла
д'ан'йчк'и,
как была в
магаз'ин'ь.
Калысъчку
куп'йл'и
зарън'.
Л а т . Нада и зйрън
купл'ат' к л'эту абутк'и, да д'эн'ьк л'йшн'их н'эту. Зарън' пр'ид'дш в дчър'ьт'. тък палучыш, а то и н'э. Эст.
Зарёцкий. ая. Живущий за рекой. И зар'эцк'ийь
мал'цы
нъ в'ач'дрк'и
пр'ихадз'йл'и.
Лит. Зар'эцк'ийи
к нам гул'ат' и
н'и гарас часта пр'ихад'йл'и.
фс'о ббл'э свай м'эсныйи
пар'н'и
был'и. Эст.
Зароблять. ляю, несов. Зарабатывать. Зърабл'аи'
иду. Лит.
К пану хад'йл'и
зърабл'ат'.
Свайб срабдтъйыи и к пану Иукшынскъму
пайд'дш
зърабл'ат',
зарбб'иш
на йупку. ай на
плат'йь. Лат.
Зарбдок, д'ка, м. Зародыш, завязь. Тбл'ка зарбтк'и
пъказал'ис', а тут марбс как ц'йс'н'ьт. Зарддък
бывайьт и в ъгурцу,
и ва фс'ом-ч'бм.
Лит. Зарбтк'и луку нада сл'ад'йт\ шчоп н'и
скл'авал'и.
Зарддък
был с'йл'нъй, хардшъй.
пака дошш н'и
пашдл. Эст.
Зароет, а, .и. Заросль. Был б'ар'дзъвый
л'эс. заръсты так'ййь.
Пайд'дм
тым заръстъм г ддму.
Заръсты
вырубал'и,
распах'ивъл'и.
Лат. Эст.
Заручины, заручин, Мн. Обручение. Заручыны был'и.
кдл'цы
давали, жан'йх н'ав'эсты, н'ав'эста жън'иху. ай плат н'ав'эста
давала, што уш ана точна зъ йавд пайд'дт. Лат. Как н'ав'эсти
сасватъйут, д'элъйут заручыны, на п'дмн'у как. Эст.
Заручйть, чу, сов. Договориться заранее, сосватать. У нас
с табдйу, у адз'индк'их,
л'убдф заруч'ьна
была. Лит. Пайэхъл
жан'йх зъручйт' н'ав'эсту. Лат. Иэта ф том б'ир'агу
н'ив'эсту
зъручал'и,
слыхана была, а в нас н'э. Эст.
Зарыпёть, плю. сов. Зарычать. Ион как зърып'йт нъ м'ин'аЛит. Ион зърып'эл,
фс'о равно как волк. Чавд ты рып'йш. как
бык, чавд зърып'эл?
Лат.
Зарянка, уменьш.-ласкат.
заряночка, и. ж. Утренняя или
вечерняя звезда. Зар'йнка
за л'эсъм пъказалъс'.
Лит. Ужэ
зар'анка высакд. Мы шл'и мълат'йт', зар'анъчка
высакд
была.
Лат. Зар'анка
— йэта зв'азда.
па йой м'эснъе'т'.
бывй, в
бз'ьр'и апр'ид'ал'ал'и.
Эст.
Засевы, ов, мн. 1 . Посевы. В йавб ужэ зас'эвы
бал'шыйь,
бал'шыйь пал'а зас'эйьны. Л а т . 2. Саженый хвойный лес. В зпс'эвъх бъръв'икдф
гараст мндга. Пус'ц'йл
кардф пъ
зас'эвъм.
Лит.
Засёк, а, уменьш.-ласкат.
засечек, чка, м. Закром. Пдлный
зас'эк иржы насыпъл. Крйсных ав'эч'ьк полный зас'эч'ьк.
(За­
гадка). Лит. Ндн'ич богатый гот, пдлный зас'эк
апшан'йцы
насыпъл.
Бывала, зас'эк гардху насып'ьш.
два зас'эка
апша­
н'йцы. Лат. В зас'эк муку, з'арнд засыпайу, в анбар'и
зас'эк'и
д'элъйут; ф пбгр'ьб'и
зас'эк г'л'и картдшк'и бываит. Эст.
Засень, и, ж. Тень. Садз'йс'
в зас'ьн', н'а будз'а так жарка.
Лит. Наштб ты на еднцы с'ид'йш, ид'й в зас'ьн'. Лат. В зас'ьн'
пълажы, а то ск'йс'н'ьт на еднцы-та.
Пъс'ид'йм
в зйс'ьн'и
и
пайд'дм ап'ат' в гр'адь! палдт'. Эст. (Засина).
Засечка , и, ж. Осечка при стрельбе. Н'а выстр'ьл'ил,
зас'эч'ка пълуч'йлъс'.
Лит.
Засечка , и,ж. Рана на ноге у лошади. Майа лдшът' зъс'аклас', з'д'элъла
зас'эчку. удар'ила
задн'ьй нагдй. Лат.
Засидеть, сижу, сов.. Засиживать, ваю, несов.
Насидеть.
Кур'ица
З7>с'идз'эла йаййч'к'и.
Зас'йжънъйа
йайцб
раз'б'йла.
Лит. Иаййчк'и
зас'йжънъйь.
Кур'ица зъс'ид'эла
йаййчк'и, фс'и
вышл'и бълтуны. замдрыши.
Лат. Н'и давай йэй
зъс'йжывът',
ган'й проч. Эст.
Засина, ы. уменьш.-ласкат.
засинка, и, ж. То же, что За­
сень. Там къла л'эсу в зас'ины
с'эна н'а сдхн'а.
Забрал'ис'
в
зас'инку и играйут ф карты. Лит.
Заскрыпёть, плю. сов. Заскрипеть. Слышу, хтд-та зъскрып'эл. Лит. Ишла.
и майи бат'йнк'и
зъскрып'эл'и.
Д'в'эр'и
зъскрып'эл'и.
Лат. Дв'эр'и
шчб-та в нас зъскрып'эл'и.
в'йнна
к мардзу. Эст.
Заслизгаться. гаюсь ( г а ю с я ) . сов. Заскользить по льду.
Дз'эц'и зъсл'изгал'ис'
на л'ду. Лит. Пашл'й д'эт'и на л'от сл'изгацца, зъсл'изгйл'ис'.
Лат.
Заслона, ы, ж. Заслон, заслонка у печи. Аткрыла
заслдну.
Гар'ач'ьйа
заслдна. Вышъл на улицу
и бърабйн'ьт в заслдну.
как сумашэч'ч'ий.
Лит. Заслдна аткрылъс'а, хл'эп н'а
сп'дкс'а.
Закрдй ты заслдну.
наштд открыл? Лат. Пр'ин'ас'й
заслдну,
п'эч'ка уш давнд вытъп'ифшы. зъкрывйт' надо. Эст.
Заслонить, ню, сов. Закрыть заслонкой. Зъслан'йц'
п'эч'ку.
Лит. Заслона упала, ид'й зъслан'й
п'эчку. Лат. Эст.
Засмрбдить, Засмурбдить. бжу, сов. Сделать вонючим,
смрадным. Фс'у избу засмрбдз'ил
свайбй л'ул'къй.
Лит. Уж$
засмурдд'ила,
ужэ штд-та спал'йла.
Иш луку найэлъс',
зъсмурдд'ила лукъм в избы. Лат.
Заснёжить, жит, сов. Занести снегом. Фс'и дардг'и
зас'н'эжыла, н'и прайц'й, н'и прайэхъц'
н'ал'з'й. Лит. С'авдн'н'и так
зас'н'эжыла,
с хаты н'а выйт'и. Иишчд зас'н'эжыт. Лат. Ижна
д'ар'эв'йа
ф саду фс'и засн'эжыла.
Эст.
1
2
Засонье, я, ср. Тень, теневая сторона. В засън'йи
пр'ил'йг'им, адддхн'ьм
и ап'йт зъ рабдту. Эст.
Засорить, рю, сов. Засорить. Засдр'ил
прйвый глас. Лит.
Мы с'авдн'н'и
мълат'йл'и. засдр'ил
глас, пашдл ку врачу. Л а т .
Эст.
Заспёть, спею, сов. Застать, застигнуть. Зас'п'эл
йавб
йаш'ч'д
ддма. Лит. Хат'эл'и
мъладуху
ув'ас'т'й,
тдл'ка за-
сп'эл'и.
Нйшы аб'эдъл'и
ужэ, йа тбл'ка засп'эла
аб'эт. Лат.
Застенуть, ну, сов. Застегнуть. Зъс'ц'ануц'
пал'тб.
Зъс'ц'ану'ц' вбрът в рубах'и.
Пугъфк'и
н'иногда н'ь зас'ц'эн'ьт.
Лит.
Груд'йна
вдл'нъйа,
на мдг'ьт зъст'анут' пугъфк'и.
Кдфтъчку
зъст'анут', штоп т'апл'эй. Л а т . Зъст'ан'й пал'ту. в'эт'ир. Эст.
Застолица, ы, ж. Гости за столом. Нъ пъхъранах
в дз'в'э и
ф тр'и застдл'ицы йэл'и. Лит. В нас с'авдн'н'и
гаст'эй
цэлъйа
застдл'ица. На нашых пъхъранах
в'эрна с'эм застолиц
была.
Лат. Кака
распр'икраснъйа
застдл'ица,
и йа к
вашыму
шълашу. Нъгатдв'ит' нйда н'и на анну застдл'ицу,
а йншъй
рас и на тр'и-чытыр'и. Эст.
Застолье, я, ср. Место за столом, у стола. Тдл'ка и слан'айьцца пъ застдл'йу, ат стала и н'ь атхддз'а. Лит.
Засторонок. нка, м. Половина гумна, куда складывают
хлеба и корма. Цэлый застърънък
адндй иржы
нълажыл'и.
Лит. Давай
слджым ав'дс
в застърънък.
Салдму
слажыл'и
в застърънък. Лат.
Застругать, гаю, сов. 1 . Начать строгать. Тдл'ка
выпъхъла
избу, а йаны (дети) ап'ац' зъстругал'и.
Лит. Эст. 2. Заточить,
застрогать. Зъстругац'
кърандйш.
Лит. Пал'ьц
к
късав'йшчу
зъстругал'и. Л а т . Зъстругай п'эрва палку, мн'э ана нада. Эст.
Засувка, и, ж. Засов. Закрдй
дз'в'эр'и
нъ засуфку.
Лит.
Засудббить, блю, сов. Засунуть. Куда ш ты лапйту зъсуддб'ил? Лит. Зъсуддб'ила
д'ан'йчк'и
и н'ь найт'й. И плат н'ь
найду, ужэ зъсуддб'ила
майа дачка. Лат. Зъсуддп'
и йэт'и
абутк'и, тадй и хад'й босым нагам. Эст. (Затуторить).
Засукать. каю, сов. То же, что Закасать, Закасйть. Зъсукйц'
штаны. Нон рукавы зъсукал
и ф'йгу пъказал.
Лит. Штины
зъсукал и пашдл пъ вады. Рукавы зъсукал и дрпцца
ппшдл.
Лат. Кажыннъй
рас зъсукайу рукавы ф кдфты, вон оны как'й
дл'йнны выкръины.
Эст.
Заталызгать', гаю. сов. Замучить. Самъва мйлъва
сафс'дм
зъталызгъл'и.
Лит
Заталызгать , гаю, сов. Заносить, износить. Ты вз'алас', тък
ужэ зъталызгъла плат'йь. Плат сафс'эм зътальЪгъла.
Лат.
Затарабанить, ню, сов. Засунуть, упрятать. Куда ш ты
зътърабан'ил
майи старыйь съпаг'й? Навд как
зътърабан'ил'и
ф кан'эц с'в'эта, тък тбл'ка ч'ьр'ьс тр'й м'эс'ица
п'ис'мд пр'ислал. Лит. Куды ш зътърабан'ил'и
сънапр'йху,
сачыла.
сачыла,
н'ь нашла. В'ар'дфку
зътърабан'ил'и.
Лат. Зътърабан'ила
йа
куды-та сйма йэту пав'эстку и н'и найду никак. Эст.
2
Затаракать. кает, сов. 1 . Закудахтать. Кур'ица
зътаракъла.
Лит. Куры зътаракъл'и.
в'ис'ал'йцца.
Лат. 2. Затараторить.
Бабы зътаракъл'и.
Лит. Бабы зътаракъл'и.
как кур'ицы. Лат.
Н'у. чавд вы тут так громка
таракъит'и? Зътаракъл'и
и н'и
кбнчыт'. Эст.
Затвор, а ( у ) , м I. Раствор для самогона. С тр'ох пудпф
муки вышла ч'атыр'ь затвора. Лит. Муку абл'ивал'и
жаркъй
вадбй. накрбйут. д'элъйут затвдр. Лат. 2. Закваска. Ф квашднк'и хл'эбнъй
зъфс'агдй
далждн
затвдр аставл'йцца.
Б'ьз
затвдра н'и пастав'иш хл'эба. Эст.
Затирка, и,ж. 1 . Суп с мелкими клецками. В'эч'ьръм
свар'у
зац'йрку. Малдшнъйа
зац'йрка. Лит. Нъвар'йла
баба
зат'йрк'и,
а р'аб'аты
н'а жрут. Зат'йрку
д'элъл'и
нъ мълак'э.
Лат.
2. Мучная каша. С мук'й завар'ивъйут
таку жыткуйу
зъваруху — зат'йрка. А то йашшд гус'т'аху с аржандй мук'й зава­
р'ивъйут. Эст.
Затропать, паю. сов. Затопать, зашагать. Затрдпъл'и
нагам.
Лит. Кък тънцавал'и мы, стър'ик'й гъвар'йл'и:
ну. чавд за­
трдпъл'и нагам. кък каз'дл.
Л а т . Затрдпъл'и
дамдй.
вр'эм'а
ит'йт' ф'с'им на пакдй была. Эст.
Затуторить. рю, сов. Т о же, что Засудобить. Дъ был'и в
м'ин'а хардшыйь
нджн'и,
йл'и хтд-та затутър'ил. Лит. Майи
чулк'и затутър'ил'и. Бат'йнк'и затутър'ил'и. Лат. Ну куды ты
затутър'ила хардшъй, вдстръй нджык? Эст.
Затычка, и, м. и ж. Тот, кто вмешивается не в свое дело.
А ц'иб'а хто спрйшывъйа,
затыч'ка? Лит. Ап'ат' ты л'эз'ьш
ндсъм, затычка такайа. Лат.
Захвисгать, хвищу, сов. Засвистать. С'эн'а зъхв'истал',
и
фс'и паб'эгл'и
к йаму. Лит. Кал'й ты мдг'иш зъхв'истат'. так
хв'йс'н'и
грдмка, штоп йаны астънав'йл'ис'а.
Эст.
Захворёть. рею. сов. Заболеть. Р'аб'днък
йэс'л'и
зъхвар'эл.
сразу г ддхтър'у. Лит. С'авдн'н'и
пърас'днък
зъхвар'эл,
укдл
дйл'и. Зъхвар'эла.
груд'йна
бал'йт. Лат.
Захленуть. ну. сов. Запить, захлебнуть. Зъхл'ан'й
ваддй.
Нада ч'ййьм зъхл'ануц'.
Лит. Падл'эй-ка
мълачка
зъхл'анут'.
Зъхлан'й
супчыкъм.
Кваскдм
зъхл'ан'й.
Л а т . Чайкдм
аб'эт
захл'анут'
нада. так ддбра
пдсл'и
аб'эду
чашку-дв'э
чайку
св'эр'ху вып'ит'. Эст.
Захленуться. нусь (нуся), сов. 1 . Захлебнуться, поперх­
нуться. П'ил, п'ил, аж зъхл'анулс'а.
Лит. Наша Ируха
п'йла.
п'ила съмагдну
и зъхланулъс'.
Лат. Н'и зъхл'ан'йс'а.
п'эй
път'ихдн'ичку.
Эст. 2. Утонуть, утопиться. Ион ч'уц
н'ь
зъхл'анулс'а,
купафшы.
Ц'ипл'днък
вл'эс в в'адрд и зъхл'а­
нулс'а. Лит. Иванъвны
муш зъхл'анулс'а
в дз'ьр'и. Лат. Ион
зимой
ввал йлс'а
в прдрцп',
т'ушку, и зъхл'анулс'а,
утоп.
Эст.
Захлопотйться, очу'сь (очуся). сов. Начать хлопотать. И а во
как забрал'и
в м'ил'йцыйу.
тък сразу фс'и
зъхлъпац'йл'ис'.
Лит. Крупу как забрал'и в м'ил'йцыйу.
бабы
зъхлъпат'йл'ис'.
Лат.
Захлюпаться, паюсь (паюся). сов. Испачкаться, обрыз­
гаться грязью. Гдз'э ты так в'эс' захл'упълс'а'?
Лит. С'астр'йца.
Сав'иха, гд'э ш ты так захл'упълъс'?
Лат. Хл'упъла
пи гр'аз'и,
вот и захл'упълъс'
фс'а з гълавы да п'ат. Эст.
Заходить, дит ( д я ) , несов. к Зайти Гроза захдд'ит. Лит.
Заходиться, дится. несов. к Зайтись. Рук'и захдд'уцца
ф халдднъй вады. Лит. Жмыхат' н'ь магу, рук'и захдд'уцца.
Лат.
Захудйться. дится. сов. Затошнить. Мн'э зъхудз'йлъс'
ат
этъй кашы. Лит. Пайэла рыбы н'ьсал'днъй,
зъхуд'йлъс'
мн'э.
Лат. Мн'э как зъхуд'йцца,
так пр'ин'имайу
капл'и.
дбхтъръм
прап'йсаны.
Эст.
Зачать, чну, сов.. Зачинать, наю. несов. Начать. Картошку
тджа ужэ зач'йл'и
капац'.
Пълуч'йл'и
пл'ац
и
п'ьр'авдз'им
мъц'ьр'йал,
скдра будз'ьм
зъч'инац'
стрдйиц'. Лит. Ужэ зачйл'и палдт'. Ужэ и кас'йт' зъчынайут. зачал'и
кас'йт'. Лат.
А йана как зачн'д бран'йцца.
так и н'и канчаит да в'эчыра.
Эст.
Зашаркотать, очу, сов. Зашуршать, завозиться. Мышка пат
шафъй зъшъркатйла. Лит. Спат' н'ал'з'а, мь'гшы шаркбчут, ужэ
зъшъркатал'и.
Лат.
Заш к варить, рю. сов. Помаслить салом со шкварками.
Зашквйр'иц',
суп. Лит. Зашквйр'
кашу шкваркам, вот и будут
фс'и йэс'т'. Эст.
Зашкбдить. дит ( д я ) , сов. 1. Повредить. Старъйа
м'аса
йаму зашкддз'ила.
Вып'ьй йэта л'акарства. йанд н'ь
зашкддз'а.
Лит. 2. Начать шалить, баловаться. Зашкдд'ил'и
фчарас' р'аб'ата на урдк'и, аны шкдды изв'эсныйи.
учыт'ьл'ка йих и при­
гнала дамдй. Эст.
Зашнурйть. рю, сов. Зашнуровать. Н'ь магу зъшнур'йц'
бац'йнк'и. Лит. Зъшнур'й
ты бат'йнк'и. н'ь магу пр'игнуцца.
Лат.
Тап'эр' йон уж и съпаг'й зъшнур'йт' мбг'ит. сам бал'шбй.
Эст.
(Заборсать).
г
Заядлый, ая. Злой, жестокий. Зайадлый
стар'йк,
гатдф
. 'йис'ц'
фс'их. Лит. Бывайут
так'ййь зайадлыйь,
чълав'эка
пагуб'ат чыста зр'а. Л а т . Зайадлъйа
баба т'аб'э
папафшы.
Эст.
З&яц, зайца, .и. Верхняя часть хомута, соединяющая
клешни. Зййьц с'в'эр'ху
с'в'азывъйьт
абдйи кл'эш'ч'и
разъм.
Лит. Зййьц у хъмута. Зайьц пъламалс'а,
нада пъчын'йт'. Л а т .
Званье, я, ср. Имя, название. Скижы мн'э, как твайб зван'йэ. Такб зван'йэ в йих чуд'энъйа.
Эст.
Звено, а. ср. Стекло в окне. В этъм акн'э фтарбйа
з'в'анд
выб'ил'и.
Лит. Пака мыла, паб'йла
з'в'анд,
нада
фставл'ат'.
Лат. Фс'и зв'эн'йа
нада
в дкнъх
ндвыйи
фстав'ит',
рама
тап'эр' пабдл'шы.
Эст.
Звоночки, ов, мн. Цветы, колокольчики. Ф пдл'и
звандчк'и
растут, нарв'й
звандчкъф.
Звандчк'и
нарвала,
пастав'ила
в банъчку. Лат. Эст.
Звоны. 6в. мн. Колокола. В нашъй мал'эннъй
ран'шъ
был'и
званы, а тап'эр' в р'эйку
звдн'ут. Лит. Званы
пъс'н'имал'и.
Бывала, как зазвдн'ут ф тыйи званы, тдл'ка зъслушэн'ийь.
Лат.
Звягать. гаю. несов. 1 . Клянчить. П'ьр'астан'
з'в'агъц',
фс'ь
аднб н'ич'авд н'ь палуч'иш.
Лит. З'в'агъит;
дай на вдтку. Иа
гъвар'у, н'а з'в'агъй,
н'а д'ам на вдтку. Калдун'йа
з'в'агъйьт.
З'в'агъла
йа, з'в'агъла,
штоп дал'и п'ит'. Лат. Зв'агъла,
зв'агъла
и вызв'ьгала
д'эн'ьк. Эст. 2. Надоедливо лаять. Фс'у ноч' сабак'и з'в'агъл'и.
Лит. Сабака з'в'агъла.
Лат. Эст.
Звяглйвый. ая, ое. Надоедливый.
Зв'агл'йвъйа
баба.
Нъдайэла
баба, з'в'агъит
в'эс' д'эн', во з'в'агл'йвъйа.
Лат.
Гдлъс,
пъгавдрка
в йих така зв'агл'йвайа,
как
зв'агъйут
штдй-та. Эст.
Згамзйть, мжу, сов. Испортить, сделать небрежно, неакку­
ратно. Ап'ат' ты згамз'йл
в'эшу. Эст.
Зграбно, нареч. Красиво. В йавд фс'агда
зграбна
пълуч'айыща.
Лит
Зграбный, ая. Красивый. Ион сафс'дм
зграбный
мал'ьц,
а такуйу н'ькрас'йвуйу
бабу выбръл. Лит. Иана
н'азграбнъйа,
а мал'ьц харбшый, зграбный.
Лат.
Здатный, ая. 1. Годный. Иа ш в рабдту никуда
н'а здатна.
Лит. 2. Способный. Мал'ьц
здатный, нигдз'э
н'ь
пръпадз'д.
Лит
Здоровёцкий, ая, ое. Большой, крупный. Вд
здърав'эцкъйа
баба пашла. Л'ажыт ф канавушк'и
здърав'эцкый
такдй и мы-
чыт, кък буг'йла. Лат. Здърав'эцкъй
р'аб'днъчык
нърад'йлс'а,
в'эс' в ацца. Эст.
Здорбвкаться, каюсь (каюся). несов. Здороваться. Ианы
фстр'ач'айуцца,
здарбфкъйуцца,
как старыйь знакбмыйь.
Лит.
Патчърка са мной н'ь здарбфкъйьцца.
Л а т . Ну.
здарбфкъйс'а
с т'бт'ьй, раз'и ты н'и знаиш хърашд здарбфкъцца?
Эст.
Здымать. маю. несов., Здынуть. ну, сов. Поднимать. Сухд
с'эна нада грабл'ам
здымат' нъв'ьр'дх.
Мн'э н'ичдва
здымат'
н'и пазвдл'ина,
здын'ьш. сразу нутрд бал'й. Эст.
Зев. а, м. Промежуток между двумя рядами ниток основы,
где проходит челнок. З'эф мал'ьн'кый,
йэтът ч'алднт>к н'ь пайдз'дт. Лит. Бал'шдй чалднък н'ь прайд'дт в з'эф. как тднкъйа
пр'ажа. Лат.
Зелёбка. и, ж. Зеленая, незрелая ягода. Иагът йаш'ч'д
н'э
была, тък фс'и з'ал'дпк'и
с'йэл'и. Лит. Н'а нада йашчд
йагъды
ирват', йашчд тдл'ка з'ал'дпк'и.
Лат.
Зёлки, ов, мн. Хвощ. Нъ гары трава н'ь рас'ц'д,
адны
з'длк'и и тыйь кардвы йис'ц' н'а хдч'ут. Лит.
Зеленковатый. ая, ое. Зеленоватый. З'ьл'ьнкаватый
ц'в'эт.
Лит. Кдфта в'аз7>нъйа з'ьл'ьнкаватъйа.
Плат'йь майд
з'ьл'ьнкаватъйь. Лат. З'ьл'ьнкаватый
ф т'аба глазы. как ф кбшк'и. Эст.
Землянйца, ы. ж. Земляника. Самый/, ранн'ийь
йагъды
в нас з'ьмл'ан'йцы.
Лит. Пашл'й бабы з'ьмл'ан'йцы
съб'ират'.
З'ьмл'ан'йцы
пъфкус'н'эй.
кък чарн'йцы.
Лат. 3
з'им'л'ан'йцы
сама хардша. душыста вар'эн'н'а.
З'имл'ан'йцу
брат'
л'дкка.
н'и пъ балдту брад'йт'. Эст.
Землянки, нок, .мн. Часть сохи. Път калддъй
з'амл'анк'и.
Лат.
Зснь, и, ж. Земля. Плат'йь рдвна з'эн'и. Пастаф кукшын на
з'эн'. Как брдс'ил йану аб з'эн'. Лат. На з'эн' упйф'шы в вас
д'анъчка.
Да з'эн'и пъклан'йлс'а
аццу и уб'бк. Иа
здынула
з з'эн'и м'ашдк с'аб'э на пл'эчы и пашла. Эст.
Зерёнышко. а. ср. Зернышко. Матка, з'арна н'ь б'ар'й, н'и
з'ар'днышка.
Лат.
Зёркило, уменыи.
зёркильце. а, ср. Зеркало.
Раз'б'йла
з'эр'к'ила.
Фс'о вр'эм'а
п'ьр'ад
з'эр'к'илъм
с'идз'йт.
Мал'ьнкъйа з'эр'к'ил'ца.
Лит. В зан'н'ьй
гдрн'ицы
з'эр'к'ила
бал'шб
стай, дв'э крават'и. кушэтка. Эст.
Зерняты, зернят, .мн. собират. Зерно. Нъмълац'йл'и
два
зас'эка
з'ар'н'ат.
Лит. Сып там з'арн'йт
куръм.
Насыпъл'и
в лукнд з'арн'йт. Лат.
Зимарь, я, м. Поросенок, оставляемый на зимнее время.
Къръмн'икдф кбр'м'ут хл'эбъм, а з'имар'эй — навбзъм кдн'с'к'им. З'имар' — катбръва н'а р'эжут з'имбй, а кбр'м'ут. Лит.
Астав'ил'и двух з'имар'эй на з'иму, пушчйй растут. Вбс'ьн'йу
купл'айут пърас'днка, нада з'йму карм'йт', йэта ужэ з'имар'й
шчытайуцца Как давн'эй д'аржал'и з'имар'бф: мук'й йаму
п'астку дадут, йадут. Лат.
Зймка. и. ж. Озимые хлеба. То л'этка, а йэта — з'ймка.
В нас давн'эй и пъс'ичйс гъвар'йт з'ймкй. Лат.
Зимбвый. ая. ое. 1 . Зимний. З'имдвъйа шапка. З'имдвъйа
пал'тд. Лит. Нанв'ар' з'имдвый м'эс'ьц, а март ужэ в'ьснавдй. Лат. 2. Озимый. З'имдвъйа пшан'йца. З'имдвыйь пас'эвы. Лит.
Зимогбр. а. м. Ходящий в заработки. З'имагдры капайут
канйвы. Лит. Што ш ты как з'имагдр хат'эл в з'иму астйцца?
Так гъвар'йл'и давн'эй, как в заръбътк'и йэз'д'ил'и.
З'имагдр
гъвар'йл'и и бурлак. Лат.
Зимогбрничать. чаю, несов. Ходить в заработки. З'има­
гдры . .. хддз'ут и з'имагдр'н'ич'ьйут пъ фс'аму с'в'эту. Лит.
Знатьба, ы, ж. Золотуха. Йэта такй бал'эс'т', гълава врбд'и
как в нарывъх. Д'эт'и фс'о ббл'и знйд'бъй бал'эйу. Эст.
Зной, ю, м. Жар в бане. Паддац' зндйу. Фс'и памыл'ис', и
йаш'ч'д зндйу асталъс'. Лит. Пл'дхнут' ваддй на кам'ьнку, и
пайд'д пар, то гъвар'йл'и зной. Ну, бабы, паддайт'ь-тка зндйу,
штоп гър'ачэй папар'ицца. Лат. В байн'и зндйу мала, какй
йэта бййн'а б'из зндйу? Эст.
Зуб, а. м.: О З у б ы м ы т ь — лясы точить. Хвац'ит зубы
мыц', ступай нъ работу. Лит.
Зубёшки, шек, мн. Зубки. Кагда зуб'дшк'и растут (у детей),
фс'агда вдл'нъс'ц бывайьт. Лит. Ужэ прър'азайуцца зуб'дшк'и,
фс'о кр'ичыт. стан'дт. Лат.
Зубцы, бв. мн. Часть прялки, состоящая из двух кривых
деревянных планочек с проволочными крючками для регули­
рования намотки пряжи на шпулю. Нитка пъ зупцам идз'д.
Лит.
Зыбка, и. ж. Колыбель, люлька. Зыбацца в зыпк'и. Зыпку
йаш'ч'д нъзывайут и л'ул'ка, и кач'алка. Лит. Зыпка из д'эр'ьва д'элъйьцца. Катдрый сум'эл скам'эйку д'элът', то и зыпку
сраббтъйьт. Лат. В зыпк'и р'аб'йт качйл'и, к пъталку падв'эшывал'и их. Эст.
Зыбать, баю, несов. Качать, раскачивать. Зыбац' р'аб'днка.
Излечать
111
Лит. Нагой зыбайьт зыпку. Зыбът' нада д'ат'днка. Лат. Пайзыбай л'ул'ку, р'аб'днък штдй-тъ б'ьспакдйнъй стал. Эст.
Зыбаться. баюсь (баюся), несов. Качаться, раскачиваться,
колебаться. Дз'эц'и в зыпк'и зыбайуцца. Лит. Пашл'й в зыпку
и зыбайуцца вдл'н'ицы. Лат. А з'амл'а пъда .иной так и зы­
баицца. Л'он нынчэ такой тонкъй, аш зыбаицца. Яа шла, а
л'от пъда мной так и зыбалс'а, страс'т'. Р'аб'днък л'уб'и зыбацца. Эст.
Зыбко, нареч. Неустойчиво. Тут идут фс'и, а тдл'к'и аста­
рджна, зыпка тут, л'от зыбаицца. Эст.
Зюлки , лок, мн. 1. Спорынья. З'улк'и ва ржы растут, так'ййь бал'шыйь ч'брныйь з'дрны, йих и нъ л'акйрства съб'ирайут. Лит. 2. Общее название лечебных трав. Баба з з'улкъм
стаййт нъ базар'ь: йэта фс'ак'ийь травы, што пръдайут вм'эста
л'акарства. Тут в нас аднй жыв'дт. тджа з'улк'и нъ базар'ь
пръдайдт. Лит.
Зюлки . лок, мн. Зерновые отходы. Пшин'йца в этъм гаду
плахайа, пълав'йна в з'улк'и идз'д. З'улкъм кан'эй кдрм'ут.
Лит.
1
2
И
Ижно, част. То же. что Ажио. Вас'ка алкъгал'йст, йжна
пъв'арнулся на пйанку. Лат. Йжна с'эрца истънав'йлъс', спужалъс' гарас. Иа йавд пандрйв'ила. йжна забыт' н'а магу. Эст.
Изба, ы, ж. Комната. Закрдй дз'в'эр. н'ь пускйй дым ф
туйу избу. Тайа изба йаш'ч'д н'ь атлажъна, тък тут и с'п'им,
и йадз'йм, и фс'о дз'элъйьм. Лит. Закрдй туйу избу, пушчай
с'п'ит д'ат'днък. Вын'ьс'и ф туйу избу гаршдк. Лат. В нас
кдмнът н'эту, а избы: кухн'а. зан'н'ьйа изба, спал'на. Пахала
ты избу с'авдн'н'и? Эст.
Изгорбда. ы, ж. То же, что Азгорбда. Изгардда — йэта
такдй граманный забор. Эст.
Издбй. я. м. Удой. Скдра кардфка н'и дйст'ит мълачка,
изддй кднчыцца. Эст.
Изёбка. и, ж. То же, что Изббка. Майа из'дпка тджын в
войну разрушына быфшы. В из'дпк'и жыт' ишшд вал'н'эй
была, сам хаз'йин, н'иктд н'и камандуйит. Эст.
Излечать, чаю. несов. Вылечивать, излечивать. Ион изл'ач'йл двух л'иц'ьнантъф, йих муч'ила йэта падуч'ьйа бал'эз'н'а.
Никакой ддхтър' н'а мок выл'ьч'иц' ат радз'ймца, а йон фс'их
изл'ач'ал разным травам. Лит. Изл'ачййут л'и тап'эр' таку
плаху бал'эс'т' — н'а знайу. Эст.
Измятина, ы. ж. Пахта. Нзм'ат'ина стайт папдрт'ифшы.
нада изм'ат'ины сабрат'. Масла зб'ивал'и. изм'ат'ину съб'ирал'и. Лат. Нзм'ат'ина астайдцца. как масла пр'игътавл'айут,
поел'и масла така изм'ат'ина бываит. Эст.
Изббка. уменьш.-ласкат. изббочка. и, ж. Избушка. В канцэ
дз'ар'эвн'и стайала мал'ьн'къйа издпка. Лит. С п'ьруна зъгар'элъс майа издпка пых-пых. Труф'йна ф свайу издпку пашла,
в издбъчку свайу. Лат. ( И з ё б к а ) .
Изруб, а. м. Колодезный сруб. Н'а стаф в'адрд нъ изруп.
Лит. Изруп ф калдццы, а в нас бдл'и абруп гъвар'а. Эст.
(Иструб).
Изьян, у. м. Убыток, вред. Кардвы з'д'элъл'и из'йану на сто
рубл'дф. Пърас'днък пашдл в агардт, из'йану над'элъйьт. Лат.
Нз'йан йим бал'шбй был, фс'о пъгар'эла, а скот в ахл'аву паг'йп. Эст.
Илгать, нлгу, несов. Лгать. Гдз'э ш ты нъуч'йлс'а илгац?
Дъ илг'дт йон таб'э, н'ич'авд в йавд н'эт. Лит. Сафка л'уб'ит
илгат', йон вдл'н'ица. Лат. Раз'и рад'йт'ьл'и т'аб'а учыл'и
илгат', илг'дт самый пасл'эн'н'ий,
прапашшъй ч'ьлав'эк на
св'эт'и. Эст.
Илгун, а, м. Лгун. Н'а в'эр' ты йэтъму илгуну. Лит. Наш
мал'ьц илгун. Дз'эркъл'с'к'ийь
илгуны, врут. Лат. Аны илгуны
азв'эсныи, фс'и йих знайут за илгундф. Эст.
Ильма, ы ( ы ) , ж. Ильм. Мы адб'эгл'и в'орст тр'йццъц', а
там л'эс л'йс'ц'в'ьнный — бук. йл'ма. Ил'ма хардшъйа дз'эр'ьва, с йавд кал'дсы дз'элъйут. Лит.
Ильнйще, а, ср. Поле, с которого убран лен. Кардф пас'л'й
нъ ил'н'йш'ч'ь. Лит. Гд'э л'он выт'ьгъйут, астайдцца трава, то
здвут ил'н'йшчъ. Нъ ил'н'йшчъ скот пас'л'й. Лат.
Именйншик, а, м. Именинник. В йэтъм м'ьс'ацу в м'ан'а
тр'и им'ан'йн'шшыка. Эст.
Инакче. нареч. Иначе. Сафс'дм тап'эр' инакч'ь стйла, как
была ран'шъ. Лит.
Индык, а, м. Индюк. Тогда мы тджа индыкдф дз'аржал'и.
Лит. Индык пашдл. Ай с'авдн'н'и индыкдф мндга пръдавал'и.
Лат.
Инший. ая. ее. Иной, некоторый. А иншыи избу хйтъй завут. Иншъй рас пръзабуд'ише'а. и бытта н'ичдва н'и бал'й.Эст.
Ирвать', ву, несов. 1 . Рвать. На хр'апу ирвут и л'ьб'аду, и
л'исты з буракбф, с капусты. Лнт. Мы с маку ирвал'и лйс'т'йа
и с патсблнухъф. Лат. Ирват' цв'аты н'и см'эй, пус' йаны красуйуцца пъд'акндм. Эст. 2. Взрывать. Мы камни ирвал'и нъ
свайбй кал'бн'ийи. Лит. Камн'и ирвал'и. как ирванул'и, тък
аннбму и глазы и зубы выб'ил'и. Лат. Камн'и в нас рвут д'инам'йтъм. Эст.
Ирвать , вёт, несов. Рвать (о рвоте). М'ан'а ирв'бт полный
д'эн'. Эст.
Ирваться. вётся. несов. Рваться. Н'йтк'и н'акр'эпк'ийь,
ирвуцца.Лит. В'ар'бфка старъйа, ир'в'дцца. б'ал'йб пав'эс'ил'и
и парвалъс'. Лат. Така мат'эр'йа скора ирв'дцца, н'и прандс'ши и года. Эст.
Ирвбта, ы, ж. Рвота. В йавб была ирвбта. Лит. Кажыный
д'эн' ирвбта в йавб, скар'эй бы см'ар'бтушка пр'ишла. Лат.
Как пайэст жырнъва — зъфс'агдй ирвбта. Эст.
Иржавёть. веет (вея), веет (вея), несов. Ржаветь. Жал'эза
иржав'ьйьт. Лит. Жал'эза на крышы иржйв'ьйьт. Т'ал'эга иржав'ьйьт. Лат. Тап'эр' так'й нджык'и и в'йлк'и йэ. што н'и
иржав'эйут. Эст.
Иржавчина. ы, ж. Ржавчина. На йэтых в'йлкъх иржафч'ины н'ь бывайьт. Лит. Нош жал'эзный л'ажйл нъ пл'иты, и
иржафчына нъ нажу. Лат. Ман'эрка иржафчынъй пакрыфшы,
н'ал'з'й мълакб нас'йт', нада ндву купл'ат'. Эст.
Иржавчиный, ая, ое. Покрытый ржавчиной, ржавый. Иржафч'иныйь в'йлк'и. Лит.
Иржать, жёт. несов. Ржать. Кдн'и иржут. Лит. Жър'апцы
выкърмл'иныйь. так иржут. Мал'цы стаййт кълъ азгарбды,
иржут, как жър'апцы. Лат. Пдлна вам иржат', луд'и ббНу
мдл'ьцца. Эст.
Иржйца. ы. ж. Ржица. Пас'э'йьл кусдч'ьк иржыцы. Лит.
Ах. какайа иржыца выръсла, а там хардшъйа рош. Лат.
Йскорья, и, ж., мн. ьи ( ь я ) . Искра. Адна йскър'йа зъл'ац'йт, и фс'о згар'йт. Крйсныйь йскър'йи пасыпъл'ис'. Лит.
Ф п'эчк'и л'ат'ат йскър'йа. С лучыны пъл'ат'эла искра, вд-вд
пасыпъл'ис' йскър'йа. Лат. Йскър'йа л'ат'а с трубы, пажару
н'и над'элъл'и п. Эст.
Исподка . уменьш.-ласкат. исподочка, и, ж. Блюдце, блю­
дечко. Испдтк'и пр'игатдв'ил'и ч'ай п'иц'. Пр'ин'асла испддъч'к'и с ф'ил'ижанкъм. Лнт.
Исподка . и, ж. Рукавица, надеваемая под другую рука2
1
2
вицу. Испбтк'и нъд'авал'и и шуб'анк'и, кагда мъразы. Д'анк'и
и испдтк'и здвут. Лат.
Испужаться, жаюсь (жаюся), сов. Испугаться. Иа йавд
сафс'дм н'ь испужй.гъс'. Лит. Н'и валка, н'и собаки н'ь испужйлс'а. С'в'эта ссбак'и испужйлъс'. Лат. Кажыннъй рас испужайус'. как ув'йжу йавб на парбг'и — страшной этъкъй. Эст
Йструб. а. м. То же, что Изруб. Изруп ай иструп — йэта
фс'о аднд. Лит. Иструп ф калбццы. В'адрд мджна пастав'ит'
на иструп. Лат.
К
Кавалок. лка, я . Кусок. Кавалък хл'эба. Кавйлък даек'и.
Лит. Атр'эзъл'и даску. кавалък асталс'а. Лат. Кавалък хл'эба.
крамушычку, сйэла и ббл'и н'ичбва н'ихдцца. Эст.
Кадрёль, Кадриль, и. ж. Кадриль. Кадр'ил' пад музыку
тънцавал'и. а круц'эл' — так, дз'афч'аты с'п'авайут и идут
кругдм. Лнт. В нас фс'и, быва, л'уб'йл'и кадр'эл' ръстанцдвывът'. Эст.
Кажний, яя, ее. Кажный. ая, ое. Каждый. Кйжн'ий дз'эн'
к йаму ктд-та пр'ихадз'йл. Пырн'ак н'а ф кажн'им м'эс'ц'ь
рас'ц'дт. Лнт. Кажный сабака лайьт. Кажный мал'ьц гл'ад'йт
на д'эфку. Лат. Кажнъйа кап'эйка шчот л'уб'ит. Ф кажнъм
д'эл'и старин н'а ф т'аб'а ддлжна быт'. Эст.
Казавайка, Казавёйка, и, ж. Особый вид верхней женской
одежды. Над'эн' къзав'эйку, тапл'эй буд'и. Къзавайк'и бдл'и
пълупдл'ты так'й. Эст.
Калдыхнуться, нусь (нуся), сов. Упасть, споткнувшись.
Ион идз'д, идз'д, дъ как кълдыхн'бцца. Ион как кълдыхнулс'а,
мн'э аш с'эрца ф п'атк'и. Лит.
Калзыхать, хаю, несов. Прихрамывать. Храмдй идз'дт и
кълзыхййьт. Ион ч'уч'-ч'уц' кълзыхййа. Скар'эй кълзыхай, так
ты и да в'эч'ьра н'ь дайдз'дш. Лнт. Нагу зъкалдла, ид'дт и
кълзыхййьт. Чытый н'ьчавд, а как пйаный, ид'дт и кълзыхайьт.
Лат. Иана ишшд, бывала, кълзыхала па избы, а тап'эр'а
л'ижьп кой гот н'идв'ижэнна. Эст.
Каливка, Калика, и. ж. Брюква. Бурак'й давнд выц'ьгъл'и,
кйл'ика йаш'ч'д нъ агарддз'и. Лит. Ужэ кал'ифку и баркан
пъсад'йл'и. Р'аб'аты л'уб'ут кал'ифку. Выт'ьн' там кйл'ику.
Ужэ паейжъна кйл'ика. Лат. Кйл'ику в нас н'и так мндга
сажййу, фс'о бдл'и лук, баркан. Кал'ифку мы н'и ейд'им,
бдл'шы лук. Эст. • Б е л а я к а л и к а — кормовая брюква.
Б'элъй кйл'икъй скац'йну кдрм'ут. Лит. Б'элъйу кйл'ику
скат'йны дайут. Лат. Б'элъйа кйл'ика скат'йннъйа. Эст.
• Ж е л т а я к а л и к а — столовая брюква. Ждлтъйа кйл'ика
слаткъйа, йану йадут. Лит.
Калиннюк, Калинюг. а ( а ) , м. Заросли калины, калинник.
Зъ р'акдй къл'инн'ук был. Йаны ф къл'инн'уку пр'атъл'ис'.
Лит. Ф кал'ин'н'уг'и был'и, да тдл'к'и н'ичдва там н'эту, фс'о
абабръна. Эст.
Калинина, ы. ж. Одна брюква. Выт'ьн'ьш кал'ичыну, н'ь
пр'ин'аст'й. Лат.
Калош, а. м. Калоша, галоша. Адз'йн калдш прапал
гдз'э-та. Абуй старыйь калдшы. Лит. Правый калдш парвалс'а.
нада калдшы купит'. Лат. Анндви калдша так и н'и найт'йт'.
Эст.
Каляный, ая, ое. Грубый, жесткий. Кал'аный мъц'ьр'ййл.
Кал'йнъйа шкура. Кал'аныйь гъл'ан'йш'ч'и. Лит. Плат кал'йный. Съпаг'й гараст кал'аныйь, засдхл'и. Рубашка кал'йнъйа
нъ пл'ачах. Д'ан'йцы кал'аныйь. Лат. Кал'анъйи гарас йупк'и,
плат'йи так труббй и стайй. Эст.
Камаш, а. м. Ботинок. Прйвый камаш парвйлс'а. Нбвыйь
камйшы. Лит. Давн'эй
камйшы нас'йл'и.
Мн'э
зъказйл
пйпка камйшы з длинным гъл'ан'йшчъм. В нас Паз'н'ак
хърашд шыл камйшы. Л'эвый камаш кал'аный. Лат. Мусск'ййи
и жэнск'ийи камйшы был'и, съ снуркйм. Эст.
Канапка. и, ж. Вид дивана. Гас'ц'эй пълажыл'и нъ кравйц', а самы нъ канйпку л'агл'й. Канапка бывайьт м'йккъйа,
нъ спрунжынъх. а йэс'ц' и дз'ьр'ав'аннъйа. Лит. Къла ст'аны
канапка стаййла. Л'йг'ьт нъ канапку, л'ажыт, раббтът' н'а
хдчът. Лат.
Канчик. а, м. Нагайка, плеть. В'ис'йт кан'ч'ик нъ кр'уч'ку,
дудз'а жднк'и и дз'йач'ку. Лит. Цыгйн прайэд'ьт кйнчыкъм,
тък н'ьхат'а лдшът' пъб'иг'йт. Лат.
Капа. ы. ж. Покрывало для постели. Капъй кравац нъкрывййут. Лит. Капу ткут и купл'ййут. Нада ш кравйт' убрйт'
кйпъм. Лат.
Капёж, а, м. Капель. Нд'й пастйф в'адрд път кап'дш,
с крыжы дажжывдй вад'йцы нът'ак'д. Эст.
Каплюк. а. м. Крючок для застегивания одежды. Капл'ук
пъц'ар'ал, тък хоц пугъфкъй зъшп'ил'й. Капл'ук ат штандф.
Лит. На вйтн'уйц ад'джу капл'ук нъшывйл'и, и на шубу, и нъ
штаны. Лат.
Капот, а. и., Капота, ы, ж. Простая теплая верхняя одежда,
полупальто. С'авбдн'ь хблъдна, адз'эн' шубу ай капоту. Лнт.
Была така ад'дшка, капдтъм звал'и. а кака йана. н'а пдм'ну
ббл'и. Эст.
Каптур, а. .и. То же, что Груба I. Мы ръзабрал'и групку,
каптур п'эч'к'и, и ч'ьр'ьз в'ар'бх, ч'ьр'ас крышу уд рал'и с ха­
лупы. Лнт. У п'эчк'и нъв'ар'ху каптур. Д'анк'и нъ къптуру.
Лат.
Капуста, ы, ж. Щи. Нъ аб'эт сагр'эла фч'арашн'уйу ка­
пусту. Лнт. Нъвар'йла капусту, а р'аб'аты н'а нравл'ут, дай
им штд-л'иба пъмадн'эйшъва.
Давн'эй
йэл'и капусту и
круп'эн'у, т'ап'эр' нардт мднный стал. Лат.
Капшук, а, м. Мешочек. В йавд дз'эн'ьк пдлный капшук.
Лит. Давай мн'э капшук, табаку ваз'му. Пъл'ак'й гъвар'ат
капшук, табак лажыл'и, а в нас кур'йт' гр'эх, в нас н'ь кур'йл'и. Лат.
Карась, я, м. Оковка деревянной оси, подосина, подоска.
Кърас'й бывайут в дз'ьр'ав'анных ц'ал'эгъх. Лит.
Карафашка, и, ж. Линейка, повозка. Во кърафашка стайж.
Кърафашка йэта паддб'ийь
л'ин'эйк'и,
пабдл'шъ.
Давн'эй
был'и кърафашк'и, т'ап'эр' н'эт, и търантасъф н'эт. бдл'шъ
т'ал'эг'и, а кърафашк'и давн'эй был'и. Лат.
Кардбн. а ( у ) , м. Картон. Дз'эц'и самы карты дз'элъйут
с карддну. Лит. Там карддн нъ стал'э. Лат. Карддну хардшъва
н'эту в м'ан'а. ст'эны н'эчым аб'йт'. Эст.
Кардбновый, ая, ое. Картонный. Кардднъвъйа кардпка
Кардбнъвыйь къблук'й. Лит. Туфл'и ф кардбнъвъй карбпк'и
л'ажат. Лат. Кардднъвъйа кардпка. Эст.
Карк, а, м., прост. Затылок. Как дам ф карк. Гл'адз'й. штоп
ф карк н'ь пълуч'йла. Лит. Пйаный ишдл, йаму ф карк нъдавал'и, нъдавал'и, брык и гатдф. Лат. (Каршёнь. Кыршевина)
Картофляник, а ( у ) , м. 1 . То же, что Бульон шпик и Гульбишник. Нъп'аклй къртафл'ан'икъф. Къртафл'ан'ик'и с капустъй. Лит. На праз'н'ик къртафл'ан'икъф нъп'акла. Салъм
намазъла къртафл'ан'икъф. накушъл'ис'. Лат. П'акл'й в нас
и къртафл'ан'ик'и, аны фкуснъйи. Эст. 2. Картофельная ботва.
Нар'эзъла кардвъм къртафл'ан'ику. Лит. Нада къртафл'ан'ику
нажат' дл'ь кардф. Лат. (Мятйна).
Картофляный. ая. ое. То же. что Бульбишный, Гульбишный
Къртафл'аный суп. Къртафл'анъйа каша. Къртафл'аныйь
бл'ины. Лит. На н'а нрав'лу бл'ины къртафл'аныйь. Супчык
къртафл'йный свар'йл'и, н'а жрут р'аб'аты. Лат. Къртафл'ануйу кашу д'эт'и л'уб'ут с мълакдм. Эст.
Картунник. а, м. Сарафан. Картун'н'ик'и ран'шъ нас'йл'и.
а тап'эр' тбл'ка шйут м'бртвым. нъдз'айут. шырбкый такой.
Лит. Картун'н'ик дл'йнный, ровна з'эн'и, б'ьз рукавбф. Кар­
тунник шыл'и ис с'йцца, шблка. Картун'н'ик'и нас'йл'и в мал'эннуйу и малбдыйь и старыйь. Лат. (Штбфник).
Картунный. ая, ое. Ситцевый. Нйда картуннъйь плйт'йь
паглад'ит'. Мн'э н'а жйрка: плйт'йь картуннъйь. Картун'н'ик'и
рйзныйь был'и: шдлкъвыйь, картунныйь. Лат.
Каршёнь. я. .«I. прост. То же, что Карк. Палуч'иш ф кар­
шэн'. тък зъмалч'йш. Лит. Как дам ф каршэн'. Нъсурычыл
Ф каршэн'. Лат. (Кыршевина).
Каршёть. шёю. несов. Жить кое-как. перебиваться. Пакул
муш был жыф, йашчд мджна была каршэт'. Н'ь пайду зъ плахдва, буду так каршэт'. Лат. Каршэт' каму ш хдцца, п'ир'жыват' да дасадывът'. Эст.
Карячки. карячек. мн. Карачки, четвереньки. С'ис*з'ыг нъ
кар'йч'къх. Нъ кар'йч'къх пдлзъйьт. Сагн'йс'. с'ац нъ кар'йч'к'и. Лит. Д'афчднка ид'дт нъ кар'ачкъх. Лат. Нъ кар'ачкъх кажнъй д'эн' дамдй пр'ихдд'и, п'йан'ица. Эст.
Касаться, саюсь (саюся), несов. Вмешиваться. Как, твайй
мймка касайьцца, што нъд'ават', майа н'ь касайьцца, кавд
хош, то и нъд'авай. Калдун'йа дъ фс'авд касайьцца. Лат. Ни
касййс'а н'и ф свайд д'эла, н'а суй свой нос. Эст.
Каталажка, и, ж. Тюрьма, арестантская. Забрали майдва
мужа ф къталашку. Лит. Нагнал'и ф къталашку. Лат. Напал
йон ф къталашку за свайд хардша пъв'ад'эн'йа. Ф къталашк'и
раз'и худа, на каз'дннъх хл'абах. Эст.
Каталка, и, ж. 1. Деревянный валик для раскатывания
теста. Катйлкъй лапшу катайут. Лит. 2. Скалка. Б'ал'йб катйлкъй катали. Ид'йт'ь зъ катйлкъй. пр'икатайт'ь б'ал'йб. Лат.
Эст.
Кафля. и. ж. Кафель, изразец. Там нъ цаг'эл'н'и и кйфл'у
дз'элъйут. Лит. Каму была вазмджнъс'т', д'элъл'и п'эч с кйфл'и. Лат.
Кафляный, ая, ое. Кафельный, изразцовый. Кафл'ьнъйа
"эч'ка. Лит. В нйшъва д'ад'и была кафл'ьнъйа п'эчка. Лат.
Качалка, и, ж. Колыбель, люлька. Дз'ац'эй ф кач'алкъх
кач'ййут. ф туйу войну йон йаш'ч'д ф кач'алк'и был. Лит.
Кашарка. и, ж. Сторожевая будка у железной дороги.
Бан'дз'йт спр'атълс'а ф кашарк'и кълъ дардг'и, гдз'э жыв'д
стдръш. Лит. Дайэхъл'и дъ кашарк'и, и сн'эк пашдл. Лат.
Каштаный. ая. Каштановый. Нъ каштанъм кан'ц пайэхъл.
Лит.
Квадра. ы. ж. 1 . Вторая фаза луны. Пдс'л'ь
мълъдз'ика
бывайа квадра. Лит. 2. Фаза луны вообще. Фс'авд чатыр'ь
квадры. Мълад'йк п'эрвъйа квадра. Ужэ пас'л'эдн'ьйа квадра.
Лат.
Кварта, ы, ж. 1 . Мера сыпучих и жидких тел, немного
меньше литра. Атм'эр'ил дз'в'э кварты круп. Лнт. 2. Посуда,
вместимостью менее одного литра. Л'йтра н'э была, тък
квартъй ар'эх'и м'эр'ила. Лит. Кварта была с ручкъй. Лат.
3. Металлическая кружка для питья. Пр'ин'ас'л'й кварту, хто
хбч'а, тот и п'эй. Лит. Квартъй ваду л'йл'и в гаршк'й. Лат.
Квартёра, ы, ж. Квартира. Кварц'эра в йэй хардшъйа. Лит.
П'ьр'ашдл нъ фтаруйу кварт'эру. Лат. Кварт'эр във'аз'д'э н'и
хватайэ. Эст. (Кватёра).
Квасник, а, умгныи.-ласкат. квасннчбк. чка. м. I. Бочонок
для кваса. Ф квъс'н'ику квас дз'эржут. Лит. Мйс'т'ьр д'элъйьт
квас'н'йк. Давай, мамка, с'авдн'н'и залджым квас ф квас'н'йк.
пит' буд'ьм. Л а т Квъсн'ичдк такдй акуратн'ьн'къй куп'йл'и,
буд'ьм квас зътвар'йт'. Эст. 2. Посуда (деревянная) для за­
готовки впрок капусты, огурцов и др. Ф квасн'йк засал'ивъим
угурцы, а то капусту, бдчъчка така с ушкам. Эст.
Кватёра, ы, ж. Т о же, что Квартёра. Кан'а к сталбу
зъв'ал'й, йавб зъв'ал'й ф квац'эру. Фхддз'ут йаны ф квац'эру.
и дз'йач'дк и жанй зъ сталдм, пйут, гул'айут. Лит.
Кватерант, а, м. Квартирант. Нон там з'дз'элъл
дз'ьр'ав'ан
нуйу заборку, тък квъц'ьрантъф дз'аржал. Л'этъм фс'и квъц'ьранты раз'йэхъл'ис'.
Лит. Д'аржал'и
мы квът'арантъф, р'а­
б'аты в йих вдл'н'ицы. Лат. Квът'иранты хърашд плат'а. с йих
и жыву. Эст.
Кватероваться, руюсь (руюся), несов. Занимать квартиру,
квартировать. Ф Кдвн'ь в знакдмых квъц'ьравйлс'а.
Лнт.
Кват'эруйус'а йа в радн'й, д'эн'ьк н'и плачу за кват'эру. Эст.
Квачка, к, ж. То же, что Детйнуха. Квач'ку к азгардды
пр'ив'азал'и. штоп ц'ипл'ат дал'дк н'ь в'ала. Лит. С квйчкъй
н'икакдва сладу н'эт. Эст.
Квашбнка, уменьш. квашбночка, и. ж. Квашня. Кдфшык
астав'ил ф квашбнк'и и дал д'игал'а. Ф'эд'а ф сарайь ква-
шднку рабдтъйьт. Пъл'агдшъ званий — квашднка. Пън'асу
квашднъчку, пушчай сас'эт абабйдт. Лат. Ф кавб кака с'ам'йй,
така и квашонка. Квашднк'и х.г'эбныйи зафс'игда д'ир'аванныйи был'и, закрывал'ис' шыркъй. Эст.
Квоктуха, и. ж. Курица, собирающаяся садиться на яйца.
Квактуха — пака йаш'ч'д н'ь с'идз'йт. заквбкч'ьт, а патдм,
кагда с'адз'а нъ гн'аздд, — дз'ац'йнуха. Квактуха акнд паб'йла.
Лит. Квактуха д'ат'эй вывад'йт' хдч7>т. Квактуха кък съмашэчъйа, пабйдт акнд и в дкны пъб'аг'йт. Лат. Ф сус'этк'и
н'эскъл'к'и квактух, а в нас хът' бы анна. Эст. (Клоктуха).
Квблый. ая, ое. Слабый, вялый, хилый; нежный. Квдлый
р'аб'днък. Квдлъйь ц'в'атдч'к'и. Лит. П'атун такдй квдлый.
Цыпл'аты квдлыйь. Лат. Иа атрдду така квдлъйа. а см'эр'т'и
фс'о бох ни дайд. Эст.
Кёльна, и, Кёльма, ы, ж. Лопатка каменщика, кельня.
А тап'эр' к'эл'къй шуму выб'ирайут. Лит. Пака к'эл'му в руках
д'аржу, пака йана с рук н'и вывъл'ицца, на п'эн'зийу н'и
пайду. Эст.
Кивота, ы. ж. Киот. М'ан'а блъ'иьславл'ал'и, тък дбръс ф
к'ивбт'и был, а патдм в вайну к'ивдта згар'эла. Эст.
Кидать, даю. несов. Бросать, покидать, оставлять. К'идай
работу и идз'й дамой. Как пайдз'б въйавац' К'итай, тък и жыц' .
к'идйй. Лит. К'идай работу, сад'йс' йис'т'. Ивйнъвна. Лат.
С'ам'йу к'йнул, падл'эц этакай, к'идйй фс'о и к н'аму са фс'их
нок б'ажы. Эст.
Кий, я. уменьш.-ласкат. киёк, йка, м. Палка. Н'а к'ййьм.
тт;к палкъй. Лит. Дъжыв'бш дъ ба.г'шбй старъс'т'и. нъ к'ийах
буд'ьш хад'йт'. Ф каршэн' дал к'ийком. Лат.
Килатый, Киловатый, ая. 1. Имеющий грыжу, киластый.
Шъв'ал'йс' жыв'эй, што хддз'иш, как к'илатый. Иа н'ь в'инават, што ты к'илават. Лит. Цд'д, ндг'и ръшыр'йфшы, кък к'илаватый. Лат. К'илавйтъй йоД. бал'ндй. В их раду фс'и ки'латыйи. Эст. 2. Некастрированный. Во баран к'илатый. Лат.
<> Ч ё р т к и л а т ы й — бранное слово. Куда пал'эс, ч'орт
к'илйтый. Лит. Пус'т'йлс'а в блыкйн'н'а чорт к'илатый, блы­
кала. Лат.
Килун, а, м. БороЕ. К'илундф тут мала хто дз'аржал. С'в'ин'йу к к'илуну вадз'йл. Лит. То к'илун. К'илуна так н'а выкърм'ши. Лат. Ф к'илуна сала тр'ашчыт, н'ь растдп'ицца. Б6р7,ф
в нас н'и кастр'дннъй, к'илун, нада йавд выл'ькчыт'. Эст.
Кирмаш, у. м. Народное гулянье, ярмарка. Зафтра фс'и
пайэдут нъ к'ирмаш. Ион с к'ирмйшу йаш'ч'д н'ь в'арнулс'а.
Лит. Ф Сымар'с'эт пайэд'ьм нъ к'ирмаш. Д'эфк'и фарс'йстыйь
пайэхъ.г'и нъ к'ирмаш. Халат чдрный. в йом хад'йл'и нъ к'ир­
маш. Лат. Скапл'ал'ис' на танцы, в'ичар'йнку д'элал'и, фс'и
на э'тък'ий к'ирмаш хад'йл'и. Эст.
Кирмашбвый, ая, ое. Праздничный, выходной (об одежде).
К'ирмашдвъйа адз'джа. в гдс'ц'и йэдз'ьш, адз'айдс'с'а.
К'ирмашдвый кас'ц'ум. Лит.
Кировать. рую. несов. Управлять (лошадью, велосипедом,
автомашиной и т. п.). К'иравац' кан'й. Ты садз'йс' справа,
будз'ьш к'иравац'. Куды ш ты к'ируйьш, к'ируй фправа. Лит.
Сад'йс' справа и к'ируй кан'дм, йа н'ь магу к'ирават'. Лат.
Киры а. и, Кйрька. и, ж. Кирка. Замл'а зам'дрш'ч'и, б'ас
к'йр'к'и кап'эц н'ь аткрдйьш. Лит. З'амл'у там к'йр'къй
далбайут. Лат. Кир'гдй равн'йл'и грунт на пакдсъх, клдчйа
срывали. К'йр'ка тап'эр' ф шахтъх пътр'абл'аицца, а мджа
и н'э, ран'э была. Эст.
Кирьковать. кую, несов. Взламывать с помощью кирки.
К'йр'къй к'ир'куйут з'амл'у. Лит. К'ир'гдй к'ир'кавйл'и грунт.
Эст.
Кислица, ы, ж. Щавель. Вар'йц' к'ис'л'йцу. Лнт. Во к'ис'л'йца, набрала мъладуйу к'ис'л'йцу.
Ман'ка пашла зъ к'ис'л'йцъй. Лат. С к'исл'йц суп вар'ут, трйфка такй к'йслъйа.Эст.
• Зайчая
( з а й ч ь я ) к и с л и ц а — мелкое растение с
тремя листиками, имеющее кислый вкус. Мы мйл'ьн'к'ийь зайч уйу к'ис'л'йцу л'уб'йл'и йис'ц. Лит. Р'аб'аты нарвал'и зайчуйу
к'ис'л'йцу. Лат. Зайчйа к'исл'йца ф суп н'и гад'йцца, в йэй
в'ит' и фкус другой. Эст. • К о н с к а я к и с л и ц а — круп­
ное растение, листья которого похожи на листья щавеля.
Кдн'скуйу к'ис'л'йцу н'икакййа скац'йна н'а йист. Лит. Пърас'аты н'ь йадут кднскуйу к'ис'л'йцу- Наштд трдгъйыи кднскуйу
кис'л'йцу? Лат. Кднскъйа йэта ап'ат' другй к'исл'йца. Эст.
Кйстка. и, ж. 1 . Кисть руки. Гранатъй абдйи к'йстк'и
атарвйла. Ион фс'ой правъй к'йсткъй н'ь владз'эйа. Лит.
2. Кисточка. Разны к'йстк'и бывййут, бал'шы,
мал'ьн'к'и,
толсты, тднк'и, разныйи фс'ак'ийи. Эст.
Кит, а ( у ) , .«. Замазка для окон. Хардшъва к'йту н'ал'з'а
дастац' дкны зък'итавйц'. Лит. К'ит плахдй, затд и дкны зък'итавйны плдха. Гд'э ш ты ваз'м'дш к'ит? Лат. К'ит згатдв'ит'
кажный мйс'т'ьр мдг'ит. када мът'ар'йал йэ. Эст.
9
Китовать, тую, несов. Замазывать (окна). К'итавац' дкны.
Лит. Окны буд'ьм к'итават'. Лат. К'итават' дкны проста, када
к'ит харбшъй. Эст.
Кйчка. и, ж. Заплетенные в косы и закрученные на ма­
кушке волосы. К'йч'ка нъ гълавы тарч'йт. Лит. К'йчку зъкрут'йл'и нъ гълавы. В нас к'йчка зовут, давн'эй и кук'иш гъва­
р'йл'и. Лат. Бабы въласа ззаду ф к'йчку съб'ирййу и тап'эр'а,
ф кавб тдл'к'и въласа йэ. Эст.
Кладка, и, ж. Перекладина через ручей для пешеходов.
Па клатк'и страшна была п'ьр'ьхадз'йц'. а маета н'э была. Лит.
Пълажыл'и клатку, а йа п'ьр'айт'й н'ь магу. Лат.
К ладная, ой, ж. Часто несущаяся, несушка. Клаткъйа ку­
р'ица. Лит. Жълтандгъйа куръчка клаткъйа. а тыйи н'аклатк'ийь. Лат. Была тдл'к'и аннййа клйткъйа куръчка, и туйу
епдрт'ил'и. Эст.
Класться, кладётся, несов. Нестись, класть яйца. Кур'ица
п'ьр'астала класца. Лит. Кур'и начъл'и класца. Лат.
Клевать, клюю, несов. Долбить, насекать. Ждрны кл'авац'. Лит. (Ковать).
Клевёц , вца, м. Остроконечный молоток для насекания
жерновов. Кл'ав'эц нужън ждрны кл'авац'. Лит.
Клевёц , вца, м. Неудачно испеченный, нерыхлый хлеб.
Н'а хл'эп пълуч'йлс'а. а кл'ав'эц. Лит. Ай. хл'эп вышъл, што
кл'ав'эц. Лат.
Клеёнка, и. ж. Накрахмаленная прочная грубая ткань
для костюмов, пальто. Партндй дъ пр'им'эрк'и в'ал'эл пр'ин'эс'ц' кл'ийбнку. Лит. Ф пал'тб пат полу лажыл'и кл'айбнку.
Лат.
Кленйна, ы, ж. Клен. Кл'ан'йна рас'т'д къла дому. Кл'ан'йна шыпка рас'т'б. Сруб'йл кл'ан'йну. Лат. Эст.
Клепать, паю, несов. 1 . Бить, отбивать. Пъл'амдн на вм'эл
касу кл'апац'. Лнт. Касу в нас кл'апал'и на бапк'и, йа маст'ьр
кл'апат'. Эст. 2. Бить, шлепать. Н'агджъйа д'афчднка, н'а слухъит, ужэ и кл'апйла ладдн'йу. Лат. Кл'апат' такова малъва
н'и хдцца. Эст.
Клепать, паю, несов. Шлепать, хлопать. Нъкапал'и гн'йлы
и кл'дпъйут лапатъм. Лит. Шчыт рабдтъйут, палджут к'ирп'ичыну, гн'йлъй намажут и кл'дпъйут, д так: клдп-кл'оп.
К'ирп'ичы д'элъйут, кл'дпъйут лапатъм. Лат. Кл'дпъй мълатдчкъм, штоп пътдн'шы была. Эст.
1
2
Клескаться, клещусь (клещуся), несов. I. Баловаться,
шалить. Ч'авб ты там кл'эш'ч'ис'с'а, ап'ац' пабйдш што-н'ибуц'.
Лит. Кл'аскалс'а, кл'аскалс'а, пака паб'йл акнб. Паку л' кл'аскалъс', и вазон паб'йла. Лат. 2. Баловаться, шалить в воде.
Рыба на сбнцы ф т'бплу пагоду л'уб'и кл'аскйцца. Полна вам
в вады кл'аскацца, пблнъй д'эн' с вады н'и выгнът', р'иб'ат'йшк'и балъвныйи. Эст.
Клетёнка, и, ж. Избушка. Кл'ац'днку атстрдйил саб'э поп.
хатушку такуйу. Лит.
Клеть, и, ж. 1. Амбар. З'ар'н'аты сып'ут ф кл'эц'. Пр'ишдл
в'эч'ьр; йаны пашл'й ф кл'эц' спац'. Лит. Кл'эт' — йэта
сып'ишчъ хл'эба. Давн'эй была у каждъва мужука кл'эт'. То
была пам'эшчыцкъйа кл'эт'. З'арнд хран'йл'и ф кл'ат'ах. Лат.
2. Загородка для корма. В ахл'авах, а то и ф кан'ушн'ьх
д'элайут такд м'эста, зъгардтку, кудй кдръм кладут. Эст.
Клёши, ей (ей), мн. Деревянный остов хомута, клешни.
Выс'ьк б'арбзу на кл'эш'ч'и. Лит. То кл'эшчы, а йэта хамутн'ик.
Кл'эшчы з б'ар'дзы рабдтъйут. Лат. Ф хъмут'ах йэ и супдн'
и кл'ашшы. Эст.
Клёщица. ы. ж. Инструмент для изготовления сетей.
Кл'эшшыцъй с'эт'и в'йжут. Така ддстъчка. на катдру н'йтку
нъмйтывъйут. Эст.
Клбвочка, и, ж. Деревянный молот, которым разбивают
комья. Там б'йл'и глыжы клдвъчкъй. Ватмаш даст клдвъчкъй,
глыш так и рассып'ьцца.
Глыжйа бйут клдвъчкъй. Вот
клдвъчка. Лат.
Клоктуха, и, ж. То же. что Квоктуха. Клактуха пашла.
нъ д'ат'эй хдчът. Клыкчът клактуха, нада пъсад'йт' клактуху.
Лат. Клактуха клдкчыт. Эст.
Клыч, а, уменьш. клычбк. чка, м. То же, что Глыж. Пэжъл'и
мндга, то здвут глыш, глыждк. йэжъл'и мала, то клыч, клычдк,
и глыш гъвар'ат. Ид'й клычк'й б'ит'. Как з'амл'у пашут,
астайуцца клычк'й, йих ръзб'ивайут в'илйм и клдвъчкъй. Лат.
Грады фс'и ф клъчах. йа н'и зддл'у йих разб'йт'. найму чълав'эка. Эст.
Клюка, й, ж. Кочерга. Кл'укдй гаршк'й с п'эч'к'и ц'агййут.
Лит. Давн'эй и пъс'ачас гъвар'ат кл'ука. Кл'укдй ф п'эчк'и
м'ашайут. угъл'йа т'агайут. Лат. Зъгр'аб'й кл'укдй угъл'йа
суды пабл'йжы, йа съб'ару ф шумдфку. Эст.
Ключ , а. м. Колодец. Кл'уч с'ич'йс калддз'ьц нъзывййут.
Лит. Давн'эй кл'уч гъвар'йл'и. т'ап'эр' калдд'ьц. схад'й ф кл'уч
1
зъ ваддй. Лат. На съмавар с кл'уча стар'ик'й л'уб'йл'и ваду
нас'й'т', кл'учъвй вада луччы аз'арндй. Эст.
Ключ , а, .«. Инструмент, при помощи которого разводят
пилы. Зубйа ф п'илы развддз'ут кл'уч'дм. Лит. Кл'уч был, йа
сама прдбъвъла ръзвад'йт' п'илу, тот кл'уч нъ шчыту згар'эл,
как наш дом згар'эл. Лат. Эст.
Клямка, и, ж. Дверная щеколда. Н'а бр'азгъй кл'амкъй.
Лит. Кл'амку н'а трон', вдл'н'ица. Лат.
Кмин, а ( у ) , м. Тмин. Ран'шъ мы и хл'эп с км'йнъм п'акл'й.
а тап'эр' р'этка хто йавд С7>б'ирайа. тбл'ка нъ л'акарства. Лнт.
Капусту с км'йнъм йадут. ф хл'эп лджут км'ин. Лат. ( Г у н ь б а ) .
Кнот, а, м. 1. Фитиль в осветительных приборах. Кнот
сафс'дм згар'эл, нада новый фстав'иц'. Лнт. Иэта ф'ит'йл',
давн'эй кнот нъзывал'и. Лат. 2. Горючий шнур для воспламе­
нения зарядов. Маеты ирвут тджа с кнатдм. Лит.
Кнутовьё, я, ср. 1. Кнутовище. С'ивак кнута н'ь баййцци,
йавб тбл'ка кнутавйдм можно пъдагнйц'. Нашдл хардшуйу
в'ьр'ас'йну нъ кнутавйд. Лнт. 2. Кнут. Кнутав'йд в'йтъйь, а
кнутавйшча д'ьр'ав'аннъйь. Кнутав'йд в'йл'и с ил'на и с кджы
д'элъл'и. Лат. Кнутав'йдм как ст'ьбан'дм кан'й, так йон пъб'ажыт, н'и астан'дш ббл'ь. Эст.
Кнутбк, тка, м. Кнутик. Такой кнутдк хардшый был. Лит.
Хардшый кнутбк был, увъравал'и. Лат.
Княвкать, кает (кая), несов. Мяукать. Къц'ан'аты кн'афкъйут. Лнт. Эст.
Кобылка, и, ж. Металлическое ушко у верхнего круга жер­
новов. Ф кабылку м'эл'ьн фставл'айьцца. Лит. Ф кабылку
фставл'айьцца м'эл'ьн и крут'иш. Лат.
Коваль, я, м. Кузнец. Папка нав'дл к къвал'у кан'а пъткавац'. Лит. Кавал' такдй с'в'ир'йбый. Кавйл' пъткавал кан'а.
Лат.
Ковать, кую, несов. То же, что Клевать. Ждрны
ковац.
Лит. Пашдл мой стар'йк ждрны кават'. Лат. Эст.
Ковшик, а, м. Ковш. Пъвар'эшку с'ич'ас кдфшыкъм завут.
Фс'уду с ндсъм, как с кдфшыкъм. Лит, Кдфшык астав'ил
ф квашднк'и и дал д'игал'й. Лат. В нас кар'эц. ваду здымаим
карцдм, н'и кдфшык7>м. Эст.
Кожа, и, ж. Кора. Ал'хдвуйу
кджу луп'йл'и.
сумъч'к'и
дз'элъл'и. Лит. В йвы кджа хардшъйа, када дуб'ат, так фс'о.
быва. этакъй бр'эт съб'ирал'и и сушыл'и. Эст.
Козёлий, ья. ье. Козлиный. Каз'эл'йа шэрс'т' ужэ н'а буд'ьт
2
м'аккъйа фс'о равно къзлаватъйа. Лат. Каз'эл'йь уха. Въласа
ф т'аб'а. д'эфка, шчо каз'эл'йа шэр'с'т', нада чашшы лампаднъм маслъм мазът'. Эст. • К о з ё л ь я м а л и н а — еже­
вика. В нас йьжав'йку завут каз'эл'йа малина. Эст.
Козелки. 6в. мн. Подставка для пиления дров, козлы.
З'дз'злъл къз'алк'й дрдвы п'илавац'. Лит. Ваз'м'й къз'алк'й,
буд'ьм п'илават' дрдвы. Лат. Къз'алк'й в нас сламафшы какдй
гот. фс'о ни справ'ит' мужукам. Эст.
Козйний. яя, ее. Козйный, ая, ое. Козий. Каз'йн'ий хвост.
Каз'йн'ы'ш мълакб. ЛИТ. ТЫ буд'ыи каз'йнъйа мълакд п'ит'? —
Н'э, йа н'а нравл'у каз'йнъйа мълакд. Лат. Каса. што каз'йнъй
хвост, тан'ус'ьн'къйа. Эст.
Козленёнок, нка, м. Козленок. Пастйв'ил'и къзл'ан'днка в
ахл'эф. Лит. Къзл'ан'днък т'агайьцца въ двар'э. Лат.
Козловатый. ая. ое. Жесткий, твердый. Шэрс'т' къзла­
ватъйа, нъ д'ан'йчк'и н'ь ид'д. Чулк'й къзлаватыйь. Ад'айала
къзлаватъйь. Ат ав'эчк'и шэрс'т' йэс'т' такайа н'агджъйа,
къзлаватъйа. Лат. Палка къзлаватъйа, сучйъф мндга. Эст.
Козлы . 6в. мн. Установка винтовок наперекрест штыками
вверх, козлы. Ружйи састав'ил'и ф казлы. Лит.
Козлы : • К о з л ы д р а т ь — блевать. Напйдцца, а па­
тдм нада казлы драц'. Лит. Пр'ишдл б'эс нап'йфшы и казлы
д'ар'дт. Мой ант'йхр'ист д'ар'дт казлы. Лат.
Козляк, а. м. Съедобный гриб, масленок. Къзл'ак'й срйзу
кълъ дардг'и растут. Лит. Къзл'ак'й съб'ирал'и, пашл'й сачыт'
бърив'ичкдф. На нравл'у къзл'ак'й. Набрал къзл'акдф, нъламал карз'йнку. Лат. Казл'йк ждлт'ьн'къй, как п'ьтушдк, тдл'к'и
крайушк'и н'и зав'дрнутыйи, а рдвныйи. Эст.
Козырёк, рька, м. Передняя стенка у саней. Кагда г
дбхтър'у ф Пънатэр'и сын йэхъл, рана, йаш'ч'д ч'уц' збр'ка,
вб'иц' йавд хац'эл'и, къзыр'дк ф сан'ах пръстр'ал'йл'и. Лит.
П'ьр'аддк сан'эй къзыр'кдм нъзывайыща. Давн'эй бан'д'йты
стр'ал'ал'и, бывйла. спр'ачъс'с'а зъ къзыр'дк. Лат.
Козюлька, и, ж. 1 . Козлы, служащие в качестве подставки
для кровати, нар и т. п. Каз'ул'ка ат нар. Лит. 2. Козлы с
припособлением для строгания медведкой. Нъ
каз'ул'к'и
с'п'йцы стругайут. Лит.
Кокора, Кокбрина, ы, уменьш.-ласкат. кокбрннка, и, ж.
Большая тонкая лепешка из густого теста. Хл'эба н'э была,
тък нъп'акла какдр. С'п'аклй ч'атыр'ь какдр'ины. С'эйш какдр'инку с мълакбм. Лит. Какдр'ину
сп'аклй мамка, йа и
1
2
с'йэла. Какдр'ину с салъм с'йэла. Нъп'ак'дт какдр'ин апшан'йшных, пайэш с салъм. Какбра гараст фкуснъйа. Какдры
бывайут фс'ак'ийь: хл'эбныйь какдры. из булък. какбры с
твърагам'и, какбры. нъкр'апл'бныйь с твдръгам. Лат. Какбры
п'акл'й кажыннъй рас. как хл'эбы ал' булк'и став'ил'и: така
л'ап'бшка на скъврады ал' на паду йих п'акл'й. На т'аб'э
кусбчък какдр'инк'и и вал'ай на ул'ицу, н'и м'ашайс'а пъд
нагам. Эст.
Колдоба, Колдобина, ы, ж. То же. что Голдбба. Нъ дардг'и
так'ййь калддбы, с вдзъм сафс'дм н'ал'з'й йэхъц'. В нашъм
балдц'ь адны калддбы. н'икак н'ь ирайдз'дш. Дардга плахайа:
па йэтым калддб'инъм пака дайэдз'ыи, тък и с'ц'амн'эйа. Ка­
рдва зав'азла ф калддб'ину. Лит. Нэхъл. йэхъл. как ввал'йлс'а
ф калддбу, йэл'ь вып'ихалс'а. Сабйбс'с'а з дардг'и и ф калддбу. Бухнулс'а ф калддбу, йэл'ь выл'ьс с калддбы. То мачл'ав'йна, то калддб'ина зовут. Ввал'йлс'а ф калддб'ину. аммачылс'а, зъгр'аз'н'йлс'а. Лат. Калддбу абйэхът' нйда, эва збдку
ровна. Ф калддб'ину пръвал'йлъс' и н'а выл'ьс'т'. Нада п давно
засыпът' чым-л'йба. Эст.
Колдобистый, ая. ое. Ухабистый. Дардга гарас калддб'истъйа стала. Эст.
Коленка, уменьш.-ласкат. кбленочка, и, ж. Теленок по вто­
рому году. Т'олъчка з'йму п'ьр'ьз'имуйьт, в'асндй ид'дт г бы­
кам, то кдл'ьнка. У Марфы была кдл'ьнка. У м'ин'а н'э была
кдл'ьнк'и н'и разу. Марфа пр'ив'ала кдл'ьнъчку. Лат. Кардфка
да ат'дла — н'эт'ьл', ал' кдл'ьнка. Эст.
Колёсня, и. ж. Станок, на котором изготовляют колеса для
телег. Нон ужэ давнд кал'дсы н'а дз'элъйа. и кал'эс'н'у на
дрдвы жжок. Лит.
Колёть, лею. несов. Стынуть, зябнуть, замерзать. Кал'эйьт
нъ хъладу. Рук'и кал'эйут. Лит. И ндг'и кал'эйут и рук'и кал'эйут, зъм'арзайьш сафс'эм. Лат. Кал'эт' на хъладу каму
хдцца, пус' идут в избу. Эст.
Коло, предл. Около. Кълъ азгарбды дз'эт кал'уч'ий рас'ц'д.
Нон л'ок и заснул кълъ дардг'и. В йих там къла ддма йаблън'и пасажъны. Лит. Кл'эт' став'ил'и кълъ хардмы. С'н'эк
зъм'атайьт кълъ хардм. Гр'йшка кълъ азгарбды стаййт. выгыл'ифшы глазы. Лат. Кълъ ддму работы мндга. Д'эт'и уб'ирайут двор къла школы. Эст.
Колода, ы, ж. 1 . Деревянный вал в ткацком станке. Нъ
калдду нъв'ивайицца н'йтк'и. Тдч'а тджа накруч'ивъйьцца нъ
калдду. Лит. Калдда б'ар'бзъвайа, дырк'и нъ анным концу
справа; п'ихн'дш палку и крут'иш калоду, усндву рукам д'эржыш. Лат. Ф станк'э, када ткут, калдда крут'ицца. Эст.
(Прбшесть). 2. Деревянный вал для молотьбы. Лдшыт' калдду крут'и, када йачм'эн' малдт'ут, штоп ос' аст'ал'алъс'.
Эст.
Колок, лка, м. Маленький кол. колик, колышек. Калдк
ф с'ц'аны вб'ит. Надз'элъл калкдф агардч'ч'ик
зъгърадз'йц'.
Лит. Калдк йэс'т' кардф нав'йзывът'. Пракрут'ут дырку и ваб'йут ф ст'аны калдк. Лат.
Колосники, бв, мн. Жерди в овине. Снапы став'ил'и нъ
кълъсн'ик'й, сушыл'и. Нъ кълъсн'ик'й став'ил'и към'ал'кдм
вн'ис. Лат. Кълъсн'ик'й ва р'йах бывайут, на йих насажывайут пшан'йцу, штоп сохла. Эст.
Колосовик, а. м. Название гриба. Кълъсъв'ик'й нъ гарах
растут, бывайут и в л'асу. Лит. Кълъсав'ик'й растут, кагдй
рош кълас'йцца, затд и нъзывайут кълъсав'ик'й. Лат.
Колтуноватый. ая. Кудластый, лохматый, с растрепанными
волосами. Кудй ш такдва кълтунавйтъва пъв'аду. Лнт. Лбрбс
кък кълтундм, хдд'ит такдй кълтунаватый. Лат.
Колтуны, бв, мн., неодобр. Волосы. На таб'э за йэта фс'и
кълтуны вырву. Н'ь магла ты там пр'ьтс'адац'ьл'а зъ кълтуны
пътр'ас'ц'й. Лит. Ты знайьш, йа йаму фс'и кълтуны выд'ару.
На пашла играт' с р'аб'йтъм'и, а мамка мн'э кълтуны драт'.
Лат.
Колькой, ая, бе. Который по счету. Ианы ужэ кал'кбй гот
тут жывут. Кал'кдй ч'ас? Лит. Иа вжэ кал'кдй рас гъвар'у
йаму, а йон н'а слухъйьт, кал'кдй гот блыкайьцца. Лат. Кал'­
кдй рас прашу йавд н'и п'ййн'н'ичът', кадй палучк'у выдайу,
н'и слухъйит н'искдл'къ. Кал'кдй час? Эст.
К ома плеваться, дуюсь (дуюся), несов.
Распоряжаться,
хлопотать. Астав'ил'и адну ддма з дз'ац'йм. и камандъвъйс'а.
как хош. Ианы фс'и ф пбл'а пашл'й. а ты тут камандъвъйс'а
аднй. Лит.
Комель, мля, уменьш. комелёк, лька, м. 1 . Комель (дерева).
Кам'эл' пр'ив'дс, а суки на м'эс'ц'ь жжок. Лнт. Кам'эл' плоха
кдл'ьцца. Кам'эл', част'эй гъвар'йт към'ал'дк. Към'ал'дк — ат
съмавд кдрн'а л'ас'йн'ина.
Лат. Път капну пъдб'ивайут
зъфс'агдй камл'бм, тдлстым канцдм палк'и. Эст. 2. Нижняя
часть снопа. Ф сарай лджут снапы ф кан'эц, лджут камл'йм
г дв'ар'йм. Кагда малдт'ут, снопы кладут: мйкъв'ичк'и вм'эсти.
към'ал'к'й врос'. В р'эй снапы став'ил'и и на з'эн' камл'ам
вн'ис, към'ал'к'й вн'ис. Лат.
Кбмен, а ( у ) , м. Печная труба, дымоход. Ужэ забыл'и,
кагдй кбм'ьн ч'йс'ц'ил'и. Давн'эй избы б'ас кдм'ьну став'ил'и.
Сажа ф кдм'ьну зъгар'элъс'. Лит.
Комбра. ы, уменыи. комбрка, и, ж. Чулан. Н'э была ка­
моры, тък пат пол сыпъл'и картдшку. Кошка ф камдры
кр'йнку аб'арнула. Лит. Камору къравул'ил'и. Андгдыс' кот
ф камдры твардк аб'арнул. мълакб вылъкъл. Лат. Ф каморки
ф с'ан'йх л'этъм пъхъладн'эй, туды мълакд стйв'им. Эет.
Комбрник, а, м. Землемер. Ран'шъ з'амл'у н'икак пъдз'ал'йц' н'ь магл'й: и ругал'ие', и камдр'н'икъф вызывал'и, а с'ич'ас фс'им хватайа, тдл'ка раббтъй. Лит. Пр'ийэд'ьт камдр'н'ик. разм'эр'ьт з'амл'у. В гдръд'и тдл'ка камдр'н'ик'и жыл'и.
3 гдръду пр'ийэхъл камдр'н'ик. Лат.
Комы, бв, мн. Суп с мелкими комочками из тертого карто­
феля. Нал'йц' таб'э йаш'ч'д камдф? Лит. Камы на скъвърады
н'ь раббтъйут. Камы къртафл'йныйь кушъл'и и гсрдхъвыйь.
Камы бывайут къртафл'йныйь нъ мълак'э и з б'элъй мук'й.
Лат.
Коновал, а, м. Лицо, занимающееся кастрированием ло­
шадей. Кънавйлы жър'аб'йт выкладайут. Лит. Жър'апцдф выкладййьт н'ь выкладйл'шчык, и кънавйл. Лат. Ф сас'эдн'ьй
д'ар'эвн'и кънавйлы жыл'и, аны к нам пр'ихад'ил'и выкладат'
кан'эй. Эст.
Конопли, ей ( ё в ) , мн. Конопля. Мы тйжа ран'шъ с'эйьл'и
кънапл'й. С кънапл'эй в'ар'бфк'и вйут и путы дз'элъйут. Лит.
И мйсла с кънапл'дф бйут, чуд'эснъйь была масла. В'ар'бфк'и
тджъ вйут с кънапл'эй и с'этк'и рабдтъл'и дл'а рыбы. Лат.
В нас кънапл'й н'и расту. Эст.
Контужить. жнт ( ж а ) , сов. Контузить. М'ин'а два раза кантужыла. Лит. Навб в вайну кантужыла, пр'ийэхъл бал'ной.
Лат. В гълаву м'ан'й кантужыла на вайны. вот такой глумнбй
и астафшы на фс'у жыс'т'. Эст. (Сконтужить).
Копа, ы, ж. Единица счета, шестьдесят штук. Пшан'йцу
ваз'йл'и пъ пултары капы (т. е. клали в воз по 90 снопов).
Пъсал'йл'и шэс'ц' коп агурцдф. Лит. Давн'эй агурцы — капа
тр'и рубл'а. Куп'йл'и капу агурцдф. Рош став'ил'и капам, шъзд'ас'ат стаййнък — йэта капй была. Лат.
Копанка. и, ж. I. Выкопанный колодец. То кл'уч, крын'йца, а йэта ш кбпънка выкъпъна. Мы с мужукдм кдпънку
выкъпал'и, сас'эт пъсабл'ал. Лат. 2. Небольшой ручеек. Ч'ьр'ьс
кбпънку н'и прайт'йт, вады сабрафшы мндга. Эст.
Копёц . пца, м. Укладка картофеля или свеклы на зимнее
хранение. Ндн'ич' картдшк'и мндга, пр'идз'бцца
ф капцы
сыпъц'. Лнт.
Копёц . пца, м. 1 . МежеЕой знак в виде небольшого бу­
горка. Кап'эц бывайьт и нъ гран'йцы. Лит. Капайут бугарбк,
став'ут сталдп. то здв'ыща кап'эц. Кап'эц пъдашбл ф п'ар'эн'н'ий угдл. Вот кап'эц, да йэтъва м'эста майа з'амл'а. Лат.
2. Конец, крышка, смерть. Атв'ал'й н'эмца ф кусты, тут йаму
и кап'эц. Ужо думъл'и и кап'эц будз'а, ал'и выжыл. Лит.
Нъв'азалс'а рак, и кап'эц йаму. Лат.
Копка, и. ж. Копна. Кдпка с'эна. Лнт. Лат.
Кбпля. и, ж. Отгороженное место, где обычно пасут лоша­
дей, коров. На коп'л'и трава ндн'ич н'аважнъйа, скат'йна галдннъйа дамдй пр'ихдд'и. Пай на кдпл'у, пъгл'ай, как там кон'
пр'ив'азън. Эст.
Копбх-копбх. межд. Употребляется по глаголу копаться.
Капдх-капдх ф карман'ь, а там н'и граша. Лнт. В гълавы капайьс'с'а, зъв'ала вашэй и фс'о капдх-капдх в гълавы. Лат.
Къпдх-капдх, н'икак н'и справ'ицца. Эст.
Копыл, а, м. 1 . Колодка для обуви. Падм'дтку пр'иб'и­
вайут, тджа къпылы фставл'айут. Лит. Капыл — йэта калбтка
д'ьр'ав'аннъйа, папка сам раб'дтъл къпылы. Нон дастан'ьт
капыл, падм'дтку пр'иб'йдт. Лат. Б'ис къпыла, сапджн'ик и
ръбатат' н'и мбг'ит. Эст. 2. неодобр, о человеке. Чълав'эк
йэжъл'и н'ь ръзв'итдй, гъвар'ат: йон ид'дт рот раз'йнуфшы,
кък капыл. Лат.
Копытиться. тится, несов. Спотыкаться (о лошади). Кон'
фс'у дардгу капыц'илс'а. Лит.
Корёц, рца, м. Кофш. Кар'эц — йэта кдфшык, катдрым вдду
с в'адра ал' гаршка б'арут. Эст.
Корневой, м.: <> К о р н е в о й
з у б — коренной зуб.
Кър'н'авыйь зубы ззадз'и, с'в'эр'ху и с'н'йзу. Два кърн'авых
зуба вырвъл'и. Лнт. Ну вот жа кърн'авыйь зубы пръб'ивайуцца мал'цу, бал'эйьт. Кърн'авдй зуп бал'йт. фс'у ночку
р'атунушку кр'ичал. Лат. Кар'н'авыйи зубы в м'ан'а в мдлъдъс'т'и згн'йфшы, а лалък'и и пъ с'эй д'эн' б'ал'а. Эст.
Коробатиться, тится. несов. Коробиться. Ддск'и
кърабац'уцца на сдлнышк'ь. Лит. Бдчка кърабат'ицца на сднцъ,
нада н'ас'т'й ф т'ан'дк. Лат.
1
2
Кором, рма ( р м у ) , м. Корм. Ндн'ич' кдръм плахдй, л'эта
сухдйа. Лит. Л'этыс' кдръм хардшый был, ндн'ич плахдй, карбвушк'и н'ь йадут. Лат. Скат'йны хардшъй кдръм нада дат',
вот йана и буд'и тада быт'эт'. Кдръм был хардшъй, да фс'о
н'и фпрок. Эст.
Коромнйк. а, м. Свинья или боров на откорме. Кърамн'йк
нъзывайьцца ббръф, катдръва на сала кдр'м'ут. Лит.
Кбромный, ая. Откармливаемый, откормленный. Кбръмный
ббръф. Лит. У м'ин'а тбл'ка ад'йн кдръмный бдръф, другдва
прадал'и в афтдрн'ик. Лат. Кдрамнъйа скат'йн'ина и пдл'зы
ббл'э пр'индс'ит, мълачка луччы дайд. Эст.
Коромысел, ела, м. Коромысло. Б'ар'й кърамыс'ьл и идз'й
зъ ваддй. Лит. Кърамыс'ьл здвут, йаму мушекдйь йм'а. Къра­
мыс'ьл там, ф къл'иддр'и. Палка здв'ьцца кърамыс'ьл, с конца
в'ар'бфк'и, там кр'учк'й. Лат. Гарас ддбра, када кърамыс'ьл
хардшъй; быва, с рак'й ваду таскаиш на йом три рас в д'эн',
а то и бдл'и. Эст.
Короста, ы. Ж. Вид чесотки: струп. Пдс'л'ь вайны как напала
на фс'их кардста, н'а знал'и, как и л'эч'иц'. Лит. Как апчаейл'ис'а д'эт'и кардстъй, кардста напала. Д'ат'ка патштан'ик'и
з'д'эфшы, кардсту мажът на лыткъх. Как в'в'ажъцца кардста,
б'ада. Лат. Фс'и д'эт'и в йих кардстъй пакрыфшы, то л' ат
гр'йз'и, то л' чаедтъшнъйи аны. В байн'и кардста так л'апн'йм
и ехдд'и. Эст.
Корт, ласкат. кортик, у, м. Плотная хлопчатобумажная
ткань. С корту штаны шйут. Куп'ул кдр'ц'ику дз'ац'ам нъ
рцбашк'и. Лит. Накупл'ал мой Иван кдрт'ику, рубашку шйом.
Лат.
Кортовый, ая, ое. Хлопчатобумажный. Штаны прастыйь,
картбвыйь. Лит.
Корушка. и. ж. Корка. С'идз'йт и грыз'дт сухуйу карушку.
С'йэл карушку хл'эба и сыт. Лит. Мы самы грыз'л'и карушку.
Ну, б'ар'йт'ь какуйу карушку и йэшт'ь. Б'ар'дш карушку и
грыз'дш, што д'элът'. Лат. Ср'эш карушк'и да пъмачы ф чай,
вот и буд'и ддбра. Йа карушък н'и магу йэс'т', зуп н'эту, а йон
мдг'ит, в йавд зубы как в малбдъва. Эст.
Кбрфа, ы. уменьш. кбрфочка, и, ж, Корфик, а, м. Корзина
с дужкой. Кдрфа с картдшкъй. Набрал пдлнуйу кдрфу бъръв'икдф. Дз'эц'и вз'ал'и кдрфъч'к'и и пашл'й в л'эс. Лит.
Кдрфъчка ддлгън'къйа и с ручъчкъй. Б'ар'й кдрфъчку гр'ибы
съб'ират'. Кдрфъчка с саендвых кдрн'ьф. Иэжъл'и бал'шайа.
тък корфа зовут. Лат. Кдрфика два-три картдшк'и нъкапала,
и с'ил бдл'и н'эту. Кдрф'ик с прут'йьф пл'ал'й. Эст.
Корч, Корчак, а. м. Пень. Пр'ив'дс цэлый вое кърч'акдф,
на цэлый м'эс'ьц хвац'ит. Лит. Пр'ив'дс цэлый вое карчдф,
буд'ьм тап'йт'. В л'асу мндга карчдф, вд корч бал'шдй. йашчд
н'а выт'ьнутый. Пр'ив'аз'дм
карчы. Ужэ фс'о сажгл'й, н'ь
асталъс' н'и анндва карча. Лат. Бал'шуннъй карчак, как
йавд и дастат' была. Эст.
Коршун, а, м. Коршун. Каршун кур'ицу пан'дс. Лит. Кор­
шун ун'дс цыпл'днка. У кършуна дз'упка вд. Каршун пажрал
п'ьтун'днка, анны п'дра астал'ис'. Лат.
Коршуноватый. ая, ое. Похожий на коршуна, свойственный
коршуну. Ар'дл кършунаватъй. Лит. Чорт кършунаватый,
д'ар'бцца. как каршун. Л а т .
Корюшки, шек, мн. Корь. Наш н'и адз'йн нъ кар'ушк'и н'ьбал'эл. Лит. Нашы бал'эл'и кар'ушкъй, фс'и
п'ьр'ьбал'эл'и
кар'ушкъй. Л а т Глазам в д'этетв'и бал'эла, кар'ушкъй. Нада
зът'амн'йт' дкны, а банка н'и зът'амн'ала. Эст.
Коса, ы, ж. Селезенка. И ф с'в'ин'йй тбжа йэс'ц' каса. Лит.
С'в'инуйу касу йадут, карбвйу тбжъ. Па набрйла кос карде'йих,
над'элъла катл'эт. Тр'ибух'й да косы пръдавал'и, йа кос на­
брала. Лат.
Косовъё, я, ср. Косовище. Иалдвъйа късавйд. Лит. Так
пъл'агдшъ кас'йт', как късавйд к пл'ачу. Лат. Нъсад'й касу
на късав'йд. Эст.
Косоплётка, уменьш.-ласкат. косоплёточка, и, ж. Лента для
волос. Късипл'бтк'и ф косы фпл'атййут. Куп'йла дз'эвъч'към
с'йн'ийь късапл'дтк'и. Л и т Косы зъпл'ат'бш, късапл'бтъчкъй
зав'ажъш. Късапл'дтк'и ваз'м'й. Пэта майй късапл'дтка. Л а т .
Късапл'дтк'и ндвы к празн'ику купл'у, када пъелухм'анъйа
буд'ыи. Эст.
Костёль, я, я . 1 . Костыль, клюка. Пр'ишдл жабрйк с
къс'ц'ал'бм. Лит. Пр'ишдл стар'йк с къс'т'ал'бм,
ръс'с'ард'йлс'а, да как хлъбыс'н'бт къс'т'ал'бм. Лат. С къс'т'ал'бм
хдд'и уш какдй гот, кал'эга нъетайашшъйа. Падйй кас'т'эл'.
Эст. 2. Часть прялки, стержень. Кас'ц'эл' с пъп'ар'эч'къй кудз'эл'у дз'эржа. Лит.
Костёр, тра, уменьш.-ласкат. костерок, рка, м. Поленница.
Нйда дрдвы ф кас'ц'др слажыц'. Асталс'а адз'йн мал'ьн'кый
къс'ц'ардк дроф. Лит. Тдйэ м'эста в б'ьр'аг'у назъвайут в нас
кастр'йшшэ, там, быва, кастры дроф складъвъл'и
пр'ама
з барък ал' будар. Эст.
Костка , и. ж. Кость. Кдстк'и вын'ьс'и сабйк'и. Лит. Кдстка
в наг'й сламалъс'. Лат.
Костка , Косточка, и. ж. Щиколотка, лодыжка. Вады там
да кбстъч'ьк. Кбстъч'ку нац'бр ф правъй наг'й. Лит. Съпаг'й
кал'аныйь, пашдл в йих и кдстъчку нат'др. Ф тый лужыны
вада да кдстъчък. Лат. Сърафйны бабы шыл'и да з'эн'и, а то
пъкардчы, да кдстк'и. Эст.
Костянйца . ы. ж. Костяника. В нас къс'ц'ан'йцы пдлна,
н'иктд йану и н'ь съб'ирайа. Лит. Къст'ан'йца рас'т'д в л'асу,
ф пдл'ь. С къст'ан'йцы вар'эн'йь вар'ут. Лат.
Костянйца . ы, ж. Костоеда. Къст'ан'йцу нъзывайут и
къстайэт и вдлъс. Н'ьл'ачымайа бал'эс'т. ат спугу мбжът быт'.
Эст.
Кось-кось, Кося-кося, межд. Подзывные для лошади. Лит.
П'этк'а пъв'арнуле'а к кан'у и гъвар'йт: кдс'а-кдс'а. Част'эй
кос'-кос' гъвар'йт. Лат.
Кося, уменьш.-ласкат. косенька, и, ж., детск. Лошадь. Нъ
кан'а гъвар'ат кбс'а, кдс'ьн'ка. Лит. Лат.
Котенёнок, нка, м. Котенок. Къц'ан'днък
галддный,
п'иш'ч'йт. Къц'ан'аты кн'афкъйут. Фс'их къц'ан'ат ръз'дз'ал'йла. Лит. Кът'ан'днък галднный, йис'т' прдс'ит. Ваз'м'й
кът'ан'днка, хардшый кът'ан'днък. а н'ихтд н'ь д'ар'дт. Лат.
Котенйть, нйт, сов. Котиться (о кошке). Кдшка къц'ан'йла
ч'ьтыр'бх къц'ан'ат. Лит. Када йанй кът'ан'йт. хто знаит. Эст.
Котенйться. нйтся, сов. и несов. Окотиться (о кошке). Кошки
къц'ан'йлъс'. Лит. Кдшка скдра буд'ьт кът'ан'йцца, анна ужэ
кът'ан'йлъс'. Лат. Тдл'к и кът'ан'йлъс' наша кдшъчка. так'й
кът'ан'атк'и хардшън'к'и. Эст.
Котиться, кочусь (кочуся), несов.
Катиться.
Клубок
кбц'ицца, а кдшка дъганайа. А сл'дзы в йэй так и кдц'уцца.
Лит. Сматр'йт'ь. з глас как кдт'уцца сл'дзы. Иаблък упал и
кбт'ицца пъ палу. Лат. Я эта йайчка плдха кдт'ицца, ваз'м'й
другд. Эст.
Коток, тка, м. 1 . Барашек на вербе. В'арбдвыйь шышъч'к'и
катк'й нъзывайуцца. Лит. 2. Полевое растение с розовыми цве­
точками. Катк'й п'ьр'ьд Иванъм ц'в'атут, с рбзъвым ц'в'атдч'към. Лит.
Котячий, ая ( ь я ) , ее ( ь е ) . Кошачий. Кац'йч'ий хвост. Кац'йч'ьйа м'эста път кравйц'ьй, а н'ь нъ кравац'и. Лит. С'в'этка схва1
2
2
т'йфшы кат'ачуйу лапку, цалуйьт и в рот б'ар'бт. И кат'ачый
хвост и сабачый хватайа, вбл'н'цца д'афчбнка. Лат. Ты што,
кат'ачйа мамка, катбф полна хата накбпл'ьна. Эст.
Крадьма. нареч. Тайно, крадучись. Вот йон крад'ма пъдабралс'а и п'ьр'ар'эзъл пръвада. Н'ал'з'а, д'этушк'и. так'й д'ала
крад'ма д'элът'. Эст.
Крамный, ая, ое. Магазинный, лавочный. Крамнъйа тдч'а.
Крймныйь н'йтк'и. Лит. Крамнуйу рубаху над'эл, пашдл такдй
фарс'йстый. Дажъ патштан'н'ик'и крамныйь шыл'и, платдк
крамный был. О какдй бъгатыр', фс'о крамнъйь ндс'ит, йэс'т'
са шчавд. Лат.
Крант, а, м. Кран. Крант аткруц'йлс'а. Бдч'ка с крантъм.
Лит. Съмавар стаййт, а крант прапал. Лат. Аткрдиш крант и
сп'йчку чырн'ьш, гас и гар'й, плдха л'. Эст.
Крень, и, ж. Кривое, косое дерево. Хардшъйа д'ьр'ав'йна
пр'ама кдл'ьцца, а то кр'эн'. Кр'эн' здвут ат л'уббва д'эр'ьва.
Слайй н'ь пр'амыйь, трунна калдт' кр'эн'. Тут кр'эн'и н'эт.
В'эс' п'эн' ф кр'эн'и, какайа ба.г'шайа кр'эн'. Лат. Гарас кр'эн'и
мндга, хардшъй жэрз'д'и н'и палучыцца. Эст.
Крепать, паю, несов. 1 . Наполнять, начинять. Гул'б'ишн'ик'и
кр'апайут крупам, капустъй ал'и гардхъм. Лит. Какдры
кр'апайут твдръгъм, здвут зъвардтн'ик. П'ирдк кр'апайут.
Наст'эл'у кр'апайут салдмъй. Пъб'ажал'и кр'апат' пас'т'эл'у.
Лат. 2. Класть, совать. Хватайа и фс'о ф карман кр'апайа.
Лит. 3. Много есть, кушать. Хвац'ит кр'апац', куда таб'э и
л'эз'а. Лит.
Крёсельце, а, ср. Крестообразная подставка для кадок,
ушатов и т. п. Кр'эс'ьл'ца
пъд вушатъм. Лит. З'д'элъй ты.
папка, кр'эс'ьл'ца настав'ит' бачбнък. Лат. (Крыжачкй).
Крита, и, ж. Рыбачья снасть. В нас м'элк'ийь
р'эк'и.
н'эвъдъм н'эгд'ь лав'йт'. мы лов'им кр'йгъй. Ф кр'йг'и два
крыла, с'этка, пл'ал'й с чътыр'дх н'йтък. Крыло з б'ар'дзы,
б'ар'дза с карн'дм. Лат.
Криксатый, ая. Крикливый. Рад'йлс'а р'аб'днък такдй жа
кр'иксатый. Лат.
Криксун, а, м. Крикливый человек, крикун. Кр'иксуна
вн'ац' никак н'ал'з'й. Лит. Такдй кр'иксун. Лат. Кр'иксун
в т'аб'а мал'ьц. Эст.
Криксуха. и, ж. Крикунья. Да и д'эфка кр'иксуха хард­
шъйа. Эст.
Кричать, чу, .несов. Издавать звук (о разных животных.
машинах и др.). Бакас кр'ич'йт как каз'дл. Кур'ица кр'ич'йт.
Кошка кр'ич'йт. Ав'эчк'и кр'ич'йт. Пърахбт ишбл и на выспу
зашдл, и давай кр'ич'ац'. Лит. Ид'й ты. бат'ка, скар'эй карм'йт',
скат'йна кр'ичыт на фс'у гълаву. Кардвушка кр'ичыт, стаййт
н'а йэфшы. Машына кр'ичыт, прайэхът' хдчът. Пъравдс кр'и­
чыт. Лат. (Крычать).
Кровавка, и. ж. Болезнь животных, при которой с мочой
выделяется кровь. Кардва нъ кравафку зъбал'эла. Лит.
Кровавник. а, м. Мелкое лекарственное растение. Крававн'ик рас'ц'д м'ац'длкъй кълъ з'амл'й. С крававн'ика дз'элъйут
сок; йон луч'ч'ь, ч'им как йдда. Лит. Кравйвн'ик нъ д'ирвану.
Кравйвн'ик ат кръвъдавл'эн'ийа хърашд. Кравйвн'ик ад жалутка пйут. Нада выпър'ит' квашднку крававн'икъм, пахн'ьт
гараст хърашд. Лат.
Крольщик, а, м. То же, что Крыльщик, Крытщик. Крдл'ш'ч'ик'и пр'ихадз'йл'и крышу крыц'. Лит.
Кромка, уменьш.-ласкат. кромочка, кромушка, кромушечка,
и, ж. Кусок, ломоть, горбушка. Вз'ал йон кромку хл'эба, кусдк
сала и атправ'илс'а ф пуц'. Атр'эзъла и йаму крбмъч'ку хл'эба.
И хл'эба ужэ н'эт, мал'ьн'къйа крамушка асталъс'. Лит. Вз'ал
цэлъйу крдмку хл'эба, а мн'э кавд йис'т'. Р'аб'йты схват'йл'и
кромку хл'эба и йадут. Мал'ьн'къйа крдмъчка асталъс'а хл'эба,
хвйт'ит л'и нам ужыну. Лат. А ддма тдл'к'и крамушка хл'эбушк'и, ббл'и н'ичбва н'эту. Л'уб'л'у крамушъчк'и. Эст.
Кроп, у, уменьш.-ласкат. крбпец, пцу, м. Укроп. Крон и
ф суп кладут, и в агурцы, кагда сдл'ут. Какой там суп б'ас
крбпу. Лит. Ф капусту кроп кладут. Квашднку нада выпър'ит'
крбпъм. Лат. Пълажы крдпцу ф суп, пака йон св'эжын'къй.
Эст.
Кротовина, ы, ж. Нарытая кротом куча земли. На пджн'и
адны крътав'йны. Вз'йл'и грйбл'и и пашл'й крътав'йны равн'ац'. Лит.
Круг, а, я . 1 . Колесо прялки. Крук ц'йн'ьт шнур и шпул'у
РУЦ'ит. Лит. 2. Круглое красное пятно на теле человека,
лишай. Давн'Зй зъгавар'ивъл'и ат кругбф, а тап'эр' йих как-та
л'эч'ут. Лит. Сухой крук зъгавар'ивал'и, и мокрый крук уган'айут ч'йм-та, а патдм зъгавар'ивъйут. Лат. Круг'й зъгавар'ивът' н'и фс'йкъй мдг'ит. Эст.
Кружение, Круженье, я. ср.: <> К р у ж е н и е , к р у ж е н ь е ,
г о л о в ы (в г о л о в е ) — головокружение. В м'ин'й ч'йста бы­
вайа кружэн'ийа гълавы. Лит. С'астра пашла в ахл'эф, ну
к
наштб пашла, в йэй часта кружэн'ийь гълавы бывайът. ф шат
в'ад'бт. Лат. Так пр'ибал'эла
йа, а главна д'эла кружэн'йэ
в гълавы. шагу н'и ступ'йт', падайу да и тдл'к'и. Эст.
Крупёнь, Крупёня, уменьш.-ласкат. крупёнька, н, ж. Суп из
крупы. Дз'эц'и
круп'эн'у йис'ц' н'а хдч'ут. Лит. Круп'эн'у
свар'йла. р'аб'аты н'а жрут. Иа н'а нравл'у круп'эн'у, н'ь
пайду к йим рабдтът'. наштд круп'эн'у дайут. Свар'иш круп'эн — н'а жрут р'аб'аты. Кавд ш вар'йт', круп'эн'ку давнд
н'ь вар'йла, свар'у-ка йа круп'эн'ку. Лат. Круп'эн'у
бдл'и
ф пр'эжн'э вр'эм'а вар'йл'и. Жыд'ьн'къйа така варка. Эст.
Крупной, ая, бе. Крупный. Фч'ара в нас крупндй грат ишдл.
Ндн'ич картдшка крупнайа. Н'а фс'о аднд дз'эн'г'и, м'элк'ийь
ай крупныйь. Лиг. Хардшъйа картдшка, крупнайа. Лъпат'эн
был боп. вот крупндй. Лат. Крупндй гардх ддлга вар'ицца.
м'элкъй-та пълав'йнъчкъм спдркъй в варк'и. Эст.
Крутёль. я. .и. 1 . Хоровод. Круц'ал'а ишл'й и п'эл'и
н'эскъл'ка барышн'ьф. Лит. Нардднъйа гул'анйа, крут'эл'. Эст.
2. Катание на льду. На л'ду вб'ивал'и кол, пр'иб'ивал'и жард'йну, крут'йл'и. крут'эл' нъзывал'и, сад'йл'ис' пъ чатыр'ь
чълав'эка. Лат.
Крутить , учу, несов. Сверлить. Нафч'йс' п'эрва дырк'и круц'йц'. Лит. В бъраны нада дырк'и крутит'. Крут'й дырк'и, нада
кл'дфку з'д'элът'. пр'ъкрут'й-ка дырк'и. Лат. Крут'й акуратн'ьн'ку дыръчку, ф самъй рас штоп была. Эст.
Крутить , учу. несов. 1 . Кружить (о голове). Атстан' ат
йавб. н'ь круц'й ты йаму гълаву. Лнт. А н'ь крут'й ты мн'э
гълаву. Лат. Крут'иш ты фс'им гблъву, раз'и йэта ддбра? Эст.
2. Обманывать. Йэс'л'и будз'ьш йаш'ч'д круц'йц'. йа ббл'шъ
н'ь играйу. В этъм магаз'ин'ь фс'агда круц'ут. Лит. О з'м'эй.
н'ь абман'ьт с'иб'а, а нас крут'ит. Лат.
Крутиться, тится, несов. Кружиться (о голове). Гълавй круц'йлъс', как р'умку вып'ила. Цэлый дз'эн' гълава круц'ицца.
Лит. Кагда вгар'йш, гълава крут'ицца, а ат вдтк'и н'э. Лат.
В гълавы фс'о так и крут'ицца: н'и найму н'ичдва тдлкъм.
Эст.
Крутой, ая, бе. Быстрый, ловкий. Крутайа д'эфка, фс'о сраббтъла. Муш был крутдй, сп'ицыал'ный на фс'о. Ольга кру­
тайа, прыгъит, как в'экша. Браташын сын крутдй. дабйбцца
фс'авд. Лат. Крутайа йана, ръбат'ашшъйа, а йон байбйк. Ты
гарас уш крутайа, н'и пасп'эт' за табдй. Эст.
Крухбй, ая, бе. Хрупкий, ломкий. Крухдйа дз'эр'ьва. Лит.
1
2
Крушак, а, м. Вид почвы, где сверху земля черная, а внизу
глина. В нас тут з'эмл'и плах'ййь, фс'о п'аск'й ббл'шъ, а там
къла л'эсу крушак. Лит. В нас была з'амл'а, крушак нъзывайьцца. Нъ крушакц картошка рас'т'б, кабы рбвнъйь м'эста.
Лат.
Крыжа, и, ж. Крыша. И крьгжа и дкны разб'йты был'и
Во гд'э цынкъва крыжа, там брат мой жыв'б. Эст.
Крыжачкй, бв, мн. То же, что Крёсельце. Вушат нъ крыжач'к'й став'им, штоп пол н'а пдр'ц'илс'а. Лит. Крыжачк'й и
крышк'й нъзывал'и, йих зб'ивал'и
сам'и, йа сама была
зб'йфшы. Част'эй гъвар'йл'и крышк'й. Лат.
Крыжевбй. ая. бе. Расположенный крест-накрест, перекре­
щивающийся. Крыжавайа дардга. Лит.
Крыжечка, и, ж. Маленькая крышка, крышечка. Накрдй
банку крыжъчкъй. Лит. Мал'ьн'къйа
крыжъчка жбан на­
крыт', гаршдк, кварту нъкрывал'и крыжъчкъй. Лат. Ваду нйда
зт,фс'агдй крыжъчкъй нъкрыват'. гр'эх н'изакрыпш д'аржат'
Эст.
Крылец, льца, Крыльцо. Вышъл нъ крыл'эц'. Лит. Будут
крыл'эц д'элът'. К йим нъ крыл'эц б'аг'йт наш П'эт'ка. Лат.
Крыл'эц пътпашы в'эн'ичкъм хът'. Эст.
Крылос. а, ж. Клирос.
На крылъс н'экъму
хадз'йц',
стър'ик'й кан'ч'ййуцца.
Прйвый крылъс. Лит. На крылъс
п'эфчыйь хдд'ут и поп. Лат. Нон с малых л'эт на кры­
лъс'и стайафшы. фс'о знайит — и сп'эт'. и пръчытйт' мдг'ит.
Эст.
Крыльщик, а, м. Кровельщик. Н крыл'ш'ч'ик, и крытш'ч'ик
гъвар'ат, йл'и крбл'ш'ч'ик найв'ар'н'эй. Лит. Хардшый крыл'шчык, пакрыл хърашд. О з'м'эй, пакрыл крышу, а папл'дт
тарчыт.вд крыл'шчык. Лат. Как сруп гатдф, нйда крыл'шшыка
искат', так'й сп'ициал'йсты был'и крыжы крыт'. Эст. (КрбльЩик, Крытщик).
Крынйца. ы, ж. 1 . Ключ, родник. Крын'йца — йэта гдз'э
вада бйот з з'амл'й. Нап'йлс'а халбднъй вады с крын'йцы.
В нйшъм кл'уч'у вадй халдднъйа, как ф крын'йцы. Лит. Там
кл'уч, крын'йца. Вот крын'йца, оттуда вада ид'б с удар'эн'ийьм. Лат. 2. Колодец, построенный на ключе. Кълъ кл'учдф
крын'йца. Лат.
Крыннчный, ая, ое. Ключевой, родниковый. Крын'йч'нъйа
вада гараст халдднъйа. Лит. Вот там дабр'эцкъйа вада. крын'йшнъйа вадй. гарйст хардшъйа. Лат.
Крытщик, а, м. То же, что Крблыцик, Крыльшик И крытш'ч'ик гъвар'ат. Лит.
Крычать. чу, несов. То же, что Кричать. Што йэта бърава
крычат, накдрмл'ьны, а крычат. Фс'у ноч машины крычал'и,
как тут спат'. Эст.
Крюк , а. м. 1 . Часть прялки. Л'ич'йнка фставл'айьцца ф
кр'ук. Лит. 2. Металлическая петля в передней части телеги
или саней для оглобли. Кр'ук йэс'ц' ф ц'ал'эг'и и ф сан'йх:
ф кр'ук фставл'айут аглдбл'у. Лит. П'атл'а йэс'т' ф сан'ах и
ф т'ал'эг'и: туда фставл'айьцца аглдбл'а, а в аглдбл'и кр'ук.
Лат.
Крюк , а, м. Вилы для сбрасывания с телеги навоза. Кр'укдм навдс с ц'ал'эги скапывъйут. Лит. Кр'ук жал'эзный, кр'укдм збрйсывъйут с возу. Лат.
Крюча, и, ж. Овраг, обрыв, круча. Р'аб'аты ф кр'уч'у хадз'йл'и, хвош'ч' ламал'и на дутк'и. Лит. Ф кручу
хад'йл'и
мал'йну ламат'. Лат.
Кубё'л, бла ( б л а ) , уменьш. кубелбк. лка, м. Чан. Нънас'йла
куб'ил вады. Куб'ил — ну даш'ч'йн, эта то самъйа. Лит. Ф куб'дл с'л'ивайут п'йва. Ф кубл'э хран'йл'и мълакд, масла.
Куб'дл зъкрывал'и ф пасты. Давн'эй п'йва вар'йл'и, сл'ивал'и
ф кублы. Т'ап'эр' н'эт кубла. Куб'алдк — го квашднка дл'а
п'йва. Лат.
К>дакать, кает. Кудахтать, кчет, несов. Кудахтать. Ку­
р'ица кудйкч'ьт. Лит. Кудйкъйьт кур'ица. Д'ат'йнуха клыкъйьт,
а тыйи кур'и кудакъйут. Л а т . Ну што кудакчыш, б'ие
т'аб'а гдр'а мндга. Кудакът' къ вр'эм'у нада. Эст.
Кудёлина, ы, Кудёля, и ( й ) , ж. Кудель. Кдн'ч'у кудз'эл'ину
пр'ас'ц и пр'иду. К л'ич'йнк'и пр'ив'азывъйут кудз'эл'у. Лнт.
Куд'эл'ина
йэс'т' в'ар'хдв'ина,
йэс'т' пйчъс'ина.
пачъс'йа.
Сн'им'й ты мн'э куд'эл'у, пр'ив'азат' нада. Лат. Л'он тр'эпл'ут,
а када йон чыстъй, нъчынййут н'йтку д'элът' — йэта куд'эл',
куд'ал'й. Куд'ал'у пр'адут. Иш кака куд'эл'ина дббръйа. Эст.
Кудла, ы, м. и ж. Лохматый, кудластый человек. Иэйный
кудла фс'агда п'эрвый пр'ихбдз'а. Лит. Касу н'ь зъпл'ат'д, 6
кудла. Лат.
Кудлатить. ачу. несов. Делать лохматым.
Кудлац'иц'
р'аб'днка. Лит. Кудлат'ит' въласа ты мъст'ар'йца. а ръбатйт'-та
н'и гарас. Эст.
Кудлы, ов, мн. Спутанные, лохматые волосы. Кудлы н'ач'дсъныйь. Кагда ты пътстр'иг'дш свайй кудлы? Лит. Н'ь
1
2
зъпл'атайьт касу, хдд'ит, кудлы ръспуст'йфшы. Ну чавд ты
кудлы ръспуст'йла. зъпл'ат'й касу. Лат. Што ты кудлы-тъ
ръспус'т'йла, пади пр'ичашыс' как чълав'эк. Ва фс'их тап'эр'
кудлы папушшъны, страм гл'ад'эт'. Эст.
Куды, нареч. Куда. Куды ты пашдл? Куды хочу, туды и
гл'ажу. Лит. Куды ты паб'эк? Куды ш йа па(1эду, мн'э в'эдъма
н'а дал'и. Лат. Куды йана ушдццы с ран'н'ьва утра? Куды
игдлка. туды и н'йтка. Эст. • К о т о р ы й к у д ы — кто куда.
Ианы, бывала, ръзб'аг'ацца который куды. Лит.
Раз'б'эгл'ис'
который куды. Лат. Катдрый куды, фс'и д'эт'и з ддму разйэхъфшы, н'икдва са мной н'эту. Эст.
Кужелёвый, ая, ое. То же, что Кужлёвый.
Кужъл'бвыйи
в'ардфк'и. Эст.
Кужель. жля ( ж л ю ) , м. 1 . Чисто очесанное льноволокно
для лучшей пряжи. Пр'игатдв'ила дз'эс'ьц' кудз'эл' кужл'а.
Лит. Кужъл' — самый чистый слой. Два раза чэшут, пълучайыща кужъл'. 2. Льняная пряжа лучшего качества. Пр'ала
кужъл' нъ рушн'ик'й. Лит. Кужъл' пр'йла нъ патштйн'н'ик'и.
Лат. 3. Ткань из льняной пряжи лучшего качества. Асталъс'
кужл'у на двбйа партдк. Лит.
Кужлёвый, ая, ое. Сделанный из льноволокна лучшего ка­
чества, относящийся к нему. Кужл'двъйа кудз'эл'а. Кужл'бвыйь
н'йтк'и. Кужл'бвый рушн'йк. Кужл'двъйа рубаха. Гд'э ш ка­
тушка кужл'двъйа? Кужл'двъйа куд'эл'а в рыбацкъй карз'йны. Кужл'двъйа скът'ар'дтка. Лат. (Кужелёвый).
Кузня, и, ж. Кузница. Ион свайу куз'н'у м'эл, тък н'а плоха
жыл. Зъ войну фс'и постройки згар'эл'и. и куз'н'а згар'эла.
Лит. Нада йэхът' ф куз'н'у плук справ'ит'. Куз'н'а была ф
слъбады, дал'бка Лат. Ф куз'н'и д'эт фс'у жыс'т' прърабдтъл,
л'дккъ л' йэта д'эла. Эст.
Кукса, ы. ж. Рука без пальцев или без кисти. Фс'и здарбфкъйуцца. и йон свайу куксу падндс'ит. Лит. Как Гърас'йм
кдс'ит, как йон куксъй кдс'ит, в йавд жа кукса. Лат.
Кукшйн. а. м. Кувшин. Кукшын разб'йла. Кукшын рабдтъйут з гн'йлы. Гн'йл'ьный кукшын. Два кукшына куп'йла. Лат.
Ф кукшынъх бдл'э мълакд д'аржйл'и. Эст.
Кулдыхнуться, нусь (нуся), сов. Броситься, бултыхнуться.
Идз'д, идз'д па клатк'и, дъ как кулдыхн'дцца в ваду. Лит.
Гл'ад'й, н'ь хад'й па клатк'и, кълдыхн'дс'с'а. С'ид'эл нъ скам'эйк'и и кулдыхнулс'а. Лат. Кулдыхнулс'а но кдйку и зъхрап'эл. Эст.
Кулевой, ая: • К у л е в а я с о л о м а — длинная прямая
солома, которой покрывают крышу. Кул'авайа салдма ид'д на
крышу, йана пр'амайа. кул'авайа, вытр'ьс'ьна ужэ, пр'амййа.
Гр'йшка вз'ал кул' салдмы кул'авдй. Лат.
Кулйть, лю. несов. Катить. Пъд гару хърашд была кул'йц'
(бочку), а нъ гару н'ь гараст. Лит. С'эна нъклад'бш ф карз'йну и кат'иш, л'дхка кул'йт'. Р'эзъл'и дрдвы нъ андр'эйьвъй
гары, фс'и кр'ажы кул'ал'и пъд гару, ср'эжъш и кул'й пъд
гару. Лат.
Кулйться, люсь ( л ю с я ) , несов. Катиться. С'н'эк камам кул'ицца с крышы. Лит. 3 гары кр'аш кул'ицца пъд гару, гд'э
дом стрдйут. Лат.
Куль, я. м. 1. Большая связка соломы для кровли. Н'эскъл'ка кул'дф н'ь хвац'йла крышу пакрыц'. Лит. Кул' салдмы
пр'ин'асла кул'авдй. Лат. Салдму св'азывъйут кубышйм, ал'
кул'ам. Эст. 2. Связка веток. Пр'ин'ас'йт'и с пасдма кул'.
С в'эчъра кул' пр'ин'ас'дш м'ак'йн к ндчы. Кул' кладут ф
п'Зчку, н'ь разв'азывъйа. Лат.
Куляться. ляюсь ( л я ю с я ) , несов. Кувыркаться. Кагда п'эрвый рас бъц'йандф в'йдз'ут дз'эц'и, тък кул'ййуцца. Лит.
Р'аб'йты пашл'й на трйфку, вд кул'ййуцца. Йаны л'уб'ьт
кул'ацца. Лат.
Кумпяк. а. уменьш.-ласкат. кумпячбк, чка, м. Окорок, вет­
чина. С'ал'дтк'и йон н'а хоч'ьт, кумп'ака хдч'ьт. Лит. П'дтра
с'йэл кумп'ак и н'а лдпнул. Цэл'ный кумп'ачдк с'йэл, и н'ьдъвар'дный был кумп'ачдк, и тр'и л'йтра вады вып'ил и н'а лдпнул.
Лат.
Купёля, и, ж. Купель. Иал'йл'и ф куп'эл'у халдднъй вады,
сабрйл'ис' хр'дсныйь... Лнт. Куп'эл'а
йэта квашн'а, гд'э
р'аб'ат кр'эс'т'ут. Лат. Кр'аст'йл'на куп'эл'а в мал'эннъй
зъфс'агдй йэ, там и кр'эс'т'у. Эст.
Купец, пца, м. Покупатель. На йагъды купцдф мндга.
Ийблък'и дъраг'ййь, тък и купцдф н'эт. Лнт. Нон хардшый
куп'эц, н'ь таргуйьцца, куп'йл и пашдл. Лат. Купцы-та йэ, да
д'эн'ик мълавата. Эст.
Куплёный, ая. ое. Купленный. В нас йаблък'и купл'дныйь,
сваййх н'эт. Лнт. Грушы купл'дныйь и сл'йвы купл'дныйь, а
йаблък'и свайй. Лат. В нас бдл'и купл'бнъйа ад'джда быфшы,
а истбнцы свайу ткал'и, самы гатдв'ил'и. Эст.
Куплять, ляю, несов. Покупать. Нон дом купл'аЛ. тък
дз'эн'г'и ф К'йр'ика пъзыч'ал. Бывала, н'а п'йл'и, н'а йэл'и.
фс'о з'амл'у купл'ал'и. Пойду плац'йа купл'ац'. Лит. С'йт'ьц
купл'ал'и в магаз'ин'ь. Пърас'ат купл'ал'и, карм'йл'и. штоп
прадат'. Агурцы н'ь купл'ал'и, свайй был'и агурцы, бывала,
насдл'ит. Лат. Ран'э на ййрмънкъх купл'ал'и мндгъйа што,
а тап'эр' фс'о на м'эс'т'и, н'икуды йэхът' н'а нада. Эст.
Курить, рю, несов. Окуривать (детей при испуге и некото­
рых заболеваниях). Как зъбал'эла дз'афч'днка, тък и аткас'н'икъм кур'йл'и, и п'ьр'ал'дтъм, и ч'ьртъпалдхъм, н'иштд н'ь
пъмаглд. Лит. Начн'йшн'икъм кур'йл'и д'ат'эй. рйзным трйвъм
кур'йл'и, как зъбал'эйьт д'ат'бнък. Лат.
Курмёль, я, уменьш.-ласкат. курмелёк, лька, м. Налим.
Курм'эл' и курм'ал'дк здвут, хардшъйа рыба. Курм'эл' — йэта
нал'йм пъ-гърацкдму. Пъб'ажйл П'эт'ка тдлстый такдй. ах ты
м'ьнтуздк. курм'ал'дк ты. Лат.
Курнявкать, кает
( к а я ) , несов.
Мурлыкать.
Кдшка
курн'афкъйьт. Лит. Кът'ан'аты курн'афкъйут, кушът' хдчут. Лат
Йш как кур'н'афкът' нт>учыфшы, хош н'и хош, а давай. Эст.
Курочка, и, ж. Съедобный гриб. Куръч'к'и ббл'шъ нъ
п'аску растут, йаны бывййут тдл'ка дс'ьн'йу. Лит. Куръчк'и
кар'йчн'ьвыйь. растут пъ сас'нагу, гд'э сас'н'ак бъл'шынствд,
ал'и растут и гд'э л'йств'ьнныйь. Лат.
Курошёсть, и, ж. Насест. Кур'аты пашл'й нъ курашэс'ц.
Пъс'ц'ал'й ты свайу курашэс'ц'. Лит.
Курячий, ая. ее. Куриный. Кур'йч'ьйа гн'аздд. Кур'ач'ьйа
с'л'ьпата. Лнт. В йавд кур'ачъйа с'л'ьпатй. н'ичавд н'а в'йд'ит
с аб'эда. Лат. Кур'йчъй навдс пъ фс'амц двору, н'и прайт'йт'.
Эст.
К>саней, ниа. Кусаннк, уменьш. кусанчик. а м. Недоеден­
ный кусок. Свой кусан'ьц н'ьдайэл. Н'икагда н'а нада кусан'ч'ик'и аставл'ац'. Хто твайй кусйн'ч'ик'и будз'а йис'ц'. Лнт.
Ап'ат' ты кусан'ик, астйв'ил, кажыный рас кусан'ик'и аставл'айыи, вдл'н'ица! Даййш, н'ь аставл'ай кусан'ик. Лат. Чэйнъй
кусйн'ик, дъйадайт'и. Эст.
Кусаться, сается, несов. Жалить. Освы б'дл'на кусайуцца.
Ш'ч'ьм'ал'й дч'ьн' бдл'на кусййуцца, гараст ат йавд пухн'ьт
л'ицд. Лнт. Пчблы бдл'на кусййуцца, а осы йашчд бал'н'эй,
гараст кусййуцца. Лат. Мух'и так'ййи злыи, кусййуцца. в'йнна
дошш буд'и. Эст.
Кусйть, кушу, сов. 1 . Укусить. Шал'бный сабака кус'йл.
Лит. Кус'й. Джэка. кус'й йавб. пушчай н'а хбд'ит тут. Злой
сабака, м'ин'а за пал'ьц кус'йл. Лат. Хто т'аб'а кус'йл,
пъкажы? Эст. 2. Ужалить. Пч'ала кус'йла пр'ама в нос, йаны
кусайут, гдз'э напала. Лит. Пчала была кус'йфшы за шэйу,
вухб распухла. Лат. Кумир кус'йл, эва гвыл'ина какй на лб'э.
Эст.
Кусок, ска, уменьш. кусочек, чка. м. Большое расстояние.
Дъл'акд да Булъва? — Кусок, куедчък нада прайт'й. Ф Сымарс'эт дъл'акд, кусдк. Стърадвдрйь бл'йска, а да Гу л'б'инк'и
кусок. Лат.
Кут, а, м. Угол. Кутн'ий зуп ф самым куту. Ион майьт свой
кут. Н'икакбва йа кута н'ь им'эйу. Лит.
Кутейник , а, м. Сочельник. Нъ куц'эйн'ик йадут куц'йу,
галушк'и и к'ис'эл' с сытдй. Лит. Кут'эйн'ик п'эр'ьд ръжаствдм.
Лат.
Кутейник , а. м. Любитель ходить по поминкам. Ион в нас
кут'эйн'ик, н'и дннъй пънаф'йды н'и припусти. Йа н'и кут'эйн'ица, н'и л'убл'у кут'йй. Эст.
Кутний. яя. ее.: • К у т н и й з у б — самый задний зуб.
Кутн'ий зуп — ф самым куту. Кйтн'ийь зубы и с'н'йзу и
с'в'эрху бывййут. Лит.
Кутник. а, м. I. Квартирант. Квиц'эра в йих была бал'шайа.
кутн'икъф дз'аржйл'и. Лит. 2. Наемный рабочий в сельском
хозяйстве. Ион как кутн'ик: хдч'а идз'д нъ работу, хдч'а —
н'а йдз'д. Лит.
Кутья, й, ж. То же. что Кутейник . Нъ кут'йу и с'ал'дтку
йис'ц' н'ал'з'й, н'а тдл'ка м'йса. Лит.
Куча, и. ж. Копна. Нйда с'эна ф куч'и слажыц', дош'ч'
будз'ьт. Лит. С'эна зб'ивайут ф пласты, кладут ф кучу.
С'эна варачывъйут, кладут ф кучу. Ф кучу кладут грабл'ам.
Б'ар'бш грабл'ам, н'ас'дш ф кучу. Лат. С'эна ф кучу згр'абал'и
гарйс рана, вот анд и зъгар'элъс'. Эст.
1
2
1
Кучка, и, ж. Укладка льна на стлище. Кагдй л'он выл'ьжыцца, пъдымайут, стйв'ут ф куч'к'и, высушут... Лит. Л'он
стйв'ут ф кучк'и. Эст.
Кушать, шаю, несов. 1 . Есть (и о животных). Мы самыхдч'ьм
кушъц', и скац'йна хдч'ьт кушъц'. С'в'йн'йи малдшн'ик хърашд
кушъйут. йл'и так тък м'ашййьт. Лит. И скат'йна тош кушът'
хдчыт; чълав'эк мдг'ит и пъдаждат', а йэй фс'о штоп ва вр'эм'а
была. Эст. 2. Пробовать на вкус, отведывать. Ион н'а йист.
тдл'ка кушъйа, фкусна йл'и н'эт. Лит. Йана кушъйа, сдл'ьна
ай н'э. Лат. Ты сама кушъла и гъвар'йла. што ддбра, н'ичдва
бдл'и на нада. Эст.
Кыршевина, ы, ж. То же, что Карк, Каршёнь. Ф кыршъв'ину
как дам, пъл'ат'йш. Эст.
Л
Лабзёниться, нюсь (нюся), Лабзиться, зюсь (зюся), несов.
Заигрывать, ухаживать, любезничать. И мой брат к йэй лабз'эн'илс'а, ал'и н'ич'авд н'а вышла. Лит. Пр'ишдл и лабз'ицца.
думъйьт, што л'уб'йцца будут с йим. Лат.
Лавка, и, ж. Школьная парта. Ф шкдлы з'дз'элъл'и ндвыйь
лйфк'и. Лит. Нйшы д'эт'и ф шкдл'и на п'эрвъй лафк'и с'ид'а,
Эст.
Лавощик. а, м. Владелец лавки или продавец. Рйн'шъ там
лавъш'ч'ик жыл. Лавъш'ч'ик'и
и тагда хърашд жыл'и. Лит.
Тап'эр'ика пръдав'эц. давн'эй лавъшчык'и нъзывйл'и, йаны ш
свайй лафк'и д'аржйл'и. Лат. Йон лавъшшыкъм фс'у жыс'т'
прърабдтъл ф хаз'аина, вот и н'и дайу йаму п'энз'ийу. Эст.
Ладить, лажу, несов. Делать, изготовлять. Нъкуп'йла бумаг'и, буду ц'в'аты ладз'иц'. Лит. Пдршн'и лад'ут с кджы.
а лапт'и с лыка. В нас н'иктд н'а знаит вал'ьнцы лйд'ит'. Эст.
Ладуши, мн. Ладоши. В ладушы б'иц'. Лит.
Лагашй, ёй, Лагбши, ей, Лагбшки, шек, мн. Вид саней.
Сйн'и м'эн'шъ, лъгашьг бал'шьшь, прастдрыйь. Зъпр'аг'й ты
лъгашы. Лагдшк'и йэта з'имавыйь. Иазддмыйь сйн'и
то ла
гдшы и йэс'т. Нъ сан'ах мндга н'ь пъв'аз'дш, в лагдшкъх пабдл'ь. Лъгашы, лагдшк'и — то фс'о аннд. Лат.
Ладный, ая, ое. 1 . Стройный, хороший. Ладный мйл'ьц. а
йана н'азграбнъйа. Ладный кан'дк. Лат. Лйннъй ф т'аб'а мужык, карйхт'ьр хардшъй в йавд. Ланнъйа д'эфка, н'и хош да
пъгл'ад'йш. Эст. 2. Большой. З'амл'й б'ыла мндга, ладный
шмат в нас был. Лат.
Лазанки, нок, мн. Вареное тесто, раскатанное и нарезанное
квадратиками или ромбиками. Лазанки с пшан'йшнъй мук'й
дз'элъйут. Лит.
Лайдак, а, м. Лодырь, лентяй, бездельник. Лайдак —
катдрый рабдтъц' л'ан'йцца, л'ан'ц'йй. Лит. Ты хбд'иш, кък
лайдак, рабдтът' н'а хдчъш. Лат. Лайдак ты и бдл'и н'ичдва,
н'и хош ръбатйт', как л'уд'и. Эст.
Лалока, Лалыка, и, ж. Десна. Ой, йэта лалъка как мн'э
бал'йт. Хвйц'ит лалък'и паказывъц. Лит. В'эр'хн'ийь лалык'и
бал'йт. То зубы, а йэта лалык'и. Зуп такдй вып'ьрс'а с'уда и
бал'йт. скрос' лалыку. Лат. В м'ан'а лалък'и бал'а, как чавд
кр'эпкъва пайэм. Лалък'и
фс'и фспухшы. нада зуп т'анут'
проч. Эст.
Лапина, ы, ж. Заплатка. Тут инач'ь н'ь зашйдш, тдл'ка
лапину мджна пр'ишыц'. Лнт. Нълажыла на йупку лап'ину
и хдд'ит, как прайава. Бал'шайа лап'ина на кдфты. Лат. Тута
нада бал'шу лап'ину став'ит'. мал'ьн'ка н'и памбг'ит. Эст.
Лапить, плю. несов. Чинить, ставить заплатку.
Лй'п'иц'
адз'д'жу.
Цэлый ч'ис штаны лйп'ила. Лит. Рубашку буду
лап'ит'. П'ар'эн'н'ик лйп'ила. д'в'э лйп'ины пастав'ила. Лат.
Нъдайэла лйп'ит', нада чым друг'йм зан'йцца. Эст.
Лаптушки, шек. мн. Детская болезнь, сопровождаемая
сыпью, ветряная оспа ( ? ) . Кагда лаптушкъм дз'эц'и бал'эйут.
высыпка такййа бывайа. Лит. Лаптушки — т'аждлъйа бал'эз'на. высыпка краснъйа, гар'йт р'аб'днък. Лат. Лаптушки
плахй бал'эс'т, пузыр'к'й б'элы Н7>рывайу, а апасл'а аны
лдпъйуцца и чэшуцца, бал'й. Эст.
Ласкотать . очу, несов. Щекотать. Я а гарйст байус', кагда
лискдч'ут. Лнт.
Ласкотать , очу, несов. Говорить пустое, болтать. Бабы сабрафшы. ласкдчут йьзыкдм. Ианы мндга ласкдчут, и йана
тджъ ласкдчъ. Лат.
Ласкбтка, и, ж. Щекотка. А йа ласкдтки нъ байалъс'. Лит.
Ласочка, и, ж. Небольшое хищное хивотное, ласка.
Лйсъч'ка ч'уц' паббл'шъ мышк'и. хвде'ц'ик н'ьбал'шбй, йэс'ц
р'аб'ьн'к'ийь, йэс'ц' крйсныйь. Лйсъч'к'и ф хл'авйх жывут. Лит.
Ласъчка ждлт'ьн'къйа, в л'асу нъ д'ар'эвйьх бывййут ласъчк'и.
Лйсъчк'и дъмавыйь тджъ бывайут, в ахл'авах жывут. Иэжъл'и
н'ь зал'уб'ут карбву. д'арут шэр'с'т'. Лат.
Ластовка. и, ж. Ластовица. Ластъфку д'элъл'и краснъйу.
В бабъх и в мужуках был'и лйстъфк'и. Рукавы был'и шырок'ийь, па шву д'элъл'и лйстъфку. Лат. На плачах муекдй
рубйх'и пътшывйицца падбпл'ика, а пад мышк'и лйстъфки.
Эст.
Ластовочка, Ластушка, и, ж. Ласточка. Ластъвъч'ка
гн'аздб с'л'ап'йла пат еймъй крышъй. Лйстушк'и пр'ил'ац'эл'и.
1
2
Лит. Пр'ил'ат'эла лйстъвъчка, л'эп'ит гн'аз'д'эчка
з гр'аз'и.
Ластушк'и пр'ил'ат'эл'и, гн'аз'д'эчк'и вйут. Лат.
Ласушник, а. Ласый, ого, ж. Любящий лакомиться, ла­
комка. Ион на фс'о ласый. Нъ вар'эн'йа тЪк ты лас, ал'и
пъгл'адз'йм, как будз'ьш ш'ч'и йис'ц'. Лит. Ты лас и вбдъчк'и
вып'ит' и скушът' слад'ьн'къйь, ты ласушник, ласый. Лат.
Лата, ы. ж. Длинная тонкая палка, при помощи которой
к обрешетине прикрепляется солома. Латы салдму пр'иц'йскывъйут. Ар'эхъвыйь латы. Лит. Крышу крбйут, ужэ латы пр'иб'йл'и, штдбы салдма н'ь вал'йлъс' с кинцдф. Лат. Латы так'й
дл'йнны жэрз'д'и, кдл'йи, пат крышу нъб'ивайут. Эст.
Латка, уменьш. латочка, и, ж. Высокая глиняная миска;
глиняный горшок. Ран'шъ с латък йэл'и, а тап'эр' йэс'ц'
ч'ашк'и. В латк'и и кашу вар'ут, и йаблък'и п'акут. Лит. Латки
з гн'йлы рабдтъл'и. Палнд латък пънав'эз'ьна. Лат. Латк'и,
латъчк'и з гн'йлы — так'й пасуд'инк'и. Эст.
Лахать, хаю, несов. Говорить о пустяках, болтать. Бабы
лахъйут йьзыкдм, н'а знафшы. Лит. Што сабрафшы да лйхъйут. тр'эпл'ут, н'а знйфшы. Лат.
Лахи, мн. Вещи, скарб (?) Лах'и пат пах'и и пашдл
(пашлй). Лит. Наш д'ат'ка лах'и пат пах'и и пашдл. Лат.
Лахудра, ы, м. и ж., прост. Неряха, растрепа. Эй ты,
лахудра! Н'а с'в'азывъйс'а ты с этым лахудръй. Лит. Ты с'а­
вдн'н'и ад'элс'а кък лахудра. Лат. Ну куды ты такдй лахудръй
вышла, пад'й пр'иб'ар'йс'. Иэту лахудру фс'и знайут. Эст.
Левша, й, ж. Левая рука. Л'афшбй к'идййьт. Бйот л'афшбй.
Лит. Майа дачкй фс'о л'афшдй рабдтъит: в'ажът. шйот, фс'о
л'афшбй. Лат. Л'афшбй мндга ты зд'элъиш. Эст.
Легко, ласкат. лёгенько, сравнит, легбше, нареч. Легко.
Сафс'дм л'дкка была н'эс'ц'. Вышъ.г л'бг'ьн'ка адз'эфшы. Каж­
дый б'ар'б, как каму л'агдшъ. Лит. Пашла. л'дкка ад'эфшы.
Жылдс' н'а л'дкка давн'эй, у пана рабдтъл'и. Лат. Л'дкка
гъвар'йт', а как зд'элът'. Н'а л'дкка с йим жыт' была. Эст.
Ледбвня, и, ж. Погреб со льдом, ледник. Л'этъм м'аса в л'аддвн'и дз'эржут. Лит. В л'аддвн'и м'йса и рыбу д'эржут. Лат.
Лежак , а, м. I. Расположенная на чердаке часть дымо­
хода, боров. Нада нъ избу с'л'эс'ц', л'ажак выч'ис'ц'иц'. Лит.
Зъл'азай, бат'ка, вычыст'и л'ажйк. Лат. 2. То же, что Груба 2.
Л'ажйк йэс'ц' нъ ч'ьрдаку и в избы, идз'дт ат пл'иты к п'эч'к'и.
Лит. Ат шчытй ид'дт ф п'эчку л'ажак. Лат.
Лежак , а. м. Мелкая пресноводная рыба. Л'ажак пъд
1
2
м'ьнтуза патхддз'а, тдл'к'и што м'элкый. Лит. Л'ьжак'й път
камн'йм л'ажйт. И л'ьжакдф йадут. Лат.
Лемёш, а, м. Лемех. Л'ам'эш ат пъракдннъва плуга. Лит.
Л'ам'эш снас'йлс'а. Ф сах'й два л'ьм'аша. Саха с л'ьмашам.
Лат. Эст.
Лёно, нареч. Лениво. Л'эна рабдтъйьт. Лит. Зато и зърабл'айут мала, што л'эна раббтъйут. Лат. Пъдымаис'с'а ты гарас
л'эна, н'и даждацца, йа пайду уш. Эст.
Леной, ая. I. Ленивый. Л'андй мйл'ч'ик. Л'анайа кабыла.
Лит. Д'эвъчка л'анайа, н'а хбчът учыцца. Лат. Л'анайа хаз'айка зафс'агда ддлга сп'ит. Л'аных н'и выучыш. Эст. 2. Л е ­
нивец. Л'андй два раза дз'элъйа. скупдй два раза плдц'а. Лит.
Сабрал'ис' л'андй да глупъй, памдг'и н'а жд'и. Эст.
Ленуха, Ленушка, и, ж. Лежанка. З'имдй йа сама нъ л'анух'и спл'у. Лит. И ты л'эс'. нъ л'анух'и т'апл'эй. Лат. На
л'анушк'и, быва, тдл'к'и и атагр'эис'с'а. с дз'ьра-та пр'ийэхъфшы. зъкал'шш в'ьт'. как д'ьр'ав'йн'ина за нъч. Эст.
Лесенок, нка, Лёсик. а, м. Лесок, лесочек. В гот л'ас'днък
пъб'аг'йм. бывала, зъ гр'ибам. Лит. То л'эс'ик, йэжъл'и бал'шдй, то л'эс. Л'эс'ик
прайд'бт'ь, там Кашатн'ик'и. Тап'эр'
с'в'арн'дм в л'эс'ик. Лат.
Лесина, Лесйнина. ы, ж. Одно дерево. Там л'ас'йна акар'днъйа, засдхн'ьт. Ат съмавд кдрн'а р'эжъцца
л'ас'йн'ина.
Хат'эл лас'йн'ину сп'ил'йт. Лат.
Лестница, ы, ж. Приставная лестница. Пр'ин'ас'й с'уда
л'эс'н'ицу, мн'э нада нъ избу зал'эс'ц'. Лит. Нада л'эс'н'ицу,
пастйфт'ь с'уда л'эс'н'ицу. хачу нъв'ар'дх зал'эс'т'. То ступн'й,
а йэта л'эс'н'ица. Лат. На с'ьнавал в нас р'эд'ьл' пътставл'ййу,
ал' йэта така л'эс'н'ица. Эст.
Летать, таю, несов. Носиться. Цэлый дз'эн' пъ дз'ар'эвн'и
л'дтъла. Гдз'э ты л'дтъйьш цэлыйь дн'и. Лит. Дома н'ь с'ид'йт
сафс'эм, л'дтъйьт и л'дтъйьт. Н'а л'дтъй па хаты Лат. Так
йон и л'дтъит с анндва ддма в другдй. Полна т'аб'э л'бтът'-та,
пъс'ид'й мйлъс'т' на м'эс'т'и. Эст.
Лётка, и, ж. Яровая пшеница и рожь. То л'этка, а йэта
з'ймка. Л'этку в'асндй с'эйут. Лат.
Лётка, и. ж. Леток. Л'бтку зан'йска з'дз'элъл,
пч'алйм
н'ьудббна. Лит. Пчдлы вл'атайут в л'дтку. На зиму л'дтку
зъкладайут жал'эскъй. Лат.
Летний, яя, ее, Лётный, ая, ое. Яровой. Л'этн'ьйа пшан'йца.
Лит. Л'этн'уйу апшан'йцу с'эйут в'аснбй. Лат. Л'этнъйа пъшан'йца н'он'ь н'и гарас харбша буд'и. Эст.
Лётось, нареч. В прошлом году. Л'этъс' пълуч'йл'и па два
к'илаграма зъ трудадз'эн'. Лит. Л'этъс' з'има дурнайа была,
сугробы был'и глыббкыйь. Лат. Ф сына л'этъс' двойки рад'йфшы, мал'ьц и д'эфка, нада с'йэхът'. Л'этъс' йа луччы с'аб'а
чуствъвъла, с'ар'д'эчный б'6л'и н'э была. Эст.
Летошний, яя, ее. Прошлогодний. В нас йаш'ч'д л'этъшн'ьй
картдшк'и асталъс'. Лит. Тут л'этъшн'ьйь с'эна л'ажыт. Нэтът
т'ал'днък л'этъшн'ий. Лат. Н'а ндвъйа йэта плат'йа, л'этъшнъйа, в гдръд'и кипл'анъйа. Л'этъшнъйа с'эна кдн'чыфшы. Эст.
Леха, й, уменыи. ляшка, и, ж. I. Граница падения зерен
при севе. Пат'ан'ыи нагдй, астайдцца канафка, сл'эт — йэта
л'аха, л'ашка. Лат. 2. Узкая грядка. Л'аха шыр'индй — шак.
дъвжындй — м'этра два, йэжъл'и шыр'эй, то гр'атка. Лат.
Лечить, чу, несов. Лечить. Навд и дъхтар'а н'а вз'ал'ис'
л'эч'иц'. Нон тут фс'их травам л'эч'ит. Лит. Лупан'иха ат рад'йм'ицы л'эчыт, майдва брата выл'ьчыла. Нана бралас' л'эчыт'. Лат.
Леший, ая, ее. Лесной, дикорастущий. Л'эшых йаблъкъф
нъсушыл'и на квас. На пдл'ь стайала л'эшъйа грушына. Лит.
Н'афкусныйь л'эшыйь йаблък'и. Нъсушыла л'эшых йаблъкъф
нъ кампдт. Лат. Л'эшъйа йаблын'а. н'а жал', таку и сн'иштджыт' мджна. Эст.
Лешйть, шу, несов. Отмечать границу падения зерен при
севе. На с'эйьл, а баба л'ашыла. Лит. Л'ашыт гъвар'ат,
йэжъл'и нагдй т'ан'ьш, а йэжъл'и салдму став'иш, то гъвар'ат
в'йшыт'. Лат. (Вйшить).
Ливень, внй, м. То же, что Заливёнь. Дал такой л'ив'эн,
такдй зъл'ив'эн', и прамдкла фс'а ад'джына. Был такдй л'и­
в'эн, кагдй шла працэс'ийа. Лат. Эст.
Лйвер, а, м. Лейка (для поливки). Мджна и так пъл'ивйц
(огород), б'аз л'йв'ьра, ал'и с л'йв'ьръм скар'эй. Лит. Б'ар'й
л'йв'ьр, ид'й агурцы пъл'иват'. Расйду с л'йв'ьра пъл'ивайут.
Лат. Был такдй хардшъй в нас л'йв'ьр. думъл'и н'а нйда ббл'э
и брат'энн'ику дал'и. в йавд гр'ат мндга. Эст.
Ливня, й, ж. Топкое место на берегу. Тдпкъйь м'эста здвут
л'ивн'й, а так в'аз'д'э б'ьр'ага кр'эпк'ийь. Лат.
Ливярка, и, ж. Леечка (для смазывания). Как жъ ш ты
памажъш б'ьз л'ив'арк'и? Лит.
Литься, пльётся, несов. Нести яйца без скорлупы. Кур'ица
стала л'йцца. Кур'аты ил'йуцца. Лнт. Б'адй. куры начъл'и
л'йцца. Нада кур'эй зъп'ар'эт', а то л'йцца начнут. Лат. Как
начн'д кура л'йцца. п'ишы пропала. Н тайа ужэ ил'йдцца. Эст.
Лихой, ая. Сердитый, злой. Нон с'авддн'ь ч'авд-та л'ихдй,
и згъвар'йцца н'ал'з'й. Л'ихдй, как сабака. Лит. Иана н'а
дббръйа, л'ихайа. .Пат. Л'ихайа баба страшн'эй чбрта. Л'ихдй
кирахт'ьр. Эст.
Лихоманка, и, ж. Лихорадка. Иш как йавд б'адн'йгу л'ихамйнка-та разб'ираит. Эст.
Лйхоньки, Лйхонько. межд. То же, что Ахтеньки-лйхоньки.
Л'йхън'к'и вы майй. Ахи'и л'йхън'ка. скдл'ка какдр нъп'аклй.
Лит. Нджън'к'и бал'йт, ай л'йхън'к'и. спат' н'ал'з'а. Лат. Эст.
Личинка, и, ж. Часть прялки, щиток, дощечка, к которой
прикрепляется кудель. Кудз'эл'у к л'ич'йнк'и пр'ив'азывъйут.
Лнт. Куды ты д'эла л'ичынку. Куд'эл'у пр'ив'азывъйут к л'ичынк'и в'ар'дфкам. Лат.
Лишиться, шусь (шуся), несов. Сердиться, злиться. Нины
л'ишацца. н'а знййут, што дз'элъц' са злдс'ц'и. Лит.
Лобатый, ая. Безрогий, комолый. Кардва лаба'тъйа. Казй
лабйтъйа. Лит. Т'ал'днък лабатый. Куп'йл кардву лабйтъйу.
Лат. • Ч ё р т л о б а т ы й — бранное слово. Куды ш йон
пал'эс, ч'орт лабатый. Лит. Пуст'йлс'а в блыкйн'н'а чорт ла­
батый. Лат.
Ловец, вца, м. Рыболов. Мы фс'и тут в д'ар'эвн'и потомств'ьнныйи лафцы. Эст.
Ловушка, и. ж. Л\ышь. Ловушка папйлъс' с'авдн'н'и. Лавушку паймал'и. Кот поймал лавушку, а д'эфка кък зъкр'ичыт,
л'йхън'к'и. Лат.
Лбготь, гтя, .и. Локоть. Лдгъц бал'йт. Лит. Лдгът' уб'йла
гараст. Лат.
Лозина, Лозйнина, ы,ж. Лоза, ива: ивовый прут. С'идз'эл'и
пъд лаз'йнъй. ф кйрты играл'и. Лит. На поли бал'шбй куст
лаз'йны рас'т'дт. У нас мндга лаз'йн. Л'ажат пъд бал'шбй
лаз'йнъй. Лат. Пр'ин'ас'й, д'этка, лаз'йну, йавд лаз'йн'инъй
добра атпдччуйу. Эст.
Лой. ю. м. Топлёное говяжье или баранье сало. Зар'эзъл'и
барана, тък цэлъйа в'адрд лдйу нътап'йл'и. Сила канн'айьици. будз'ьц'ь с лбйьм бл'ины ййс'ц'. Лнт. Паджар' кар­
тошку на лдйь. Лат.
Локтать, кчу (таю), несов. 1. Лакать. Сабака, кдшка лдкч'ьт.
Скдл'ка мджна лактац' ваду! Лит. Кот лдкчът мълакд. Лат.
Кто так лактайэ, п'эй акурйтна. Эст.
Ломануть, ну, сов. Сильно ударить. Как лъман'дт па
с'п'ины. Лит. Как лъманул ф каршэн'. Лат. Лъман'й раздк
в дв'эр', йана и тр'эсн'и пъпалйм. Эст.
Ломота, ы, ж. Ломота. Лъмата ф кас'и'ах, с'п'йну лбм'а.
Лит. Бал'йт тък бал'йт, лъматй ф с'п'йну и в руку. Лат.
Лопатёнь, тня, м. Большое сверло с тупым загнутым вверх
концом. Дырк'и ф ступ'ицъх п'эрва бърафцбм, тэбл'ьм круц'ут. а патдм ужэ лъпатн'дм. Лъпац'эн'
вдвайдх круц'ут.
Лит.
Лопотёнь, тня, м. Много и без толку говорящий. Лапбчът
и лапдчът пустдйь, такдй лъпат'эн'. Лат.
Лопуха, й, ж. Лопух. Лъпуха кълъ дардг'и рас'т'д. Пай­
д'дм лъпуху ирват'. Кардва л'уб'ит лъпуху. В лъпух'й шырбк'ий л'ист. Лат. В нас мндга лъпух'й рас'т'д, с йэй патст'йлку
дл'а ската д'элъйут. На балбт'и рас'т'д ббл'и лъпуха, на мок­
рым м'эс'т'и. Корни лъпух'й сушут, завар'ивъйут и р'ьвмат'йс
л'эчу. Блдх'и баййцца лъпух'й. Эст. (Лужёвник).
Лосйца, ы, ж., Лось, я, м. Созвездие Большой Медведицы.
Лас'йца хвастбм к зар'й пъв'арнуфшы зъфс'агдй. Лас'йца ал'
въласын'а. Лос' высматр'иваит как зв'эр'. Эст.
Лотак. а, . « . Деревянный желобок на крыше, лоток. Латак
на крышъ, гд'э съйьд'ин'айуцца
крыша с крышъй: двор и
изб'анъйа крыша. Латак д'ьр'ав'анный, п'ил'дный забълънък.
н'ис ужэ, в'эр'х шырбк'ый. Лат.
Лоточбк, чка, м. Открытый желобок для стока жидкости,
лоточек. Как сок пътс'акайут, дырку выкруч'ивъйут и лътач'бк фставл'айут. Лит.
Лбхман. а ( а ) , м. 1. Ветхая, изношенная одежда. Раз'в'эс'ила свайй лъхманы сушь'щ'. Кагда ты кдн'ч'иш йэтът лахман
нас'цц'? Лит. 2. Неряшливый человек. Хдд'ит круглъй гот
этък'им лбхмънъм, н'и сматр'эл'и бы майи глазы. Ион изв'эснъй лдхмън, и с мдлъду н'и л'уччы был. Эст.
Л у б , а, и. Домик. В лубйх лафцы з'имбй зъначдвывайут;
йавд на сан'ах вазут в дз'ьра, н'ьбал'шэн'къй такой ддм'ик.
Эст.
Лужёвник, а, м. То же, что Лопуха. Лъпуха къла дз'ира,
йавд лужэвн'икъм тджъ нъзывайут, лужэвн'ик гъвар'ат. Лат.
Лукнб, а, ср. Лукошко. С лукна с'эйут рош, йьр'ину.
Фсыпъл два лукна з'ар'н'ат. Лит. Р'эзъл'и прутк'и и с салдмъй
148
Лунка
пл'ал'й лукны. Лукнб вз'ал парбзнъйь. Два лукна иржы с'эйьл.
Лат. Муку нас'йл'и в д'ир'ав'анным лукн'э. Эст. (Севалка).
Лунка, и, ж. Лоток. Лунку дз'элъл'и йаййч'к'и катац' на
паску. Лит.
Лунпа, ы, ж., пренебр. Губа. Хбд'ьт, свайу лунпу атв'эс'ифшы. Ап'ат' лунпу надуйьт. Лат. ( Л у п а ) .
Лунпатый, ая. Губастый. Пашбл ты, чорт лунпатый. Д'афчбнка лунпатъйа. Лат. (Лупатый).
Лупа, ы, ж., пренебр. То же, что Лунпа. Хбдз'а ч'авб-та,
лупу атв'эс'ифшы. Ф'адул, ч'авб лупы надул? Лит.
Лупатый, ая. То же, что Лунпатый. Лупатый мал'ч'ик. Лит.
Лупоты, мн. 1. Рваная одежда, тряпки. Штаны нас'йт'
н'ал'з'а, анны лупъты. Л'ажат тут лупъты фс'ак'ийь. Ф скрын'к'и лупъты фс'ак'ийь. Лат. Лупдтн'ица ты, чавд кбп'иш разныйи лупъты? Эст. 2. Всё рваное, ветхое, старое. Ах, ты вдл'­
н'ица с вдл'н'иц, кн'йшку фс'у парвал, анны лупъты. Лат.
Луска, и, ж. Шелуха, лузга. Крупы пбл'ут, штоп луск'и
н'э была. Лит.
Луста, ы, ж. Ломоть, кусок. Луста хл'эба. Лит. Луста сила
в'ис'йт, ваз'м'й атр'эш. Лат.
Лынды, мн.: <> Л ы н д ы б и т ь — бездельничать, бить
баклуши. А што йаны дз'элъйут, н'ич'авд, лынды бйут. Лит.
Хдд'ит да лынды бйот, рабдтъл бы кавб-н'ибут'. Лат.
Лытка. уменьш. лыточка, и, ж. Бедро, голень. Иэл
сал'бныйь агурцы, път'аклд йаму на лытк'и, йон схват'йфшы
лытъчк'и и тр'от. Как схват'ицца за лытк'и, ат агурцдф сдку
нът'аклб йаму, чэшът лытк'и. Йа памыла ваддй йаму лытк'и.
Лытку гараст уб'йл. На лыткъх сашл'й гузы. Лат. Как паббл'э
пърабдтъйьш, лытк'и страс'т' б'ал'й. Плат'йи ш'йу так'й кардтк'и, што лытк'и в'идат', и н'а стынна д'эфкъм. Эст.
Людско, нареч. По-людски. Ты гл'адз'й л'уцка. этак н'и­
ч'авд н'ь пайм'дш Лит- Нада рабдтът' л'утска. Йэжъл'и
д'элъйьш, так д'элъй л'утска. Лат.
Люлька, и, ж. Большая плетеная корзина. В л'ул'къх и
с'эт'и на б'ьр'ьк нас'йл'и, и б'ал'йб пъласкат. В йэтък'иих
л'ул'къх и д'ат'эй мал'ьн'к'иих д'аржйл'и йншъй рас. Эст.
Люны, люн, мн. Зарастающие пруды. В л'унъх бывййьт
мндга рыбы. Пашл'й в л'уны кърас'дф лав'йц'. Лит.
Люхта. ы ( ы ) , ж. Канал в отопительной печи. П'эч'ка на
тр'и л'ухты. Шв'эцк'ийь п'эч'к'и фс'и на л'ухтъх. Лнт. Кагда
кладут шчыт, л'ухты кладут. Бывайьт тр'и л'ухты и п'ат'
л'ухтдф. Лат.
Лядина, ы. уменьш.-ласкат. лядйнка, и. ж. Небольшой ле­
сок; опушка леса. Пайд'дм в л'ад'йну йагъды съб'ират'. Там
л'ад'йнка. Апушку л'эса нъзывайут л'ад'йна. Б'ар'дзъвый л'эс
нъзывал'и л'ад'йнка. Лат. Пас'ир'бт бстръва така н'ьбал'ша
л'ад'йна, тама ран'э л'эс быфшы, а тап'эр'а тдл'к'и кой-гд'э
д'ьр'ав'йн'ины расту. Эст.
Лягуха, и, ж. Лягушка. Л'агух'и прыгъйут. Нджыка л'агухъм кар'м'йл'и. Лит. Пдлнъйь балбта л'агух. Н'а трон'
л'агуху. Лат. Рук'и ф т'аб'а, што л'агух'и. пад'й пагр'эй у агн'й.
Эст.
Ляк, а. уменьш.-ласкат. лячбк. чка, м. Жестяная посудина
для керосина. Зъ н'адз'эл'у цэлый л'ак кърас'йны сажгл'й.
Ваз'м'й лач'дк, кърас'йны пр'ин'ас'дш. Лит. Л'ачдк дл'ь кърас'йна, и б'анз'йн нъл'ивайут. Л'ак бал'шбй, а пам'эн'шъ здвут
л'ачдк. Лат. ( Г л е к ) .
Лялька, и, ж. Кукла, игрушка. Иаму тбл'ка в л'ал'к'и
игрйц'. Лит. С'в'эта н'а хдчът в л'йл'к'и играт', йэй вдл'н'ичът'
тдл'ка. Лат. Куп'йла каку л'ал'ку и пр'ин'аслй р'аб'бнку, мндга
йон с'ичас пън'имайэ. Б'ар'й свай л'ал'к'и, йа с табдй бдл'шы
н'и играйу. Эст.
Ляскать, каю. несов., Ляснуть, ну, сов. Щёлкать, лязгать. Н'а
л'аскъй кл'амкъй. Так гулка л'йснул, што аш кур'аты спужал'ис'. Лит. Л'йскъйьт аб банку, нъдайэла, ну чавд ты л'йскъйьш? Лат. Ат хдлъду йжна зубам л'йскайу, н'и ва што н'и
сагр'эцца. Л'аснула ап сахър, и зуп вон. Эст.
м
Магазинщик, а, м. 1. Владелец магазина. Нон мъгаз'йн'ш'ч'ик был, свой магйз'ин пр'и цар'э м'эл. Лит. Ф Спйл'бъх
давн'эй мъгаз'йн'шчык был, фс'авд была в йавб, фс'о сам
пръдавал. Лат. Мъгаз'йн'шшыкъф в нас н'эскъл'к'и была. Эст.
2. Работник магазина, продавец. Так и гл'адз'й. штоп н'ь абман'йл'и йэты мъгаз'йн'ш'ч'ик'и.
Лит.
Магарыч, а, м. Добавка: прибыль. Куп'йл'а картдшк'и
хардшый цантнар и с мъгарыч'ьм. Лит. Мъгарыч пъпалам,
тада йа т'аб'э памдшшык. Эст.
Маёвый. ая. Майский, родившийся в мае. Майдвый быч'дк.
Лит.
150
Мазать
Мазать, мажу, несов. Смазывать. Кал'бсы мажут дз'бкц'ьм.
Машину (молотилку) каждый час мазъл'и. Лит. В машыны
кал'бса мажут, фс'о д'дкт'ьм мажут. Лат. Кал'дса мазът' нада.
а то и н'и пайэд'ьш. Эст.
Мазок, зка, м. Кисточка. Окны маскдм крас'ут, а с'ц'эны
б'эл'ут пэндз'ьл'ьм. Лит. Палы маек'6м крас'ут, скам'эйк'и
тджъ. Лат. В маст'ьра разнъй струм'энт йэ чым крас'ит'. п'инцыл'й, маск'й. Эст.
Маклок, а, м. Тазовая кость, бедро. Жак'эт в йэй рдвна
мъклака. Кдфту св'азафшы ровна мъклака. Б'инжак ровна
мъклака. Лат. Маклдк'и бал'а с'авдн'н'и с такой работы.
Патр'й маклок нсстдйкъй на нъч да т'дплъм чым п'ьр'ьв'ажы.
Эст.
Маковка, и, ж. Верхний конец снопа. Снапы стйв'ут макъфкъй вв'эр'х, към'ал'кдм вн'ис. Снапы став'ил'и ва р'йах нъ
кълъсн'ик'й към'ал'кдм вн'ис. ужэ макъфкъй вн'ис н'а стйв'ут.
Лат.
Макосёйка, и, ж. Мак-самосейка. Мъкас'ййку н'а с'эйут.
сам (мак) сыпл'ьцца, выръс'т'ьт, и галдфк'и так'ййь мал'ьн'к'ийь. Мъкас'эйки йашчд съмардсным здвут, сам рас'т'д, н'а
с'эйут. Лат.
Малйнина, ы, ж. Ягода малины; малина. Нйд'а, на мал'йн'ину. Вд мал'йн'ина сп'элъйа, сарв'й йану. Пашла бы, мал'йн'ины нарвйла. Лат.
Мал инийг ( к ) , у, м., 1 . Заросли, малинник. Там стдл'ка
мал'йны, как зайдз'дш в мъл'инн'ак, красна-красна. Лит.
Кашъл' бйот, пашла п ты в мъл'инн'ак, нъламала п мъл'инн'йгу. Лат. 2. Стебли малины. Мъл'инн'ак
вар'ут и пйут ад
гр'йпа. Лнт. Нъламай мъл'ин'н'агу, пап'эй ат прастуды. Лат.
Мал'инн'агу в нас кругом мала, нйда дал'дка хад'йт'. Эст.
Мальченёнок, нка, /1. Мальчонок, мальчонка. А ч'им мълч'ан'днък в'инават. Лит. Мъл'чан'днък вдл'н'ица. матка йавд
н'а шкдл'ит. Андгдыс' мъл'чан'днък был пр'ишдццы, ад'джына
фс'а рванъйа, сафс'эм пр'игал'эл. Лат. Эст.
Мальчик, а, м. Приспособление, в которое вставляется
шпуля с пряжей при перематывании. Мал'ч'ик шпул'у дз'эржа.
Лит.
Манёж, а, м. Конный привод к молотилке. Ман'эш нъ
ч'атыр'ь дышл'и. Лит.
Маркосйть, сит (сит), несов. Моросить. Ддждз'ик в'эс' дз'эн'
мъркас'йт. На ул'ицы ч'уч'-ч'уц' мъркас'йла. Лит. Вот и начъ.г
дджд'ик мъркас'йт'. Лат. На двар'э мйлъс'т' маркдс'ит.
Эст.
Маруда, ы. м. и ж. Медлительный человек. Хаз'аин. бывала,
ска'жът. у, маруда, крут'й н'йтку шыпка. маруда, што ты
зак'эшкълъс'. Ах йана ш маруда. гд'э ш йэй дъпалдт'? Лат.
Марудить, ужу, несов. Медлить, мешкать. Н'ь цариц',
гл'адз'й, штоп пад дош'ч' н'ь папал. Лит. Ион маруд'ит,
к'эшкъйьцца, как зддхлый Лат.
Марудно, нареч. Скучно; медленно. Марудна
дъжыдац'.
Лит. Вот марудна йэту работу раббтът'. Н'а буду йану дъжыдйт'. дъжыдйт' марудна. Хаз'аин н'ь л'уб'йл, кто марудна рабдтъит. С'астра — маруда, марудна рабдтъйьт. Лат.
Матёра, ы. ж. Свиноматка. Мац'дра дз'ац'эй
(поросят)
в'адз'дт. Лит.
Маточина, ы, ж. Матица. Пол мастйл'и так. што на матъчыну клал'и ддск'и. Эст.
Маточник, а, м. Мать-и-мачеха. Матъшн'ик упътр'абл'айьцца ат ран'эн'ийа- В листах матъшн'ика адна стърана
халдднъйа. другайа ц'дплъйа. Лит. Мйтъшн икъм зъ кладййут
рану. В нашъй К'ил'ик'эйи бал'эла нага, мы пашл'й. нарвйл'и
мйтъшн ику. пр'икладывъл'и к раны. Лат. ( М а ч е х а ) .
Матюгаться, гаюсь (гаюся), несов. Материться. А ты гдз'э
ш мъц'угацца нъуч'йлс'а? Лит. В нашъй с'ам'йй н'иктд н'и
мът'угйлс'а. мът'уга мы н'и слыхал'и, а тап'эр'а кажный д'эн'
слухъй. Эст. Лат.
Матюгом. нареч. Матерной бранью, матерщиной, матом.
Мужык жднку мъц'угдм атругайьт. Лит. .4 йон фс'о мът'угдм
йайд, б'истынн'ик этакъй. Эст.
Матюжный, ая, ое. Матерный. Мац'ужнъйа слдва. Мац'умным славам ругаицца. Лит. Эст.
Махнуть, ну, сов.: О М а х н и д р а л а — быстро ушел,
уехал, дал ходу. Ион махн'й дрйла, йэс'л'и плдха пр'ихддз'ицца. Лит. Нъчалас' дрйка, а йон забрйфшы фалбы и махн'й
драли. Лат.
Мачеха , и. ж. То же, что Маточник. Мач'ьхъй раны л'эч'цт.
Лит.
Мачеха , и, ж. Старый картофель. Мачъху нада сабрат'. кардвъм аддйт', с'в'йн'йи н'ь йадут мачъху. Мачъху кардвъм
наруб'иш, йадут. Лат.
Мачина. ы. ж. Головка мака. Ндн'ич мачыны бал'шыйь. во
йэта ш мачына. Сарв'й мачыну. Лат. Эст.
1
1
2
152
Машинка
Машинка, и, ж. I. Утюг. Вуц'ук и машынкъй здвут. Ма­
шынкъй адз'джу гладз'ут. Лит. Машынка и ут'ук аднд и то
жэ. ран'шъ глад'ил'и простым машынкъм, н'и л'иктр'йчъствъм.
Эст. 2. Горелка. Машынка и в л'ймпы бывайа. Лит. Как кърас'йн ил'йут, аткручывъйут машынку. Зъкрут'й машынку. Лат.
Медяница, ы, ж. Змеевидная ящерица, медяница. М'эдз'ьн'ица вр'адн'эй гада: ад гада мджна зъвъражыц'. а ат м'эдз'ьн'ицы н'ал'за. Лит. Хърашд, йэжъл'и гат кус'йл, а йэжъл'и
м'эд'ьн'ица — плоха: в йэй дурндй йат. Лат.
Мелен, а, м. Рукоять у жерновов. Ф кабылку м'эл'ьн фстав­
л'айьцца. М'эл'ьн ждрны круц'а. Лит. М'эл'ьн — йэта жард'йнка, катдръйу рукдй брат' и крут'йт' ждрны. Лат.
Ментуз, а, уменьш.-ласкат. ментузбк, зка, ментузбчек, чка,
м. Налим. М'онтус глаткъйа рыба такайа, с хр'астдм на лбу.
Лит. В нас м'ьнтуздф л'уб'ут. М'ьнтуздф лав'йл'и, фкуснъйа
рыба. Паб'эк р'ьб'ан'бнък тдлс'т'ьн'к'ий такдй, как м'ьнтуздк,
курм'ал'дк. М'ьнтуздк ты мой. м ьнтузбчък. Лат.
Мерёжный, ая: <> М е р ё ж н а я р ы б а — рыба, пойман­
ная мережей. Надыс' рыба м'ар'джнъйа была па вбс'ьм рубл'эй.
Иа нравл'у м'ар'бжнуйу
рыбу, йана фкуснъйа. Збв'ьцца
м'ар'бжнъй, йану м'ар'бжъй лбв'ут. Лат. В м'ар'бжу рыба
н'ибал'ша пъпадаицца, йа л'убл'у м'ар'джну рыбу. Эст.
Мерлбг. а. м. Место, где все в беспорядке. Фстала, тък и
м'арлдк свой вб'ар'й. Пайдз'дш в гдрът. тък камнъту вб'ар'й,
эта ап'ац м'арлдк астав'иш. Ф с'в'ин'йах м'арл'бк какдй,
пр'ин'дс ба салдмы, паслйл ба. Лит. Ф кдмнъты стръмата. што
с'в'ин'йчый м'арлдк: там шйпка. там кукшын- Ап'ат' ф хйты
м'арлдк с'в'ин'йчый, н'а мдг'ьш пр'ибрат'. Лат. Жывут, как
о м'ирлдг'и, хът' бъ убрал'и избу. Эст.
Мерьковать. кую. несов. 1 . Метить, норовить. М'ар'куйьт папас'ц' пр'ама в лоп. Лнт. В нас ад'йн йэс'т', как нап'йдцца, так
и м'ьркуйьт ф каршэн'. Лат. 2. Комбинировать, соображать,
рассчитывать. Портной м'ар'куйьт, штоп астйлъс' мъц ьр'ййлу
на шапку. Нада м'ьр'кавйц' так, штоп фс'им хвац'йла. Лит.
Плат'йь шшыл'и, нйда м'ьркавйт', штоп рубйха вышла. Нада
м'ьркават'. штоп д'эн'ьк на туфл'и асталъс'. Лат.
Место, а. ср. Единица измерения, мера Е«са. равная 12 кг.
Пав'дс нъ базйр два м'эста ййгът. Лит. И а за два м'эста
зъплат'йла, а набрала луку на тр'и м'эста. Эст.
Метёлка, и. ж. Метлица, метлика. Ва ржы ндн'ич адна
м'ац'олка. Лит. Р'аб'аты рвут м'ат'длку. М'ат'блка ва ржы
рас'т'д, так'йм к'йстъчкам на бок пъв'арнуфшы. Лат. М'ат'длк'и
как'й балиши уш выръшшы. Эст.
Мех. а, уменьш. мешок, шка, мешёчек. чка. .и. 1 . Мешок.
Нъсушыл'и цэлый м'эх гр'иббф. В углу стайал м'ашдк с мукдй.
М'ашэч'ьк картдшк'и пр'ин'асла. Лит. М'эх мук'й пр'ив'дс,
Апшан'йцы ваз'йл'и м'ахам. М'ашэчък иржы куп'йл'и. Лат.
Купи м'ашдк мук'й зарйс. вот и буд'ьм булк'и п'эч. Эст.
2. только уменыи. Небольшой бумажный мешочек, кулек.
М'ашэч'ьк сбл'и. М'ашэч'ьк размдк, а сахър' рассыпълс'а. Лит.
М'ашэчык п'асдчку куп'йла. дъ мълавата на йэту ййгъду. Эст.
Мешанка, и, ж. Корм для свиней из смеси муки, мятого
картофеля и др., месиво. С'в'йн'йи м'эшънку н'ь йадут, нада
ббл'шъ асыпк'и сыпъц. Лнт. Нада справ'ит' м'эшънк'и с'в'инййм. нйда сн'ас'т'й. Картдшка. мука, хр'апа — фс'о ръзм'ашййут, дайут с'в'ин'йам. нъзывайут м'эшънка. Лат. Разну
м'эшънку св'ин'йам д'элъйут. Эст.
Мешанка, и. ж. Смешанный посев яровых культур для кор­
мовых целей. Кардва атарва.хъс' и пашла в м'ашанку. Лит.
Там з'ал'дный кдръм м'ашанкъй зовут. С'м'эс' и м'ашанка
гъвар'ат. Лат.
Мйгавка, и, ж.. Мигалки, лок. мн. Ресницы: веки. .4 йана
касййа. м'йгълк'и б'элыйь. как б'эс. В йэй м'йгълк'и накрашън.
Жычка с'эла на м'йгълк'и. Лат. М'йгафк'и как накрйсут, тък
думайут, шчо аны красив'ицы. М'йгафка никак в глас папафшы в м'ан'а, пъгл'ай-ка. Эст.
Мизёнец. нца, уменьш.-ласкат. мизёнчик. а, .и. Мизинец,
Фс'и пал'цы цэлыйь, тдл'ка м'из'эн'ьц пр'иш'ч'ам'йл.
М'из'эн'ч'ик пъкрас'н'эл. Лит. С'в'этъчка м'из'эн'чык
пр'ишчам'йла.
М'из'эн'ьц нарвал, гараст бал'йт. Лат. На м'из'энцы кдл'цъв'йа
н'ихтд н'и ндс'и. што ты пр'идумъла на м'из'эн'ьц над'эт'. Эст.
Микбльщина. ы, ж. Николин день. М'икдл'ш'ч'ину
справл'йл'и. Лит. М'икдл'шчыну справл'йл'и л'этъм. Съб'ирайт'ьс'
йаййшн'у п'эч нъ м'икдл'шчыну. Лат. М'икдл'шшыну празнуйут
на том б'ир'агу, е нас н'э. Эст.
Мир. у, м. I. Сельская община. Пръваславныйь папы на
жалъвън'йи жыл'и. а нашы с м'йру. Сабрйл'и дз'эн'г'и, слажыл'ис'а са фс'два м'йру, как стрдйил'и мал'эннуйу. Лит. М'йръм
фс'о с'йадут. М'йръм фс'о срабдтъйыи. Р'амднт в мал'эннъй,
нъ р'амднт съб'ирйл'и с м'йру. Лат. Фс'им м'йръм прас'йл'и
йавб папдм стат', н'и стал. Эст. 2. Народ. Скдл'к'а м'йру-та
сабрафшы. Эст.
Млеть, млею, несов. Слабеть, падать в обморок, терять
сознание. Дз'эвъч'ка ч'аста мл'эйьт. Лит. С'авдн'н'и жарка,
с'астра с'ид'йт в ахл'аву, с'ид'йт и мл'эйьт, мл'авна стала,
самл'эла. Лат. На так и м'лэйу с жары, как за йэта д'эла
б'арус'^ Эст.
Млявно, нареч. Тошно, душно. Вот мн'э част'эн'ка бывайьт
мл'авна в байн'и. Яа с'авдн'н'и хвар'эйу, мл'авна. Чут' жарка,
мн'э ужэ и мл'авна. худ'йт. Пит' хачу, мл'авна. Л'уд'и мл'эйут,
мл'авна с'авдн'н'и. жара такайа. Лат. К в'эчъру йа фс'агда
кака-та мл'йвъйа, с'авдн'н'и с утра мл'авна. Как мл'авна стан'и
на палк'й в байн'и. выду ф пр'йп'ьр'ьдък, астыну. Эст.
Мног, нареч. Много. Мы н'а пар'имс'а так мнок, как друг'ййь. Ндн'ич' будз'ы мнок йаблъкъф. Жалайу таб'э мнок-мнок
ш'ч'ас'йа. Лит. Ндн'ич йагът была мнок. чарн'йк'и мнок, з'ьм­
л'ан'йцы. Лат.
Могилки, лок. Могилы, могил, мн. Кладбище. На хадз'йла
гълас'йл'а нъ маг'йлкъх. Нъ маг'йлкъх в нас тджа как нъ
курдр'ц'ь. Лит. Нйда ит'т'й нъ маг'йлк'и схад'йт'. Давн'эй
гълас'йл'и нъ маг'йлкъх, т'ап'эр' йэта мода стала атпадйт'. Лат.
На мдг'илы ф троицу фс'и хдд'ут. нашы мдг'илы бл'йска. была
ты на мдг'илъх? Эст.
Модёть, дёю, несов. Худеть от голода или продолжительной
болезни, хиреть, слабеть. Дз'эц'и н'а жыл'и, а мадз'эл'и. Пърас'аты мадз'эйут- Лит- Мужык н'а йэл и мад'эл. Кур'и мад'эйут, н'эчъм карм'йт'. картдшка згн'йла. Лат. Мад'эйут тут
фс'и
л'уд'и.
спасу
н'эт. Са
фс'йк'их
п'ьр'ьжывйн'йьф
мад'эйу. Эст.
Мбжа, нареч. Может, может быть. Пр'ишл'й как'ййь-та н'ьзнакдмыйь. мджа быфшыйь аф'ицара как'ййь. Нада на пдч'ту
зайц'й, мджа дз'эн'г'и йэс'ц'. Ты мджа фкрал кавд, што так
баййс'с'а. Лит. Купл'у б'ил'эт лътар'эйный, мджа выигръйу.
Зайду к кумы, мбжа р'умку даст. Лат. Мджа ты знаиш, катдръй час. На, мджа, н'и м'эн'шы т'аб'а устала. Ты забыл
мбжа, а йа хърашд пдмн'у. Эст.
Мозговня, й, ж., неодобр.
Голова. Падумъй ты свайдй
мъзгавн'дй. Лит. Што ты, н'ьпън'имушчъйа мъзгавн'й. Лат.
Мокрйк, а, м. Юго-западный ветер. С'авдн'н'и н'икак макр'йк, мджа дошш буд'и, йон зъфс'агдй з дажждм. Эст.
Мокруша, и, ж. Мокрица. Макрушы в'адуцца. гдз'э сыра.
В нас ф картдшк'и път кравац'ьй мндга макруш была. Лнт.
Гд'э пол згн'йл, там макрушы зъв'ал'йс'. Ф пдгр'ьб'ь мндга
макруш. Лат.
Молодик, а, я. Новолуние. Гардх нада нъ мълъдз'ику
с'эйьц. Лит. П'эрвъйа квадра — мълад'йк, Пшан'йцу с'эйут нъ
мълъд'ику, лук мджна сад'йт' нъ мълъд'ику. Лат. Эст.
Молодуха, и, ж. 1 . Невеста. Ну и нашдл саб'э мъладуха.
Лит. Мъладуха рдслъйа. крас'йвъйа. Лат. 2. Женщина, не­
давно вышедшая замуж. Фс'и ръзайдуцца который куда, а
мъладуха ддма астайдцца. Лит. Мъладуха нашла, в йих
свад'ба была н'ьдавнд. Лат. Наша мъладуха в гдрът пайэхъла
нар'ады купл'ат', малдда д'эла, када ш и нър'ажацца. Эст.
Молодый, ая, ое. Молодой. Нон сафс'бм малддый мал'ьц
был. Малддый/) дз'эфк'и нас'йл'и сапдшк'и. Поймай малддых.
йэс'л'и хош: круц'-в'эр'ц' и ушли. Лит. С'ар'дга малддый, нд­
н'ич тдл'ка ажан'йлс'а. П'атун малддый. гр'иб'ан'уга
какййа.
Лат. Малддъй пар'ьн'. а пар'атку н'и знйиш. Малддым фс'о
в'эс'ила, фс'о аны см'айуцца. Кадй йа малбдъйа была, бабы
в дз'ьра тош йэзд'ил'и. Эст.
Моложлйвый, Моложлявый, ая, ое. Молодой, моложавый.
Там сафс'дм м'элкый. мълажл'йвый л'асдк. Лнт.
Чълав'эк
крас'йвый, мълажл'йвый. Лат. Нана высмътр'ит такайа
мълажл'йвъйа. Гот йэй мндга. а на в'ит мълажл'йвъйа. Эст.
Молоко, а. ср.: О М о л о к о о б л и в а н о е — варенец.
Абл'ивйнъйь мълакд к'ип'агат ф п'эчк'и. В бал'шуйу пасуду
сл'ивайут мълакд с твдръгъм, см'атану туда, астуд'ут, то
абл'ивйнъйь мълакд здвут. Лат.
Молонья, й, ж. Молния. Ндн'ич' фс'и ар'эх'и мълан'йй
сажгла. Гром с мълан'йдй. Лит. Тучка зашли, мълан'йй м'игййьт. Баба баййцца мълан'йй. Хл'эп сажглд мълан'йдй. Лат.
Навд мълан'йдй л'этъс' зътр'ахнула. На мълан'йй страс'т'
байус'. Эст.
Молотьбйт. а, .к Молотильщик. Кто малбт'ит. здвут мълад'б'йт. Вд мълад'б'йты пашл'й мълат'йт'. Ужэ мълад'б'йты
пр'ишл'й, нйда в р'эй ит'т'й. Лат.
Молочник, а, м. Одуванчик. С'в'йн'йи малдшн'ик хърашд
кушъйут.йл'и так тък м'ашайьт. Лит. Малдшн'ик гуси хърашд
йадут, дажа кдрьн сдчут дз'упкъй. Пърас'аты йадут малдш­
н'ик. Лат.
Моркотно, нареч. Скучно, грустно. Ддма маркдтна с'идз'эц', а уч'йцца тджа н'а хдч'ьцца. Лнт. Астйлъс' аннй. мар­
кдтна мн'э анндй. Маркдтна гас'т'йт', нйда дамдй. Лат.
Моркотный. ая, ое. Скучный, грустный. Ч'авд ты такой
маркотный, нос пав'эс'ил?. Маркдтнъйа л'ицд. Лнт. Жан'йх
был такой маркотный, нав'эрна н'ихат'а жан'йлс'а. Лат.
Мормотать. очу. несов. Бормотать, невнятно говорить.
Мармус гъвар'йл'и, в нос гъвар'йл, мърматйл, б мармус. Йон
мармбчът. кок нпчн'бт мърматат'. Лат. Н'и пан'ат', шчо ты
мармбчыш там. гъвар'й, как чълав'эк. Эст.
Морозяно. нареч. Холодно, морозно. С'авбн'н'и мъраз'йна,
фчара тбжъ мъраз'йна была. Нъ ръжаствб тджъ мъраз'йна
была, мъраз'анъйа н'ад'эл'а была. Лат.
Морозяный. ая, ое. Морозный. С'авбн'н'и тбжъ хблънна,
мъраз'анъйа фс'а н'ад'эл'а.
Мардс
с'авдн'н'и, мъраз'йный
д'эн'. Лат.
Морс кат ый. ая, ое. Морщинистый. Марскйтъйа баба. Марскйтъйа л'ицд. Лит. Йон стйрый ужэ. марскатый, куда зъ йавд
ит'т'й. Пр'ийэхъл жан'йх марскатый, а нйда ит'т'й. Лат. Фс'и
к стйръс'т'и так'й марскйты стан'ьм. Бумйга кака-та марската, п'исйт' плоха. Эст.
Мост. а. м. Пол. Мост гъвар'йт пъ-стар'йннъму, а пандвъму — пол. Лит. Нада мост пътпахйт', а ты с'ид'йш ф
шубы акапафшы, н'а мдг'ьш пътпахйт'. Пр'ишла ф кдмнъту,
а там мост н'акрашъный, гр'йзный. Лат.
Мостнйчина, ы, ж. Половая доска. Ну прайдз'й пъ адндй
мас'н'йч'ины, йэс'л'и ты н'а пййный. Лит. Мас'н'йчына згн'йла,
нйда ндвуйу масн'йчыну пълажыт'. Мас'н'йчыну пълажыл и
пр'иб'йл. Лат.
Мостолыга. уменьш. мостолыжка, и, ж. То же, что Мусталыга. Мъсталыжку на студ'ьн' хърашд пълучыт'. Н ф скат'йны и ф чылав'зка мъсталыга ат кал'эна и вышъ. Эст.
Мотовила, ы, ж. Мотовило. С'л'эс' нъ избу, дастан' мътавйлу. Мътав'йлъй н'йтк'и матайут. Лит. На мътав'йлы н'йтк'и
хърашд размйтывът'. Эст.
Мотыковать, кую, несов. Мотыжить. Матыч'къй з'амл'у
мътыкуйут. Лит.
Мотычка. и,ж. Мотыга. Картдшку капййут матыч'къй. Лит.
На пйлк'и така жал'эз'ина — матычка. йэй в нас сдрну траву
ср'азайут. Эст.
Мочёник . а, .и. 1 . Съедобный гриб с темной шляпкой.
Мач'дн'ик'и срйзу ч'дрныйь, а как вымъч'иш. сафс'дм крас'йвыйь. Лит. Мачдн'ик н'ифкуснъй грип. Них нада мачыт', атвар'ивът' вдфс'и н'и нада. Эст. 2. только мн. Общее название
1
грибов, годных для посола. Набрал цэлуйу кашдлку адных
мач'бн'икъф: падгр'ббъф, рыжыкъф. куръч'ьк...
Лит. Мачдн'икъф набрал: волну х, рыжыкъф. Лат.
Мочёник , а, м. Ребенок, любящий бегать по воде. Р'аб'аты
б'эгъйут па лужыны, б мачбн'ик'и.
Мачбн'ик йон. вады н'ь
баййцца. Лат.
Мошка, и, ж. Мелкое насекомое зеленого цвета, вредитель
растений. Нъ гардх. на струк мдшка нъпадййа. Мдшка ка­
пусту с'ак'дт, как тдл'ка пасйдз'иш расаду. Мдшка йагъду
(клубнику) руб'ит, кагда ръс'ц'в'атайьт, и па фс'им хл'абйм
идз'дт. Лит. Мдшка нада дат' дусту, йана пръпад'дт. Мдшка
капусту л'уб'ит, нада йэй дат' пдп'ьлу.
Лат. Капусту
фс'у пачк'й мдшка сажрйла. Мдшку нада чым-та трав'йт'.
Эст.
2
М о ш н я , й, ж. 1 . Мошна, кошелек. Нон тдл'ка за йагъды
машн'у дз'эн'ьк нъкр'апал. Пдлнъйа машн'а дз'эн'ьк. Лит.
В йавд ужэ пдлнъйа машн'а нъп'ихана. в йэтъва бъгатыр'а.
Лат. Ндлна машн'а д'эн'ьк. Эст. 2. Мошонка (у самцов).
В йавд к'ила, фс'и к'йшк'и в машн'у ввал'йфшы. Эст.
М у г л а , ь'г, ж. Мгла,туман. Мал'ьн'кый ддж'дж'ик сып'ицца,
как мугла. Н'а дош'ч', а мугла. Утръм такайа мугла. н'ич'авд
н'а в'йдна. Лит. Нада уб'ират' хл'эп скар'эй, а то мугла нъпадайьт. Лат.
М у ж и к , а. м. 1 . Мужчина. Пайэхъл мужык в л'эс зъ дро­
вам. Лнт. Мужукдм нъзывайут в д'ар'эвн'ь.
Вон какдй-та
мужык пайэхъл нъ кан'у. Лат. Нана была з гдръду вз'ата.
а йон простой мужык, д'ир'ав'эн'шшына. Эст. 2. Муж. супруг.
Мужык жднку мъц'угдм атругайьт. Лит. Мужука
свайдва
гдлъду кдрм'ит. Лат. Мужык в м'ан'а был хардшъй, да гарас
скдра пам'др. Мужук'й л'уб'а, када бабы йим прбт'и н'и
гъвар'а. Эст.
М у з д а т ь , даю, несов. Взнуздывать. Муздац' кан'а. Лит.
Нада йэ'хът', муздай кан'а. Лат.
М у з ы к а , и, Ж, Гармонь; музыкальный инструмент. Купил
ндвуйу музыку. Адз'йн на музыки играйа, другдй на скрыпк'и.
Лит. Нъкуп'йл'и рйзных музык, а тдлку мала. Нон на музыки
хърашд играит. Эст.
М у р , а, м. 1 . Каменное здание, строение, сооружение. Там,
н'ь дъйаж'дж'ййа да гдръду, муры стайал'и. Лнт. Ф Къзандв'и
мур. Н'ь дъйажджайа мурй, ф Къзандв'и кан'а паймал'и. Лат.
2. Верхняя, наземная часть фундамента. Как мур сгатбв'ут,
начынййут сруп ладит'. Эст.
Муравлёшка, уменьш.-ласкат. муравлёшечка. и, ж. Гли­
няная миска. В муравл'дшъчку вады нал'йл Кдл'а и лдв'ит
рыбу. Муравл'дшку з гн'йлы рабдтъл'и, муравл'дшка здвут.
Пастаф муравл'дшку на стол. Лат.
Мурза, ы. м. и ж. Грязнуля, замарашка. Ты — мурза, нав'эрна дз'в'э н'адз'эл'и н'а мылс'а. Лит. Мурза ты, мурза, гд'э
ш ты так замурзълас"? Пъискат' мурзу такдва. Лат.
Мурзаки. ов, мн., пренебр., вульг. Лицо. За йэта йа таб'э
мурзйк'и пабйу. Иа йаму мурзйк'и абравн'ййу. Лит. Н'ь паслухъйьт'ь, йа вам мурзйк'и на бок св'арну. Бат'ушка чут'
што, йа вам мурзйк'и пабйу. Лат.
Мурзатый. ая, ое. Грязный. Мурзйтый р'аб'днък.
Мурзатыйь дз'эц'и. Фс'о л'ицд мурзйтъйа. Лит В йавд жднка мурзатъйа и д'эт'и мурзатыйь. Такдй мурзйтый р'ьб'ан'днък.
стръматй аннй. Лат.
Мурлатый, ая. Мордастый, мурластый. Мурлатый мал'ч'ик.
Лит. Какайа мурлйтъйа д'афчднка. А чавд йон такдй мурла­
тый, бытта бйт'ка н'э, и мйтка н'э, а йон мурлатый. Лат. Мурлйтъй пйр'ьн', гарйс н'икрас'йвъй. и карйхт'ьр плахдй. Эст.
Мурна, ы, ж. Связанная с мурованием (работа). Мужук'й
в нас ф'си мурну работу знайут, сп'ицйал'йсты, с в'асны на
мурну ухад'й.г'и. Эст.
Мурник. а, м. 1 . Печник. Нън'има.Ги мур'н'икъф п'эч'к'и
стйв'иц'. Лит. П'эчк'и став'ит мур'н'ик. Ф Спйл'бъх была тр'и
мур'н'ика. Трошка хардшый мур'н'ик. Лат. 2. Каменщик. Па
кйм'ьннъй
рабдтъл, мурн'икъм
был
фс'у жыс'т'. Эст.
(Мурщик).
Мурованка. и, ж. Каменное здание. Там йаш'ч'д с той
вайны муравйнка стайала, зъ цар'дм став'ил'и. Лит.
Мурованый. ая. ое. Кирпичный, каменный, мурованный.
Муравйный дом. Мураваный ахл'эф. Лит. До.и куп'йл'и мураваный, ахл'эф пастйв'ил'и мураваный. йаны был'и зажывныйь.
Ахл'эф был с кймн'а муравйный у Иашк'и, в'эс' ахл'эф был
мураваный и скл'эп муравйный. Лат.
Мурцовка, и. ж. Тюря. Мурцдфка — йэта вадй, сахър, хл'эп.
Слаткъйа мурцдфка. Срабдтъй мурцдфк'и. Мурцдфк'и фс'йк'ийь бывайут: слйтк'ийь мурцдфк'и и с мйслъм. Лат. В нас
т'упкъй называл'и, йа слыхйла, шчо и мурцдфкъй таку йаду
здвут. Ф пасту йэл'и. Ф слатку ваду хл'эба накрдшут, вот и
т'упка, ал' мурцдфка. Эст.
Мурчать, чу, несов. 1. Урчать, мурлыкать. Кот л'ажыт и
мурч'йт. Лит. Кот пал'эс на п'эчку и мурчит. Лат. Кот штдй-та
н'и мурчыт, жыф л'и йон? Эст. 2. Ворчать. С'йдз'йт и мурч'йт,
а рабдтъц' н'а йдз'бт. Что ты там мурч'йш саб'э под нос? Лит.
Дурной чълав'эк с'ид'йт и мурчыт, ну што ты мурчыш, таб'э
плдха? Лат.
Мурщик, а, м. То же, что Мурник. Мурш'ч'ик, катдрый
муруйа йл'и п'эч'к'и складййа. Лит. Муршшыкъм
хърашд
плат'йл'и, кто мурну знал, б'из рабдты н'и с'ид'эл, и д'эн'г'и
был'и. Эст.
Мусить, мушу,несов. Быть обязанным, вынужденным. Иавд
дз'Зц'и астав'ил'и, мус'ил в бъпадз'эл'н'у
иц'ц'й. Корову аттавд мус'ил'и прадйц', што балйс'. Лит. Д'эт'и был'и плах'ййь, брдс'ил'и йану, пашлй йанй жъбрават', мус'ила пайт'й
жъбравйт'. Лат.
Мусталыга, уменьш. мусталыжка, и, ж. Часть руки от
кисти до локтя или часть ноги от щиколотки до колена, голень.
Пъхадз'йл фч'арас' далджъ, тък и с'авддн'ь в'эс' дз'эн' мусталышк'и бал'йт. Йон пдс'л'ь вайны на м'йну папйл, тък рук'и
атарвала, адны мусталыг'и тарч'йт. Лит. (Мостолыга).
Муштровать, рую, несов. Ругать, наказывать; обижать.
Мужыкй в'аз'дз'э муштруйут, с дч'ьр'ьдз'и и то вытълкнул'и.
Йон м'ин'й бйо, муштруйа и хдч'а, штоп йа с йим жыла. Лит.
И так м'ин'э н'а ддбра, а йашчд сас'эт фчара муштравйл, так
нъмуштравйл, йжна плйкъла. Лат. Д'ит'эй муштравйт' нйда,
б'из йэтъва н'ал'з'а. Эст.
Мытарить, рю, несов. 1. Тратить, разбазаривать. Ддсыц'
йаму будз'а мытар'иц ч'уждйа баНйтства. Лит. 2. Блуждать
(по свету). Мндга йа мытйр'ила па б'элу св'эту, н'а хдцца
бдл'и. Эст.
Мышенёнок. нка, м. Мышонок. Кдшка мышан'днка паймйла. Два мышан'днка ф пйстку папйла. Лит. Паб'эк мышан'днък, а д'афчднка гвйлту, баййцца. Ат мышы мышан'днък
и рад'йцца. Лат.
Мышки, ек, мн. Заболевание лошадей. Мышк'и кабылу
схвац'йл'и. Мышк'и нъпадййут нъ кан'эй, къла ш'ч'ок падымуцца. Лит. Мышк'и зъ ушам пъдн'имййуцца. Иа сйма л'ачыла ат мышък. Лат.
Мыщелка, и, ж. Место сгиба пальца (руки). Кджу на
160
Мявкать
мыш'ч'ьлкъх садрал. Мыш'ч'ьлк'и
пъцарапъл. Лит. Сваййм
мышчълкъм как т'йс'н'ьт в гълаву, сразу гус стйн'ьт. Так
т'йснул, йжна самому мышчълкъм бдл'на стала. Лат.
Мявкать. кает ( к а я ) . несов. Мяукать. Кдшка м'афкъйьт.
Лит. С'ид'йт пъд д'в'ар'ам кдшка и м'йфкъйьт. Лат. Н'и м'афкъй, фс'и ровна н'и дам н'ичдва. Эст.
Мякать, каю. несов. Есть, уплетать. Канс'эрвы с хл'эбъм
м'акъйьт. Лит. Што ты м'акъиш? Гдлу хл'эбну кдрку м'йкъйу.
Эст.
Мякйнница. ы. ж. Место для мякины (на гумне). В м'ак'йнн'ицу м'ак'йну сып'ут. В'асндй в м'ак'йн'н'ицы кур'аты кладуцца. Лит.
Мякушка. уменьш.-ласкат. мякушечка, и, ж. Хлебцы из
пеклеванной муки. М'акушк'и п'акут с п'итл'авйнъй аржандй
мук'й. Нъп'акла макушък. на цэлуйу н'адз'эл'у хвйц'а. Лит.
Да. пъп'акл'й м'акушък мы: как праз'н'ик, так и м'акушк'и
п'акл'й. Мы, бывйла, м'акушк'и п'акл'й, патдм с тавд ш
самъва т'эста п'ирдк сп'ак'дм, барканъм начын'им. Макушка
круглъйа, как тар'элъчка. Лат. М'акушычка какй м'аккъйа.
М'акушк'и ад'д'эл'на зътвар'ййут, круглыйи л'ап'дшк'и так'й.
Эст. "
Мялка, и. ж., пренебр. Рот, глотка, челюсти. Пдлнъйа
м'йлка хл'эба. Закрдй свайу м'йлку. Лит. Вот жр'о. нъп'ихййьт
свайу м'йлку, дажъ н'ь пръвардт'ьт и йьзыка. Лат. М'алк'и
так и хдд'у, пръгаладафшы в'йнна. Эст.
Мясоведь, и, ж. Мясоед. П'ьр'ьд ръжаствдм зар'эзъл пъра­
с'днка, м'йса на фс'у м'асъв'ьц' хвйц'а. Пана п'ьр'ат паскъй
замуш вышла, я'асъв'ьдз'и
н'ь даждалъс'. Лнт. Л' м'асъв'ьд'и зар'эзъл бъравй. Пэта буд'ьт ражэств ьннъйа м'йсъв'ьт'.
Ужэ патхдд'ит м'йсъв'ьт'. Лат. На м'йсъв'ьд'и, бывй, свад'бы
игрйл'и. На тош на м'йсъв'ьд'и зймуш вышыццы. Эст.
Мятйна. ы, ж. Мятинняк, а, м. То же, что Картофляник 2.
М'ац'йну кас'йл'и и кардф кар'м'йл'и. Лит. У нас ндн'ич м'а­
т'йна выръсла, а картдшк'и н'эт. М'ат'йна — йэта ст'абл'й
агурцдф, картдшк'и, фс'о, крдм'ь йиравдва. Кардвы м'ат'йны
нъйадуцца и л'ажйт. М'ат'йнъй гарйст хардшый был лук.
Сав'ик агур'эчк'и съб'ирал, фс'у м'ат'йну пам'йл, фс'у м'ат'йну стаптйл. Гр'йшка с Вдфкъй идут пъ м'ат'инн'йку. В нас
час'т'эй гъвар'йт м'ат'йна, гъвар'ат и м'ат'инн'йк. Лат. М'а­
т'йна была хардшъйа, сдчнъйа, а картдф'ьл' н'ивйжный. Куры
в м'ат'йну забрафшы. ган'й йих проч. Эст.
Наболботать
16!
Мятлиш, а, .и., Мятлушка, и, ж. Бабочка, мотылек.^Шур'ик,
н'ас'й с'уда м'атл'иш, пушчай П'эт'ка пасядтр'ит. Ид'й паймйй
нъ агардд'и м'атл'иша. Къла ддму м'атл'ишы л'атайут нъ агардд'и, а бабъчк'и л'атайут къла аз'др. Лат. Фс'уду ц'в'ац'д,
м'атлушк'и л'атайут. Лит.
Мячать, чйт, несов. Блеять. Ав'эч'ка м'ач'йт. Лит. Слыш.
ап'ат дфцы м'ача. Эст.
н
Наарфовать, фую, сов. Очистить определенное количество
при помощи веялки. Нъарфавал'и ч'атыр'ь цантнара гардху.
Лит. Хл'эба нъарфавал'и мндга. Нъарфавал'и иржы, ав'дс.
Лат.
Набахать, хаю, сов. Очень много наложить, навалить. Как
набахъл цэлый вое дроф. Зач'йм жъ ш ты стдл'ка с'эна кардвы
набахъл? Лит. Пдйва нал'йл, набахъл. М'ак'йны мндга на­
бахъл. Лат. Гарас едл'и мндга набахъна в агурцы. Эст.
Набёглые, ых, мн. Набежавшие, сбежавшиеся откуда-либо,
беженцы. Мы фс'и тут наб'эглыйь. Фс'и тут наб'элыйь ат
ра'эйс'къй стъраны. Лит.
Набедоваться, дуюсь (дуюся), сов. Натерпеться. На ужэ
старъйа, пр'их'ир'эла, нъб'идавйлъс.
Как нъб'идавалъс'
йа.
Лат. С йэт'им мал'цъм нъб'адуис'с'а. гарас н'ипъелухм'анъй.
Эст.
Набёчь, бегйт, сов. Сбежаться, набежать. Стърав'эры ата
фс'уду наб'эгл'и в Л'итву. Лит. Наб'эгла нардду. думъл'и. што
тут пажар. Кък пожар, тък и нъб'аг'йт нардт. Лат. Суды
наб'эгла разнъва нардду, а фс'о бдл'и с тавд б'эр'ьгу. Эст.
Набилки, лок, мн. Рама в ткацком станке, в которую
вставляется бердо. В наб'илк'и б'ардб фставл'айут. Лнт. Наб'илк'и к ставу, кагда тк'ош, б'дрда фставл'айут и хлдпъйьш.
Лат.
Набожный, ая. Набожный. Набожный стър'ич'дк. Нана
такайа набджнъйа была. Лит. Давн'эй набджныйь был'и, мал'йл'ис'. Майа матушка была набджтша. мал'йлъс' фс'у ноч.
Лат.
Наболботать, очу, сов. Наговорить. Нъбълбатал йэй фс'ак'их глупъс'ц'ьй. Лит. Прашла старуха, нъбълбатала. бытта
дачка удрала ат папа. Бабы нъбълбатал'и, спл'этн'ьф нъв'ал'й.
Лат. Злой чълав'эк нъбалбдчы, чавд и н'и в'йд'ьл и н'и слышал,
а л'уд'и в'эр'у. Кавд йана ап'ат' нъбълбатала? Эст.
Наболботаться. очусь (очуся), сов. Наговориться вдоволь.
Н'ь даж'дж'дс'с'а, пака йаны нъбалбдч'уцца. Лит. Йэжъл'и
йаны зъв'ал'й бълбатн'у, ужэ н'ь нъбалбдчуцца. Лат. Нъбълбатйцца н'и мбг'ит'и, дн'а вам мила? Эст.
Наболванить. ню, сов. Обтесать, обделать в определенном
количестве Нъбалван'ил ступ'иц на два стана кал'бс. Лит.
Трупку кал'бснъйу тбжъ нада п'эрва нъбе.лван'ит'. Ступ'иц
нъбалван'ил, трупку абалвйн'ил. Нъбалвйн'ит' мдг'ьт кажный.
Лат.
Набрать, беру. сов. Собрать, накопить. В йавб набран
к'эр'ьнък была. Лит. В йэй крупы была мндга набран. Лат.
Как нъб'ару д'эн'ьк, пайэду в гдрът пал'ту купл'йт'. Эст.
Набрякать. кает (кая), Набрякивать. вает. (вая), несов., На­
брякнуть, нет ( н я ) . сов. Напитываться жидкостью, набухать.
Ддск'и скдра нъбр'акайут. Бал'к'и набр'акл'и в л'асу, тап'эр'
йих н'икак н'а выв'ьз'ьш. Ббч'ка набр'акывъйьт ф сйжълк'и.
Лит. Бр'двны намдкл'и и набр'йкл'и. И ддск'и и бал'к'и —
фс'о нъбр'акайьт, кък намдкн'ьт. Рассдхлъс' къл'асд, палджыш
ф прутку, камн'ьм нат'йс'н'ьш, анд там набр'йкывъйьт. Лат.
Ад'джына фс'о ваддй набр'акшы, как с дз'ьра лафцы пр'ийэдут. п'эрва д'эла сушьп' нада. Эст.
Навалиться, важусь (важуся), сов. Повадиться. Как навадз'илс'а хадз'йц', тък и канца н'эт. Навйдз'илс'а ф карты
игрйц'. Лит. Как навйд'илас' л'исй хад'йт' кур'эй крас'т', фс'их
пайэла. Волк навйд'илс'а к ав'эчкъм, адб'йцца н'ал'з'й. Лат.
Навад'илс'а к нам сас'эт хад'йт'. а мы и н'и рады. Эст.
Наважить, жу, сов. Взвесить определенное количество
чего-либо по частям. Наважыла шаснйццъц к'илаграм йагът.
Лнт. Навйжыла л'дну нъ б'аз'м'эн. Иаблък наважыла тр'и
пуда, буд'ьм пръдават'. Лат.
Наваксовать, сую, сов. Наваксить. Н'ь забуц' туфл'и нъвъксавац. Лит. Мой д'ад'а был фарс'йстый, йаму была вбс'ьмд'ьс'ьт гот, а съпаг'й н'ь зъбывйл нъвъксават'. падгдн'ит пъд
лак'йрк'и, так нъваксуйьт, бывйла. Лат. Ваксъй нъвъксавйл
съпаг'й, б'л'ас'т'й, как з'эр'к'ьла. Эст.
Навендйть. джу, сов. Накоптить. Нъв'ан'дз'йл'и
к'илбйс.
кумп'акбф. Лит.
Наверёх, нареч. Наверх, сверху. Нъв'ар'дх нълажыл с'эна.
А сама с'эла нъв'ар'дх. Лит. Наклал'и салдмы бал'шдй вое,
сам с'эл нъв'ар'дх и пайэхъл. Лат. Сад'йс' нъв'ар'дх, ф каб'йн'и м'эста н'эту. Дайт'ь стъкашбк чайку нъв'ар'дх. Эст.
Навечерковаться, куюсь (куюся), сов. Нагуляться на вече­
ринке. Хоц' рас и В'эра нъв'ьч'ьркавалъс'. Лит.
Навивать, ваю, несов. к Навить. Зйфтра буду ставы нъв'ивац'. Лит. А чавд ты н'а хдчъиг нъв'ивйт'? Лат. Ставы нъв'ивйт'
ум'эт' нада. Эст.
Навиды, навид, мн Посещение новоржденного с матерью.
К йэй в нав'иды бабы идут. Лит. Кагда рдд'иш. идут в нав'иды.
Иа Анну ръд'йла, пр'ихад'йл'и в навиды. Нада схад'йт' в на­
в'иды. Лат. Идут бабы к рад'йх'и, хто п'ирдк. хто што-другд
н'ас'д. Мужык'й на нав'иды н'и хдд'у. Эст.
Навираться, раюсь (раюся), сов., неодобр. Накушаться,
наесться. Сэл за стол, нъв'иралс'а, нъв'иралс'а и пашдл. Лит.
Навить, вью, сов. Заправить пряжей (ткацкий станок).
Н'икак н'ь дъб'арус' нав'йц ставы. Лит. Иа ужэ нав'йла стаф,
зафтра затку. И а тджъ магу нав'йт' стаф. Лат.
Навоз, а ( у ) , м. Общее название удобрений. Гдр'кый
луб'ин с'эйут нъ навдс, а слаткый — на кдръм. Лит. Луб'ин
с'эйут дл'ь навдза. Лат.
Наволочка, и, ж. Наволочка. Надз'эн' нъ надушку ндвуйу
нъвалдч'ку. Нада нъвалдч'к'и пъм'йн'ац'. Лит. Вымыла нъвалдчку. Нада нъвалдчку ад'эт' нъ падушку. Лат. Нъвалдчк'и
рани с прдшвъм шыл'и. А тап'эр' нъвалдчк'и ббл'и п'бстрыи.
Эст.
Навыпередки. нареч. Взапуски, наперегонки. Ну, б'аг'йц'ь
навып'ьр'ьтк'и, пъгл'адз'йм, хто шыпч'эйшый. Лнт. Б'эгл'и р'а­
б'аты навып'ьр'ьтк'и. Лат.
Навырёть. рею, (рею), сов. Научиться, привыкнуть. Нъвыр'эл кашблк'и пл'эс'ц'. Скора ты нъвыр'эл лаз'иц' куда н'и нйда.
Лит. Йон ужэ нъвыр'эл гр'эз'ит'. Нъвыр'эл кал'дсы рабдтът'.
Ужэ вм'эйьт лукбшк'и пл'эс'т', ужэ нъвыр'эл. Лат. Как навыр'ьйэт чылав'эк хърашд, акурйтна ръбатйт' с малых л'эт
зъфс'агдй. Тдл'к'и навыр'эт' нйда. Эст.
Навязать, вяжу, сов.. Навязывать, ваю, несов. Привязать.
Нъв'азал'и кардву къла самъй дардг'и. Хто ш там кан'а
кйждый дз'эн' на пджн'у нав'азывъйа? Лит. Д'эт бабу нъказал,
нъ папйру нъв'азал. Ав'эчку нъв'азйл на пашы. Кан'й нъв'азйл
нъ кл'ив'ару. Лат. Нъв'ажы ты сйма кан'а пакр'эпчы. мал'эц
н'и ум'эит, ап'йт' кон сар'в'дцца. Эст.
Нагвалт, нареч. Очень, до крайности, дозарезу. Иаму на­
гвалт пал'тд нада, сафс'дм адз'эц' н'эч'ьва мйл'цу. Лит. Сафс'эм
пр'игал'эл мужык, йаму нагвйлт кас'т'ум нйда. Лат.
164
Нагладиться
Наглёдиться, ёжусь ( ё ж у с я ) . сов. Наглядеться, насмот­
реться. Тут на свадз'бы йана была пр'ийэхъч'ч'и, тък мы нъ
йану нагл'эдз'ил'ис'. Лит.
Наголодоваться, дуюсь (дуюся), сов. Наголодаться. Тогда
и нъгълъдавал'ис' и нъц'ар'п'эл'ис' фс'авд. Лит. Мы нъгълъда­
вал'ис' в войну Лат С'йръты нъгълъдавал'ис', с мачыхъй-та
пражыфшы с малых гот. Эст.
Нагомонйться. нюсь (нюся), сов. Наговориться. Пъдаж'дж'й, пака йаны там нъгъман'йцца. Лит. Сашл'йс'а д'в'э
бабы, н'а мдгут нъгъман'йцца. С'ид'эл'и, гъман'йл'и. нъгъман'йл'ис' и пашл'й. Лат. Бабы в байн'и н'икйк н'и нъгамдн'уцца,
бълбатух'и изв'эсныйи. Эст.
Награбить, блю. сов. Нагрести. Нагрйб'ил'и ч'атыр'ь куч'и
с'эна. Лит. Нагрйб'ил'и афса. Граб'ил'и с'эна, нагрйб'ил'и два
вдза. Лат. Награп' гар'йчън'к'их угъл'йэф ф шумдфку, йана
сафс'йм пустайа. Эст.
Нагромсать. саю. сов. Накромсать. Хто ш тут бумйг'и
нъграмсал? Лит.
Надёя. и, ж. Надежда. Надз'эйа йэс'ц' пъгул'ац', пъв'ьч'ьркавац'. Нъ йавд н'икакдй надз'эйи н'эт. Лит. Што с н'им гул'йт', н'икакдй над'эйи нъ йавд н'эт, йон амман'ьт и фс'о. Нъ
д'ат'эй н'эт над'эйи. штоп пръкарм'йл'и. Лат.
Надмываться. ваюсь (ваюся), несов. Издеваться, насме­
хаться. Ддсыц' таб'э тут нъдмывйцца. Лнт. С'йдър'иха нъдмывайьцца, такайа супрат'йвнъйа баба, уб'эй йану гром. Ну
наштб нъдмывйцца, мйл'ьц хардшый. Лат.
Надолбать, баю, сов. Надолбить. В даск'й дырък нъдалбал.
ЛИТ. Нъдалбал дырк'и дл'ь бъраны. Бралс'и нъдилбат' дырк'и,
йл'и н'ь пр'ишдл. Лат. Нъдалбал'и дырък в агардд'и, пъсавал'и
в йих пйлк'и. д'ьр'ава, гъвар'й, будут рас'т'й. Эст.
Надомник, а, м. Зять, принятый в дом. Надомник, а ръспър'ажайьцца. как хаз'ййин. В'йц'у тък в наддмн'ик'и аддам, йон
н'а л'уб'а с'идз'эи' ддма, фс'о хддз'а гдз'э-та. Лит. (Примака)
Надтачивагь, ваю, несов., Надточйть, чу, сов. Наставлять,
надставлять, удлинять. Йэс'л'и
даскй кардткъйа, нъттач'й
кусдк. Рукавы был'и кардтк'ийь, пр'ишлдс' наттач'ивъц'. Лит.
Пдл'ты кардтк'и в р'аб'атъх стал'и, нйда йих нъттйчывът'.
мбжа ты памбг'иш мн'э наттъчыт'? Эст.
Надусйть , душу, сов.
Надушить, надавить.
Гл'адз'й,
скдл'ка мух нъдус'йл. Лит. Стаййт у акна и дус'ит мух,
б'аз'д'эл'н'ик. иш скдл'ка нъдус'йл. Лат.
1
Надусйть , душу, сов. Надушить (духами).
Нъдус'йл'и
плйт'йа, наплдил'ис', а самы фс'о хужы друг'йих. Эст.
Надуха, и, ж. Насморк. Ч'уц' прастын'ыи ай што. и сразу
надуха нъпадайьт. Лит. В м'ин'а надуха прашлй, тап'эр' у вас
надуха. Давн'эй бал'шыйи и мйлыйь гъвар'йл'и надуха, н'ь
гъвар'йл'и
насмърк. Лат. Банка майа. как вдзгр'и т'акл'й,
гъвар'йла надуха в м'ан'й. Эст.
Надысь. нареч. То же. что Онбгдась, Оногдысь Надыс',
ф т\уйу субдту валки в'идал. Надыс', в афтдрък был пр'ишдццы. Лат. Йон мн'э надыс' пакйзывъл свайу нов у дружн'ицу,
склйдн'ьн'ка така баб'днка. Эст.
Надюбаться. баюсь (баюся). баюсь (баюся), сов. 1 . Накле­
ваться. Кур'йты надз'убъл'ис'. Лит. Зъган'айт'ь кур'эй, ужэ
над'убъл'ис'. Лат. 2. Напиться допьяна. Ион там ф ц'дш'ч'и
надз'убълс'а, ч'уц' дамдй пр'ишдл. Лит. Нйшы вдв'ьрс'к'ийь
над'убъл'ис' ф праз'н'ик. гараст нъп'йл'ис'. Лат. Как над'убаис'с'а, ап'ат' дамдй ни буд'иш пушшънъй. Эст.
Надюндйться. дится (дится), сов. Насупиться, нахмуриться.
Надз'ун'дз'илс'а и с'идз'йт. Ты ч'авд с'идэ'йш надз'ун'дз'ифшы?
Лит. Ап'ат' над'унд'йлс'а, брад'ага. Эст.
Нажеброваться, руюсь (руюся). сов. Набрать подаяний.
Нъжъбравйлс'а, п'ьр'ьнъч'авйл и пашдл дамдй. Лит. Давн'эй
жъбракбф была мндга, пъжабруйут, нъжабруйуцца, фс'авб
йим дадут: хл'эба, д'эн'ьк. Нав'йцк'ий был такой жъбрачбк,
пайд'бт, бывала, нъжабруйьцца, так и жыл. Лат.
Нажелубаться. бается, сов. Наесться. Кабыла нъжълубалъс'. Гус'и нъжълубйл'ис'. Лит. Иа с'эла, нъжълубйлъс'
хл'эба, йэл'ь прадыхълас'. Дачка абйэлъс', рыбы как нъжълу­
бйлъс' и л'ажыт. Лат.
Назавтрне. нареч. Назавтра, завтра. Назйфтр'ийа н'ав'эста
ап'йц' как фстрдйила аб'эт — такова в нас никогда
н'а
в'йдз'ьл'и. Лнт. Назйфтр'ийа паб'эгла, а он ужэ гатбф. Св'акрдвушка пр'иб'эгла назйфтр'ийа. Лат. Назйфтр'ийа дакушъйу.
с'ичйс бдл'и н'и здбл'у. А назйфтр'ийа йана и пам'дрла. Эст.
Назём, а, м. Навоз. Ужэ вр'эмя наз'дм ваз'йц'. кардвъм
стайац' н'эгдз'ь. Лит. Паз'дм в нас и наз'дм тош здвут. Й'ир'агн'ийб в йймы рйзна такй швал', зймл'у хърашд удабр'йт'. Эст.
Назыбаться. баюсь (баюся). сов. Накачаться. Цэлый дз'эн'
зыбайуцца. н'икак н'ь нъзыбайуцца. Лит. С'ид'йт мъл'чан'днък
в зыпк'и, н'икйк н'ь нъзыбайьцца, ддсыт' таб'э зыбацца. Лат.
Лак назыбйицца. так и засн'б. Эст.
2
166
Наизба
Наизба, ы, ж. Чердак. Нъизба завал'ьна фс'йк'им бр'ахлбм.
Лит. Наизбы завал'ьна фс'им'-чым. Л'эс' нъизбу. Пъдым'й
дбск'и нъизбу. -Пал'эзла нъизбу, н'йтк'и сачыла. Лат. Скр'йпъйс'а наизбу, йа т'аб'э падам кой-штб туды слажыт'. Эст.
Найти, иду, сов. Родить. С'йдър'иха нашли мал'чыка, паку л'
муш был ф салдатъх. Мар'утка трбйь д'ат'эй нашла. Лат
Йана в д'эфкъх п'ьт'арых д'ит'эй нашла, фс'их сйма выръст'ила. Яа ап'ат' р'аб'днъчка нашла, мйл'ьц фтардй в м'ан'й
рад'йфшы. Эст.
Найтись, йдусь (йдуся), сов. Родиться, появиться. В йэй
скдра р'аб'днък ддлжън найц'йцца, ап'ац' раббтъц н'а смдг'а.
Лит. Давн'эй н'ь зап'йсывъл'ис', пака р'ьб'ан'бнък
найд'дцца.
Ф'ил'имдн ажан'йлс'а, в йих нашдлс'а мйл'чык.
Мълад'йк
нашдлс'а. Кусайут кумары, булдур'й нахдд'уцца паткджныйь.
Руку пачэшъш, так'ййь бал'йчк'и нахдд'уцца. Лат. Ф ть'шм
гаду в дачк'й д'эвъчка нашлас', н'йн'чыт' нада была. Эст.
Наказать, кажу, сов.. Наказывать, ваю, несов. Приказать,
дать наставление. Забыл нъказйц' йаму, штоп н'ь с'идз'эл там
да ндч'и. Скдл'ка рас таб'э накйзывъл пр'ихадз'йц'
дамдй
вдвр'ьм'а. Лнт. Нъкажы р'аб'йтъм, штоп мймку слухъл'и. Иакйзъвъй, н'и наказъвъй, фс'и рдвна н'и слухъйт н'икдва. Эст.
Накапывать, ваю, несов. к Накопать. Навбс накйпывъйут
ф ц'ал'эгу, вывбз'ут, скапывъйут ф кучи, патдм тр'асут. Лит.
Накйпывъйут ф т'ал'эгу, а скапывъйут на пъласу. Лат.
Накасаться. саюсь (саюся), сов. Навязаться. Нъкасайьцца
такайа жднка. што н'ал'з'й и жыт'. Яанй такййа свълачуга,
нъкасалъс'а, нъкасалъс'а, пр'ил'эзла, нъкасалъс'а и вдд'ит
йавб за нос. Лат.
Накваса, ы, ж. Закваска для хлеба. Пр'игатбв'ила нйквъсы,
ф субдту буду хл'эп п'эч'. Нйквъсы дз'элъйут с мук'й и кар­
тдшк'и. Лит. Нйквъсы зълажыл, будут хл'эп п'ачы. Нйквъсы
самы фс'и д'элъйут, мук'й кладут, дрджжы туда. Лат. Наквъса
в кйжынъм даму должна быт', как б'из нйквъсы хаз'айк'и быт'.
Эст.
Накладать. даю, несов. Накладывать. Кйждый гот два
пр'асла иржы нъкладйл'и. На дз'в'эр'и бл'бмбу нъкладайут.
Лит. Афсй нъкладйл'и ф сарйй, йачм'эн'у нъкладйл'и. Снапы
нъкладййут нъ търантас. Лат. Нъкладййт'и пабдл'шы на вое.
кон' с'в'аз'д, малбдъй кон'. Эст.
Накладка, и, ж. Д н о у телеги. П'эрва наклатку кладут,
а патдм драб'йнк'и нъкладййут, на руч'к'и нъдз'авййут. Лит.
Наливать
167
Наклепать, паю, сов. Выпрямить, отбить. Нада касу нъкл'апаи'. Лит. Нъкл'апййу касу и пайду кас'йт'. Эст.
Наклеена, и, ж. Продольная планка у сан*ей, накладка над
полозом. Накл'ьск'и нъдз'авййуцца нъ къпылы. Лит. Нйкл'ьска
нъ търантйс'и, штоп д'аржат' п'ар'эжн'уйу и зйн'н'уйу падушку.
ЛатНаковальня, и, ж. Наковальня. Б'иц' мълаткдм па нйкъвъл'н'и. Лит. Мълаткдм бйут па накъвъл'н'и. ф куз'н'и йэс'т'
нйкъвъл'н'ь такййа. Лат. Па накъвъл'н'и б'йл'и чым-л'йба. Эст.
Накопать, паю, сов. Наложить, набросать. Фтарбй вое (на­
воза) нъкапйл. Лит Тр'эт'ий вое нъкапал ужэ. зафтра паббл'шъ нъкапййу. Лат. Нъкапал полна тавйру. Эст.
Накрепать, паю. сов. Набить, наполнить, начинить. Нъкр'апал ййблъкъф пдлныйь кармины. Пас'ц'эл'у н'эч'им нъкр'апйц'. Адну булку нъкр'апала йаблъкъм, астал'ныйь с твдръгъм
с'п'аку. Лит. Какдры нъкр'апала твдръгъм. П'ираг'й нъкр'апайут баркйнъм, капустъй. Паст'эл'у нъкр'апала
салдмъй.
Лат. • Н а к р е п а т ь т р е б у х и ( т р е б у х) — наесться,
нажраться. Н'икак тр'ьбух'й н'ь нъкр'апайьт. Лит. Нъкр'апйл
тр'абух, н'ь аддышъцца. Лат.
Накрепаться. паюсь (паюся), сов. Наесться, нажраться.
Хоц' рас и ты нт>кр'апйлс'а. Лнт. Ты фс'о н'ь нъкр'апалс'а
йашчд? Л а т .
Накрутить, учу, сов.. Накручивать, ваю, несов. I. Насвер­
лить. Нъкруц'йл дырък, буду зубы фставл'йц (в грабли). Лит.
Нъкрут'йл дырък дл'ь зубйьф в бъраны. В грабл'и фставл'ййут зубы, иш нъкрут'йл'и дырък. Лат. Нэт'им с'в'арлдм
дырк'и тош мджнъ накручыват'. Эст. 2. Завести (часы). За­
был часы нъкруц'йц. На свайй ч'асы кйждый дз'эн' два рйза
накруч'ивъйу — утръм и в'эч'ьръм. Лит. 3. Перекрутить.
Нъкрут'йл пружыну ф чаейх гарас мндга, йана и тр'эснула. Эст.
Наладить, лажу, сов. Наделать, наготовить. 3 бумйг'и налйдз'ила ц'в'атбф. Камдф наладз'ила на дз'эс'ьц'
ч'ьлав'эк.
Лит. В йавд налажына д'ат'эй пдлна хата, фс'их нъкарм'йт'
нада. Эст.
Налетаться, таюсь (таюся), сов. Набегаться. Нал'дтълс'а за
в'эс' дз'эн'. Лит. Нал'дтълъс' йа за в'эс' д'эн', йжна пр'имл'эла.
Лат. Нал'дтълс'а р'аб'днък, тък и сп'ит как уб'йтъй. Эст.
Наливать, вает (вая), несов. Обнаруживать признаки насту­
пающего отела. Карбва нъ пр'ич'йнк'и. нъл'ивайьт. за екдл'к'и
168
Наломать
дн'эй ц'эл'ицца. Лит. Майи карбва зъ н'ад'эл'у нъл'ивййьт. Лат.
(Причинить).
Наломать, маю, сов.: • Н а л о м а т ь р у к у — научиться,
наловчиться. Ион как пр'ишбл. тък и грабли вз'ац' н'а вм'эл,
а тап'эр' нъламйл руку. Лит. Такдй был п'эшка, тап'эр' и
кас'йт' ум'эйьт и граб'ит'. нъламал руку, и т'эс'т'а б'ит' нъламйл руку. Лат.
Наломаться, маюсь (маюся), сов. Научиться, наловчиться.
Был сафс'бм мала грймътный поп. а тап'эр' ужэ нъуч'йлс'а.
нъламйлс'а. Лит. А наш поп так выфчылс'а п'ил'йт'. тбл'ка
кунтышы балтййуцца, нъламйлс'а, тап'эр' н'эт дуракбф нъ
йавб раббтът'. Лат.
Намацать, цаю. сов. Нащупать. Ф пац'мах намйцъл ч'эй-ти
сипбк. Лит.
Намёдь. нареч. Недавно, накануне. Нам'эт' йа был на
м'эл'н'ицы. Лат.
Нанйчка, и, ж. Левая сторона одежды, изнанка. Нан'йч'ка
йаш'ч'д хардшъйа. мджна п'ьр'ьл'ицавйц'
кас'ц'ум. Выв'ьрнуц' нъ нан'йч'ку. Лит. Кдфту над'эла нан'йчкъй. Апсматр'йс'а. бйба. ты йупку над'эла нан'йчкъй. Лат. Нйн'ичка
сафс'йм ддбръйа. п'ьр'ьв'арнут' на нан'ичку и абрйтна нас'йт'
мдг'ит. Эст.
Напиловать, лую, сов. Напилить. Вдвайдх какуйу куч'у
дроф нъп'илавйл'и. Лит. Дасдк нъп'илавйл'и мндга, хвйт'ит
дом апшыт'. Лат.
Напйтириться, рюсь (рюся), сов. 1. Научиться, привыкнуть.
Ион ужэ нап'йц'ир'илс'а и раббтъйьт как старый мас'ц'ьр.Лш.
Што там, йон ужэ" намнбга стал вумный, нап'йт'ир'илс'а на
фс'у работу. Лат. Нап'йт'ьр'ишс'а, н'ибос'. Эст. 2. Наважничать. Нап'йт'ьр'илс'а йон в гаст'йх и стал бабу дома б'йт'.
Эст.
Напитлевать. ,пюю, сов. Напеклевать. Нъп'итл'авйл'и мук'й.
Лит. Мук'й нъп'итл'уйьм. Пуддф д'эс'ьт' мук'й нъп'итл'авйл'и
на м'эл'н'ицы. Лат.
Напихаться, хаюсь (хаюся), сов., пренебр. Наесться вдо­
воль, досыта. Нгп'ихййьс'с'а
ты хоц' рас? Лит. Д'эт нъп'ихйлс'а. пал'эс на п'эчку, л'ажыт. Лат. Ну, нъп'ихйл'ис' з гъладух'и, так што и с м'эста н'а стат. Эст.
Напихнуть, ну,сов. Подтолкнуть. Нъп'ихн'й и ты н'амндшка
(воз), фс'о кан'у л'экч'ь будз'а. Лит. Ну чавд стаййш выгыл'ифшы глйзы. нъп'ихн'й, хот' на фунт'ик кан'у буд'ьт л'эхчъ.
Напужать
169
Лат. Нъп'ихн'й ты д'эфку на што хардшъйэ, йана в'ьт' глупъйа, н'и пън'имайэ. Эст.
Наплёхать. хаю, сов. Налить, набрызгать. Астарджна н'ас'й
(крынку с молоком), на пол н'ь напл'дхъй. Лит. Н'асла кук­
шын с мълакдм и напл'дхъла на пол. Вады напл'дхъла, прайт'й
н'ал'з'а Лат Кто эта тут напл'дхъл? Хто напл'дхъит. тот и
вытр'ьт. Эст.
Наплутать, таю, сов. Напутать. Вм'эста тавд, штоп памдч',
тък тдл'ка нъплутал мн'э н'йтък. Лит. В'ар'дфку нъплутал,
д н'агджый. фс'о сплутйл. Лат. Нъплутала ты тута д'эфка,
н'икдму н'и ръзабрйцца. Эст. (Напутлять).
Напомнить, ню. сое. Назвать, упомянуть. Йэс'л'и вы йавд
напдмн'иц'ь, йавд тджа ар'астуйут. Лит. Напдмн'ил'и Макс'ймъвну, вот и забрйл'и в йих крупу. Лат. Н'и нъпъм'инай
йавб м'н'э, слухат' тдшна. Эст.
Напоругу, нареч. Нарочно, назло. Д'афчднка пън'имййьт,
йл'и фс'о нъпаругу д'элъйьт. Пъл'убдвн'ица нъпаругу прайд'д
пъд акнд. Н'а л'уб'ит с'в'акрбвушку, нъпаругу пл'бхн'ь на
з'эн'. Лат.
Напослёдки, нареч. Пол коней, напоследок. Иа фс'их йих
в лдтку, и сам нъпас'л'этк'и зъцап'йлс'а. Лит. Фс'и пайэл'и,
ну и йа ш нъпасл'этк'и пайэла ддбр'ь. Лат. Нъпасл'этк'и и
йон съглас'йлс'а памдч', да уш пдзна была. Хът' нъпасл'этк'и,
да пр'ишдл. Эст.
Напроббску, Напробось. нареч. На босу ногу. Иона фс'о
вр'эм'а нъпрабдску хддз'а. Насунул бац'йнк'и напръбъс' и
пашдл. Лит. Давн'эй мы фс'о нъпрабдску хад'йл'и. В жару
хърашд нъпрабдску, а в марбс н'а очън. Иа с'авдн'н'и на­
пръбъс' нат'йснула апбры и пъб'ажйла. Ботинки напръбъс'
нат'йснула. Лат. Нъпрабдску выб'ьжала ва двор, м'ан'а и
пръскваз'йла. Куды ты пошли нъпрабдску? Эст.
Напрбти, Напрбть. Против. 1 . предл. Глазныйь зубы —
напрдц' глас. Лит. Напрдт'и ддма в йих пр'йма р'эчка. А йанй
с'ид'й напрдт'и м'ан'а и см'айдцца. Эст. 2. нареч. Н'и груб'й
аццу напрдт'и. Стйл'и патшшытъвът', хто напрдт'и. хто за
йэта пъстънавл'эн'йа. Эст.
Напужать, жаю, сов. Напугать. Такдй стръхал'ут пр'ишдл,
дз'ац'эй тбл'ка нъпужйл. Лит. Злой сабака, нъпужйл д'афчднку. Лат. Напужал йа их гарйс, бчън' аны пужл'йвыйи.
д'аржы кармин шы'р'и. Как нъпужаиш, тък сам и н'йн'чыйс'о,
пакул' н'и эасн'б. Эст.
170
Напузыриться
Напузыриться, рюсь (рюся), сов. Напиться, наесться до от­
вала. Нъпузыр'илс'а и л'ажыт цэлый дз'эн'. Лит. Напузыр'илс'а с'авдн'н'и грибам, апузыр'илс'а. Пайэл гардху, нъпу­
зыр'илс'а и малчыт. Лат. Кажный рас с в'эчъра нъпузыр'ицца
чййу и б'эгъит фс'у ноч ва двор. Эст.
Напутлять. ляю, сов. То же, что Наплутать. Н'а с'п'эла
атайц'й ат ставдф, а тут ап'ац' мн'э нъпутл'йл'и. Лит. Дабрй
ты н'ь над'элъйыи, тдл'ка нъпутл'ййьш. С'в'эта тут н'йтк'и
нъпутл'ала. Лат. Чавд ты тут ф т'атрйд'и нъпутл'йла, учыт'ьл'ка н'ичдва н'и пайм'д. Н'и давай д'эфк'и в'азан'йа. йана
тдл'к'и нъпутл'йит. Эст.
Напыщиться, цдусь (щуся). сов. Нахмуриться, надуться. Напышчылс'а и малчыт. Напышчылс'а, как мыш на крупу. Лат.
Н што йана напышшыфшы ход'и. Эст.
Нараить, аю. сов. Посоветовать, предложить. Тут одному
нарайил'и эту агаву, срйзу р'ьвмац'йзна
прашла. Нон мн'э
нарййил пайц'й к пр'ьтс'адйц'ьл'у. Лит. Мн'э нарайил'и куп'йт'
кардву. Нарайил'и йаму л'акарства. Нарайил'и
ййблъкъф
куп'йт', йа и зъкуп'йл. Нарайил'и к въражб'йту пайт'й, как
д'эн'г'и прапал'и. .Пат.
Нарост, а, м. Оплодотворенная икра. Рыба нърастуйьт,
наръст пуш'ч'айьт. Там ф канйвы л'агухъф нардст. Лит. Л'агуха
нъчынййьт квакът'. пушчййьт нйръст. В'асндй рыба пушчайьт
наръст. Лат. Рыбнъйа икрб. наръст. Эст.
Наростовать, тует (туя), несов. Нерестовать, нереститься.
Рыба нърастуйьт. гдз'э н'а так глубока. Лнт. Рыба нъчынййьт
нърастават'. Ужэ рыба нърастуйьт. Вот л'агух'и нърастуйут.
Лат. Када рыба ньрасгуит, лав'йт' хърашд, л'дкка. Эст.
Насалиться, люсь ( л ю с я ) , сов. Намучиться, навозиться.
Насал'илс'а с йим (с больным) за фс'у з'иму. Тап'эр' ты насйл'ис'а съ свайбй нагдй. Лит. Насйл'илс'а с пърас'днкъм, н'а
йист. тдлку н'икакдва. Лат.
Насёрбаться, баюсь (баюся). сов. Наесться жидкого, на­
хлебаться. Нас'дрбълс'а супу. Лит. Мал'ьц нас'брбълс'а круп'эн'и и пашдл. Лат.
Насечь, секу, сов. Нарубить. Нас'эк цэлый вое хвбръсту.
Нъс'акл'й жар'дз'эй нъ гр'аб'йсты. Лит. Нас'экл'и тр'и вдза
дроф. Лат.
Наскребать, баю, сов. Наскрести, наскребать. Мджа лдшку
какуйу и наскр'объйу (масла в банке). Лит. См'атаны наскр'дбъйу в банк'и. Кашу вар'йл'и в зал'эз'н'ик'и. мджа на-
скр'дбъйу н'амнбшка хош паййс'т'. Лат. Мбжа наскр'дбъиш
хът' пару рубл'икъф да зафтра и даш м'н'э. Эст.
Наскрбзь. напеч. Насквозь. Кула прашла наскрдс'. Крыша
наскрдс' ц'ак'д. Р'аб'аты наскрдс' прамдкл'и. Лит. Плат на­
скрдс' дыр'йвый. Пал'тд наскрдс' мдкръйь. Рубаха наскрдс'
промокла. Лат. Иа т'а наскрдс' в'йжу, амманывъй н'а амманывъй м'ан'а. Эст.
Наскубать. баю. сов. Нащипать, насобирать. Зъ з'иму
нъскубал'и п'эр'йа на тр'и падушк'и. Лит. Мы тък фс'авд тдл'ка
на д'в'э падушк'и нъскубал'и. Мндга н'ь нъскубййьш, пакутна.
Лат. Нъскубйла кой-гд'э ф сас'эдах мучыцы да булъчку на
дардгу йим сп'акла. Эст.
Наслизгаться. гаюсь (гаюся). сов. Накататься по льду.
Нъс'л'изгйл'ис' на дз'ьр'ь. Лит. Р'аб'йты — вдл'н'ицы. нъс'л'изгал'ис' на дз'ьр'ь. Лат.
Наслухаться, хаюсь (хаюся), сов. Наслушаться. Ч'авд мы
там тдл'ка н'ь наслухъл'ис'. Лит. Наслухъл'ис' мы разных
пр'ибабун'. Лат. Наслухъис'с'а рйзньшх страс'т'эй, патдм н'и
саснут'. Эст.
Насмеркании, нареч. В сумерки. Нъсм'аркан'пи
уб'йл'и
йавд. Баб'др нъсм'аркан'ии был пр'ишдццы к Ман'к'и. Лат.
Кода ст'амн'эицца, насм'аркйн'ии схожу пъсматр'эт'. Эст.
Насмолить, лю, сов. Накурить. Пр'ишл'й. нъсмал'йл'и пдлнуйу избу. Лит. С'ид'йт да смал'ут и смйл'ут, ужэ нъсмал'йл'и
пдлнъйу избу, дыхът' н'ал'з'й. Лат. Нъсмал'йл'и тут табйшн'ик'и, мал'йцца гр'эх. Эст.
Насмрбдить, бжу, сов. Наполнить смрадом. Фс'уду насмрбдз'ил
съ свайбй л'ул'къй. Лит. Насмрбд'ил фс'у хату
тъбакбм, ф каршэн' т'иб'а, вурбду. Лат.
Насорить, рю, сов. Насорить. Ап'ац' мн'э ф с'ан'йх насдр'ил'и. Лит. Насдр'ил пдлнъйу избу, пака лучыны нъшчыпйл.
Карз'йнку спл'ол, насдр'ил пдлнъйу избу. Лат. Ръбатйл'и
мъст'ар'а и насдр'ил'и струшк'и. Къл'й насдр'у, тък и пътпашу.
н'и ругййс'а. Эст. (Нашумйть).
Наспасйбовать, бую, сов. Поблагодарить. Лукаш нъспас'йбъвъл. Ианы пр'ишл'й и нъспас'йбъвъл'и.
Мйтка нъспас'йбъвъла. Лат.
Наставник, а. м. Староверский поп. В Ишйръх мал'эннъйа
тбжа йэс'ц', ал'и с'ич'йс там н'а мдл'уцца. наставник ум'ьр.
Лит. Бывайут наставн'ик'и пълув'эшныйь. Наставн'ик'и малддыйь н'ь бывайут. Лат. Памрут ал'и рбд'уцца. тада настав-
172
Настил
н'ика знййут. а так и н'а знайут и н'а пдмн'ут аб ном. Поп
в нас ббл'шы настйвн'икъм нъзываицца. Эст.
Настил, а. м. Сложенные в два ряда снопы для обмолота
вручную. Дъ снадйн'йа аб мълац'йл'и два нас'ц'йла иржы.
С нас'ц'йла натр'дс тр'и кул'й. Лит. Бывйла, вымълът'им с'эм
нас'т'йлъф до дн'а. Нас'т'йлы в нас был'и дл'йнныйь. тъкавн'й
бал'шййа была. Лат.
Настояще. нареч. 1 . По-настоящему, как следует. Уйэхъл
пъ нъстайаш'ч'о афдрмл'ьнным дъкум'энтъм. Лит. На нъстаййшши этъва д'эла н'а знайу. Нъстаййшши нйда бы т'аб'й
за так'й прад'элк'и выдрът'. Эст. 2. Довольно много, долго.
Нав'эрна йаш'ч'д пр'идз'бцца
нъстайаш'ч'о пръбал'эц'.
Цэлуйу н'адз'эл'у хвар'эл, тък с'ич'йс пр'идз'дцца нъстайаш'ч'а
пърабдтъц'. Лит. Пъхад'йл, пъгул'ал, тап'эр' нъстаййшча параббтъйу. На с'авдн'н'и хачу нъстаййшча пъв'азат'. Лат. Ты
задумъла мджа нъстаййшша тут прабыт'. йа пайду аддыхат'. Эст.
Настоящий, ая, ее. Довольно большой, значительный.
Йаблък'и ужэ нъстаййш'ч'ийь. скоро мджна будз'ьт йис'ц'.
И ййхный мйл'ч'ик ужэ нъстаййш'ч'ий. Лит. Кан'дк ужэ
нъстаййшчый, подрос. Ав'дс ужэ бал'шбй, ужэ нъстайашчый.
Настрекать, каю. сов. Острекать. Тут стр'акйва, ой, нъстр'акйла ндг'и. Иа с'авдн'н'и
палдла и нъстр'акйла и рук'и и
ндг'и. Лат. Нъстр'акййу зйн'н'ицу
крап'йвъй, буд'иш пдмн'ит'. Эст.
Настругать, гаю, сов. Настрогать. Нъстругйл с'п'иц на два
къл'асй. Лит. Нъстругйл дасдк, хвйт'ит мост наслйт'. Лат.
Нъстругай лучынк'и гл'и п'эчк'и. Эст.
Настругаться. гаюсь (гаюся), сов. Настрогаться. Хвйц'ит
таб'э стругац', кагдй ты нъстругййис'с'а. Лит. Ты с'авдн'н'и
нъстругййис'с'а йл'и н'э, пари вужынат'. Лат. Начн'д стругйт'. с утрй и дъ т'амна н'и настругйцца. Эст.
Настряпать, паю, сов. Наделать чего-либо нежелательного,
натворить, навредить. Ап'йц' там дз'эц'и настр'йпъл'и, фс'о
п'ьр'ьв'арнул'и. Лит. Д'ат'эй, тдл'ка брос' йих ддма, нътвар'йт,
настр'апъйут. Лат. Настр'йпъит йэтът пр'ис'адйт'ьл' д'эл н'и
хужы тавб, шчо был. Сам настр'йпъл, так и расхл'дбывъй
б'аду. Эст.
Настурец, рца, м., настурцы. настурья, мн. Настурция.
Сарвйл настур'ьц. Пъсадз'йла настурцы. Настур'йа ц'в'атут.
Лит. Вд у нас настуриы был'и въ двар'э ждлтыйь. Лат.
Натарабанить
173
Насувбрить. рю, сов. 1 . Сделать суровым, нахмурить, на­
супить. Чавд дз'ин'дз'у нъсувдр'ил? Нъсувдр'ил брови. Лит.
(Нахлобучить). 2. Накрасить (брови, щеки). Нъсувбр'ила
брбвы, и н'и стынна. Эст.
Насувбриться, рюсь (рюся), сов. Сделаться суровым, при­
нять сердитое выражение, нахмуриться, насупнтьск. Нъсувбр'илс'а и н'ь ръзгавдр'ивъйьт н'и с к'им. Лит. (Насупбниться.
Натянуться, Нахлобучиться).
Насукать. каю, сов. 1 . Насучить. Дз'в'э шпул'и н'йтък нъсукала. Лнт. Бабушка наша на в'ьр'ат'бна нъсукйла н'йтък ал'н'аных. Лат. Н'йтку нада ран'э хърашд нъсукйт'. Эст. 2. Наго­
товить, наматывая пряжу. Нъсукйла дз'эс'ьц' цэвък. Лит. Нъсу­
кала с'авдн'н'и п'ат' 1{эвък. Лат. 3. Наготовить, скатывая. Нъсукал'и мндга с'в'аш'ч'эй. Лит. Нйда нъсукйт' с'в'ашчэй. йих
стйв'ут в мал'эннъй. Лат. В нас наставник сам св'эшшы
сукййьт; к пънаф'йды нада нъсукйт' пабдл'шы и пам'эн'шы
св'ашшэй. Эст.
(
Насулйться, люсь ( л ю с я ) , сов. Пообещать, предложить
свои услуги, напроситься. В'эра сама нъсул'йлъс'
памдч'
ййгъды палдц'. На и н'а думъл звац' йавд в гдс'ц'и, тък сам
нъсул'йлс'а.
Н'ихтд ц'иб'а и н'ь прас'йл. а рас нъсул'йлс'а,
тък и идз'й. Лнт. Йана сама замуш нъсул'йлъс', жывадйлъм
пашлй. На сама нъсул'йлъс' к йим йагъды з'б'ират', нам
йагъды нада. Лат. Нъсул'йлъс' ф падруг'и. и сама н'а рада.
Эст.
Насупбниться, нюсь (нюся), сов. То же, что Насувбриться,
Натянуться, Нахлобучиться. Ч'уц' што скажы йаму, сразу
нъсупдн'ицца. Лит. Лупан нъсупдн'илс'а нъ Мар'утку. Мар'йна
б'ьлаглазъйа
нъсупбн'илъс'. Лат. Как нъсупбн'ицца, слова
с н'авд н'и выт'ьн'ьш. Эст.
Насурычить, чу, сов. Набить. Сурычыт и сурычыт, вд нъсурычыл, йжна кроф пашла. Ф каршэн' нъсурычыл. в'эс' рдзум
выб'ил з гълавы. Лат.
Насюкать, каю, сов., детск. Намочиться. Ап'йц' н'ь нас'укъй
ф кравйц'. Нас'укъл ф штаны. Лит. С'в'этка нас'укъла в угол.
Лат. Буд'иш мндга п'ит', ап'ат' ф штаны нас'укъиш. Нас'укъиш.
драт' буду р'амн'дм. Эст. (Нафурить).
Натарабанить, ню, сов. Нанести, натаскать, навалить. Прос'йла пиру ахйпъч'ьк дроф пр'ин'эс'ц', а йон нътърабйн'ил
пдлнуйу избу. Лит. Салдмы нътърабйн'ил кардвам пдлнъйу
174
Натаракаться
кармушку. Лат. Гарйс ты много нътърабан'ила в йэта т'Зста
духдф, л'имднну кдръчку йа толки кладу. Эст.
Натаракаться, кается, сов. Наговориться, натараториться.
Бабы за цэлый дз'эн н'а мдгут нътарйкъцца. Лит. СайдуЦца
бабы, таракъйут, н'ь нътарйкъйуцца. Лат. Бабам н'икйк ни
нътаракъцца, пус' йаны хът' в мал'эннъй нътаракъйуцца. Эст.
Наторгать. гаю. сов. Натаскать, надергать. Нътаргац' с'эна.
салдмы. Лит.
Наторкать, каю, сов. Натыкать, насовать. Натдркъл'и ф
'кравац' в'эрбы. нав'эшъл'и фс'уду, и ушла л'ихйратка ат м'ин'а,
а так н'ич'авд н'ь пъмагала. Лит. Бабы, натдркъйт'ь в'йлы,
пашл'й аб'эдът', натдркъйт'ь ф снапы, ай в б'ар'эм'а. Лат. Натдркъл кой-гд'э пъ крайам гр'ат баркану, и ббл'шы фс'о луку
нъсажйл. Пойду натбркъйу дырък. Эст.
Натбрнуть. ну, сов. Наткнуть, насунуть. Натбрнуц' сноп на
в'йлы. Лнт. Натдрнул шапку нй лъп и пашдл. Натдрн'и р'аб'бнку д'анк'и нй рук'и. Натдрнула кой-как нй нъг'и туфл'и и
пъб'ажйла. Эст.
Натбрнуться, нусь (нуся), сов. 1 . Наскочить, наткнуться.
Ч'уц' на в'йлы н'ь натдрнулс'а. Лит. Ишдл и чут' н'ь натбрнулс'а нъ жард'йну. Лат. Натдрнулс'а на гвост и ръзарвйл
руку. Эст. 2. Внезапно встретиться, натолкнуться. Пашдл
в л'эс и как рас нъ л'ьс'н'икй натдрнулс'а. Лит. Хат'эл анчыхр'ист снапдк вз'ат' и на бр'игад'йра натдрнулс'а. Лат. Нада
была т'аб'э на н'ивд натдрнуцца. Эст.
Натощах, нареч. Натощак. Вып'ил сто гром нъташ'ч'йх и
ипйан'эл. Лнт. Л'уб'ит з'м'эй п'ит' нъташчах, н'а жрйфшы. Лат.
Натрусить, трушу, сое. Насыпать, намусорить. Хто мук'й на
пол нътрус'ил? Лит. Картдшк'и нътрус'йл'и кругом карыта.
Крупы там нътрус'йл'и на пол. Лат. Нътрус'ил хл'э~ба пат стол.
Нътрус'йла п'аску нй пъл. Эст.
Натруситься, сится. сое. Насыпаться. Фс'уду
салдмы
Н7>трус'йлъс'. Лит. М'ак'йны нътрус'йлъс' ф сарййь, йэжъл'и
в ахл'афкГ/, то б'ады н'эт. Салдмы нътрус'йлъс', нйда собрат'.
Лат.
Натягать. гаю. сов. Надергать, натеребить, нарвать. В'эс'
дз'эн' л'он ц'агал'и, ал'и мила нъц'агал'и. Лит. Ндн'ич мала
нът'агйл'и буракдф. Пас'эйьна мндга л'дну, тък и нът'агал'и
много. Лат. Нът'агйим луку з'ил'анкдм и пъв'аз'дм пръдават'
в Нарву ал' в Л'ьн'инграт. Нът'агай укрдпцу в агур'эчк'и. Эст.
Натягивать, вает ( в а я ) . несов.. Натянуть, нет (ня) сов.
Образовать настой, настояться. Тдл'ка што чай фсыпъла,
пъгадз'й, с'ич'ас нац'йн'ьт. Ф ч'ййн'ик'ь ч'ай завар'ивъйут,
ил'йут к'ип'атдк и нац'йгывъйьт. Лит. Пус' чай нат'ан'ит,
пъдажд'й, вр'эм'а йэ. Эст.
Натянуться, нусь (нуся), несов. То же, что Насувбриться,
Насупбниться, Нахлобучиться. Ч'авд нъц'анулс'а, как дз'ун'дз'а? Лит.
Наузыкать, каю, сов. Натравить. Нъузыкъц' сабак. Лит. Ион
вм'эйьт нъузыкът' сабак. Лат. Н'и тдл'к'и сабак, и чълав'эка
нъузыкът' мджна. йон и лайэ. Эст.
Наукос. нареч. Вкось, наискось. Кас'йл'и наукъс, па в'этру.
Атп'илавал даску наукъс. Лит.
Наутрие, нареч. Утром. Наутр'ийь пашл'й на дз'ьра. Мардс
наутр'ийь стал. Наутр'ийь пашла, а бйбушка вжэ спакдйилъс'.
Лат. Наутр'ийэ фстйла, как здардвъйа. Эст.
Нафурйть, рю ( р ю ) , сов. То же, что Насюкать. Нафур'иц'
ф штаны. Нафур'иц' нъ кравйц'. Лит. Нъфур'йла пдлнъйа
в'адрд за нъч. Эст.
Нахворёться, рёюеь (рёюся), сов. Очень долго проболеть,
настрадаться. Нъхвар'элъс' йа зъ пас'л'эдн'их два гдда. Лит.
бог ужэ нъхвар'элс'а. тък нъхвар'элс'а наш д'эт. Лат.
Нахилйться, люсь ( л ю с я ) , сов. Нагнуться, наклониться.
Нъх'ил'йлс'а падн'ац кърандйш. Лит.
Нахлобучить, чу, сов. То же, что Насувбрить 1. Нъхлабуч'иц' лоп. Лит. Нъхлабуч'ыл морду. Эст.
Нахлобучиться, чуть (чуся), сов. То же, что Насувбриться,
Насупбниться, Натянуться. Йъхлабуч'илс'а
и малч'йт. Лит.
Чавд ты нъхлабучылс'а? Эст.
Нахлюбаться, баюсь (баюся), Нахлюпаться, паюсь (паюся),
сов. Напиться допьяна. Нахл'упълс'а, ч'уц' да ддму дашдл. Лит.
За прйз'н'ик'и
так нахл'убълс'а,
с'авдн'н'и гълавй бал'йт.
Кдс'т'а нахл'убълс'а, л'ажыт ф канавы. Лат. Ап'ат нахл'у­
пълс'а твой хаз'аин, вълак'й йавб дамдй. Нахл'упъйус з гдр'а
с'авдн'н'и. Эст.
Нахбжий, ая, ее. Пришлый. Тутка нахджый нардт, ат ста­
рых л'эт, как цар стал нъ пръваслйв'ийу в'арнуц'. Лит.
Нахрапный, ая. То же, что Нахратный. Гарйс ты нахрйпный, пат'йшы нада п быт' молодым. Эст.
Нахратник, а, м. Нахальный человек. Ръс'с'ард'йлс'а
и
нъл'азййьт нахратник. а чавд йон нъл'азййьт. На с йим н'ь
176
Нахратно
хачу и ръзгавдр'ивът' с так'йм нахратн'икъм. Ион и с мдлъду
был такой нахратник. драку зът'авййут нъл'ьзййут. Лат.
Нахратно. нареч. Нахально. Фс'о нахратна дз'элъйьт. Лит.
Нахратный. ая. Нахальный. Нахратный какдй, пр'ишдл вот.
абабрал. Лит. Был у нас такдй нахратник, такдй жа был
нахратный. драку зът'авал, фс'о нъл'азал. а раз и йавб паб'йл'и дббр'ь. Лат. (Нахрапный).
Нацйркать. каю. сов. С трудом надоить. Нацыркъла пулв'адра мълака. Лит.
Начал, а, м. Начальная часть молитвы (у старообрядцев).
Ач'ч'итал нач'ал и фс'их сразу пр'ин'имайьт на йспъв'ьц'. Лит.
Кагда стандв'уцца бдпу мал'йцца. чытййут начал. Пръчытайут
начал, тагда на крылъс'и пайут. Лат. Ты хът' начал-та утръм
прачытывъй. йон кардт'ьн'къй. Б'из началу выйд'ьш нъ ра­
боту, шчас'т'йа ва в'эс' д'эн' н'и буд'и. Эст.
Начёрнуть, ну ( н у ) , сов. Зачерпнуть, почерпнуть, набрать.
Нач'эрнула в'адрб вады. Как вл'эс в гр'ас', пдлныйь съпаг'й
нач'эрнул. Лит. Начэрн'и мн'э вад'Сщы, кдфшык ваз'м'й и начэрн'и. Начэрнул вадь'с с в'адрй. Лат. Начарнула л' ты вады
на съмавар, мджа н'и хвйт'и. Эст.
Начёт, а, м. Уверенность, надежда. На так'йх хаз'аинъф
н'эт начдта. Был начдт, да украл чорт. Нъ т'иб'а н'эт начдта,
на сына начдт. Лат.
Начётно. нареч. Надежно. Жан'йх и н'ав'эста дар'уцца,
штоп была начдтна. Згъвар'йциа, штоп была начдтна. Лат.
Начётный, ая. ое. Надёжный. Нджык вытъчыш, ужэ ничдтный, мджна выкладат'. В йэй жан'йх начдтный. Лат.
Начитать, таю, несов. Надеяться. Нйда йис'т' фс'о што, н'о
нъчытат' на мълакб. На н'ь нъчытайу на п'энс'ийу. Пдл'ка
нъчытала на Гр'йшку, што ваз'м'от йану. Лат.
Нашатковать, кую, сов. Нашинковать. Нъшъткавала цэлуйу ббч'ку капусты. Лнт. Да сих пор н'ь шъткавйла капусту,
зафтра нъшъткуйу. С'астр'йца нъшъткавала чатыр'ь в'адра.
ббчъчку нъ чатыр'ь в'адра. Лат.
Нашест, а, .и, Нашесть, и, ж. Насест. Кур'ица с'эла на
нйшъс'ц'. Лит. Кур'и пашл'й на нашъс'т', малддыйь н'ь хат'йт
на нашъс'т', идут нъ дравй, а йа ган'айу, штоп ишл'й на
нашъс'т'. Лат. С'ид'йт'и тут, што куры на нашыст'и. Вр'эм'а
пдз'н'ьйэ. пашл'й фс'и на нйшъст, спат' пара. Эст.
Нашкодить, бжу. сов. Наделать убытка, навредить. Тбл'ка
астйф дз'ац'эй адных ддма, тък фс'агдй нашкддз'ут: то пасуду
пабйут, то мълакб ръзал'йут. . . Ты ап'ац' мн'э нашкбдз'ил.
такуйу даску папор'ц'ил. Кардвы нашкбдз'ил'и. Лит. С'в'этка
с'авдн'н'и бутылку паб'йла и крушку паб'йла, нашкдд'ила.
чыстъйа шкдда. Лат. Чавд ты там ап'ат' нашкдд'ит' съб'ираис'с'а, буд'ьш б'йта, так и знай. Эст.
Нашмаровать. рую. сов Намазать. Нъшмъравац
съпаг'й.
Лит.
Нашмунйть. ню, сов. Нарвать, начистить. Нъшмун'йл'и
торбу дубдвых л'истдф агурцы сал'йц'. Нъшмун'йла п'астку
брус'н'йц и в рот. Лит. Р'аб'аты, нада нъшмун'йт' л'йс'т'йа
агурцы сал'йт'. Мы ббл'шъ шмун'йл'и в'ишн'двыйь л'йс'т'йа.
и смардды и дубовых, бывйла. нъшмун'йш. Лат. Нъшмун'йт'
гардху нйда, на с'ьм'анй зъгатдв'ит'. Эст.
Нашто, част. Видимо. Нон пр'идз'д г дз'в'ар'ам, пастукъйа,
нашта ап'ац' кавд-та йш'ч'а. Лит.
Нашумйть, млю, сов. То же, что Насорить. Нъшум'йл'и
пдлнуйу избу. Лит. Шумы мндга. нъшум'йл'и. нада пътпахйт'
избу- Лат.
Не, Нёа. част. Нет. Пайдз'дш ты са мной в гдрът? — Н'э,
н'ь пайду! Н'э, йа тък никогда этъва н'а з'дз'элъйу.
В'эра.
пайдз'дш са мной в мъгаз'йн? — Н'эа! Ты н'а хбч'ьш пъс'идз'эц' н'амндшка с нйм'и? — Н'эа! Лит. Н'э. н'э, то вжэ н'а
жднка, йанй к таб'э н'ивбл'йс'. Лат. Эст. Хдчъш шамът'? —
Н'эа! А х'л'эба пр'ив'азл'й в мъгаз'йну? — Н'эа! Эст.
Нёбо, а, ср. 1. Небо, небосвод. Пъ з'в'аздам хадз'йл'и, па
дз'эр'ьву. па н'дбу фс'и дардги знал'и. Лит. З'в'аздй кйт'ицца,
кат'ицца и бух. падъйьт с н'дба. Па н'ббу тучка плыв'дт, а
ни тучк'и м'атлй, то ужэ пр'йзнък плахдй. Лат. На на н'дба
скр'апълъс'
ба б'из р'эд'ьл'и,
кап малбдъйа была. Эст.
2. Верхняя часть свода русской печи. С н'дба два к'ир'п'ич'а
вывъл'ил'ис'. Лит. Ф п'эчк'и нашъй рус'къй тош н'дба йэ. в'а­
р'бх п'эчк'и н'дба. Эст.
Небольшёнький, ая. ое. Небольшой, довольно маленький.
Н'ьбал'шэн'кый
ц'в'атбк. Лйсъч'ка — н'ьбал'шэн'кый
ч'др'н'ьн'кый з'в'ар'дк. Лит. Иона была пр'ийэхъччы с сьшъм.
н'ьбал'шэн'кый
мал'ьц. Карз'йна
стаййт н'ьбал'шэн'къйа,
палнб цв'атдф. Лат. Н'ьбал'шэн'къй
такой пак'эт'ьц нйда
т'аб'э п'ьр'адйт'. Эст.
Невдалый, ая. Неповоротливый, нерасторопный; неспособ­
ный. Н'авдалый мал'ьц. куды н'и пашл'й, тък и ззадз'и идз'й.
На такййа была баба н'авдйлъйа, тък на старъс'ц н'и п'эс'н'и
знййу, н'и скйск'и. Лнт. Н'авдйлъйа д'эфка, и зймуш пара, а
н'ь б'арут. Самушыха н'авдалъйа, н'игд'э саб'э м'эста н'ь найд'дт н'иштд. Лат.
Невож. част. Неужели. Тък н'авдш ты н'а хдч'ьш быц' нач'йл'н'икъм
Тък н'авдш ты ап'ац галддный нъ рабдту пай­
дз'дш? Лит. Макс'ймъвна внуку гъвар'йт: а н'авдш ты, н'а
йэфшы, так пайд'дш? Н'авдш ты кан'а придал? Н'авдш ты
м'ин'а н'а л'уб'иш? Лат. • Н е в о ж н е — а то как же, ко­
нечно, безусловно. И ты сама фс'о йэта в'йдз'ьла? — Тък
н'авдш н'э! Лит. Мал'цу и рубаху парвйл'и? — Н'авдш н'э!
Лат. (НеуЖ, Н е у ж л и ) .
Негбдливый, ая, ое., Негбжый, ая, ее. Негодный, непри­
годный. Н'агддл'ивый
йон н'и к ч'аму ч'ьлав'эк. В'эра в
гдрът н'агджъйа
Йэтът мъц'ьр'йал никуда н'агджый. Нй
таб'э. бджа, што мн'э н'агджа. Лит. О н'агджый мал'ьц, вдл'­
н'ица, гълас'йла. Нал'в'йн
шчытайьцца н'агджый
чълав'эк.
Пйан'ица — н'агджый чълав'эк. Л а т . Н'агджъйа ты д'эла за­
думъл, браткд. Н'агджъйа йэта ад'джънка гл'и бйбы, пус'
мужу к'й штаны нбс'ут. Эст.
Нёготь. гтя. м. Ноготь. Н'бкц'и абр'эзъла. Фс'о л'ицд н'акц'йм пъцарапкъна. Лит. Кък пъгл'ажй, н'дкт'и дл'йнныйь, кък
ф сабак'и, дъ йашчэ накрйшън.
Н'дгът' пъламйла. Лат,
Н'дкт'и крас'ит' ты мъс'т'ар'йца. К н'дкт'у пр'ижала мужукй,
лдфка бйба. Эст.
Недабалый, Недбалый, ая. Нестарательный, нерасторопный.
Н'идбалый мал'ьц. В йих фс'и дз'эфк'и так'ййь н'адбалыйь.
Лит. Чавд йон такдй рад'йлс'а чълав'эк н'ьдабалый, ид'дт и
вйл'ицца. йист и дйв'ицца. В йих д'эфка н'ьдабйлъйа. и зймуш
н'а б'Зрут, хто ш ваз'м'бт такуйу н'ьдабалъйу, каму йана
нужна такайа д'эфка н'ьдабйлъйа. Лат.
Недаха. и, м. и ж. Гот, который обещает, но не дает.
Сул'йха н'адах'и раднайа с'астрй. Лит. Майбй матушк'и такдй
пръгавбр: сул'йха н'адах'и рдннъйа с'астрй. Сул'йха с н"адйхъй рднныйь с'дстры. Лат. Скупыйи аны фс'и, в д'ар'эвн'и
йих н'идахъм'и звйл'и. Эст.
Недовёрок. рка. М. Тот, кто с неуважением отзывается
о боге или не верит в бога. Фс'и йаны н'ьдав'эрк'и, н'и в мал'эннуйу хддз'ут, н'и што. Ах ты. н'ьдав'эрък! Лит.
Недовярок, рка, м. и ж. Неспособный ни к чему человек.
Ап'ат' ты н'ь пасп'эла нъ работу, тфу ты н'ьдав'йрък. Какой
0
ты н'ьдав'йрък, н'и ты г д'элу, н'и к работы, и д'анк'и н'а
мдг'ьш св'азйт. Н'идав'йрък йэта чълав'эк н'икакдй. Лат.
Недоговбр, а. м. Недовысказыванис, неполное (или неточ­
ное) произношение слова. Назык тут рус'кьш, тбл'ка н'ьдъгавдры йэс'ц'. Лит. Што ф т'иб'а вышъл н'ьдъгавдр? На так н'ь
гъвар'у, у м'ин'а н'эт такова н'ьдъгавбру. Лат.
Недолугий, ая, Недолука, и, м. и ж. Нерасторопный, непо­
воротливый
(человек). Такдй
ужэ н'ьдалугый,
н'икагда
дъ конца н'ь дайдз'д. Лит. Вот С'в'этка наша н'ьдалугъйа,
ид'дт и вйл'ицца. Туз'ик н'ьдалугъй, л'ажыт в'эс' д'эн'. Пъра­
с'днка куп'йла н'ьдалугъва. Лат. Н'ичдва н'и ум'эит д'элът',
экайа н'идалука, н'иправбръй чълав'эк. Эст.
Незграбный, ая. 1 . Некрасивый, непривлекательный. Н'аз­
грабнъйа дз'эфка, как йаму и панрав'илъс' такайа. Лит.
2. Неуклюжий. Так'ййь н'азграбныйь дз'эц'и, самы паййс'ц'
саб'э н'а з'дз'элъйут. Лит. Такдй жа н'азграбный
чълав'эк,
бал'шушчый. Л'бл'ка н'азграбнъйа. бал'шушчъйа, и замуш н'ь
б'арут. Лат. Н'азграбнъйа д'эфка, фс'о с рук вал'ицца. Эст.
Неконёчно, нареч. Ненужно, необязательно. Н'ькан'эшна
йаму была хадз'йц' туда с самъва утра. Лит. Н'ькан'эшна йаму
была ит'т'й вдтку п'ит', а нап'йл'ис' и падрал'ис'. Лат.
Неплодный, ая, ое. Не дающий плодов, неплодоносный.
Н'аплддныйь агурцы — ц'в'атут ждлта, ждлта, а агурцдф
(плодов) н'эт. Лнт. Ндн'ич н'аплддна н'и пъд агурцам, н'и път
картдшкъй, н'аплддныйь агурцы и картдшка н'аплбднъйа.
Лат. Эст.
Непослухмяный, ая. Непослушный. Как'ййь н'ьпъслухм'йныйь дз'эц'и. Лит. Наша д'афчбнка — вдл'н'ица, н'ьпъслухм'йнъйа. У нас н'ьудачныйь и мйл'ьц и д'эфка, абдйь н'ьпъслухм'аныйь. Лат. Н'ипаслухм'йнъйи д'эт'и ф шкдл'и, вот учыт'ил'эй и в'ин'йт' пъдаждат'. На в д'этств'и тош хардша урдй
была, страс'т' н'ипъслухм'анъйа. Эст.
Нёскольки, их. Несколько. Пъгадз'й
йаш'ч'д
н'эскъл'к'и
дн'эй. Там н'эскъл'к'и тыс'ьч' загнйна пл'эн'н'икъф. Лит. Н'э­
скъл'к'и тыс'ьч д'эн'ьк пръсад'йл, а тдлку н'икакдва. Д'атэй
в нас была н'эскъл'к'и, да фс'и пам'дршы. Эст.
Неслух, а, м., Нёслушь, и, ж. Непослушный человек, ослуш­
ник. Н'эслуш эта раз'и кагда паслухъйа. Лит. Н'эслуш у нас
д'эфка, н'а слухъйьт, нъпаругу фс'о д'элъйьт. пакута с так'йм
р'аб'бнкъм. Лат. Ты н'эслух такдй и дома и ф шкдл'и, дранъй
в ацца мала гарас. Эст.
Несуразый, ая. Нелепый, несуразный. Н'ьсуразъйа жэн'ш'ч'ина. Лит. Урад'йлс'а чълав'эк такой н'ьсуразый. Лат.
Неуж, Неужли. част. То же, что Невож. Н'ауш н'а знаиш?
Н'аужл'и ты н'и хош мн'э памдч? Эст. О Н е у ж л и н е —
то же, что Н е в о ж не. Пайд'дш с'авдн'н'и ф к'ину? Н'аужл'и
н'э? Эст.
Неумолбтливый, Неумолотный, Нехлёбный, ая. Неурожай­
ный. Ав'дс плахдй ндн'ич, н'ьвмалдтный, жарка ндн'ич, н'ьвмалдтный, н'ахл'эбный, з'арнд плахдйь. Н'ьвмалдтл'ивый хл'эп,
йэжъл'и с'йл'ный в'эт'ьр абабйдт цв'эт. Лат.
Нехотя, нареч. Нехотя, ненамеренно, невольно. Н'ьхац'а
нъ работу хадз'йл'и. Н'ьхац'а нъступ'йл нъ нагу. Лнт. Што
ты буд'ьш д'элът', н'ьхат'а буд'ьш раббтът' на пана, нада была
зарбб'ит'. И т'ашка, а н'ьхат'а буд'ьш дъгл'адат' д'ат'днка.
Лат. Н'ихат'а забыла пр'ит'йт'. Эст.
Нечайно, нареч. Случайно, нечаянно. Толкнул йавд н'а­
ч'айна. Н'ач'айна Андр'эй пъфстр'ач'йлс'а. На
ръс'с'ар'дз'йл
йану н'ач'айна. Лит. Уб'йлс'и
н'ачайна. П'ихнул
н'ачайна.
Гълаву уб'йл н'ачайна. Руку сламал н'ачайна. Лат. Н'ачайна
састр'эт'ил'ис' и пъздардфкъл'ис'. Н'и с'ар'д'йс'. в'ьт' н'ичайна
так фс'о пълучылъс'. Эст.
Нйва, ы, ж. Полоса земли. Н'йва йэта на пдл'и, как был'и
участк'и, пъласй такайа. н'йва гъвар'йл'и давн'эй. Стйла ниша
н'йва лучшъ, как йавднъйа. Пъгл'ад'й, кък на н'йвы хл'эп
рас'т'дт. На н'йвы мндга камн'бф. Н'йва, гд'э с'эйьл'и, давн'эй
палдскъм была дад'ьна.
Пашл'й на н'йву рош жат'. Лат.
Н'йвы в нас па душам давал'и. Эст.
Нивблйзь, нареч. Ни близко. Тут д'эфку сул'йл'и жыва­
далъм, сул'йл'и взамужы, и С'ар'бга к йэй и н'ивбл'йс'. Зъ С'ар'дгу сватъл'и Н'йнку, а йана к йаму н'ивбл'йс'. а йон гъва­
р'йт: мн'э страмнд, шта йанй н'ь пашлй. Лат.
Низок, зка, уменьш.-ласкат. низочек, чка, м. Блюдце, блю­
дечко. Насып в н'издк сахър'у. Пастаф ф'ил'ижйнк'и нъ
н'иск'й. Раз'б'йла пас'л'эдн'ий н'издч'ьк. Лит. Падай н'издк.
Наштд ты дал намытый н'издк. Раз'б'йл'и такой крас'йвый
н'издк. Лат.
Никак, част. Неужели. Н'икак ты ап'йц' ф шкдлу апаздала? Н'икйк йана йаш'ч'д спит? Лит. Н'икак ты ужэ в'ил'гдтн'ица? Н'икак ты в магйз'ин ходила? Лат. Н'икйк ты за­
была суп пъсал'йт', сафс'эм пр'асндй. Эст.
Ни куды, нареч. Никуда. Н'икуды йон н'ь гадз'йцца. Тап'эр'
никуды н'а дз'эн'ис'с'а. Лит. И дачка плахайа, и мал'ьц н'икуды гош. Картдшка никуды гджа, м'элкъйа, пагнйла фс'а.
Лат. Н'икуды гад'йшшъйа здардв'йа стала, пъм'иоат' пара.
Эст.
Никудышний, яя. ее. Плохой, никуда не годный, никудыш­
ный. Тбл'ка з'има ндн'ич' такайа н'икудышн ьйа была. Лит
В йэй рад'йт'ьл'и н'икудышн'ийь. Хл'эп никудышний
с'пакла.
Смарбда н'икудышн'ьйа, чар'в'йвъйа. Лат.
Никчёмный, ая, ое. Никчёмный. Н'икч'эмный
ч'ьлав'эк.
Н'икч'эмнъйа работа. Н'икч'эмныйь дз'ала. Лнт. Н'икчэмнъй
йа чълав'эк, слабъй. бал'ной. Эст.
Нит , а, м. Ннтченка. Ткац мджна па-разнъму: в два нити,
ф ч'атыр'ь н'ита и в вдс'ьм н'итдф. Стйв'ут два, ч'атыр'ь и
вдс'ьм н'итдф, сматр'а, какййа тдч'а. Прастуйу тдч'у в два
н'ита ткйл'и, скъи'ар'дтк'и — в вдс'ьм н'итдф. Лит. Мы скът'ар'дтк'и ткйл'и в вдс'ьм н'итдф, в два тдл'ка тдчу ткут нъ ру­
баху, в чатыр'ь нити и скът'ар'дтку, прдстын'. Лат. Н'иты ал'
н'йтчъл'ицы пръоавййут скрос' б'брда. Эст.
Нит , а. м. Металлический стержень с широкой головкой
для заклепывания, заклепка. З'б'иц' абруч' н'итйм. Вз'ац' на
н'ит. Лит.
Нитовать, тую, несов. 1. Скреплять заклёпками. Н'итавйц'
абруч'й. Лит. 2. Паять. Дно в л'эйк'и н'итавйл. Лит.
Ничёвый. ая. Неплохой. Дъ йон н'ич'двый мал'ьц. тдл'ка
н'ьръзгавдрч'ивый сафс'дм. Лит. Н'ичдвъйа д'эфка, скдра замуш пайд'д. Хаз'аин н'ичдвый. и йана н'ичдвъйа и ръзгавдрчыстъйа и в'этлъйа. Лат.
Новина , ы, ж. Целина. Ръсгшхал'и анну нбв'ину, ръстшхйл'и п'эрвый рас. Хоч над л'эсъм была, хоч път папаръм.
фс'о аннд ндв'ина зовут. Лат.
Новина , ы. ж. Новость. С'т'дп'иха пам'дрла — вот ндв'ина.
Ндв'ина у нас: браташ пр'ишдл дамдй па-чыстъму. Лат.
Новинка, и, ж. Суровый, небеленый домотканый холст.
В'асндй нав'йнк'и с'ц'эл'ут на пджн'и, утръм ръс'ц'илайут, а
а'эч'ьръм съб'ирайут. Лит. Ткйтл'ш точа — нив'йнка. Рубах'и
шйут с нав'йнк'и и патштйн'ик'и. С нав'йнк'и и рушники
д'элъл'и. Лат.
Нбжни. ёй (ножбн). уменьш.-ласкат. ножницы, ножниц,
ноженки, нок, мн. Ножницы. Гдз'э ш майи нбжн'и, ч'им жъ ш
стр'ич' буду? Ав'эч'ьк стр'игут нажн'йм. Падйй мн'э мал'ьн'к'ийь нджн'ицы. Ада.гжыи'ь мн'э свайй нджънк'и. Лит. Ф'эйа,
1
2
1
2
дай с'уда нджн'и. Н'эт там наждн, гд'э ш нджн'и? Пълатнд
р'эжут нажн'ам. Н'дкт'и абр'азййут нажн'йм. Лат. Нджн'и
тушки, с йим н'ичдва н'и атр'эжыш. Нджънк'и
мал'ьн'к'ийи
так'й был'и мн'э в дачк'й падар'ьны. Эст.
Нонешний, яя, ее, Нбнешный, ая. ое. Нынешний. Мы ужэ
нбн'ьшн'уйу картошку йадз'йм. Нбн'ыинъйа картдшка м'эл­
къйа. Нбн'ьшный уражай. Лит. Ндн'ьшный гот уражай плахдй,
картдшка пагн'йла. Ндн'ишный гот рыбу лав'йл'и м'ар'джъй,
н'эвъдъм лав'йл'и. Лат. Нбн'ьшнъй с'авдк ф с'ьм'йна н'и гдднъй. Ндн'ьшнъйи д'эт'и раз'и слухъйут рад'йт'ьл'эф? Эст.
Нбнича, Нбничи, Нбничь, нареч. В этом году. Кдрму ндн'ич'
цэлъйа пр'йсла астйлъс'а. Ндн'ич'и гот такдй даждл'йвый,
картдшка згн'иц' мдг'а. Лит. Ндн'ич хвар'эйу. Ндн'ич дачка
зъблуд'йла в л'асу. Лат. Мужык в м'ан'й тдл'к'и ндн'ич пдм'ьр,
утдп пъд дс'ьн'. Ндн'ича гарйс халднна л'эта была. Эст.
Носнйк, а. м., Носбвка, Носувка, Носурка, и, ж. Носовой
платок. На пйм'ьц' насдфку пъдар'йла. Насуфку и то н'а
мдг'ьт ндвуйу куп'йц'. Лит. Ну што ты рукавдм выт'ирайьш.
а гд'э нас'н'йк, фс'и рукавы ф сапл'ах. У нас нас'н'йк, а ф
Спал'бъх насурка здвут. Лат.
Ночёвка, уменьш. ночёвочка, и, ж. Выдолбленное деревян­
ное корыто. В нач'бфк'и б'ал'йб с'ц'ирайут и дз'ац'эй купййут.
Лит. Рйзнъйа начбфка была, и б'ал'йб мыт' и крупу палдт'
начдфка. и д'ат'эй мыт'. У нас была начбвъчка крупу палдт'.
Стул'цы л'ит' была начбвъчка. Лат.
Ночлег, а, м. Ночное. Мал'цы па дч'ьр'ьдз'и нъ нач'л'эк
хадз'йл'и, кан'эй къравул'ил'и. Лит. Пайэхъл'и р'аб'аты нъ
начл'эк. Пашл'й нъ начл'эк и с'п'им и кони къраул'им. Лат.
Ночлежник, а, м. Тот. кто находится в ночном. Нач'л'эжн'ик'и кан'эй пъ нач'ам къравул'ил'и. Лит. Хад'йл'и нъ начл'эк.
мног была начл'эжн'икъф, кагдй дв'анацът' чълав'эк, кагдй
как, и мйл'цы йашчд придут. Лат.
Ношалый, ая, ое. Будничный. Нашалъйа адз'джа, прастййа
сафс'дм. Лит. У З'йнк'и йэс'т' наск'й нашйлыйь? Кдфта на­
шалъйа. Плат нашйлый нъ гвазду, а дл'ь мал'эннъй в шкапу.
Лат. Прйзн'иишы плйт'йи друг'й был'и. а йэта будн'ишны.
нашалыйи. Куп'ила фчарас' в мъгаз'йн'и с'аб'э прастыйи, нашйлыйи чулк'й. Эст.
Нуда, ы, ж. Вид чесотки. Нуди нъ йавд напила. Нуди хужъ
кардсты. Лит. Апанывйла д'ат'эй маййх нуди. У д'эт'ьх у мнбг'их бывййьт нуда. Лат.
Нутрёц. а,м. Больное домашнее животное. Нутр'эц — с анным йайцдм пърас'днък. и кон' бывайьт нутр'эц и йан'бнък.
В нашъй д'ар'эвн'и был нутр'эц в нашъва Иашк'и. кон' был
нутр'эц, а пърас'днък ф Кал'йны был ф С'ьрг'ийэнк'и. У нас
н'эт нутр'аца. Лат. Нутр'эц в нас быфшы рас, с'ард'йтъй
страс'т'. Иэта жыр'аб'эц с анн'йм йайцдм. Эст
Нутро, а, ср. Внутренности, живот. С чар'дмух'и йагъда
тджъ хърашд дл'ь нутра. Кал'кдй гот бал'йт нутро. Калдун'йа
акълдавйла, апас'л'й кръв'андйь нутрд, мыла и мыла, тр'и
н'ад'эл'и была кръв'андйь нутро. Лат. Как п'ьр'ат'ан'ис'с'а.
нутрд так и трдн'ьцца. В н'авд нутр'авайа бал'эс'т'. нутрд
бал'й. Расстрдилс'а чылав'эк, как нутру н'и ръзбал'эцца. Эст.
Ныр, а,м. Нырок. Ныр крас'йвый, р'абый.дз'упка вдстръйа.
Ныр пад вдс'ьн' тдл'ка л'атайьт, вутка зъфс'агдй л'атайьт, а
ныр вдс'ьн'йу тдл'ка вздымайьцца. Лат.
Нямать, маю, несов., детск. Есть, кушать. Н'ймъй, н'ймъй,
дъ скар'эй спац' лажыс'. Лит. Р'аб'атъм гъвар'йт н'ймът'. На,
н'ймъй п'ачэн'ину. Лат. Н'ймъйт'и да и на бъкъвуйу. Эст.
О
Обабок, бка, м. Березовик, подберезовик, подберезнпк.
Абапк'и мила атл'ич'ййуцца ад бъръв'икбф. В нашъм балдц'ь
абапкъф пдлна. Лнт. Абйпк'и кък л'агуха, скок и в рот, фкусныйь так'ййь. С адных абабък суп н'а вйр'ут. йис'т' н'а буд'ьш,
бъръв'ичкдф дъбавл'ййут. Лат. Абйпк'и, гд'э пан'йжъ, на балдт'и растут', пъдб'ар'дзъв'ик
другой грип. йон на высдкъм
м'эс'т'и, в б'ьр'азн'йгу. Эст.
Обарйть, рю, сов. Обварить, ошпарить. Абар'йц' рук'и.
Абар'йц' л'ицд. Лит. Да рйз'и ддлга абар'йт', вд рука дд с'их
пор бал'йт'. Иа т'анула гаршдк с картдшкъй с пл'иты, вада
пл'ох и абар'йла руку. Лат. М'эс'ьц назйт абар'йла руку к'ип'аткдм, н'икак н'и пъправл'йицца. Абар'иш ндг'и, н'и стой
кълъ катлй. Эст.
Обарйться, рюсь (рюся), сов. Обвариться, ошпариться. Н'а
л'эс' г гаршку, абар'ис'с'а. Лит. Н'а трон' ты чййн'ик. абар'ис'с'а. Лат. Н'и п'эй съ стакану, абйр'ис'с'а. Эст.
Обарывать, ваю, несов. к Оборать. Пашдл бурак'й абйрывъц. Лит. Бурак'й и картдшку абарывъйут, ббл'шъ прас'в'эту, буд'ьт хърашд рас'т'й. Лат. Картдшку давнд абарывът' вр'эм'а, да н'экъму пр'ин'йцца. Эст.
Обвернуть, ну, сов. Обернуть, оборотить, переделать, пре-
вратнть. Вълхв'йты фс'у дз'ар'эвн'у
абв'арнул'и
валкам. Лит.
Ты фс'о па-свайдму
абв'арнула.
вот и гъварй т'аб'э. как хош.
Эст.
Обглядать, даю, несов. Оглядывать, обглядывать. Мы хддз'им, абгл'адайьм,
гдз'э
луч'ч'ь
уйц'й. Лит. Абгл'ад'ала
йа
в'яс' гдрът, два дн'н гул'алп
дъ пбгл'адывълп.
Абгл'пдай
как
нада. н'и търап'йс' купл'ат'. Эст.
Обгромсать, саю, сов. Окромсать, обкромсать.
Абграмсйц'
бумагу. Абграмсац'
хл'эп. Лит.
Обгрызать, зу, сов. Обгрызть. Мышы мыла обгрызал'и.
Лит.
У Л'иф эр'их'и
хл'эп абгрызал'и.
Лат. Абгрызал'и
ф хл'эба
кбръчку и брбс'ил'и,
раз'и йэта мджна? Эст.
Обдерябкать, каю, сов. Оцарапать. Кошка
какц'ам
фс'и
рук'и абдз'ар'апкъла.
Лит. Кдшка
абд'ар'апкъла
лытк'и у
Л'иф'эр'их'и.
Лат. Абд'ар'апкъл
рук'и в мал'йны. Эст.
Обдерябкаться. каюсь (каюся), сов. Оцарапаться. В'эс' абдз'ар'апкълс'а
дъкрав'й.
Гдз'э ш ты так
абдз'ар'апкълъс'?
Лит. Мал'ьц
абд'ар'йпкълс'а.
пал'э'с нъ сосну и
абд'ар'апкълс'а зъ сук'й. Лат. Ф'с'агда
йа аб'д'ар'апкъйус'
и н'и пдмн'у
гд'э. Эст.
Обёд. а ( у ) , м. Юг. Сдлнушка
ужэ в аб'эт, а
пълав'йна
пбжн'и асталъс' н'а скбшъна. В'эц'ьр
с аб'эда. Лит.
Обечайка, и, ж. Ободок у корзинки или решета.
Аб'ач'айка
ф кдрфы ръспус'ц'йлъс'.
В аб'ач'айк'и
(от решета)
кур'ицы
ц'ипл'ат выс'йжывъйут.
Лит. У р'ьшата йэс'т' аб'ачайка
ас'йнъвайа. Дома п'от' аб'ачайьк
вал'ал'ис'.
Р'ашдты т'ап'эр' н'ь
справл'айут лыкъвыйь
и аб'ачайк'и
н'и к чдму. Лат.
Обжина, ы. ж. Обжа.
нбвуйу став'ит'. Лат.
Абжына
сламалъс'.
Нада
абжыну
Обкитовать, тую, сов. Замазать, заделать. Аббйи
бкны
ипк'итавал. Лит. Мы ужэ апк'итавал'и
дкны, ал'и к'ит плахдй.
Йэжъл'и
мндга, скажут апк'итават', йэжъл'и
мала —
зък'итав'ат'. Лат. Зафтра маст'ьр аб'ашшалс'а
пр'ит'йт' и апк'и­
тават' фс'и бкны. Эст.
Обкумёкать. каю. сов. Обдумать, взвесить. Апкум'экъй
кик
сл'эдуйьт, а патдм нъч'инай.
Лит. Мы патдм вм'аст'ах
апкум'экъйим
и нап'йшым
вам п'ис'мд.
Ион апкум'экъл
и атказалс'а апасл'а. Эст.
Обкусать, сает ( с а я ) . сов. Изжалить со всех сторон.
апкусйл'и.
Лит. Освы апкусал'и.
ИшАа садъм, пашла
Пч'длы
йаблък
пъгл'ад'эт'. и как пчблы нъл'ат'эл'и пат плат и фс'и гблъву
апкусйл'и. Лат.
Обладить, лажу, сов.. Облаживать, аю, несов. Отделать
(о жилом помещении). Абладз'им избу. Гбр'н'ицу аблйжывъйьт. Лит. Апсад'йл'и бкны и д'в'эр'и. аблйд'ил'и избу. Лат.
Как аблажу фс'о внутр'й и снаружы, пъзаву т'аб'а нъ нъвас'эл'йэ. Эст.
Обламбн. а. м. Бранное слово. Ах ты, абламбн н'ьсуразый!
Лит. Л'эз'ьт ва фс'уду, куды н'ь палджъна, зато и гъвар'ат
нъ йавд — абламбн. Лат.
Облапить, плю, сов. Обчинить. А мн'э и апшыц', и аблап'иц'
фс'их нада. и н7>кар'м'йц' каждъва. Лит. Памыла йа р'аб'атъм
фс'у ад'джыну. аблап'ила. чулк'й пъзъчын'йла и ф школу атпрйв'ила, рабдты па ушы. Лат.
Облачйнина, Облачйна, ы. уменьш.-ласкат. облачйнинка,
облачйнка. и, ж. Облако. На н'эб'ь н'и адндй аблач'йны. Лит.
бот жъ д'ан'дк хардшый, н'и анндй аблачыны, н'и анндй аблачынк'и. Лат. Н'эба чыстъйа была, а тап'эр' над л'эсъм аблачын'инка пъйав'йфшы. Эст.
Облачиться, чйтся, сов. Покрыться облаками. Н'эба аблач'йлъс', будз'ьт дош'ч'. Лит.
Облезлый, ая. неодобр. Невзрачный. Ион йаш'ч'д такдй
абл'эзлый, свой нос суйд! Лит. Такдй абл'эзлый з'м'эй, а
йашчд жбнку шкбл'ит. Лат.
Облетать, таю. сов. Оббегать, оббежать, обежать. Дъ аб'эда
фс'у дз'ар'эвн'у абл'бтъл. Лнт. Бат'а, бывала, скажът: вот
пашла и н'эт. вужынат' нада. а йэтъй н'ь дъ йады, йана ужэ
фс'у д'ар'эвн'у абл'бтъла. Лат. Фс'их знакбмъх и сус'эдък
абл'дтъла, фс'им ръзбалтала. Эст.
Облйпок. пка. м.. Облйпка. и, ж. Косяк у окна, дверей, бб'эй
гвазды в абл'йпк'и, ф'иранк'и нада пав'эс'иц'. Абл'йпк'и б'эла
пакрашъны, а дз'в'эр'и с'йн'а. Лит. Абл'йпк'и н'ь кажыный сам
рабдтъйьт, а стдл'ар ай плдтн'ик. Нада абл'йпк'и с'м'ан'йт'.
падгн'йл'и. Лат. Кардпка в дкнах и в д'в'ар'ах. абл'йпка ишшд
н'и крйшънъйа. Эст.
Облбй. ю, м. Дождь с морозом, гололедица. З'имбй был
аблбй, скбл'ска была. В'асндй л'этъс' был'и дажджы с мардзъм, такдй аблбй. с тавб аблбйу д'ар'эвйа был'и папдрт'ифшы. Лат. В аблбй пъ этъкъй дардг'и н'и прайд'бш. н'и
прайэд'иш. Эст.
Облоктйться. кчусь (кчуся). сов. Облокотиться. .4бла/с-
ц'йлс'а нъ стал'э и др'эмл'ьт. Лит. Иванъвна аблакт'йлъс' нъ
стал'э. Лат. Аблакт'йцца на акнб да так в'эс' д'эн' и пръс'ид'й,
н'ичдва н'и хдчы д'элът'. Эст.
Обманивать. ваю. несов., Обманйть, ню, сов. Обманывать.
Ион жъ ш йану абман'йл на тр'йста рубл'эй. Н'эч'ьва м'ин'а
абман'ивъц'. дур'н'эй с'иб'а искац'. Лит. Н'а стынна. старъпп
чълав'эка амман'йл, гр'эх амман'ивът'. Амман'йл йану: сул'йлс'а замуж вз'ат' и аткаснулс'а. Лат. Амман'йл м'ан'а
мазур'ик лавъшшык, плахуйу муку патсунул. Эст.
Обмёжек. жка. .и. Незапаханная полоса земли на пашне,
межполосье. Фч'ара кдн'ч'ил'и арйц'. и фс'и абм'эшк'и пъзъарйл'и. Пус'ц'й карбву пъ абм'эшкъм, там стдл'ка травы, в'йк'и
пдл'нъй. Лит. Пъгран'йчнъй край пдл'а, агардда тут бл'йска,
пъ зам'эшку ал' абм'эшку разл'ичал'и сас'эды з'эмлу. Эст.
Обмйн, а ( у ) , м. Обход или объезд. Там дардга вускъйа и
н'икакдва абм'йну н'эт. Лит.
Обминуть, ну, сов. Миновать. Нас дз'в'э падвдды абм'инул'и. Нон абм'инул м'ин'а сафс'дм бл'йска къла ддму. Лит.
Обозуриться, рюсь (рюся), сое. Избаловаться. Дз'эц'и уж'э
абазур'ил'ис'. н'икав'д н'ь баййцца. Лнт. Б'адй тдл'къ абазур'ицца, и он што хош мдг'ьт з'д'элът'. Ты уж'э абазур'илс'а,
што н'ьчавб н'ь баййс'с'а. Лат. Абизур'ицца л'дкка, а вот как
с так'йм д'ит'днкъм жыт'? Эст.
Обои, их, Оба, обе. Састав'ил'и абдйи сталы вм'эс'ц'ь.
Аббйим рукам дз'аржы. Ч'орт брык нагой, и абдйи свал'йл'ис'
ф п'экла. Лит. Абдйи рйзъм пашл'й и разъм пр'ишл'й. Д'эруцца. шыпка д'эруцца, аббйь анным кнутдм с'т'дбъныйь. Лат.
Абби сынав'йа на вайны паг'йпшы. Пр'ихад'йт'и абби, в'ьс'ал'эй буд'и. Эст.
Обойти, идёт (йдё). сов. Прорасти, дать ростки, всходы.
Картдшка давнд абашла. нйда бърнавац'.
Агурцы
ужэ
абайшл'й. Лит. Бйт'ка. што ты гл'ад'йш,
ужэ картдшка
абашлй, а ты н'ь бърануйьш. Бурачки абашл'й. нада пътсыпйт'. Лат.
Оболванить, ню, сов. 1. Обтесать, обделать в первой стадии.
Абалвйн'иц
ступ'ицу. Абалвйн'иц
дз'эр'ьва. Лит. На сл'эг'и
абалвйн'ил. Нъ сталдп абалван'ил'и. Тъпардм абалвйн'ил'и.
Лат. 2. Плохо остричь. Ф Пр'эйл'и н'ь пайэхъл пастр'йцца,
ф Сымарс'эт'и абалвйн'ил'и. Лат.
Обора, ы. ж, 1. Веревочка или кожаный ремешок для
подвязывания лаптя и портянки. Абул ба п хъдак'й, ал'и
абдры атарвал'ис'. Нъступ'йл нъ аббру. Лит. Зъбарсай ты
абдры свайй, а то балтайуцца. Аббры в'йл'и кр'уком, сймы
в'йл'и, а н'ь купл'ал'и. Аббры нарвал'ис'. Лат. 2. Оборка. 466ры в рукавах н'и д'элъл'и. Сн'йзу пъ паддлу был'и аббры. Эст.
Оборать, ру. сов. Произвести пропашку, окучивание. Фч'ара
абарал'и фс'у картошку. Лит. Пара картдшку оборот', когда
ты абар'дш? Лат.
Образовать, зую, сов. Образумить, проучить. И а ц'иб'а
скора абразуйу. Лит. Яа йану так абразуйу, н'а б'йфшы. Лат.
В гдръд'и чужы л'уд'и жыва абразуйут. а ддма свдл'н'ичыфшы.
Эст.
Обратно, нареч. Снова, вновь, опять. Кълъ Зълатбй Л'йлы
обратно нас цупнул'и (взяли в плен). Ианы как даж'дж'йл'ис'
тыс'ьча вдс'ьмсдт шъздз'ьс'йт тр'эцц'ьва гдду. тогда абратна.
ап'ац' нйч'ьл'и вастан'ийа дз'элъц'. Лит. Иа фчарй йану лупцавала. а йана, супрат'йвнъйа. с'авдн'н'и абрйтна пошла к мал'цйм. Шкдл'ил йазд, шкдл'ил, в'ар'дфкъй лупцавйл. а йон аб­
ратна вдл'н'ичъйьт. Лат. Д'эфка в нас абратна рад'йфшы.
ждал'и мйл'ца, да тр'эт'йа д'эвъчка. Эст.
Обрбтка, Оброть, и. ж. Конская узда, уздечка, недоуздок.
Абрбц' — эта прастййа уз'дз'ан'йца. Абрдц'и в нас с в'ар'двък
дз'элъйут. Лит. Бйт'ка абрдт'ьм задйст па мдрды. Абрдт'и йэт'а
с л'дну д'элъйут, а йэс'т'а абрдт'и шкур'аныйь. Н'ь в'идал ты
абрбтку? Лат. • С н я т ь о б р о т к у — дать волю. Папка
был с'в'ир'йбый. с м'ин'й абрбтки с'н'ал в въс'м'инацът' л'эт.
Дат.
Обруч, а, м. Обруч. Абруч' ат ушата лопнул. Ар'эхъвый
абруч. Лит. Ар'эхъвыйь давн'эй был'и абручы. На ббчку надо
над'эт' абруч. 3 дъшчана лопнул абруч. Лат.
Обрыгать, гаю, сов. Испачкать блевотой. Фс'у кравац' абрыгйл. Азгарбды абрыгйл'и. Лит. Б'эс'и нарвал'и йавб, абрыгйл
фс'у ад'джыну. Лат. Абрыгйл сам с'аб'а, фс'у ад'джыну, гдр'э
с п'йан'ицъм. Эст.
Обрыгаться, гаюсь (гаюся), сов. Испачкаться блевотой.
Зъвал'йлс'а кълъ азгардды и л'ажыт. в'эс' абрыгафшы. Лит.
Нап'йлс'а з'м'эй дъпйанй и абрыгйлс'а в'эс'. Лат. Н'икак ты
абрыгафшы, в'йнна пайэл чавд плахдва? Эст.
Обрядить, ряжу, сов.. Обряжать, жаю, несов. I. Привести
в порядок, убрать. Байн'у абр'ажайут. Мы ужэ байн'у абр'ад'йл'и. мджна ит'т'й мыцца. Лат. 2. Подоить. Абр'ажйт' скат'йну нада тр'и рас на дну. Эст.
Обскребать, бу, сов. Оскребать, оскрести. Нада ц'ал'эгу
пач'йс'ц'иц', гр'ас' апскр'абац'. Лит. Прайэхъл пъ гр'аз'й, нада
кал'дсы пачыст'ит', гр'ас' апскр'абйт'. Лат. Апскр'аб'й хърашэ­
н'ка гаршк'й п'аскбм, давнд н'и чышшъны. На апскр'аблй
гр'ас' с сапдк. Эст.
Обскубать, баю, сов. 1. Очистить, ощипать. Апскубац' ку­
рицу, пърас'днка. Лит. Атруб'йл'и гълаву п'ьтун'днку, нада ш
йавд апскубйт'. Лат. 2. Оборвать. Карбва фс'и ц'ваты апскубйла. Лит. Коровушка высътк'и апскубала. Лат. (Оскубать).
Обслухать. хаю. сов. Проверить, обследовать на слух,
выслушать. Апсматр'эл. апслухъл бал'нбва и гъвар'йт: ты
дч'ьн з'б'йтый быч'йным хвастбм. Лнт. Пашла к ддхтър'у.
апслухъл м'ин'а, а што пбл'зы. Лат. Дъхтар'йца как апслухъла
йавб, так и сказала, што в йавб см'ир'атнййа бал'эс'т'. Эст.
Обсмалйть. лю, сов. Обжечь. Апсмал'йц' бъравй. Кошка
пал'эзла ф пазуху пагр'эцца и хвост апсмал'йла. Стърав'эры
н'а кур'ут. баййцца бъраду апсмал'йц'. Лит. Как зар'эжут
бъравй. апсмал'ат, нйда апсмал'йт'. Мы ужэ апсмал'йл'и
бъравй. Лат. Апсмал'йт' ббръва нйда. Эст.
Обсмотреть, рю, сов. Осмотреть. Фс'и углы апсматр'эл и
н'ич'авд н'ь нашдл. Лит. Майи капййьцца. фс'о апсматр'эла
я шкапу, а пр'ажы н'ь нашли. Лат. Апсматр'й кармины, мджа
ф кармин засунута. Эст.
Обсочйть. чу, сов. Обыскать. Фс'уду апсач'йл, пакй нашдл
свайу шйпку. Лит. Бйт'ка наш фс'уду апсачыл, а кийдк н'ь
нашдл: давн'эй с к'ийкйм'и хад'йл'и. Лат. Апсачыла фс'и углы,
път кравйт' лаз'ил'а. н'игд'э н'эту. Эст.
Обстебать, баю, сов. Обтрепать, обносить.
Апс'ц'абйц'
штаны. Апс'ц'абйц рукавы. Лит.
Обстебаться. бается, сов. Обтрепаться, обноситься. Рукавы
сафс'бм апс'ц'абйл'ис'. Лит. В'йд'иш, как апс'т'абйл'ис' рукавы.
тбл'ка гот д'аржйл'ис', там и с'ам апс'т'абйл'ис'. Плйт'йь
апст'абйл'ъс'. Лат. Пдлы в пал'ты апст'абал ис. Эст.
Обстругать, гаю, сов. Обстрогать. Апстругйл двйццъц' с'п'иц.
Лит. Апстругйл даску. Аглдбл'у апстругйл. Лат. Апстругйй
ддстъчку са фс'их стардн. Эст.
Обсусолить, лю, сов. Обсуслить. Апсусдл'ил хл'эп и на
йист. Лнт. Нйблък апсусдл'ил и закинул. Лат. Сн'имйй п'инжйк, апсусбл'иш дома, ап'ат' стйръй буд'и. Эст.
Обсусолиться, люсь ( л ю с я ) , сов. Обсуслиться. Пака паййст.
тък в'эс' апсусдл'ицца. Лит. Нада с'м'ан'йт' рубашку, апсусдл'илс'а в'эс', пака пакушъл. Лат.
Обсюкать. каю, сов., детск. Обмочить. Падушку апс'укъл.
Лит. С'в'этка ад'айала апс'укъла. Лат. Апс'укъл фс'и штаны,
ббл'ь сух'йх н'эту. Эст.
Обсюкаться, каюсь (каюся), сов., детск. Обмочиться. Такой
бал'шбй и апс'укълс'а. Лит. Д'афчднка апс'укълъс'. и стыдна
н'эт. Лат. Са см'эху апс'укълъс' дажэ. Эст.
Обтеребйть. блю, сов. 1 . Очистить от сучьев. Апц'ьр'аб'йл
йдлку да самъй макъфк'и. Лит. Сасну апт'ьр'аб'йл. Апт'ьр'аб'йла б'ар'дзу. Лат. 2. Обтрясти. Наблън'у саму луччуйу ндчйу
фс'у фул'уганы. апт'ьр'аб'йл'и. Эст.
Обтбркать, каю. сов. Обтыкать, обколоть. Абтбркъй расадн'ик палкъм. штоп кур'аты н'а л'эз'л'и. Лит. Расадн'ик аптдркъл'и. штоп кур'и н'а л'эз'л'и. Лат. Дахтар'а в бал'н'йцы аптдркъл'и в м'ан'а фс'и ручън'к'и, жывдва м'эста н'эту Аптдркъй
пъ бакам фс'и гр'ады скат'йннъй св'дклъй. Эст.
Обутки, ков, мн. Обувь. Свайй абутк'и сам никогда
н'ь
пач'йс'ц'ит. Г з'имы б'ьз абуткъф асталъс'. Лит. Абутк'и нада
старыйь пъчын'йт'. Н'ь в'идала л'и ты майи абутк'и. Т'эсныйь
абутк'и, н'агджыйь. Лат. Ндвыйи абутк'и д'ьт'йшкъм нада
купл'йт', старыйи фс'и снас'йл'ис'. К так'йим абуткъм мы н'и
пр'ивыкшы. Эст.
Обхлюпать. паю, сов. Испачкать, идя по грязи. Штаны апхл'упъл. Лит. Фс'у йупку апхл'упъла. А ты н'ь зъсукал штаны,
абхл'упъл. Лат. Апхл'упъла в'эс' паддл. Эст. (Охлюпать).
Обхлюпаться. паюсь (паюся), сов. Испачкать, идя по
грязи. В'эс' апхл'упълс'а. пака да ддму дашбл. Лит. Дардга
гр'азнъйа, как жа мджна н'ь апхл'упъцца. Лат. Н'и апхл'упъйс'а. пъдым'й штаны кв'эрху. Эст. (Охлюпаться).
Обходить, дит (дя) несов. к Обойти. Цв'аты апхддз'ут. Лит.
Обцарапкать, каю, сов. Обцарапать. Гдз'э ш ты так ндг'и
ипцарапкъл? Лит. Кошка шал'найи апцарапкъ.щ руку. Эст.
Обцарапкаться, Обцарябкаться, каюсь (каюся), сов. Обцарапаться. В'эс' апцарапкълс'а с нок дъ гълавы. Лит. Так апцар'апкъфшыс' и ит'йт' в гдс'т'и стынна. Эст.
Обцепйть, плю, сов. 1 . Оцепить. Апцап'йл'и нас н'эмцы.
хац'эл'и ап'ац' вз'ац' ф пл'эн. Лит. Апцап'й в'ардфкъй ка­
душку, мджа и пъстайт ишшд. Эст. 2. Обвешать. Фс'у грудз'йну апцап'йл м'адал'ьм. Лнт. Ст'ану апцап'йла карт'йнъм.
Эст.
Обцугй. бв, мн. Металлические щигшы, клеши. Тут и апцугйм н'ич'авд н'а з'дз'элъйьш. Лит.
Обчахнуть. нет (ня) сов. Обсохнуть. С'эна н'амндшка апч'ахла. мджна в куч'и складйц'. Лит. Рош апчйхн'ьт н'амндшка,
буд'ьм ваз'йт'. Лат. Как п'ираг'й с р'йсу д'элъиш, нада р'ис
халбннъй вадбй сл'ит', пус' потом хърашд апчдх'н'ьт, а то
скл'йскъй буд'и. Эст.
Обшарпать, паю ( п а ю ) , сов. 1 . Поцарапать, обцарапать.
Гдз'э ш ты так ндг'и апшарпал? Пр'ишдл дамдй — фс'о л'ицд
ипшарпйнъйа. Лит. 2. Оборвать, ободрать, обносить. Абарваный. апишрпйный, н'ь в нар'йдных съпагах. Лит. Гд'э ш ты
хад'йл, пр'ишдл ибирваный. апшарпаный? Лат. В'эс' в'эк н'э
был пр'ил'йчна ад'этъй, фс'о хад'йл апшйрпъфшы. Эст.
Обшастать, таю, сов. Обойти, исходить, обыскать. В'эс' дом
ипшйстъл и н'ич'авд н'ь нашдл. Дз'эц'и фч'арй фс'и агардды
ипшйстъл'и. Лнт. Андгдыс' в'эс' агардт апшастъл'и, кавд ан'й
искйл'и, мджът клубник, ал' ййблък'и. Лат. Апшйстъла фс'и
углы, н'эт как н'эт. Эст.
Обшелушить, шу, сов. Очистить от шелухи. Апшълушыла
кблъс пшан'йцы — ив рот. Лит. Апшълушы картдшку. Эст.
Обширность, г. ж. Большой надел земли. Пан апшырнъс'т'
зън'имйл, апшырнъс'т'ьй влад'эл. Йон апшырнъс'т' им'эл,
чавд щ йаму н'ь бъгат'эт'. Лат.
Обшмунйть. ню, сов. Оборвать, общипать. Апшмун'йл фс'и
л'исты. С'п'элъйь ййгъды апшмун'йл, а з'ал'дпк'и астав'ил.
Лит. Д'йст'йа смардды апшмун'йла, агурцы буд'ьм салит'.
В'йшн'у апшмун'йл, тджъ дл'ь агурцдф. Лат. Апшмун'йш акурйтн'ьн'ка плах'й в'этъчк'и, тдл'к'и хардшый астав'иш. Эст.
(Ошмунйть).
Овечка, и, ж. Овца. Ав'эч'ьк стр'игут нажн'ам. Адна ав'эч'ка пултарй цантнйра в'эс'ила. Лит. Ав'эчка пропала л'этыс'.
Сачыл'и ав'эчку и н'ь нашл'й н'игд'э. Лат.
Овсянка, и. ж. Обмолоченные стебли овса, солома. Адндй
афс'анкъй карбву н'ь пракдр'м'иш. Лит. Афс'йнкъй карм'йл'и
карбф. Афс'анку давал'и как с'эна. Лат.
Овчина, ы. уменьш.-ласкат. овчинка, и. ж. Снятая шкура
животного (овцы, волка, хорька и д р . ) . Ш'ш'ил шубу с ч'ьтыр'дх афч'йн. Волкова афч'йна ддръга
стдйа. Шашкдвъйа
афч'йнка. Лит. С ифчыны кажух'й шыл'и. Йэжъл'и шэрс'т'
астайдцца, то афчына, а б'ис шэр'с'т'и кожа. Афчына каз'эл'йа.
ив'эчйа, вдлчйи — фс'о аннд. Эст.
Огарок, рка, м. Недогоревший остаток лучины: окурок.
Пъс'в'ац'й луч'йнъй, тдл'ка агарък н'а к'ин' на пол. Гдз'э кур'а,
там и агарк'и брасайа, н'аддлга дъ пожара. Лнт. Згар'эла
лучина, н'а брдс'т'ь агарък, штоп дом н'ь зъгар'элс'а. Нъбрасал'и агаркъф, с лучыны агарк'и. Лат. Пъп'ирдсны
агарк'и
съб'ирайэ, када свайх н'эту. Эст.
Огласка, и, ж. Неверные слухи. Пус'ц'ил'и огласку, што
йон дом купл'айа. Лит. Пашла огласка, што к йэй мал'цы
хдд'ут. Лат. В йэту огласку йа н'а в'эру. Эст.
Оглббленник. а, .и. Лес, где деревья толщиной с оглоблю.
Какдй там л'эс, аглдбл'ьнн'ик, тдл'ка на дрдвы. нъ кул'к'й.
Лит.
Огбнец. нца, м. Огонёк, огонечек. Как тдл'ка андн'ьц пр'иц'йхн'а, мы ап'ац' в раз'в'этку. Лит.
Огородное, ого, Огорбднее. его, ср. Овощи. Гъвар'ат двъш,
част'эй агарддныйь. Йашчд агарддн'ийь н'э был'и прапдлъты.
Агарддн'ийь зарбшшы травдй. Лат.
Огорбдчик, а, м. Цветник. В йих агардч'ч'ик пъд акндм —
настурцы. йур'г'йн'а ц'в'ац'д. Пашла агардч'ч'ик пъл'ивац'. Лит.
Ограбать, баю, несов.. Ограбить, блю, сов. Сгребать. Нада
с'эна ф куч'и аграб'иц. Лит. Нада аграб'ит' с'эна, ф кучы аблажыт', пайд'дм аграбат' с'эна. Лат. Аграбайт'и угъл'йа кажнъй
рас, вот и буд'и шумдфка пдлнъйа. Эст.
Огрёбины, огрёбин, Огрёбы, огрёб, мн. Остатки от укладки
снопов. Абабрал'и
снапы, р'аб'аты, там надо з грабл'ам
прайт'й. абабрат агр'эб'ины. На много награб'ил
агр'эб'ин.
Лат. Ззаду згр'абайут остатки са ржы, агр'ббы съб'ирайут.
Эст.
Огувснок, нка, м. То же, что Гувёнок. Агув'днък — йэта та­
кайа пджн'а кълъ гувно, там и с'эна п'ьр'асушывъйут, и ц'ал'днка дз'эржут, врддз'ь ц'ал'атн'ик такдй. и ц'ал'атн'икъм
нъзывайут. Лит. С кустдф выв'ьзут с'эна нъ агув'днък и п'ьр'асушывыйут. Пьд акндм был агув'днък Ван'к'ин. Лат.
Огулом, Огульно, нареч. Большой партией, целиком, оптом.
Прадай агулъм, што ты будз'ьш цэлый дз'эн' стайац'. Продал
фс'и йагъды агул'на. Лит. Агурцы прадал'и агул'на. М'аса
прадал'и агулъм. Капусту мджна прадат' агулъм. Лат. Как
куп'иш агулъм, фс'о пъд'ашэфшы палучыцца. Эст.
Огурёчек. чка, м. Огурчик. С'йэла тдл'ка адз'йн агур'эч'ьк.
Лит. Фкус'н'ьн'кый агур'эчък, скушъй, на. Лат. Агур'эчк'и
ндн'ич сафс'йм н'и рад'йл'ис', сал'йт' н'эчыва. Эст.
Одёжина, ы, ж. Одежда. У Вдфк'и фс'а ад'джына мдкръйа.
Иаштб ты ад'джыну нарвал? Лат.
Одёрговины, одёрговин, мн. Отходы при обработке льна.
Ад'дргъв'ины
пр'ал'и нъ пас'т'эл' и нъ м'ах'й.
Ад'дргъв'ины
мал'эн'ка н'а то, што атр'дпы: ад'дргъв'ины рукдй ад'дрг'ивъйут. а птр'дпйп идут пт тр'апалк'и. Лат.
Один, одного: О К а ж д ы й о д и н — все до одного. Бр'игадз'йр в'йдз'ит кйждъва адндва, как хто рабдтъйьт. Лит.
• О д н о г о р а з а ( р а з у ) — однажды. Адндва рйза м'ин'а
тджа абман'йл'и. Адндва рйзу зар'эзъл пан гус'а. Лит. • В с ё
о д н о — все равно. Яа фс'ь аднд йавд найду. Яана фс'ь аднд
н'икуда н'а дз'эн'ьцца. Лит. И б'ил йану, а йанй фс'ь аднд
йавд л'уб'ит. Лат. Фс'о аннб йа н'и буду гъвар'йт'. Эст.
Одиночка, и, ж. Одноконная телега. В нас тут пъракднных
ц'ал'эк н'а знайут, фс'о нъ адз'индч'къх вдз'ут. Лит. В нас
ф'с'и ад'инбчк'и был'и, в нас пйръшных н'э была. Лат.
Одичёть, чёю, сов. Стать диким, одичать. Адз'ич'эл (конь)
как ч'орт. Два гдда пажыл б'аз бац'к'й, тък сафс'дм адз'ич'эл.
Лит. Хто хош ад'ичэйьт, как ад'йн пабуд'ьт, и кон' ад'ичэйьт
и чълав'эк ад'ичэйьт. Лат. Ад'ичэиш в этъкъй с'ам'йй. Сабйка
на цап'й сафс'йм ад'ичэла. Эст.
Одбнок. нка, м. Большая укладка снопов. Боп, гардх. йач­
м'эн' лажыл'и в адднък. Адднък став'ил'и къла ддму част'эй.
Там н'эскъл'ка адднкъф став'ил'и. Адднък разный, и круглый
м'атайут, и в ад'йн р'ат, был бъ адднък. Лат.
Озадки, док, уменьш.-ласкат. озадочки, чек, мн., Озадье, ья,
ср. Охвостье, остатки хлебных колосьев при веянии. Нйда абабрат' изатк'и, к м'эсту фсыпы', ай кирдвы фсыпы'. Кбнчыл'и
в'эйьт', нада пр'ибрат' азатк'и, чйво ш ты н'ь пр'ибрал? Азйтк'и
дийут кан'у и карбвъм. Даст азадъчк'и кану. Лат.
Оката, ы, ж. Наклонность, покатость. Гл'адз'й, штоп мал'ч'йшка н'ь свал'йлс'а с кравйц'и, тут акйта такайа. Лит. На
кдйк'и акйта, как у нас д'ир'ав'энс'к'их
салдмъй чын'йл'и, тък
и пълучайьцца акйта. Лат.
Окаянник, Окаяник, а, м. Бранное слово. Армъны, акаййн'н'ик'и, ужынат'! Иа ш т'иб'а, акаййн'н'ика, вышкъл'у р'амн'бм.
Лат. Ион, акаййн'ик, н'икова н'и байцца. Эст.
Окенйца, ы, ж. Ставня у окна. Ак'ан'йца фс'у ноч' хлбпъла.
спац' н'а дала. На ноч' ак'ан'йцы зъкрывййьм. Лит.
Околбдок. дка ( д к у ) . м. 1. Врачебный, перевязочный пункт.
Зъв'аз'л'й йавд в акалддък, абв'азал'и гълаву б'интйм. Лнт.
2. Определенный край деревни. Наб'ажал'и са фс'их аналогкъф.
фс'и крычат. Йа з другдва акалдтку, н'и знайу зд'эшных. Эст.
Околот, а ( у ) , м. Обмолоченные ручным способом снопы.
Абмълац'йл'и два нас'ц'йла. акалдт Сложил'и в застърънък.
Лит.
Окотенйться. пйтся. сов. То же. что Котенйться. Кдшка
н'икак н'а мдг'а акъц'ан'йцца. Лит. С'авдн'н'и кдшка акът'ан'йлъс' кдйь-как. Наша кдшка ужэ акът'ан'йлъс'. Лат. Акат'ан'йлъс' и пъташшыла кът'ан'ат на в'ардх ф с'эна. Эст.
Ольха, и, ж. Ольха. Какдй там л'эс, адна дл'ха дъ крушына.
Лнт. В нас гъвар'ат дл'ха и ал'ха. с йих хардшыйь дрдвы, што
б'ар'дза. Лат. Ол'х'и гарас мндга тута раслб; дл'ху бдл'э
фс'авд и жг'и. Эст.
Ольшйна, Ольшйнина, ы, ж, Одно дерево ольхи. Пал'эс
нъ ал'шыну и штаны ръзарвал. Лит. Ал'шына ид'д нъ дравй,
нъ кал'дсы. Ср'эзъл ал'шыну нъ драва. Лат. Ал'шын'инъй фс'о
акнд зъгарад'йла, н'ичдва на ул'ицу н'и в'йнна. Эст.
Олешняг, а. .«. Ольховый лес. заросли ольхи. Ал'ашн'агу
мндга в той стъраны, вот д'ар'эвн'у и назвал'и
Ол'ьшн'ицы.
Эст.
Омшара, Омшарйна, ы, ж. Поросшее мхом болото, заболо­
ченное место в лесу, обычно покрытое мхом. Кардва зайдз'д
в амшйру и зав'аз'н'а. и н'а выц'ьн'иш н'икак. Лит. Там амшара такайа. там мох ад'йн. амшара здвут. Пашл'й нъ амшару
мох т'агйт'. мох нйда нът'агат' завил'ины аблажыт'. Лат. Мал'ьн'ка така балдт'ина. гд'э мох рас'т'д, амшар'йна нъзываицца. Ф том крайу амшары гарйст мндга. За д'ар'эвн'ьй
сразу п'эрвъйа имширй, а дй.г'э фтарййи. В нас кругом ам­
шара, бал'шы и н'ибал'шы амшар'йны. Эст
Онбгдась, Оногдысь, уменьш.-ласкат. оногдасенька, нареч.
Недавно, на днях. Андгдъс' в л'эс хадз'йла — пдлный л'эс
гр'ибдф. Анагдйс' йа тджа зъхадз'йл к йаму — л'ажыт и н'ь
съб'ирайыща фставйц. Лит. Андгдыс' валки стр'ал'йл'и с ружйй с ахдтн'ицкъва. Андгдыс' ф к'ин'э был'и. Анагдыс' п'ираг'й п'акл'й. Лат. Анагдйс'ьн'ка тдл'к'и слыхала, шчо йон
пам'дршы прдшлу з'иму. Анагдйс' купл'ал'и. куды ш ты пъд'авйла? Эст. (Надысь).
Опадок, дка. м. Преждевременно опавший плод (яблоко,
груша). Нйблъкъф йаш'ч'д мила нъ базар'ь, тдл'ка дз'в'э бйбы
апатк'и пръдайут. Лит. Апйткъф в саду набрйла да к'ис'ал'у
ййблъчнъва нъвар'йла р'абйтъм. Эст.
Опановать, нует ( н у я ) , сов. Окружить, обступить; напасть.
Бабы сразу апънавйл'и и ръз'н'ас'.г'й фс'и йагъды.
Разбойн'ик'и апънавйл'и. Вдшы. блохи апънавйл'и. Лит.
Франку
апънавйл'и бабы, зъблыкал. Мы пашл'й ййгъды съб'ират', а
нас пчблы апънавйл'и. Лат.
Опечек, чка, м. 1 . Место пол русской печью. Ап'эч'ьк фс'имч'им завал'ьн. Лит. И рагатку фт'йс'н'ыи в ап'эчък и жбан
тудй и тр'йпку какуйу. Лат. 2. Наружное отверстие русской
печи. Чалд рускъй п'эчк'и в нас завут ап'эчък. Эст.
Оплёсть. ету'", сов.. Оплетать, таю, несов. Съесть с жадностью,
уписать, уплести. Апл'дл дз'в'э тар'элк'и супу. Вот апл'атайьт,
тък апл'атайьт. как цэлый дз'эн' н'а йэфшы. Лит. Апл'атййьт
фс'о пъд аднд, скажът. бывала, бр'игад'йр нъ йану, а, з'м'айа,
б'эгъла. б'эгъла, с'эла и апл'атййьт. Лат. Апл'атйит, как нада.
в'йнна пръгъладйфшы. Эст.
Опблок, лка, м. Обрезок древесины, горбыль.
Пр'ив'аз'л'й
вое апдлкъф, будз'а азгардду зъгърадз'йц'. Апдлк'и пар'эзъл
на дрдвы. Лит. Апдлк'и — йэта крййн'ийи ддск'и. Апдлкъф
атк'йдывъйут. азгардду гардд'ут, другдй рас на дрдвы, ахл'эф
пътълачыт' тджъ. Лат.
Опорбзнйть. ню ( н ю ) , сов., Опорознять, няю, несов. Опо­
рожнить. Апъраз'н'й
бутылку, пайду купл'у ал'эйу. Фтаруйу тар'элку апъраз'н'айьт. Лит. Нада в'адрд апъраз'н'йт',
пайт'й вады. Бдчку апъраз'н'йл'и, штоп сдхла. Лат. Апардзниш стакашкдф д'ас'йтък чайку, ф съмавар ап'йт' вад'йцы
пъдал'йдш — аддахнуфшы, дабйв'иш ишшд. Нйда бдчк'и апардзн'ит' да ашпйр'ит'. Эст.
Опояска, и. ж. 1 . Предмет для подпоясывания одежды по
талии, пояс. Ниша мймка б'ьз апаййск'и н'а мдг'ьт, хоц' в'ар'дфкъй апаййшъцца. Лит. Гд'э-тъ майа апайаска? У папки
была апайаска с л'дну. Лат. 2. Завязка, веревка. Накйн
кирдвы на рагй т'ин'ат'йн'ину, и с такой апаййскъй мджна
в пбл'э св'аст'й. Н'эту н'икакдй апаййск'и пъд рукйм.
Эст.
Опояхать. яшу, сов. Опоясать. Адз'эла йаму шубу дъ
апайахъли. фс'о ц'апл'эй будз'а. Лит. Апаййхъфшы. з'имбй
т'апл'эй. Эст.
Опояхаться, яшусь (яшуся), сов. Опоясаться. Вот кр'ьпасндй салдйт задз'элълс'а мййстръм, адз'элс'а, апайахълс'а в'ар'бфкъй . .. Лит. С'авдн'н'и хдлънна, шубу над'эл'и, апаййхъ-
л'ие', шуб'анк'и над'эли. Лат. Быва, н'и апаййхъфшыс' н'ихтд
из дъму н'и выхад'йл. Эст.
Опутина, ы. .ж. Дужка ведра. Апуц'ина атарвйлъс'. Лит.
Давн'эй в'ддры был'и д'ьр'ав'анныйь, апут'ина с в'ар'бфк'и.
Лат.
Оральный: О О р а л ь н ы й х о м у т — хомут для пахоты.
Гъвар'йт и арал'ный хамут. Справ'ил арал'ный хамит, как
игрушка. Лат. (Оромый).
Орать, ру. несов. Пахать. Ран'шъ сахам арал'и, а тап'эр'
плугам и тръктарам. Лит. Давн'эй мы арал'и сахдй, л'ьм'ашн'йца была д'ьр'ав'аннъйа, л'ьм'ашы жал'эзныйь.
Пайэхъл
наш папка арат'. Лат. Тап'эр' фс'о машыны. а рйн'э сахам
арал'и, н'и л'дкка была. Эст.
Орешина, ы, ж. I. Куст орешника. С адндй ар'эшыны цэлуйу тбрбу ар'эхъф набрала. Лит. Ар'эшыну р'эжут нъ цав'йнк'и. Ар'эшыну сламал'и. Лат. Малддъйа ар'эшына. Эст.
2. Орех. И эту ар'эшыну н'икак н'и разб'йт'. Эст.
Орешняк. а, Орешняг. а ( у ) , м. Орешник. Р'аб'аты в'эс'
ар'ашн'ак кан'ч'айут р'эзъц' на кдрфы. В нашъм ар'ьшн'аку
и бъръв'ик'й растут. Лит. Пашл'й в ар'ашн'ак зъ ар'эхъм, ах,
ндн'ич мндга была йих. Хад'йл'и в ар'ашн'ак. гр'иббф набрал'и. Лат. Ар'ьшн'агу в нашъм крайу мила. Эст.
Оромый: • О р о м ы й х о м у т — то же. что О р а л ь и ы й
х о м у т. Йэс'т' йаж'дж'дмый хамут и ардмый хамут. Ардмый
хамут нада пъчын'йт, вдйлък снас'йлс'а. Лат.
Осва. ы, ж. Оса. Освы крупн'эйшыйь, как пч'длы. Освы
бдл'на кусййуцца. Лит. М'ин'а девы апънъвйл'и. Освы и ска1'йну куеййут. Лат.
Освёр. а. .и. I. Журавль у колодца. Ас'в'эр бывййьт к7>лъ
калдцца, ваду дъставйц'.Дт. В Андр'ушы калдд'ьц с асв'эръм.
Лат. 2. Упругий, гибкий шест. И л'ул'ку пр'ив'азывъйут к
ас'в'ару, и ступ'ицы тач'йц' — тджа ас'в'эр нйда. Лит. Нйда
выр'ьзат' асв'эр, зыпку спрйв'ит'. Б'ар'дзъвый асв'эр г'йпкый.
хардшый. Лат. 3. Рычаг. Как нйда што т'аждлъйа падн'йт'.
вм'эста лдма б'арут асв'эр и асв'ар'ййут. пъдымййут. Эст.
Оседлость, и. ж.
Кагдй пъс'ал'йл'ис'
лъс'ц'и н'ь им'эл'и.
Осйнина. ы, ж.
стаййла. Лнт. Кълъ
Постоянное место проживания, оседлость.
(старообрядцы) с'удй. тък свайдй ас'ддЛит.
Одно дерево осины. Нъ гары ас'йн'ини
дардг'и ас'йн'ина стаййла. Сломала бал'-
шуйу ас'йн'ину, в'эт'ьр был такой. Лат. Иуда нъ ас'йн'ины
пъв'эс'илс'а, затд и л'йс'т'йа в йэй тр'асуцца. Эст.
Осйнняк. а ( а ) , м. Осиновый лес, осинник. Пъдас'йнъв'ик'и
в ас'ин'н'аку ббл'шъ растут. Лит. Гд'э ас'ин'н'ак, там найд'дш
пъдас'йнъв'икъф.
Нада схад'йт' в ас'ин'н'ак л'йс'т'йа паграб'ит' в навое, ал'и завал'ину апс.ыпът' кругдм хардм. Лат.
Рдшша ас'йнъвъйа — ас'ин'н'ак. Эст.
Оскомёть, мёет ( м ё я ) , сов. Набить оскомину. Зубы аска­
м'эл'и ат ййблъкъф. и йис'ц' н'ич'авд н'ь магу. Лит. Журав'йн
з'ал'дных пайэл. аскам'эл'и зубы. Лат. Аскам'эл'и зубы ат
к'йс'ьл'и, ва рту так н'ихърашд. Эст.
Оскорузлый, ая, ое. 1 . Грязный. Рук'и аскарузлыйь. Лит.
У т'иб'а рук'и аскарузлыйь, как скаруза. Лат. Куды йа така
аскарузлъйа найду, луччы ддма пъс'ижу анна. Эст. 2. Неряш­
ливый. Аскарузлыйь дз'эц'и. Такдй аскарузлый, и йон в гдрът
хдч'а. Лит. У. аскарузлъйа бйба. памыцца н'а мбг'ьт. Лат.
Оскубать, баю, сов. То же, что Обскубать I. Аскубац' кур'ицу, гус'а. Лит Кур'ицу зар'эзъл'и, нйда аскубаг'.
П'ыун'днка аскубал'и. Лат.
Осбчина, ы, ж. Осока (одно растение). Йэжъл'и аннй, то
здвут асдчына. Ирвйла асдчыну, ръзр'эзъла пал'ьц. Лат.
Ост, а, м. Колючая трава, растет обычно на мокром, боло­
тистом месте. Д'аддвн'ик и ост кал'учыйи гарйс. Ост кардвушк'и дайут, с'йаддбнъйа травй. Эст.
Осташй, ей, Осташкй. бв, .мн. 1 . Старая, изношенная обувь.
Асташы как'ййь был'и астйфшы, тък и тыйь снас'йл, сафс'дм
ббсый асталс'а. Лит. 2. Особые сапоги. Давн'эй
нас'йл'и
асташы кджъныйь, насы нъкладныйь. Йа н'ь нас'йла асташы.
Лат. Лав'эцк'и так'й съпаг'й был'и. асташам ал' асташкъм
звйл'и, с тв'арскбй губ'эр'н'и йих пр'иваз'йл'и. Эст.
Остёбок, бка. Остёбыш, а, м. Обломок прута, короткий
кнут, веник. З'б'эгъй пр'ин'ас'й мн'э прут, йэтъва ас'ц'дпка
йон (конь) сафс'дм н'ь баййцца. Лит. Ад'йн аст'дбыш ат в'эн'ика астйфшы. йим и избы н'и пътпашыш. Эст.
Остерёжка. п. Ж. Осторожность, остережение. Ас'ц'ар'бшка
хужъ варбшк'и. Лит. Йэжъл'и бал'эл. нйда им'эт' ас'т'ар'дшку.
Дъхтар'а сказали, нйда гот им'эт' ас'т'ар'дшку. Лат.
Островина, ы, ж., Острбвье. я, ср. Шест, стожар. Наб'йл
мндга астрбвйа. т'ап'эр' тдл'ка гирдх лажыт'. Сток нъ чатыр'ь
астрдвйа, адднък в дл'ину астрав'йн двйцът'. Астрав'йны забйут и чатыр'ь пъп'ар'эчк'и. Лат.
Осужать, жаю, несов. Осуждать. Н'ь асужай так строга.
Там л'удз'и стайал'и, м'ин'а асу жал'и. Лнт. Д'эфку асужал'и,
нашто важдайьцца с мал'цйм, фс'и могут асужат'. В'эру асу­
жал'и, што ат мужука ушла. Лат. Н'икдва асужат' н'ал'з'а, што
ты знйиш ф чужом д'эл'и. Эст.
Осунуться, нется, сов. Осесть, опуститься, обвалиться. С'эна
асунулъс', мджна кл'эв'ьр нъв'ар'дх слажыц'. С'н'эк асунулс'а,
нач'йл тайьц'. Крыша асунулъс'. Лит. Наш сарай асунулс'а,
кап н'ь пъвал'йлс'а. К'ир'ушк'ин асунулс'а, а патдм пъвал'йлс'а. Лат. С'т'эны слабыйи стал'и, асунул'ис'. Крыжа тош
скдра асун'ьцца. Эст.
Осыпка, и, ж. Мучная смесь-корм. С'в'йн'йи м'эшънку
н'ь йадут, нада бдл'шъ асыпк'и сыпъц'. Лит. Атхдды м'эл'ут,
нъзывайыща асыпка. Асыпку дайут карбвъм, пърас'днък тджъ
йист асыпку. Лат.
Ось, и, ж. Щетинка на оболочке зерна у злаков, ость. Ос'и
как насыпълъс' за вдрът (при молотьбе), пр'ишлбс' рубаху
с'н'им&ц'. Лит. Ос'и нъ чулк'й накдл'уцца, и в глас пъпад'дт
ос'. Лат.
От. част. Вот. От пашдл йон в л'эс и нашдл куст смардды.
Ну дт с'ич'ас зъп'авайьт жана. От пр'имч'йцца в'асна зълатайа. Лит. От буд'и т'аб'э байн'а ат ацца. От как испугалс'а.
Эст.
Открывать, ваю, несов. То же, что Отбрывать. Картдшку
п'эрвый рас бъранбй прабарывайут, а фтардй рас уш сахдй,
н'и плугай, абарывъйут ал' атарывъйут. Эст.
Отбахать. хаю, сов. Отделить, отрезать большой кусок.
Зач'йм жъ ш ты адбахъл стбл'ка хл'эба. Адбахъл йаму
пулплас'ц'йны сълан'йны. Лит. Адбахъл, н'эчъва сказат', н'и
пъжал'эл свъйавд дабра. Гарас ты мндга кажнъй рас адбахъйаш, мн'э н'и сн'эс'т'. Эст.
Отбёчь, егу, сов. Отбежать. Йон н'а с'п'эл адб'эч' ф старднку. Мы адб'эгл'и в'орст тр'йццъц, а там л'эс
л'йс'ц'в'ьнный — бук, йл'ма. Лит. Тдл'к'и атб'эгл'и ат д'ар'эвн'и, йайд
н'эм'ьц и заждк. Эст.
Отбивать, ваю. несов.. Отбить, отобью, сов. Выделять путем
обмера. Адб'йл кусдч'ьк луч'ч'ъй з'амл'й. Г'йр'н'ик дз'ал'анку
адб'ивййьт. дрдвы руб'йц. Лит.
Отборник, а, м. То же, что Бляха 3. Л'этъм мълакб в адббр'н'ик'ь дз'эржут. Лит.
Отборонйть, ню, сов. Оборонить, защитить. Адбъран'йц' ат
сабак'и. Лит. Напал'и сабак'и. йэл'ь адбъран'йл'и. Лат.
Отборонйться, нюсь (нюся), сов. Оборониться, защититься.
Тут ат мух н'икак н'ь адбарбн'ис'с'а.
Ат йавб и палкъй н'ь
адбарбн'ис'с'а. Лит. Ианы нъдайэдныйь, ат йих н'ь адбъран'йс'с.'а Лат. Д'эфка хът' куды, ат жън'ихбф н'и атбъран'йцца
Эст.
Отбыть, буду, сов. Отделаться. Спас'йбъм н'ь адбудз'ьш.
Лит.
Отважить, жу, сов. Взвесить, отвесить. Нада и йаму цантнар картдшк'и атважыц'. Атваш йэй к'ил'д ййгът. Лит. Атвашка йаблък к'илд ай два. Картдшку атвйжыл'и нъ б'аз'м'эн.
Лат.
Отвёска, и, ж. Приспособление для выверки вертикального
положения, отвес. Б'ьз атв'эск'и и кдм'ьн настав'иц' н'алз'а.
н'а тдл'ка што п'эч'ку. Лит. У кажынъва нъстайашшыва мурн'ика атв'эска, ал' атв'эс, им'эицца; нада прав'эр'ит'. ровна
стайт йл'и н'э. он смдтр'ит пъ атв'э'ск'и. Эст.
Отвести, веду, сов. Провести какое-либо мероприятие, при­
нять участие. С'авддн'ь, как п'эрвый дз'эн' прйз'н'ика. нйда
была атв'ас'ц'й парат. Лит. Нада выпит', нада
признаки
атв'ас'т'й. Ну. мы ужэ ръжаствд атв'ал'й. Лат. Как атв'адут
празн'ик'и, сндва за рабдту пр'йяуцца. Н'и усп'эла атв'эс'т'
ддма прйзн'ик, стр'эбъвъл'и на работу. Эст.
Ответный, ая, ое. Ответственный. Старшый дружбант самый
атв'этный. Лит. Ф калхдзу пр'ьс'адат'ьл ответный, а в бр'ис'йды бр'игад'йр атв'этный. Лат.
Отвечерковать, кую, сов. Провести время, отгулять на вече­
ринке. Фч'арйс' рана атв'ьч'ьркавал'и. Лнт
Отвожжать, жаю, сов. Освободить от вожжей, отстегнуть
вожжи. Атваж'дж'ац' кан'эй. Лнт. Атважжай кан'а. Лат. Эст.
(Развожжать).
Отвбн, а. м. Место с некрутым подъёмом, отлогость.
С вдзъм гару абйаж'дж'айут вакрук. там атвдн. Лнт.
Отвбнный. ая, ое. Отлогий, пологий, покатый, некрутой.
Атвднный б'эр'ьк. Атвдннъйа гари. Лит. У нас анна крутййа
гари, другййа атвдннъйа. Бывйла, пайд'дм катйцца нъ драв'ашкъх с крутдй гарьг. с атвдннъй н'ь б'агут драв'йшк'и.
С вдзъм абйэхъл'и атвдннъйь м'эста. Лат.
Отворожнть. жу. сов. Отвратить посредством ворожбы, кол­
довства. Кагдй пр'иварджут дз'эфк'и мал'цъф, тък въран'эц
паут, штоп атвъражыц'. Лит. Хвар'эйьт. в'эрна хто-н'ибут'
зъвъражыл. што хвар'эйь. нада атвъражыт', а н'ихтд н'ь б'ар'дцца. Лат. Пр'ивъражыт' и атвъражыт' н'и фс'акъй мдг'ит.
Эст.
Отгон, а ( у ) , м. 1 . Молоко, оставшееся после отделения
сливок сепаратором, обрат. Ад?6н нас'йл'и с п'эн'ин'а Лит
Адгдн пърас'йтъм давал'и и сймы п'йл'и. Пр'ин'асут адгдну
и тапл'днку свйр'ут в'эчъръм. Лат. Адгдн в нас бр'йтка здвут.
Эст. 2. Отходы самогонного производства. Адгдн ат съмагднк'и
астайдцца, йавд кардвъм дайут. Лит. 3. Очень слабый самогон.
А дз'эц'и нацэдз'ут бутылку адгдну и тджа пйут. Лнт. Адгднъм
нъзывйл'и и рысакдм. Дал'и адгдну бутылъчку. Лат.
Отграбить, блю, сов. Отгрести. Адграб'ил'и с'эна ад дардг'и.
Лнт. С'эна бл'йска ат кустдф, н'а сдхн'ьт, мы адгрйб'ил'и ат
кустбф. Там ад дардг'и адграб'ил'и. Лат. Адграп мусър ат пардга. Адгрйп угъл'йа ф стдръну. Эст.
Отгромсать. саю, сов. Отрезать, откромсать. Адграмсал
кусдк хл'эба. Лнт. Кусдчък хл'эба адграмсал и йист. Лат.
Адграмсйл с'аб'э хл'эба. Эст.
Отгукнуться, нусь (нуся). сов. Откликнуться, отозваться.
Йэс'л'и ц'иб'а пъзавут. адпукн'ис'. Лит. В л'асу Нукъиш цэлъй
д'эн', хдцца, штоп т'аб'э атНукнул'ис', бдйьзна. Эст.
Отделяться, ляюсь (ляюся). несов. Отличаться. Гънаббл'
пач'к'й н'ь адз'дз'ал'айьцца ат ч'ар'н'йц. тдл'ка гънаббл' крупн'эй и к'ис'л'эй. Лит. Бъръв'ик'й ад'д'ал'айуцца ат пъдас'йнъв'икъф. В'йшън'йь ад'д'ал'ййьцца ат чар'эшн'и. Лат. Н'ичым ты
ат фс'их н'и ад'д'ил'йис'с'а, такй жъ глупа баба. Эст. (Отъеди­
няться) .
Отдбх, а, м. Отдых. Д'эла н'эт. и адддх н'икакдй. Надо с
адддхъм рабдтът. Врос' ты. б'ьз адддху ташчы. Ивйнъвна, дай
ты адддх свайдй гълавы. Вам адддх нужън. Йэжъл'и б'ьз
адддха дъ аб'эда. т'ьжалд. Лат. Старыйи стали, на адддх
пара. Б'из адддху рабдтът' и вол н'и мдг'ит. Эст.
Отдохнуть, ну. сов. Отдохнуть. Адддхн'ыи и ап'ат' кас'йт'.
Адддхнут л'утчык'и ф праз'н'ик. Ты адддхнут' н'ь дайбш. йон
жъ зъхад'йлс'а. з'м'эй ты. Иа адддхну и ап'йт' пас'т'й. Хот'
л'утчык'и адддхнут зи нын'ьшн'ьйь л'эта. Лат. В маг'йлы фс'и
адддхн'ьм. Пдс'л'и бал'эзн'и адддхнут' н'и усп'эла, пайэхъла
на работу. Эст.
Отжагать. гаю. несов. Побить крапивой. Ваз'му жагушки
дъ как аджагайи, н'а буд'ьш вдл'н'ичът'. Иа фчара аджагал
йану. Лат. Атжсгйиш раз-другой, сразу умн'эй будут, хът'
ддма-тъ учит' д'ат'эй нада. Эст.
Отживаться, ваюсь (ваюся). несов. Отживйться, Отжйться,
Еусь (вуся), сов Возвращаться к жизни, оживать. Кдшка
ч'уц' аджылъс'. Ц'в'аты пън'амндгу аджывайуцца.
Кардва
в'асндй сафс'дм кан'ч'алъс', ал'и н'а здбхла, аджыв'йлъс'. Лит.
Наш Туз'ик чут' аджылс'а. Мал'ьц аджылс'а. Наш д'эт ужэ
сафс'эм пъм'ирйл, ал'и аджыв'йлс'а. Лат. Тап'эр йа атжылс'а,
м'ан'а и н'и узнаиш. Эст.
Отказать, кажу. сов. Ответить: дать отрицательный ответ.
На Иурк'и отказал, што к твайдй матки н'ь пойду. Хат'эла
куп'йт' хл'эп. а пръдифшчыца отказала, што буд'ьт хардшый,
йа н'ь купила. Давн'эй йа, бывала, зъв'арнус' и пашлй, йэжъл'и
кто аб'йд'ит, т'ап'эр' аткажу. Вы так вумна атказал'и, што
луччъ н'ал'з'а Лат.
Откаснуться. нусь (нуся), гоб. Отказаться, прервать отно­
шения, отречься. Луччъ
аткаснуцца ад дураки такдва.
Йэжъл'и пар'ьн' д'эвушку брбс'ит, то гъвар'ат аткаснулс'а.
Другдй рас йана пр'ид'д, тък йон аткас'н'дцца. Лат. Вот
тап'эр' фс'и л'уд'и аткаснуфшы ат р'ал'йг'ийи, ддбра л' такд
д'эла. Эст.
Откинуться, нусь (нуся), сов. Отказаться, покинуть. Кагда
йон в'арнулс'а с ц'ур'мы. фс'и ат йавб атк'йнул'ис'. Дз'ац'йнуха
атк'йнулъс' ат ц'ипл'ат. Лит. Кошка атк'йн'ьцца ат кат'йт, а
с'в'ин'йа н'э, н'ь атк'йн'ьцца. Лат.
Откладать. даю, несов. 1 . Откладывать, складывать от­
дельно. Мдкрыйь снапы аткладай ф стдръну. Лит. С'эна мдкръйь, нада аткладат' ф стдръну, клад'й в мой бок, аткладай
с'уда. Лат. В'йлк'и и нджык'и аткладай суды, а лджк'и на
другу пдлку. Эст. 2. Переносить на более позднее время, отсро­
чивать. Ион фс'о аткладййьт, фс'о йаму н'экъгда. Лит. Нада
с'авдн'н'и фс'о сраббтът', а н'ь аткладйт', аткладайут л'аныйь.
Лат. Аткладйла са дна нй д'ьн, а тап'эр' пдзна ит'йт', йанй
уйэхъччы к дачк'й в гдрът. Эст.
Откулйть, лю, сов. Откатить. Аткул'йц' кйм'ьн'. Аткул'йц'
бйл'ку. Лит. С'эна пъдавйл'и, йон гъвар'йт: кул'й дал'шъ, ну
йа иткул'йла. Лат.
Откулйться, люсь ( л ю с я ) . сов. Откатиться. Бдч'ка сйма
аткул'йлъс'. Лит. Салдму аткул'иш, а йана назат аткул'ицца.
Лат.
Откуль. нареч. Откуда. Аткул' жъ ш такдй х'йтрый вз'йлс'а?
А аткул' ты ваз'м'бш стбл'ка дз'эн'ьк? А хто йавд знайа,
аткул' йон пр'ишдл. Лнт. Наш поп н'а м'эсный. а аткул' пр'и­
шдл, н'а знййу. Ажан'йлс'а наш Ф'ил'имдн. аткул' вз'ал жднку
такуйу гр'ибатъйу, б'эс'и знайут. Лат. Аткул' начынат' парбт' —
сн'йзу кофты ал' св'эр'ху, с пл'эч? Эст.
Откумёкать, Откумякатк. каю. сов. Избить Навд как аткум'экъл'и, тък ббл'шъ н'а л'эз'ьт нъ ч'ужуйу йаблън'у. Лит.
Напйуцца и аткум'акъйут кавб-н'ибут'. Лат.
Отладить, лажу, сов. Отлаживать, ваю, несов. Отделать.
Избу тдл'ка што атладз'ил'и. Цэлый м'эс'ьц гдр'н'ицу атлажывъйут. Лит. Атлад'ил што нйда, маст'ьр хардшъй. Эст.
Отлежаться, жусь (жуся), сов. Прийти в сознание. Крыш
упал и вб'ил йавд (мужика), а йон атл'ажалс'а. пр'ихддз'ит
дамдй... Лит. Баба упала съ стагй. чдрнъйа была, ал'и атл'ажйлъс'. Лат. Бал'ндму хдръша атл'ажйцца нйда, а йон н'икак
ни хбчъ л'ажйт'. Эст.
Отлита, и. ж. Оттепель. Пака атл'йга. н'икудй н'ь пайэдз'ыи,
луч'ч'ь дрдвы пъп'илуй. Лит. Фс'а н'ад'эл'а мъраз'анъйа. хош
бы атл'йга была бы. Ужэ мардс был бы, а то фс'о атл'йга и
атл'йга. Лат.
Отмуздать, даю, сов. Освободить от удил. Атмуздйй кан'а
и дай йаму пап'йц'. Лит. Штоп пап'йт' кан'у, нада аб'азйт'ьл'на
атмуздйт', штоп пъпаййт'. а паййс'т' мбг'ьт и муздъный. Лат.
(Размуздать).
Отнемёть , ёет ( ё я ) , сов. Онеметь, затечь. Абдйи ндг'и
атн'амэл'и, фстац' н'ь магу. Лит.
Отнемёть , ёет ( ё я ) , сов. Перестать неметь. Ндг'и был'и
эьн'им'эфшы, ал'и ужэ атн'ам'эл'и мал'эн'ка. Лат.
Отогнать, гоню, сов. Отделить (сливки от молока). Мълакб
как адгдн'ут, астайдцца адгдн. Лит.
Отойтйсь, йдётся, сов. Отогреться, согреться после промер­
зания, замерзания. Рук'и аташл'йс'. Лнт. Как атайдуцца ндг'и
на л'ажйнк'и, ап'ат' б'агу в ахл'эф кардфку сматр'эт'. Эст.
Отомнуть, ну, сов. Отпереть, отомкнуть. Атамнул'и шафу,
ал'и н'ич'авд на фс'п'эл'и
вз'ац'. Атамнула избу. Лит.
Д'афчднка н'а мдг'ьт атамнут' д'в'эр'и. Атамнул'и абдру и
кан'а выв'ьл'и. Лат. Атам'н'й дв'эр', сундук. Эст.
Оторваться, вусь (вуся), сов. Оборваться. И а фкр'ап'йл
в'ар'дфку, стал апускйцца и атарвйлс'а. Лит. Вое пр'ив'азывъл
и атарвйлс'а, йа сама тджъ л'ат'эла. Лат.
Отбрывать. ваю, несов. Окучивать. Картдшку атдрывъйут
1
2
202
Отоса
сахдй. Гъвар'йм атдрывъйут и п'ир'авдрывъйут, йэта аннд и
тджъ. Лат. (Открывать).
Отоса, ы, ж. Тяж у телеги. Жал'эзныйь атдсы. Лит. Атдсы
дрът'аныйь, пачк'й как аглдбл'а дъвжыны. Лат.
Отпаковать. кую, сов. Отпакбвывать, ваю, несов. Распако­
вать. Атпъкавал'и пакупк'и. Атпакбвывъц в'эш'ч'и. Лит. Дачка
пр'ислала посылку, йа ужэ атпъкавйла. Мужык атпъкавал
свайй пакупк'и. Лат. Атпакдвывал йа сам. н'ичдва там инт'ар'эснъва такдва н'э была. Атпакуй м'ашдк. Эст.
Отпахать, хаю. сов. Опахать. Картдшку нада атпахат', ужэ
пасп'эла. Атпахат'. то ужэ сафс'эм, ужэ кък пасп'эла. Мы ужэ
атпахал'и картдшку, у Марфы йашчэ асталъс'. Лат.
Отпиловать. лую, сов. Отпилить. Мужык н'ь паслушъл цы­
гана, атп'илавйл сук и пъл'ац'эл вм'эс'ц'ь с сукдм на з'эмл'у.
Лит. Атп'илавал драв'йну. наш Кал'йна фс'о ад'йн п'ил'йл.
пака и пам'др. Лат.
Отпутлять. ляю, сов. Отпутать, отвязать, развязать. Атпутл'ац' нитку, в'ар'дфку. Лит. Сима зъпутл'алъс' н'йтка. а мн'э
нада атпутл'ат'. Лат. Атпутл'ай с'эт', зъпутл'алъс' с'йл'на. Эст.
Отпутляться. ляюсь (ляюся), сов. Отпутаться, отвязаться,
развязаться. Атпутл'ал'ис'а абмдтк'и, зъцап'йлъс'а нагдй. Лит.
Пустух'й нас'йл'и абдры. гл'ажу, у нйшъва пустухй абдры
атпутл'ал'ис'. Лат.
Отпутать, щаю, несов. Отпускать. Дамдй атпуш'ч'ал'и
пдзна в'эч'ьръм. Лит. Нъ каникулы атпушчйл'и д'ат'эй и нъ
праз'н'ик'и атпушчйл'и. Лат. С вайэннъй службы ран'э и сафс'йм дамдй н'и атпушшйл'и. Эст.
Огпырхнугь, нет ( н я ) , сов. Отпорхнуть. (Воробей) игпырхн'а на н'эскъл'ка шагдф и ап'ац' стаййт. Лит Птушъчка
атпырхнула и гл'ад'йт, вот абратна атпырхнула. Лат.
Отпышаться, шусь (шуся), сов. Отдышаться, отпыхтеться,
перевести дух. Ч'уц' зал'эзла на йэту гару и атпышйцца н'а
мбг'ьт. Лит. Пр'ишла дамой и атпышйцца н'а мбг'ьт. Лат.
В йэй бал'эс'т' такй, шак зд'элайэ и атпышйцца н'и мдг'ит. Эст.
Отрёпы, ов, мн. Отрепье, я. ср. Отрепки, охлопки льна или
пеньки. С атр'эпйа в'ар'дфк'и вйут, путы. Лит. Л'он тр'апал.
Там с'л'эс'т'и, р'аб'йты. нъв'ар'дх, дастйн'т'ь атр'эпйа, йа в'а­
р'дфку савйу. Р'аб'аты, там нъизбы вал'айуцца атр'эпйа. нада
абабрат', ф карз'йны с'т'йскът'. На ужэ абабрал атр'дпы.
мндга ст'йскъл ф карз'йну. Лат. Кадй л'он тр'эпл'ут. так'й
п'длы ата л'нй и йэс' атр'эпйа. Эст.
Отростёлок, лка, уменьш.-ласкат. отростёлочек. чка, От­
росток, тка, м. Потомок. Атрдстк'и мджа и п'ьр'ьв7>с'п'итайуцца. Лит. А йэта мой атраст'длък млаччый. И в йавб уш
свой атраст'блъчък йэ. Эст.
Отрута, ы, ж. Отрава, яд. Иаму хац'эл'и атруты нал'йц'.
Тут н'а вбтка. а атрута. Лит. Нъп'йлас' атруты и атрав'йлъс',
нам'орла. Лат.
Отслонить, ню, сов. 1 . Открыть, отодвинув заслон. Атслан'йц' п'эч'ку. Лит. Иа атслан'йла п'эч'ку и зътап'йла. Лат.
2. Отодвинуть. Атслан'й занав'ьс, пус' в'ин'н'эй буд'и. Эст.
Отспасйбовать. бую. сов. Отблагодарить. Н'а знайу. как
таб'э и атспас'йбъвъц. Лит. Ну и атспас'йбъвъл матку за фс'о.
Пашдл дамдй и н'ь атспас'йбъвъл. Лат.
Отсповёдать, даю, сов. 1. Отысповедать. Байал'иС, штоп
н'ь пам'др, пака кс'онц н'ь атспав'эдъйа. Лит. Как атпав'эдъйут, н'ичдва бдл'и в рот ни дайут вз'ат'. Эст. 2. Отчитать,
прочитать нравоучение. Вот атспав'эдъвал бъ йавд хъра­
шэн'ка, штоп успакдилс'а. Эст.
Отстебать, баю, сов. Отстегать, отхлестать. Атс'ц'абала
йавд р'эмн'ьм. Лит. Мар'утка атст'абала Гр'йшку в'ар'дфкъй.
Лат. Атс'т'абйла п па зйн'н'ицы, хът' абразум'ьла п д'ифчднку.
Эст. (Отчехрать)
Отстенуть, ну, сов. Отстегнуть. Атс'ц'ан'й въратн'йк, йэс'л'и
жарка. Лит. Рубаху атс'т'ан'й. Кбфтъчку атс'т'анула, так и
хбд'ит. Лат. Пал'та атст'йнута, пугъвък н'эту. Чавд атс'т'а­
нула вдрът. зъст'ан'й хърашэн'ка. Эст.
Отстудйть, ужу, сов., Отстуживать, ваю, несов. Остудить.
Атстудз'йц' картдшку. Атстудз'йц ч'ай. Хъладз'эц' ф с'ан'ах
птстужывъйьм. Лит. Мы хълад'эц свар'йл'и, вын'ьс'л'и ф с'эн'и
атстуд'йт'. Атстуд'й мълакд. Лат. Мълакд атстуд'йт' л'дкка.
нал'эй в халдннуйу пасуд'ину и пастаф на акнд. Эст.
Отступить, плю. сов. Не делать, избежать. Дъ н'ь гъвар'й
ты бабы пъп'ар'дк, атступ'й ад гр'аха. Лит. С'йдър'иха пал'эзла нъ чардйк, кагда з'ат' пр'ишдл пйаный, штоп отступит'
ат скандйлу. Лат. Ион н'и атступ'ит. карахт'ьр такдй нрйвнъй.
Эст.
Отстывать, ваю, несов..Отстыть, ыну, сов. Остывать. Кар­
тдшка ужэ атстыла. мджна талдч'. Аб'эт давнд атсшл.
Лнт. Што вы так ддлга н'ь аб'эдъйьт'ь, маруд'ит'ь, фс'о ат­
стыла. Лат.
Отсукать, каю. сов. Отсучить, отвернуть. Атсукац' штаны.
рукавы. Лит. Што вы ходит и как бдс'ик'и, рукавы зъсуканыйь. нада атсукат'. Штаны нада атсукат'. Лат. Рукавы атсукала. Эст.
Отсюль. нареч. Отсюда. Атс'ул' н'ич'авд н'ь в'идйц'. Лит.
Дая'дка жывут. атс'ул' н'а в'йдна. Лат. Атс'ул' н'ичдва н'и
в'йнна. бл'йжы нада пъдайт'йт' Мы фс'и атс'ул', зд'эшныйи
Эст.
Оттуль. нареч. Оттуда. П'йс'мы аттул' дз'в'э
н'адз'эл'и
идут. Лит. Р'аб'аты аттул' пъб'ажйл'и. Лат. Аттул' так скора
н'и выб'ьр'ьс'с'а. Как йа аттул' уб'ажйл, и н'и пдмн'у. Эст.
Отхлебнуть, ну, сов. Отпить, отхлебнуть. Атхл'дбнул н'а­
мндшка ч'айу. Лит. Атхл'ббнула чайу ай мълака, пашла нъ ра­
боту, ну кавб ш там пайэла. Лат.
Отходиться, дится, несов. к Отойтйсь. Картошка атхбдз'ицца. Лит.
Отхожая, ей, ж. Отхожее место, уборная. Малддыйь сол­
даты б'арут в'интдфку и в атхбжуйу брасайут. Лит. В атхбжуйу пашлй. В вас тут, што в атхджъй ван'йит. Эст.
Отчехрать. раю, сов. То же. что Отстебать. Бар'ин как с'л'эдуйьт ач'ч'ахрйл кр'ьпасндва солдата. Ач'ч'ахрйц' наНайкъй.
Лит. Так йавд атчахрала, йжна кроф пашла. Лат. Бдл'на атчахрйл'и. Эст.
Отчухаться. хаюсь (хаюся), сов. Прийти в чувство, в созна­
ние. Йавд пакй до дому дъв'аз'л'й, тък и ач'ч'ухълс'а. Лит. Так
паб'йл'и андгдыс', чут' атчухълс'а. Лат. Атчухълс'а и ап'йт' за
свайд. Эст.
Отшаровать, рую, сов. Отчистить, отскоблить. Пол дз'в'э
н'адз'эл'и н'и мыл'и. ч'уч'-ч'уц'
атшъравали. Лит. Мы с'а­
вдн'н'и пол чут' атшъравйл'и, с с'астрдй шъравал'и. Лат.
Отшёйник, а, м. Ошеек. Падбр'ушыну давнд с'йэл'и, тдл'ка
атшэйн'ика н'эскъл'ка кускбф астйлъс'. Лит.
Отъединяться, няюсь (няюся), несов. То же, что Отделяться.
Брыч'ка атйьдз'ьн'ййьцца ат курл'анк'и:
курл'анка — как
прастййа ц'ал'эга, тдл'ка крылушк'и йэс'ц' ад гр'аз'и, а бры­
ч'ка — нъ л'исдръх. Лит. Журав'йны атйьд'ин'айуцца ат брусн'йц. Лат.
Охалить, лю, сов. Оговорить, очернить. Зр'а йавд тдл'ка
ахал'ил'и. йон тут сафс'дм н'ьпр'ич'дм был. Лит.
Охвбта, ы, ж. Охота, желание. Ахвдта была пакушъц'. Лнт.
Вып'ит' ихвбта. Ахвдта пъгас'т'йт'. Лат. Кока ахвдта малддъм
са стар'икйм с'ид'эт'. Б'эз ахвдты и д'эла н'и спдр'ицца. Эст.
Охлюпать, паю, сов. То же, что Обхлюпать. Ахл'упъл ндвыйь штаны. Идз'д, полы ахл'упъныйь. Лит. Ахл'упъла плат'йь.
страм нас'йт'. Шуб'эйьчку ахл'упъла. Лат. Эст.
Охлюпаться, паюсь (паюся), сов. То же, что Обхлюпаться.
Пака дашбл да ддму, в'эс' ахл'упълс'а. Лит. Ты н'ь магла
прайт'й пъ сухому, а пашла пъ гр'аз'й. фс'а ахл'упълъс'. Лат.
Эст.
Охотницкий, ая. ое. Охотничий. У нас ружынк'и был'и
ахдтн'ицк'ийь. Лит. На зййцъф ахбт'ил'ис' с ахдтн'ицк'им ружйдм. Валка уб'йл'и с ружйа ахдтн'ицкъва. Лат. Ахбтн'ицкъйа
д'эла йон хърашд знал, ахдту л'уб'йл. Эст.
Очистка, и, ж. Плацента, место у животных. Карбва кагда
ц'эл'ицца. тък гл'адз'йт, штоп ач'йстку н'а с'йэла. Ф скац'йны —
ач'йстка, а в жэнш'ч'ины — .м'эста. Лит. Йэжъл'и кардва с'йист
ачыстку, мдг'ьт и зъдав'йцца. Кажынуйу кардву нада къравул'ит'. штоп ачыстку н'а с'йэла. Лат.
Ошалеть, лею, сов. 1 . Сойти с ума, сделаться сумасшедшим.
Иавднъйа жднка шал'днъйа была, и сам йон скдра ашал'эл.
Лит. Кака-та ты с'авбн'н'и шал'найа. ашал'эла н'икак? Эст.
2. Стать бешеным. Сабака ашал'эл. Лнт. У нашъза сабак'и
гълава смътушылъс'. ашал'эл, мы йавб калом заб'йл'и. Лат.
Шал'найа сабака, ашал'эла. Эст.
Ошелушить, шу. сов. Снять шелуху, очистить. Ашълушыл
фс'и ар'эх'и. Лит. Ар'эх'и растут ф такдй чашъчк'и, нада йих
ашълушыт'. Лат.
Ошелопутить, учу, сов. Обмануть, объегорить. Ион тджа
н'ь дурак, н'а так прдста йавд ашълапуц'иц'. Лит. Ужэ жднка
йавб ашълапут'ила, тък йон как дурнбй зд'Злълс'а. Л а т .
Ошёсток, тка, м. Площадка перед устьем русской печи,
шесток. С'н'имй гаршк'й с ашдстка. Лнт. У п'эчк'и ашдстък,
тамъка жар зъгр'абайут. Нъ ашдстк'и н'эт н'ьчавд, тдл'ка жар
зъгр'абййут. Лат. Палдш на ашдстък, там т'апл'эй. Эст.
Ошмунйть. ню. сов. То же, что Обшмунйть. Ашмун'йц'
л'исты. Лит. Нъ агурцы нада ашмун'йт' в'ишн'двыйь л'исты.
Нада нъламат' прут'йа нъ м'атлу. ашмун'йт' л'исты, св'азат' и
гатдва. Лат. Эст.
П
Павук, а. м. Самец павлина. Ф пъвука бал'шыйь п'эр'йа. а
ф павы н'ь так'ийь бал'шыйь. Лит.
Паголенок, нка, уменьш.-ласкат. паголёночек, чка, м. 1. Па­
голенок. Пъгал'днк'и йаш'ч'д цэлыйь, а ч'улк'й снас'йфшы.
Нъдв'азйла старыйь пъгал'днк'и. Лит. Пъгал'днък ужэ св'азала. Зъчын'йла йа пъгал'днък. В'азат' нъчынайьш с пъгал'днка, с'в'арха, ид'дш кн'йзу. Лат. Пъгал'днъчк'и
кр'эпк'ийа.
а п'атка в дыр'йах. Эст. 2 . Верхняя часть сапога. Пъгал'днък
цэлъ'й, а н'ис нада ндвъй нат став'ит'. Эст.
Пагурок. рка, .и. Холмик, горка, пригорок. Снизу
б'алуга,
а нъ пагурк'ь пр'игл'йнък. Лит.
Па дар а. ы. ж. Непогода, буря. Пйдъра пъдн'алас', в дз'ьра
йэхът' н'ал'з'а с'ивдн'н'и. Эст.
Падла, ы, ж. 1. Труп животного, падаль. На прбшлъй н'а­
дз'эл'и кон' здох. а падла и с'ивбдн'ь в л'асу л'ажыт. Лит.
2. Худое, тощее животное. На йэтъй падлы раз'и дайэдз'ьш.
Дъжыдай, сабака, пака пйдли зддхн'ьт. Лит. О падла, н'ь
аткарм'йт', н'ь апаййт'. Лат. 3. м. и ж. Низкий, подлый че­
ловек, подлец. Ах ты, падла ты, падла! Лит. Увъравал фс'о.
папр'йтъл гд'$-та. падла ты, падла. Лат. Ах ты падла этакъйа.
знайу йа этъва падлу. Эст.
Падчерка, и, ж. Падчерица. А пач'ч'ьрку йана н'ь л'уб'йла.
и фс'о дз'элъц' зъставл'ала. а йэйнъйа дач'ка н'ич'авд н'а
дз'элъла. Лит. Нэйнъйа паччърка супрат'йвнъйа, фс'о нъпа­
ругу д'элъйа. Паччърка д'анк'и път'ар'ала. Пйччърк'и пр'ишл'й
к йэй жыл'йа выт'ьнут'. Лат. Пйччъркъм н'ичова н'и дастйлъс'
с аццдфскъва дабрй. В йэй дв'э пйччърк'и и свайй дачкй. Эст.
Пазуха, и, ж. То же. что Груба 3. Кошка пал'эзла ф пйзуху
пагр'эцца и хвост апсмал'йла. Ваз'м'й гълав'эшку ф пазух'и.
Лит. Гд'э ашдстък, там пйзуха. Ф пазуху скъвъриду п'ихн'бш.
шчэпъчък, п ббл'шъ н'ичавб Ф пйзуху кошка мбг'ьт зал'эс.'т'.
А н'ав'эстк'и пр'атъл'и м'йса, ф пйзуху пр'йтъл'и. Лат. Прагары
ф п'эчк'и, пазух'и, фс'и чым-та затыкъны. Эст.
Палец, льиа, м. Часть косы, за которую держат правой
рукой. П'ьр'ьв'ажы пйл'ьц вышъ, штоп н'ь з'г'ибацца. Лнт.
Ф късавййшчъ пал'ьц. Правъй рукой б'эрут за пал'ьц и кбс'ут.
Пйл'ьц с лазы д'элъйут. Лат.
Палить, лит ( л я ) , несов. Нестерпимо хотеться. П'иц пйл'ит.
Лит. Н'ичавб ббл'шъ так н'а пйл'ит, как п'ит'. Лат.
Палица, ы, ж. То же, что Вальнйца, Доска. Ф стър'ину
гъвар'йл'и пал'йца, а тап'эр' нъзывййут атвал. Лит.
Палка-стукалка, ласкат. палочка-стукалочка, и, ж. 1 . На­
звание детской игры, палочка-выручалочка (застукалочка I.
Играц ф пйлъч'ку-стукйлъч'ку. Лит. 2. Предмет, используемый
в данной игре. А гдз'э ш твайа палка-стукалка? Лит.
Пальтёчко. а, ср. Пальтецо, пальтишко. Йаму йэта пил'ц'эч'ка ужэ и ц'эснъйа. З'иму и л'эта в этым самым пал'ц'эч'к'ь
хддз'а. Лит. Мйл'цу пал'т'эчка куп'йл'и, ну н'а так што
важнъйь. Лат. Пал'т'эчка ндв'ьн'къйа, б'ар'эч нада. Над'эн'
р'аб'бнку пал'т'эчка. Эст.
Памжа. и, ж. Напасть. Ад'йн пърас'днък вум'ьр, другдй
зъбал'эл, пймжа. Памжы нъ т'иб'а н'эт, сабйка ты б'асхвдстый.
Ах ты гат гр'ибйтый, пймжа нъ т'иб'а. А што вы, з'м'эйи,
с'м'айдт'ьс' кълъ м'ин'а. пймжа нъ т'иб'й. Лат. Какй-та пймжа
на м'ан'й напала, анна б'ада на другу. Эст.
Панафйда, ы, ж. Панихида. (Поп) то пъхъран'йц' кавд
с'йэз'дз'ийит, то пънаф'йду атстаййт. Лит. Пънаф'йду мы в гот
служыл'и чатыр'ь раза. Пънаф'йду служым пъ ум'эршым. Лат.
Была йа рас нъ пънаф'йды в йэтъкъй мал'эннъй в Р'йг'и, гарйс
там крас'йва служа. На д'ав'йтъй д'эн' зъфс'агдй пънаф'йду
служит' нйда. Эст.
Папонка, и, ж. Плева. От тък кур'ица была: утръм пълажылъс', а в'эч'ьръм — ап'ац, ал'и вм'эста шкарлупк'и тдл'ка
пйпънка. Сафс'дм тдн'ьн'къйа бумйга, как папънка. Лит.
В йаййчк'и пйпънка. Ф къз'л'йчкй пад бр'ухъм папънка.
В ушйх тбжъ пйпънка. Лат.
Папорть, и, ж. Папоротник. Пашл'й пйпър'ц съб'ирац' —
йагъды пъкавйц. Лит. Пйпър'т' сабрйл'и, йа анагдыс' цэлъйь
б'ар'эм'а пр'ин'аслй в ахл'эф слот'. Лат. Пйпърт'и, пйпъртн'ику мндга, бывй, нъб'арбш. Эст.
Парзилы, парзил, мн. Колосники. Ва р'йу гик'й дл'йнны
жэрз'д'и — пйрз'илы, на йих хл'эп сушыл'и. Эст.
Парник, а ( у ) , м. То же, что Пырник, Пырняк. Пар'нак и
пал'з'йц'ьл'нъйа трава, скдра атрастййьт дл'ь скац'йны. Лит.
Пасека, и, ж. Поле или молодой кустарник, где вырублен
лес. На пас'ьк'ь гар'йшък мндга, къз'л'акдф. Мы хадз'йл'и на
пйс'ьку мал'йну з'б'ирйц'.
Пйс'ька там, гдз'э дз'эр'ьва выс'ьч'ьны, тдл'ка адны пн'и. Лит. Мджна на пйс'ьку ит'т'й, там
найд'дш и драв'йну и гр'иб'йну. На пйс'ьк'ь бал'шынствб га­
р'ашк'и и абйпк'и растут. Лат.
Паска, и, ж. 1. Пасха. На паску йайцы катййут. Лит. Дав­
н'эй пйску н'ад'эл'у прйзнъвъл'и, а патдм — въскр'ас'эн'йь
правдднъйь. Лат. Пйска сймъй бал'шбй прйзн'ик в нас. На
пйск'и фс'и хр'истдсъйуцца, пъздравл'ййут. Эст. 2. Пасхальная
булка. Булки бал'шыйь, паск'и п'акут нъ паду, нъ лапату пасйдз'ут и сурык на пот. Лит. К паск'и паску п'акут ф субдту.
Лат. Паску в нас п'акут с с'ам'й л'ап'дшък, аннййа м'эн'шы
другой. Св'эрху украшэн'йа разныйи. Паск'и асв'ашшййут в
мал'энных. Эст.
Пастён'. а. м Темное отражение, тень Там, гдз'э пас'ц'эн.
с'эна асталъс' сырдйа. Свайдва пас'ц'эна спужалс'а. Лит.
Ид'дт, и пас'т'эн ид'дт. Тап'эр' чорт н'ь спужййьт. н'а то што
пас'т'эн. Лат.
Пастён . а,м. 1. Домовой. Пас'ц'эн как пр'иц'йс'н'а нъ кравац'и, тък прас'н'дс'с'а, а н'а фстан'ыи. Лит. 2. Бранное слово.
У ты, пас'т'эн пракл'атый, пас'т'эн н'агджый. Лат. А йон,
паст'эн этакъй, и н'и думъйит дамдй ит'йт'. Иа т'аб'а. паст'эна.
палкъй агр'эйу, буд'иш знат' и слухъцца. Эст.
Пастка. и, Ж. Мышеловка. Мышэй лбв'ут пасткъй. Иэту
ноч' мышка ап'ац' папалъс' ф пастку: гл'ажу, тдл'ка хвастдк
тарч'йт. Андгдъс' пацук ф пастку папалс'а. Лит. Ф пастку лавушка попала. Дл'ь шашка йэс'т' пастка. Пастка пъ.ымалъс'.
Лат.
Шсголы, ов. мн. Кожаные лапти. Пйстълы ал' пдршн'и
лад'ил'и гл'и с'ьнакдса. лапт'эй вдфс'и н'и нас'йл'и. Эст.
(Поршни).
Пасьма. ы. ж. Часть мотка пряжи, пасмо. Дз'в'э пас'мы
н'йтък п'ьр'ьматала. Кагда кдн'ч'иш фторуйу пас'му, мн'э
скажи. Лит. Скдл'ка аснавйл, д'эс'ьт' пйс'ьм йл'и ббл'шъ?
Аснавйл'и стаф, нав'йл'и. к'идйт' в н'иты, шчытйй, кагдй йэту
пйс'му падаш. тагдй скйжъш. Лат. Кадй стаф заклйдывъиш.
б'ар'бш н'йтк'и пас'мъм. скбл'к'и ф п'асгну вз'ат'. Эст.
Патэлкня, и. »с Сковородка с ручкой. Пъсачы патэл'н'у,
пъсачы, гъвар'у, над лйфкъй. там пат'эл'н'а была. Иванъвна
и патэл'н'у зъп'исйла. Лат.
Паужын, а, м„ Паужына, ы, ж. Полдник. Как чат'в'бртъй
рас на дн'у кушъйут — йэта пйужын. Лат. В нас паужына
зъфс'агдй была. Эст.
Паха, и, ж. Внутренняя часть плечевого сгиба, подмышка.
Ион в'эн'ик'и пат пйх'и, б'ал'йб нъ пл'ач'д и пашдл в байн'у.
Лах'и пат пах'и и пашдл. Лит. Пат пахъй мдкра. Ръзарвйна
път пйхъй. Лат.
Пахать, пашу, несов. Мести, подметать. Пъм'алдм п'эч'ку
пишут — хл'эп садз'йц'. Пахйц' избу. Лит. Избу пйшът. вз'ала
в'§н'ик и пйшът. Пашы ты избу. П'ьлаг'эйа. а то хто вайд'д.
2
стръматй. Лат. Избу в нас пахали в'эн'икъм. П6слиф байн'и
в'эн'ик'и н'и выбрйсывъл'и, йим и пахал'и. Эст.
Пахмурный, Пахмурый. ая, ое. Пасмурный, хмурый. Пахмурнъйа пагода. Пахмурнъйа утра. Пахмурный дз'эн'. Лит.
Д'эн' такдй пахмурный, н'ь в'йнна н'ичавб. Фс'у н'ад'э.г'у пах­
мурнъйа пагода. Пахмурный чълав'эк. С'ид'йт такой пахмур­
ный. Лат. Чавд ты такдй пахмуръй с'авдн'н'и? Как д'эн' буд'и
пахмурый, луччы в л'эс н'и ит'йт'. Эст.
Пахоть. и, ж. Вспаханное поле, пахота. Гдз'э с'эйут —
пахъц'. йл'и н'йва, нъзывййьцца. Лит. Скат'йна хдд'ит па
пахът'и. Пйхът' зърасла бурййнъм. Лат.
Пачесный. ая. ое. Сделанный из вторых вычесок льна.
Пач'ьснъйа кудз'эл'а. Пач'ьсныйь н'йтк'и. Пйч'ьснъйа скъц'ар'дтка. Лит. Какайа там н'ав'эста, ф пр'идйнъйь дал'и пйчъснъйу скът'ар'дтку. Куд'эл'а пйчъснтлш. И н'йтк'и бывййут
пйчъснъйь. и станух'и шыл'и пйчъсныйь. Лат.
Пачёсье, я. ср. I. Вторые вычески льна. Нъч'асйли пач'ьс'йа
на тр'и кудз'эл'и. Лит. Нъчасйла пачъс'йа, скрут'йла пат'
куд'эл'ин, нъ простыни хвйт'ит наткйт'. Лат. Как пачэшут
л'он, йэта пачэс'йа. пахл'а. шчо астайдцца. Эст. 2. Пряжа из
вторых вычесок льна. Пач'ьс'йьм ткйла пъ бавэлны. Лит. Ма­
тушка пйчъснъйа пропала, ты н'ь в'идйла матушку пйчъснъйу.
Лат. 3. Ткань, полотно из этой пряжи. С пйч'ьс'йа фс о
дз'элъйут — и скъц'ар'дтк'и, и б'ал'йд шйут... Лит. Буду
шыт' прдстын'и с пйчъс'йа. пътшт'йн'ик'и. С пйчъс'йа скът'ар'дтк'и д'элъйут. Лат.
Паша. и. Ж. 1. Пастбище. Там и кардвъм пиша хардшъйа,
и с'эна мндга, бывала, накбс'им. Нбн'ич' л'эта сухбйа — и
пйшы н'эт. Лит. Карбвы на пйшы. За тым л'эсъм пиша харбшъйа и на тым б'ир'агу. Лат. 2. Пастьба. Ц'блку
аддйл'и
ц'бтк'и на пишу. Лит. Как была д'в'э кардвы, мы н'эт'ьл' аддавйл'и на пишу. Лат.
Пашура. ы, уменьш. пашурка. и. ж. То же, что Повётка.
Пашура пр'истрдйьн кълъ сарййу дл'а дроф. Кълъ ахл'авй
пашурку пастрбйил'и. Лит.
Пёкнуть, ну, сов. Ударить, шлепнуть. От с'ич'йс как п'экну,
тък будз'ьш знац'. Лит. Как п'экну т'иб'й. ан'т'йхр'иста,
атайд'й! Лат.
Пёкнуться. нусь (нуся). сов. Удариться, шлепнуться. Б'эк.
б'эк. зъцап'йлс'а нагой дъ как п'экн'ьцца. Лнт. Д'ат'днък па­
л'эс на стол дъ как п'экн'ьцца. Лат.
И - 713
Пёлька . уменыи. пёлечка, и, ж. Передняя часть мужской
рубашки, где находятся пуговицы и петельки. П'эл'ку вашйу
ат старъй рубах'и, йаш'ч'д кр'эпкъйа. Лит. Хто рубаху шы.г,
тот и п'эл'ку д'элъл. Хто звал жапка, хто п'эл'ка, во тут, къла
въратй. Лат. П'эл'рчку вышывал'и красным н'йткам. Эст.
Пёлька . уменыи пёлечка, и, Ж. Деревянный черпак, кото­
рым выливают воду из лодки. Б'ис п'эл'к'и и н'и думай йэхът',
лотка прът'акйит П'эл'ьчку н'и забит' в лдтк'и, ун'асут р'ьб'ат'йшк'и. Эст.
Пёрвисинка, и, ж. Корова после первого отела. Наша б'а­
лбха п'эр'в'ис'инка, пултара в'адра (молока) в дз'эн' дайдт.
Лит. Нана абашлас' ужэ, йэй фтардй гот. а абашлас'. йана
п'эрв'ис'инка, и кдл'ьнка здвут. Лат.
Пёрво, нареч. Вначале, сперва. П'эрва нада зъраббтъц', а
патдм тр'эбъвъц. П'эрва памбйс'а. а патдм за стол садз'йс'.
Лнт. П'эрва вады нал'эй, патдм крупу насып. П'эрва памбй
картдшку, патдм чыс'т'. Лат. На п'эрва думъла пайэхыт', да
патдм ръсхат'эла шчд-ти. П'эрва буд'им чай п'ит' ал' фрыштыкът"? Эст. ( П е р ё д ) .
Переарфовать. фую, сов. Повторно очистить при помощи
веялки. Фс'у рош пр'ишлдс' п'ьр'ьарфавац. Лит. Плоха сарфавал'и, пр'ид'дцца хл'эп п'ьр'аарфават'. Лат.
Переарывать. ваю. несов. к Переорать. Пр'идз'дцца фс'о
ап'ац' п'ьр'аарывъц'. Лит. Картдшку сначала, п'эрва-нап'ьрва
абаръвъйут, а апас'л'а п'ьр'ааръвъйут. Эст.
Перебарсывать. ваю, несов. к Переборсать. Н'а мбг'ьт
зъбарсат', как нада. кажыный рас п'ьр'абарсывъй йаму. Л а т .
Перебёчь. бегу, сив. Перебежать. Н'ь хач'у йаму дардгу
п'ьр'аб'эч. П'ьр'аб'эгл'и гран'йцу итал'йан'с'куйу. Лнт. Кошка
фсп'эла дардгу п ьр'аб'эч, а б'эс'и йану. Пъсажырка ишла, а
мйл'ьц паб'эк на туйу стдръну. за йим д'афчднка п'ьр'аб'эгла
дардгу. Лат. В гбръд'и и н'и знаиш, как дардгу п'ьр'аб'эч, ма­
шины так и л'ат'а са фс'их сторон. Гавар'а, стърав'эры ббл'э
с тавд б'эр'ьгу п'ьр'аб'эгл'и, спасал'йс' ат влас'т'эй. Эст.
Перебивать, ваю, несов.. Перебить, бью, сов. Разделять,
распределять. Кагда дз'ар'эвн'у
п'ьр'аб'йл'и нъ кал'дн'ийи,
ръзашл'йс' хто куда. В дваццъц' с'адмым гаду нас п'ьр'ьб'ивал'и нъ кал'дн'ийи. Лит.
Переборсать, саю, сов. Зашнуровать заново. Как жъ ш ты
зъбарсал бац'йнк'и, скар'эй п'ьр'ьбарсай. Лит.
Перебостй, боду. сов. Перебодать. Дай с'в'ин'йй рбг'и, тък
2
в'эс' с'в'эт п'ьр'ьбадз'д. Лит. Бык, как пабол мужукй, к'йшк'и
фс'и ръзматйл, такой бадучый бык, фс'их п'ьр'ьбад'д. Лат.
Переваживать, ваю. несов., Переважить. жу. сов. I. Взвеши­
вать заново. П'ьр'авйжыц клубн'йку. Пр'идз'бцца ап'ац' фс'о
п'ьр'авйжывъц. Лит. Н'а помну, скбл'ка ййб.\ъкъф, пр'ид'дцца
п'ьр'аважыт' Мдг.ла п'ьр'аважыла. Л а т 2. Взвесить больше,
чем полагается. На йаму нъ ч'атыр'ьста ерам п'ьр'аважыла.
Лит. Гд'э был'и глазы, што ты на фунт п'ьр'аважыла? Лат.
Перевендйть. джу, сов. Перекоптить. Фс'о сала п'ьр'ьв'ан'дз'йл'и. Лит.
Перевернуть, ну, сов. Обратить, склонить, принудить. Н'экътърых п'ьр'ьв'арнул'и
нъ пръваслав'ийу,
йим за йэта
дз'эн'г'и давал'и. Лит. Хат'эл'и нас п'ьр'ьв'арнут' нъ пръва­
слав'ийу, мы н'ь дъпус'т'йл'и да йэтъва. Лат. П'ьр'ьв'арнут'
на плахдйэ л'дкка. а ты папрдбуй на хардшъйа д'эла п'ьр'ь­
в'арнут' чълав'эка. Эст.
Перевязать, вяжу, сов.. Перевязывать, ваю, несов. Привязать
на новом месте. Нйда В'йц'у ръзбудз'иц', пус' карбф п'ьр'ав'ажа. Там травы мила, нада ч'ас'ц'эй п'ьр'ав'йзывъц' (коров).
Лит. Ф кардвы ужэ травы н'эт, йана давнд нав'йзъна, нада
п'ьр'ьв'азат'. Лат. Нон в'йнна слаба п'ьр'ьв'азйл
карбвушку,
йанй сарвйфшы и уб'эгла в л'эс. Эст.
Перегорбда, ы, ж. Перегородка. В избы
п'ьр'ьгарбду
з'дз'элъл. Лит. В ахл'ав'й п'ьр'ьгардду зд'элъйим гл'и пъра­
с'днка. Эст.
Перегрызать, зу, сов. Перегрызть. Нон зубйм в'ар'дфку
п'ьр'ьгрызйл. Лит. Сабака мбг'ьт п'ьр'ьгрызйт' в'ар'дфку, а
чълав'эк н'э. Лат. П'ьр'ьгрызйли
св'ин'йй фс'о карыта. Эст.
Перёд, нареч. То же, что Пёрво. П'ар'бт абдумъй хъра­
шэн'ка, атказйцца фс'агдй фс'п'эйьш. Лит. Гараст н'ь скакай,
п'ар'бт абдумъй, патдм д'элъй. Лат.
Передник, а, м. 1. Фартук, передник. Ш'ш'йла бйба п'ьр'адн'йк. Лит. 2. Веревка, которой связывают спереди воз со ско­
шенными хлебами, сеном и т. д. Н'ь нац'йгывъй так туга,
п'ьр'аднйк лдпн'ьт. Лит.
Передражннвать. ваю, несов., Передражнйть, ню, сов. Пе­
редразнивать. Ап'йц' п'ьр'ьдражн'йла йану. Тдл'ка и вм'эйа
дз'ац'эй
п'ьр'адрйжн'ивъц.
Лит. Наша д'афчднка
фс'их
п'ьр'адрйжн'ивъйьт, ну наштд п'ьр'адрйжн'иват', вдл'н'ица ты.
Лат. П'ьр'адрйжн'ивът' гр'эх, йон ббкъм аб'йжэннъй, глупъй.
Эст. (Перелизать, Перелизывать).
Передусйть, душу, сов. Передушить, передавить. Астйлс'а
ддма, тък фс'их мух п'ьр'ьдус'йл. Лит. Н'эмцы поймал'и йих
в л'асу, фс'их п'ьр'ьдус'йл'и.
Лат.
Пережмыхать. хаю. сов. Перестирать. За дз'эн' фс'о б'ал'йб
п'ьр'ьжмыхала. Скъц'ар'дтку фтардй рас п'ьр'ьжмыхала. Лит.
Простые' и рубашку п'ьр'ьжмыхала. Мндга была б'ал'йа, ал'и
фсп'эла. фс'о п'ьр'ьжмыхала.
Лат. П'ьр'ьжмыхат' плат'йа
нада. Эст.
Перёжний. яя, ее, Перёжный, ая, ое. Передний. П'ар'эжн'ийь кал'дсы ф ц'ал'эг'и фс'агда м'эн'шыйь дз'элъйут. П'ар'эжн'ьйа правъйа нага (у лошади) ръскавйлъс'. Лнт. Ф п'ар'эжн'ьм углу иконы. Къл'асд п'ар'эжн'ьйь сламалъс'. нйда
ндвъйь срабдтът'. Лат. П'ар'эжнъй р'ат дасдк на йавд и апрак'йнулс'а. П'ар'эжнъйа стъранй ф пал'ты кардчы зан'н'эй. Эст.
Пёрез. предл. Через. П'ьр'ьскач'йл п'ьр'ьс канйву. Лит.
Перезймка. и, ж. Телка, пережившая одну зиму. П'ьр'аз'ймку жалка р'эзъц' на м'йса. Лит. Иа п'ьр'аз'ймку д'аржйла.
Ндн'ич н'эт п'ьр'аз'ймк'и. Лат. Эст.
Переймать. маю, несов. То же. что Перенимать. Нас пафс'акъму п'ьр'аймал'и. Лит.
Перекинуться, нусь (нуся), сов. Перейти от одного к дру­
гому, примкнуть к другому, изменить. Кагдй тут н'эмцы был'и,
йон сразу п'ьр'ак'йнулс'а к н'эмцу. Йаф'ймка ужэ п'ьр'ак'йнулс'а к ван'ушк'иным (детям). Лит. Был у нас пъраз'йт
такдй. к н'эмцъм п'ьр'ак'йнулс'а. Иэта ужэ н'а мйл'ьц: гул'ал
с анндй и п'ьр'ак'йнулс'а г другой. Лат. Йон г другдй бйбы
был п'ьр'ак'йнуфшы. П'ьр'ак'йнулъс' йана к инав'эрным. Эст.
Перекитовать, тую. сов. Заново или полностью замазать.
К'ит высъх и асыпълс'а. пр'ишлбс' фс'и бкны п'ьр'ьк'итавац'.
Лит. Плдха зък'итавйл'и. нйда дкны п'ьр'ьк'итавйт'. Лат. Окны
фс'и п'ьр'ьк'итдвъны. мдг'иш крас'ит' рамы. Эст.
Перекладагь. даю, несов. Перекладывать. Ваз'м'й с'ц'ак,
пайдз'дм бал'к'и п'ьр'ькладйц'. Н'эч'ьва п'ьр'ькладац' гн'илыйь
ййблък'и. Лнт. Ддск'и п'ьр'ькладйл'и, бал'к'и
п'ьр'ькладйл'и.
фс'о рабдтъл'и. Бал'к'и п'ьр'ькладйл'и рукйм. Лат. П'ьр'ькладйт' с м'эста на м'эста н'эт хужэ. н'ичдва н'и найт'йт'. Эст.
Перекоробатигься, Перекоробятиться. тится, сов. Переко­
ситься, перекоробиться, скривиться. Крыша згн'йла.
дз'в'эр'и
п'ьр'ькърабйц'ил'ис'.
Лит. Ддск'и п'ьр'ькърабйт'ил'ис'.
Лат.
Перекрепать. паю. сов. Набить заново. К прйз'н'ику нйда
фс'и пас'ц'эл'и п'ьр'ькр'апйц.
Лнт. К ръжаству бъл'шынствб
паст'эл'и п'ьр'ькр'апйл'и. Нам тджъ нада п'ьр'ькр'апат' пас'т'эл'. Лат.
Перекрут, а, .и.. Перекрутка, и, ж. Особое звено в цепи,
предотвращающее спутывание. Штдбы кардва н'ь зъпутл'алъс'
(на привязи), п'ьр'акрут дз'элъйут. В лънцугу бывайьт п'ьр'акрутка, а кагда пр'ив'азывъйут кардф нъ в'ар'дфку в ахл'ав'э,
там бывайьт брункл'а. Лнт.
Перекулдыхнуться, нусь (нуся), сов. Перекувырнуться,
опрокинуться. П'ьр'ькулдыхнулс'а
два раза ч'ьр'ьз гълаву.
Лит. П'ьр'ькулдыхнул'ис' и ф канаву. Эст. (Перекулнться).
Перекулйть, лю, сов. Повалить, опрокинуть. П'ьр'ькул'йл
вв'эр'х нагам. Бык фс'и стайанк'и п'ьр'ькул'йл. .Тит. Сафка
Шур'ика п'ьр'ькул'йл. Кардва пътцап'йла стаййнк'у и п'ьр'ькул'йла. Лат.
Перекулнться, люсь ( л ю с я ) , сов. 1 . То же, что Перекул­
дыхнуться. Яа как ув'йдз'ьл бъц'йана, тр'и раза п'ьр'ькул'йлс'а.
Лит. Кагда п'эрвый гром, нада усп'эт' п'ьр'ькул'йцца. с'п'йна
н'а буд'ьт бал'эт'. кагдй жн'ош. Лат. 2. Перейти в другую веру.
Ац'эц пйна М'ицк'эв'ич'а тджа был стърав'эр, но кагда влас'ц'
п'ьр'ьм'ан'йлъс', тък йон п'ьр'кул'йлс'а. Лнт. Ад'йн наш мужык
п'ьр'ькул'йлс'а ф пръваслав'ийь. Лат.
Перелёт, а, .и. Лечебная трава. П'ьр'ал'дтъм дз'ац'эй кур'ут,
кагда спужайуцца. Лнт.
Перелизать, лижу, сов.. Перелизывать, ваю. несов. То же.
что Передражнйть, Передражннвать. Яа ц'иб'а п'ьр'ьл'ижу,
пъкажу таб'э. как друг'йх пър'ал'йзывъц.
Адз'йн плйч'а, а
другой п'ьр'ал'йзывъйа. Лнт. О адл'н'ица, абратна ты м'ин'а
п'ьр'ал'йзывъйьш, как дам па мдрды. н'а буд'ьш п'ьр'ал'йзывът'. Лат.
Перенимать, маю, несов.. Перенять, ейму, сов. Встречать,
останавливать, принимать. Яавд ндч'йу п'ьр'ан'йл'и.
раз'дз'эл'и
и вал'эл'и никому н'ич'авд н'ь гъвар'йц. Бан'дзйты ндч'йу
л'удз'эй п'ьр'ьн'имал'и. Лит. Мал'чднку нйда п'ьр'ан'йт' са
шкдлы. Кардву с пдл'а п'ьр'ан'йт'. ав'эчку п'ьр'ан'йт'. Ишдл
дамдй, йавд п'ьр'ан'йл'и, в в'исдк удйр'ил'и. Лат. Ион м'ан'й
в гдръд'и п'ьр'ан'йл и сказйл, што н'и пр'ийэд'и дамдй. Эст.
(Переймать).
Переорать, ру, сов. Перепахать. Дз'ьрваны фтардй рас
п'ьр'ьарал'и. Лит. Картдшку п'ьр'ьарал'и.
Нйда картдшку
п'ьр'ьарат', ужэ м'ат'йна бал'шайа. П'ьр'ьарйт' мджна тдл'ка
картдшку. а так што другдйь йэжъл'и пахот', то гъвар'йл'и
м'ашйт'. Лат.
Перепалить, лю. сов. 1 . Пережечь. Жъл'аз'н'ак нъзывййыща
кр'эпкый такдй, п'ьр'апйл'ьный
к'ир'п'йч', с йавд към'аны
дз'элъйут. Лит. 2. Сжечь. П'ьр'ыгал'йт' мджна тдл'ка драв'йну.
Лат. П'ьр'ьпал'йл'и за з'иму с.кдл'к'и дроф, а т'дпла н'э была.
П'ьр'ьпал'ат р'аб'аты д'ар'эвн'и, как агарк'и будут ф с'эна
к'идйт'. Эст.
Перепёлка, и, ж. .Металлическая деталь жерновов в отвер­
стии верхнего круга. П'ьр'ап'длка з'арнд ган'ййьт. Лит.
Перепиловать, лую. сов. Перепилить. Фс'и дрдвы п'ьр'ьп'иловил.
Лит.
Переплутать, таю. сов. Перепутать. В'эра мн'э фс'и н'йтк'и
п'ьр'ьплутйла. Лит. С'в'этка, стан в угдл, ты мн'э фс'и н'йтк'и
п'ьр'ьплутйла. Лат. П'ьр'ьплутйла ты фс'о на св'эт'и, пйм'ьт'
н'икуды гад'ашшъйа. Эст. (Перепутлять).
Перепрашивать, ваю, несов.. Перепросить, прошу, сов. Про­
сить прощения, извиняться. А ты п'ьр'ьпрас'й йавд, скажи, што
ббл'шъ так дз'элъц' н'а будз'ьш. Р1а йавд п'ьр'апрашывъц' н'а
буду, пус' на думъйьт. Лит. Йэжъл'и йон ръс'с'ард'йлс'а, тък
ты йавд п'ьр'ьпрас'й. Лат.
Перепужать, жаю, сов. Перепутать. П'ьр'ьпужйл
дз'ац'эй.
Тдл'ка върабйдф зр'а п'ьр'ьпужйл и н'и адндва н'ь паймйл.
Лит. Д'афчднку п'ьр'ьпужйл, плачът, йжна захдд'ит. Лат.
П'ьр'ьпужат' нас'м'ьр'т' мджна таким в'аст'йм. Эст.
Перепужаться. жаюсь (жаюся), сов. Сильно испугаться,
перепутаться. Иа так п'ьр'ьпужалъс' тагдй. Лит. Какдй бал'­
шбй сабйки в йих, йа шол и п'ьр'ьпужалс'а. Лат. Гарас йа
п'ьр'ьпужйлъс'. Эст.
Перепускать, каю, несов., Перепустить, пущу, сов.. Перепу­
щать, щаю, несов. 1 . Пропускать, просеивать, процеживать.
П'ьр'ыгус'ц'йц' з'ар'н'йты ч'ьр'ьс с'йта. Съмагднку ч'ьр'ьз вйту
п'ьр'ьпускййьм, тогда н'ь такййа рудт>йа. Пшан'йцу фтардй рас
п'ьр'ьпушч'йл'и. Лит. Д'в'э п'атл'й п'ьр'ьпус'т'йт' нйда. така
в'йска. Эст. 2. Перепродать, уступить. П'ьр'ьпус'ц'й мн'э адз'йн
б'ал'эт. Лит. Ты кцп'йл два б'ал'эта, п'ьр'ьпус'т'й ад'йн мн'э.
Лат.
Перепутлять, ляю. сов. То же, что Переплутать. Как'ййь с
йих памбшн'ик'и. тдл'ка н'йтк'и п'ьр'ьпутл'айут. Лит. Пъдашлй
д'афчднка, и фс'и н'йтк'и п'ьр'ьпутл'йла, гл'ад'й. Лат.
Пересвёрить. рю. сов. Перевесить, перетянуть. Абдйих нъ
адз'йн сук пав'эс', тък н'и адз'йн н'ь п'ьр'ас'в'эр'ит.
Лит.
Абдйи рдвныйь как анна. пав'эс' йих нъ ад'йн сук и н'и анна
н'ь п'ьр'ас'в'эр'ит, абдйи сабйк'и. Лат. Ад'йн другдва н'и
п'ьр'асв'эр'ит. абди харбшыйи малбчык'и. Эст.
Переселяй, а. м. Переселенец. Йон тут н'адавна жыв'д, йон
п'ьр'ьс'ал'ак. Лит.
Перескубать, баю, сов. Перещипать. Мы с р'аб'атъм фс'о
п'эр'йа п'ьр'ьскубйл'и.
Пр'ишлдс'
сндва п'ьр'ьскубац'
фс'о
п'эр'йа. Лит. Была два м'эха п'эр'йа, и п'ьр'ьскубйл'и фс'о. Лат.
П'ьр'ьскубйл'и п'ар'йну, как ндвъйа т'ап'эр'. Эст.
Перестаивать, вает ^вая), несов., Перестоять, опт. сов. Быть
в состоянии беременности дольше срока (о сельскохозяйствен­
ных животных). Ндн'ич' карбва п'ьр'ьстаййла вдс'ьм дн'эй,
а ф прошлым гаду — п'атнаццъц' дн'эй. Лыс'дха каждый гот
п'ьр'астййивъйа н'эскъл'ка дн'эй. Лит. Л'этъс' скат'йна п'ьр'ь­
стаййла, н'ь т'ал'йлъс'. н'ал'з'й была ф пдл'ь пус'т'йт'. Лат. Ка­
рдва з ддму н'и шак н'и пускайи, п'ьр'ьстаййла йана. нйда
сл'ад'йт' што м'инуту. Эст.
Переступить, плю, сов. Нарушить. Ф тыс'ьч'а вос'ьмсдт
шъз'дз'ьс'йт п'эрвым гаду выпус'ц'ил'и закдн — н'ь п'ьр'ьступ'йц' плиту 37, з'амл'у ббл'шъ, как тр'и рубл'а зъ дз'ьс'ац'йну.
Лит.
Пересулйть. лю, сов. Пообещать, предложить слишком
много. На йаму н'амндга п'ьр'ьсул'йл, йл'и тап'эр' атказывъцца
н'ьуддбна. Лит. Зъ кардву Нйшы п'ьр'ьсул'йл'и, патом зъстыд'йл'ис', так вз'ал'и. Лат. Н'и п'ьр'ьсул'й
сматр'й. патдм
жалкъ буд'и. Эст.
Перетрусить, трушу, (трушу), сов. Разбросать, разостлать
заново, переворошить. Ндз'й с'эна п'ьр'ьтрус'й, пакй н'а
згн'йла. Фс'у салдму п'ьр'трус'йла, н'игдз'э
кл'уч н'ь магу
найц'й. Лит. П'ьр'атрус'ил фс'о, н'игд'э н'эту. Эст.
Перехватка, и, ж. Завтрак. Гъвар'йт с'н'адан'н'а и п'ьр'ахватка здвут, п'ьр'ахвйтку пайэл и пашдл. Лат. Иэта ни аб'эт,
ч п'ьр'ахвйтка. Эст. (Снеданье).
Перехворёть, рею, сов. Переболеть, перехворать. Ч'им йон
тбл'ка н'ь п'ьр'ьхвар'эл
за йэты годы. Лит. Фс'и хвардбы
п'ьр'ан'бс. ч'им тдл'ка н'ь п'ьр'ьхвар'эл. Лат.
Перешароваться, руется, сов. Протереться, продырявиться.
Дно в гаршку п'ьр'ьшъравйлъс'. Лит. Ухвйт п'ьр'ьшъравйлс'а;
ушк'и п'ьр'ьшуруйуцца и атламывъйуцца. Лат. (Прошарова-'
ться).
Перешатковать. кую. сов. Перешинковать, сшинковать.
Фс'у капусту п'ьр'ьшъткавал'и. Лит.
Перо, а. ср. Перо. Гус'йч'ьйа пора. Л'дккый, как пора. Лит.
Каршун надрал т'ипл'днка, анны п'дра астйл'ис'. Лат.
Перун, а. м. Гром. Ианы с п'ьрунй зъгар'эл'и, а дом был
эъс.тръхаваный. Как с п'ьруна вдар'ила. фс'о эгар'эла. и дачке}
в йих кал'экъйа стала. Дачка с мал'цйм гул'айьт, кап йану
п'арун уб'йл бы. Лат.
Песельник, а, м. 1 . Певец. Собрал'ис' п'эс'ьл'н'ик'и и давай
ч'астушк'и ръс'п'авац'. Лит. О п'эс'ьл'н'ик расп'элс'а, пайдт и
пайдт. Лат. Хардшых п'эс'ьл'н'икъф тап'эр' мала, фс'и уйэхъл'и
в гдрът. Эст. 2. Сборник песен, песенник. В м'ин'а свой
п'эс'ьл'н'ик йэс'ц'. йа сама п'иейла. Лит. П'эс'ьл'н'ик
куп'йл,
буд'ьм п'эт'. Лат. Па п'эс'ьл'н'ику пайут. Эст.
Пёсельница, ы. ж. Певица. Какайа с м'ин'а
п'эс'ьл'н'ица,
вот Афанас'иха, йана тък п'эс'ьл'н'ица. Лит. Наша п'эс'ьл'­
н'ица фс'о п'эс'ьнк'и пайдт. Ф Сканд'ьл'и п'эс'ьл'н'ицы йэс'т',
л'этыс' на п'эс'н'ьх был'и. Лат. В мблъдъе'т'и йа п'эрва
п'эс'ьл'н'ица была, а тап'эр' давнд н'и пайу, Эст.
Песочек, чку. м. Сахарный песок. Тр'и лбшк'и п'аедч'ку
фсыпъла (в чай), фс'ь аднд мн'э н'а слатка. Лит. На тдл'ка
анну лдшку п'аебчку фсыпл'у и лдшку вар'эн'йа, ддсыт'. Лат.
Пайт'й куп'йт' п'аедчку на вар'эн'н'э. Эст.
Петелька, и, ж. Петелька. П'ац'эл'ка ф шубы атарвйлъс'.
Нъ уз'бл н'ь зав'азывъй, зъв'ажы нъ п'ац'эл'ку. Лит. Ат с'уртукй п'ат'эл'ка атарвйлъс' и ат шубы, нйда пр'ишыт'. Лат.
П'ат'эл'к'и абм'йтывът' нйда, йанй на йэта мъст'ар'йца. Эст.
Петровка, и, ж. Пост перед петровым днем. Ран'шъ п'атрбфку тбжа пас'ц'йл'и, а тап'эр' и в'ал'йкый пост мала хто
пр'изнайд. Лит. П'атрбфка л'этъм п'ьр'ьт П'атрдм, паст'йл'и:
йэл'и круп'эн', боп, картдшку. П'атрдфка — гъладдфка. Лат.
П'атрдф пост самъй галдннъй, затд стйры л'уд'и и гъвар'йл'и,
шчо п'атрдфка — гъладдфка. Эст.
Петровщина. ы. ж. Петров день. Каждый гот п'атрдфш'ч'ину справл'ал'и. Лит. П'атрдфшшыну на дстръв'и прйзнуйут и с'ичас. Эст.
Петун. а, уменыи. петунёнок, нка, м. Петух. П'ьтуны ужэ
давнд прап'эл'и. Лнт. Ай жа п'атун. гр'ьб'ан'уга какййа. Наш
п'ьтун'днък злой, далбайьцца. Лат. П'атун какой злой, м'йма
н'и прайт'йт'. так и к'идйицца. Эст.
Пёцкать, каю, несов. Пачкать. Зач'йм ты с'ц'эны п'эцкъйьш?
Лит. Н'и п'эцкъй ад'джыну, хто мыт' и чыст'ит' буд'и. Эст.
Пёцкаться. каюсь, (каюся), несов. Пачкаться, возиться.
Ддлга там йон йаш'ч'д будз'ьт п'эцкъцци? Лит. Нон зъфс'агдй
п'эцкъицца на свайдй работы. Эст.
Пёцкель, я. м. Пачкун. Ч'авб ты там п'эцкъйьс'с'а, п'эцк'ьл'?
Лит.
Печая, н, ж. Домовой, хозяйка печи. П'ьчайа н'и л'уб'и,
када нбчйу тдп'ут. Нанй хаз'ййка п'эчк'и. Эст.
Печёрка. и, ж. Съедобный гриб. П'ач'эрк'и. бывала, п'ак'бм
и йадз'йм. Лит.
Печурка, и, ж. Выемка в печной стене для хранения ложек,
вилок, сушки варежек и т. п. Ф п'ач'урк'и в'йлк'и и нажы
дз'эржут, штоп н'ь иржав'ьл'и. Палбш дз'йнк'и ф п'ачурку,
пус' высъхнут. Ф п'ач'урк'и и табйку сушут. Лит. Д'йнк'и пълажыла ф п'ачурку, пушчай сохнут. Д'ан'йчк'и сохнут ф п'ачурк'и, и чулк'й тудй палдш. Лат. Лажы лдшк'и ф п'ачурку
прасдхнут', выт'ирйт' ни нада. Эст.
Пивалка, и, ж. Пиявка. Наму и п'ивйлк'и став'ил'и. и што
н'а дз'йлъл'и, н'иштд н'ь пъмаглд. Лит. В дз'ьр'и мнок п'ивалък,
пайд'дш б'ал'йд пъласкат', и в нагу тдчуцца. Лат.
Пйздрик. а, м. Болотная птица, чибис. Слышыш, как п'йздр'ик'и кр'ич'йт? Лит. П'йздр'ик пъ бйлбту л'атййьт, в балбт'и
клад'дцца и на пахът'и; кр'ичыт: п'издр'й-п'издр'й.
П'йздр'ик
д'эр'ьцца, йэжъл'и ваз'м'дш йайчка. Мы рас нъ ван'ух'и
(пожня) зъпахал'и гн'аздб, вот п'йздр'ик пъкр'ичал. Лат. Такй
дл'иннанбс'ьн'ка пт'йчка с хъхалкдм, кр'ичыт п'и-и-здр'йк-к.
Къла балбт. р'эчък йана вдд'ицца. Эст.
Пйкель, кля, я. Машина для пеклевки зерна. П'йкл'и спор'ц'ил'ис'. Лит На м'эл'н'ицы была йэта, нъзывйл'и п'йк'ьл, хто
п'йкл'и, а хто п'ькл'авбшный кйм'ьн. П'йк'ьл' слдм'ицца, б'адй.
Лат.
Пиловать, лую, несов. Пилить. Цэлый дз'эн' дрдвы п'илавйл'и. Мы з брйтъм хадз'йл'и ддск'и п'илавйц. Лнт. П'илавал'и
мы ддск'и д'уймдфк'и. цал'дфк'и, палутърк'и. двайн'йк, фс'о
п'илавйл'и. Лат.
Пильновать, ную, несов. Стеречь, сторожить. Стбръш ндч'йу
п'ил'нуйа, а дном с'п'ит. Бац'ка в л'асу кан'эй п'ил'навал. Лит.
П'ил'навйт' и къраул'ит' аннб и тбжъ. П'илнуй, п'ил'нуй.
Вдфка. Лат.
Пилнжать, каю (каю). несов. 1 . ААедленно резать, обычно
чем-либо тупым. Што ты там п'ил'укййьш цэлый ч'асужэ давнд
мджна была пар'эзъц. Лит. Пашдл р'эзът' доску" и цэлый нас
п'ил'укайьт. Ну кднчыл ты п'ил'у кат"? Лат. Пэт'им нджыкъм
мджна в'эк п'ил'укът' и н'и нап'ил'укъиш. Эст. 2. Тереть, пи­
лить напильником. Ддсыц' таб'э п'ил'укац', пас'л'эдн'ий нап'йл'н'ик мн'э сламййьш. Лит.
Пинчук. а, м. Толстый, неуклюжий мальчик, пентюх. Наш
С'эн'а раз'йэлс'а, нъстайаш'ч'ий п'ин'ч'ук. Лнт.
Пирйстый, Пирлйвый. ая. Капризный. Ну и п'ир'йстый р'а­
б'днък, зъвал'йлс'а и кр'ин'йт. П'ирл'йвыйь дз'эц'и. Лит.
Пиры. бв. мн. Капризы. Па скдра выгън'у таб'э п'иры. Лит.
Иш ты. аказывъйыи свайй п'иры. мы выгън'им йих. И а твайй
п'иры выгън'у. Лат.
Писаться, пишусь (пишуея). несов. 1 . Записываться.
П'исацца ф калхбс. П'исацца ф къмсамбл. Лит. Иа была ддма,
а хаз'айин пашдл п'исацца ф калхдс. Лат. 2. Переписываться.
Н'и л'убл'у йа п'исацца, мала пишу п'йс'ьм. Эст.
Писемцб, а, ср. Письмецо. За фс'о вр'эм'а н'икакдй в'эстъч'к'и, н'и адндва п'ис'амца н'ь пр'ислал. Лит. Иа ад дачк'й
п'ис'амцд пълучыла. Как'ййь мн'э рйдъс'т'и, што йа п'ис'амцд
пълучыла. Нам н'экъл'и была п'ис'амца нъп'исат'. Лат. Пълучыл п'ис'амцд и испакбилс'а. Эст.
Письяк, а, м. Ячмень на глазу: прыщ. П'ис'йак'й в нас анна
бйпка ум'эла зъгивйр'ивът'. Пр'имбчку нада на п'ис'ййк лджыт'. Два п'ис'йака зарас фскачыфшы. Эст.
Питлевать, лнЬю, несов. Пеклевать. Пав'бс на м'эл'н'ицу
пшан'йцу п'итл'авйц'. П'итл'аванъйа муки. Лит. Пайэхъл п'итл'авйт' апшан'йцу. нъп'ит.г'авйл два м'ахй. Лат.
Пихёль, межд. Употребляется по значению глаголов: пи­
хать, толкать, совать. П'их'эл' руку ф карман, а там дз'эн'г'и.
П'их'эл' в рот и н'эт. Лит. Руку п'их'эл' в ййшчык, а там ужэ
н'ичавд н'эт. Руку п'их'эл' ф кармин, а там дырка. Лат. П'их'эл'
д'эн'г'и ф сундук и зап'др йавд на замдк. Эст.
Плавки, бв, мн. Скрепленные между собой две связки со­
ломы или тростника, с помощью которых дети учатся плавать.
Гр'йшка с плафкйм купйлс'а. и то ч'уц' н'ь фтап'йлс'а. Лнт.
Плафк'й д'элъл'и с салдмы, с плафкйм купйл'ис' давн'эй, а
мы ужэ плавъл'и з даскдй. Лат. (Поплавки).
Плаский. ая. ое. Плоский. Плйскый кйм'ьн'. Плйскый нап'йл'н'ик. Лит.
Плат, а. .«. Голонвой платок. Плат зъв'ажы. н'ь хадз'й
гдлъй гълавдй. Пдлнуйу кар'з'йнку ййгът набрала, а патдм
с'н'ала з гълавы плат и давай ф плат съб'ирйц'. Лит. Мой плат
кал'аный. Ф Съмарс'эт'и куп'йл'и ндвый плат. В л'асу плат
астйв'ила, пакй хад'йла зъ гр'ибйм, плат забыла. Лат. Набрдс'ила плат на гълаву и пъб'ажйла за мужукдм. Пъдар'йл'и
мн'э ндвъй плат шър'с'т'андй. Эст.
Платье, я, ср. Белье. Пр'ин'ас'й рубйнку плац'йа пъкатйц'.
Фч'арйс'а цэлый дз'эн' плац'йа жмыхйла. Лит. Давн'эй гъва­
р'йл'и: плйт'йь жмыхйла. Нада с'авдн'н'и плат'йь выжмыхат',
р'аб'йты, съб'ар'йт'и фс'о, а йа буду шчблък вар'йт' с пдп'ьлу.
Плат'йь бучыл'и ф карз'йн'и, плат'йь намыл'ут, ф карз'йну
слбжут, абв'йжъш скът'ар'бткъй. Лат. Цэлуйу кучу плат'йа
с'авдн'н'и нъст'ирала. разв'эс'ила: т'ап'эр' када йэта плат'йа
п'ьр'аглйд'ицца. Эст.
Плёснйвый, ая. 1 . Серый, сивый (о масти лошади). В нас
был кон' такдй пл'ас'н'йвый. Лит. Кон' был н'а кйр'ий, а пл'ас'н'йвый, как п'л'эс'ьн'. лйп'инам. Лат. 2. Заплесневелый. И
пл'эсн'ьвъй
хл'эп н'ал'з'а вон к'идйт', скат'йн'ины пр'игад'йцца. Эст.
Плёх, межд. Употребляется по значению глаголов: плехать.
плехаться. Пл'ох нъ гълаву в'адрд виды. Вын'ьс в'адрб и пл'ох
на ул'ицу. Лит. На наела в'адрд, а вадй пл'ох на пол. Лат.
Пл'ох мълакд с куфшыни ф стакан. Эст.
Плёхать, хаю, несов.. Плёхнуть, ну, сов. Плескать, наливать
неосторожно. Идз'д и пл'дхъйа па крушк'и на каждый ц'в'атдк.
Пл'дхнула пулв'адрй вады ф карыта. Пл'дхнул йэй пр'йма в
л'ицд. Лит. Ну наштд пл'дхът', пл'бхнул, а т'ап'эр' вытирай.
Лат. Пл'бхн'и с кбфшычка на кам'ьнку. жару на палк'й м7,лавйта. П'л'бхнула рас, да ишшд нйда. Эст.
Плехаться, хаюсь (хаются), несов. Плескаться. Ион пл'дхтЛьцца халдднъй ваддй. Вада пл'дхъйьцца. Лит. Мълакд
пл'дхъйьцца з гаршэчка. Пъсад'йла д'ат'днка ф тас, с'ид'йт и
пл'дхъйьцца. Лат. Скрос' д'эн' пл'дхъицца в дз'ьр'и. Эст.
Плйстовка, Плйсточка, и, ж. Плиска, трясогрузка. Пл'йстъфка жыв'бт бкъла пастрдйьк. н'ьбал'шэн'къйа такййа,
ждлц'ьн'къйа. Лит. Пл'йстъфку в'идйла, крас'йвъйа галдфка.
О, пл'йстъфка пр'ил'ат'эла. Мн'э н'экъгда за пл'йстъфкам
гл'ад'эт'. Лат. Пл'йстъчка вав'азд'э жыв'дт, с'эр'ьн'ка такй.
хвдст'ик дл'йн'н'ьн'къй и м'игййэ. Эст.
Плоскбнь, и, ж., чаще мн., плосконй. ёй. Д\ужская особь
конопли, посконь. Плъскан'й ф кънапл'ах растут, йаны б'ас
с'эм'а. Лит. Пласкбн' и плъскан'й аннд и тбжъ, йэта тбжъ
гбднъйь. Салф'этк'и пътыкййут плъсканам. Лат.
Плотна, уменьш.-ласкат. плбточка, и, ж. Плотва, плотица.
Нълав'йл'и плбтък дъ к'илбукбф.
Паймйл н'эскъл'ка плдтъч'ьк. Лит. Плдтку лав'йл'и брбдн'икъм. с'этъчкъй. Нажйр'ил'и плбтъчък и йадут Лат. Платка — рыба н'и п'эрвъва
сорта, вот с шаб'дра ал' с'ик д'эла другдйэ. Эст.
Площак, а.м. Отесанное с двух сторон бревно для строения.
Бйл'ку кагдй апц'эшут, пълуч'ййьцца плаш'ч'йк. Бал'ка круглъйа. а плаш'ч'йк кан'цйстый. Лит.
Плуга, и, ж. Плуг. Плуга йэс'т'. Колхоз выписал паръшнуйу плугу. Атвйл снас'йлс'а у плуги. Пйпка за плугъй фс'у
в'асну. Ф калхдз'и мндга плук. Лат. Плугъй ва фтардй рас н'и
абйрывъйут, сахдй тдл'к'и. Эст.
Плужок, жка. м. Специальный плуг с двумя отвалами для
окучивания пропашных культур, окучник. Плугдм арут, а
плушкбм картдшку абйрывъйут. Лнт. У нас н'эт плушкй.
вз'йл'и картошку п'ьр'ьарат' и сламйл'и плужбк. Лат.
Плутать, таю, несов. Путать, спутывать. Плцтац' н'йтк'и.
Плутац' л'он. Лит. Кйк жъ ты сплутал л'он, л'он жъ плутйт'
н'ал'з'й. Лат. (Путлять).
Плутаться, тается, несов. Путаться, спутываться. Вдлъсы
нъ гълавы плутййуцца. Лнт. Над'эла плйт'йь дл'йннъйь и
плутййис'с'а. Н'йтк'и плутййуцца пъд нагим. Лат. Н'йтк'и
гарйс тднк'ийи, плутййуцца. Эст. (Путляться).
Пляма. ы, ж. Пятно. В йавд нъ л'ицу пл'йма. Фс'а рубйха
ф пл'ймъх. Лит. Плйт'йь ф пл'ймы п'ьр'ад'элъла, фс'о пал'тб
ф пл'ймъх. Лат.
Плямистый. ая, ое. Покрытый пятнами Пл'ам'истъйа л'ицд.
Пл'ам'истъйа адз'бжа. Лит. А чавд ф т'иб'а пл'ам'истъйь
л'ицд? Пл'йм'истый б'инджйк. Лат.
Пляскать, каю, несов., Пляснуть. ну, сов. 1 . Ударять, шле­
пать. Пл'аскъц' в ладушы. Пл'йснуц' пъ л'ицу. Лит. Нону пъ
л'ицу пл'йснул'и. Лат. В ладдшы пл'йскът'. Эст. 2. только сов.
Погибнуть. Картдшка пл'йснула. Дз'эн'г'и
пл'йснул'и. Лит.
Плясь. межд. Употребляется по значению глаголов: пляскать. пляснуть I. Пл'ас' рукам. Вышла на ул'ицу, слышу,
тбл'ка пл'ас', пл'ас'. Лит. Уд'ив'йлъс'а,
што пашлй пира и
пл'ас', пл'ас' рукам. Лат. В ладдшы пл'ас'. Эст.
Пляц, а, м. Земельный участок. Нон там п'л'ац пъд гардй
м'эл. Цълуч'йл'и пл'ац и п'ьр'авдз'им мъц'ьр'ййл, скора будз'ьм
нъч'инац' стрдйиц. Лит. Пл'ац рашчыс'т'ил. мджна дом нъчынйт' став'ит'. Н'э была пл'йца. н'ал'з'а была и дом строит',
тап'эр' дал'и пл'ац. Лат.
Поатить. атию, сов., детск. Помолиться. Паац'иц' бдНу.
Лит. Пакушъл, и надл ббжън'к'и пайт'ит', фстан' пойти. Лат.
Побалакать, каю. сов Поговорить, поболтать Пъбалакъл'и
н'амндшка и ръзашл'йс'. Лит. Сашл'йс' бабы, с'эл'и, нада ш
пъбалйкът'. Пъбалакъл'и с'астр'йцы. Лат. Пъбалакъл'и мы
фслас'т', в'ьт' гот н'и фстр'ачафшы. Эст. (Поболботать).
Побарыхматься. маюсь (маюся), сов. Побарахтаться, со­
противляться. Пъбърыхмйлс'а намного и фспакдйилс'а. Лит.
Р'аб'аты пъбърыхмал'ис'. пъбърыхмйл'ис' и с'т'йхл'и. Лат. Нон
бърыхмацца мйст'ьр. пъбърыхмацца гарас л'уб'и. Эст.
Поберечь, егу, сов. Угостить. Сын в'арнулс'а с ар'м'ийи, и
пъб'ар'эч' н'эч'им Ну, ч'им жъ ш ц'иб'а пъб'ар'эч"? Лит. Гбс'т'и
пр'ишл'й, а пъб'ар'эч н'эч'им. А, в м'ин'а ш какбра йэс'т', а
пъб'ар'эч забыла. Мы Ивйнъвну пъб'ьр'агл'й картбшкъй. Лат.
Чым жа т'а пъб'ьр'аглй т'дтка? Пъб'ар'эч с'ирату нада, йэй
ддма б'ар'бга. гслбннъйа кажнъй д'эн' спат' цкладывъицца.
Эст.
Побёчь. бегу, сов. Побежать. Зайьц паб'эк. Лит. Надо нъ
афтббус паб'эч. Иавд назвал'и дамдй, а йон к мал 'нам паб'эк,
вдл'н'ица. Лат. Паб'эч нада, а йа н'и зддл'у, вотгдр'ушка майб.
Как пъб'аг'йт. так наз'эм и павал'ицца. Эст.
Побираха, и. м. и ж. Нищий, собирающий подаяния. Пъб'ираха хадз'йл и расказывъл фс'ак'ийь глупъс'ц'и.
Пъб'ирахи
в нас нъч'авала. Лит. Пъб'ирах'и кък начуйут, так мндга
нби'ин нъгьвир'йт. Пъб'ираха з дачкой пошла. Лат. В нас
пъб'ирах вдфс'и н'эт, фс'и справна жывут. Эст. (Торбёшник)
Побить, бью, сов. Разбить. Хто бутылку паб'йл. Так мджни
стакйн паб'йц'. Квактуха акнд паб'йла. Лит. С'в'этка крушку
паб'йла, бутылку паб'йла, нйда йану пашкдл'ит'. Лат. Паб'йла
куфшын бал'шбй. така дасада. Эст.
Поблечать. чйт. сов. Поблеять. Барашъч'ьк
паб'эгъл,
пъбл'ач'йл. Лит. Ав'эчка пъбл'ачйла. Лат. Нана пъблачат'
л'уб'и, карм'й йайб ал' н'э. Эст.
Поблудить, блужу, сов. Поблуждать. На н'амала пъблудз'йла, пака вышла к р'ак'й. Лит. Андгдыс' йа в л'асу зъблуд'йла, пъблуд'йла, йэл'ь дардгу нашли. Лат. Как пъблид'йл пъ
чужым л'уд'йм, умн'эй нимндга стал. Мндга йа пъблуд'йла па
св'эту ва вр'эм'а вайны. Эст.
Поблыкаться. каюсь (каюся), сов. Шататься некоторое
время. Пъблыкйлс'а два гдда па с'в'эту и ап'ац' дамдй в'арнулс'а. Лит. Баб'др пъблыкалс'а, пъблыкалс'а и г жднк'и
в'арнулс'а. Лат. Пъблыкаис'с'а
д'эн'-два,
и нъдайэст да
см'эр'т'и. Эст.
Поббйня, уменьш. поббенка, и, ж. Большая деревянная ко­
лотушка. Пабдйн'ьй дрдвы ш'ч'апайут, калы зт>б'ивайут азга­
рдду гърадз'йц'. Лит. Давн'эй паббйн'и был'и.
Пърас'днка
кагда р'эзъл'и. б'йл'и пъ гълавы паббйинкъй. Кагда дрдвы калбл'и. пъ тъпару б'йл'и пабдйн'ьй. Лат. Свйи ал' тычк'и
бал'шы заб'йвал'и так йим чурбанъм. пабдйн'ьй. В нас такй
паббйн'а ф самых быфшы. Эст.
Поболботать, очу, сов. То же, что Побалакать. Пра фс'о
пъбълбатал'и. Лит.
Поболтыхать, хаю, сов. Слегка взболтать. Пъбълтыхйй л'акйрства. кагдй будз'ьш п'иц'. Лит. Пъбълтыхйла куфшын,
сл'йфк'и и см'ашйл'ис'. Эст.
Поболяхне. только сравнит. Немного больше, побольше.
Ион был ч'уц' пъбал'йхн'ь зъ ц'иб'й. Лит. Иэтът гаршэчък
пъбал'ахн'ь за тот. Наш бал'шак пъбал'йхн'ь за Шур'ика. Лат.
Побрязгать. гаю. сов. Побрякать. Пабр'йзгъл
кл'ймкъй.
н'ихтд н'ь открыл, и ап'йц' пашдл дамдй. Лит. Пабр'азгъй
кл'ймкъй и аткрбйут. Пабр'йзгъл. пъстайал. н'эт н'икавд. Лат.
Побусить. сию. сов., детск. Поцеловать. Ты и пабус'иц'
м'ин'й н'а хош. Лнт. Д'афчднка хдчът пабус'ит' пйпку. Лат.
Побуситься. сиюсь (сиюся), сов., детск. Поцеловаться.
Пъругйл'ис'. тък пъм'ир'йц'ьс'. пабус'ьйц'ьс'. Лит. Ну, давйй
пибус'имс'и, ты н'и хбчъш пибус'ицци? Лат.
Поварёшка , п. ж. Поварёшка. Пъвар'эшку с'ич'ас кдф­
шыкъм завут. Нал'эй дз'в'э пъвар'эшк'и ш'ч'эй. Лит. Дал'и
пъвар'эшку круп'эн'и, а кавд там одну пъвар'эшку йис'т'.
Пъвар'эшка в'ис'йт нъ гвазду. Лат. Пл'ухн'и
пъвар'эшку
супцу. Эст.
Поварёшка , Поварёшка и. ж. Головастик лягушки. Дз'эц'и
ф сажълк'и пъвар'эшък лдв'ут. Лит. Ф прутк'и мндга пъвар'эшък, спас'йба гус'йм, што гус'и вылъв'ил'и. Лат. Бывала,
нъб'ар'дш
цэлы пр'йгършн'и
л'ьгушйт-пъвар'бшък
— вот
см'Зху-та была. Эст.
Повендйть. джу, сов. Покоптить. Пъв'ан'дз'йл
н'амнбга
сала. Лит.
Повётка, Повёть. и. Ж. Пристройка к хозяйственной по1
2
стройке или навес для хранения инвентаря, кормов и др.
С'н'ас'й хамут ф пав'этку пав'эс'. Ф пав'этк'и с'эна скдл'ка
была астйфшы, тък фс'о згн'йла. С'п'ит ф ц'ал'эг'и път пав'эткъй. Лит. Пав'этку став'ил'и къла р'йа. Сн'ас'й карыта път
пав'этку. Фс'о зббжйь з'ймушку стаййт пъть пав'эткъй. Лат.
Окъла р'йа в нас пав'эт' была, така крыжа б'ис ст'энък Път
пав'этку рйзны в'эшшы клйл'и. Эст. (Пашура. Припунек).
Повечерковать. кую, сов. Погулять на вечеринке. Пашл'й
в дз'ар'эвн'у. пъв'ьч'ьркавал'и намного и ръзашл'йс', хто кудй.
Но там йа папрйзнъвъл хърашд, вбтк'и намного
пап'йл.
пъв'ьч'ьркавал. Лит.
Повечерять, ряю (ряю). сов. Поужинать. Пъв'ач'эр'ьл'и и
пашл'й спац'. Лит. Свар'йл'и в'ачэр'у. нйда ит'т'й в'ачэр'ьт',
пъв'ачэр'ьт' и спат'. Лат. Мы уш пъв'ьчар'йл'и, ббл'и н'и
буд'им с'авбн'н'и кушът'. Эст.
Повитуха, и. ж. То же. что Берёзка. Ндн'ич' и травй нъ
картдшк'и н'ь рас'ц'д, ну там гдз'э-н'а-гдз'э
пъв'итцха тдл'ка.
Лит.
Поводиться, дится, несов. Удаваться, получаться. Как в
жыз'н'и павддз'ицца? Как таб'э павддз'ицца на ндвым м'эс'ц'ь?
Как наука павддз'ицца? Лит. Ну Иванъвна. как таб'э в Мос­
квы павдд'илъс? Как таб'э замужъм павдд'ицца, дачкй ты
майй. Лат.
Поволбжйть, жу ( ж у ) . сов. Помаслить, сдобрить. Пъвълажы
картдшку ал'эйьм, йэз'л'и н'а фкусна. Лит. Пъвалажы кар­
тдшку твдръгъм. Пъвалджыла салъм. Лат. Пъвалджыш какдр'инку в мйсл'и сл'йвъчнъм, фкусна-та как! Эст.
Повстание. я, ср. Восстание. Пдс'л'ь пафстан'ийа тыс'ьч'а
вос'ьмсдт шъз'дз'ьс'йт тр'эцц'ьва гдда с'уда
пр'ийаж'дж'ал'и
пръваслйвныйь. Лит.
Повуять, ую, сов. 1 . Повыть. Валк'й н'аддлга пъвуйал'и.
Лит. Зъ гардй валк'й пъвуйал'и. иш вуйдт. Лат. Вуйдт'и, как
вдлк'и в л'асу. Эст. 2. Поголосить, громко поплакать. Пъвуййл'и бйбы над йим, пъгълас'йли, а тдл'к'и д'эла-та ббл'и
н'и папрйв'иш. Эст. Р'аб'йты, што вы там вуйдт'и, ну што
пъвуйал'и, как волк зъ гардй. Лат.
Поганиш. а. м. Несъедобный, поганый гриб, поганка, по­
ганыш. Ну и набрйл гр'ибдф, адны пагйн'ишы. Лит. Ты пагйн'ишъф н'и съб'ирйй, кому аны нйда. Эст.
Поглядать. даю, несов. Поглядывать, посматривать. Стаййт
и пъгл'адайьт пъ стъраном. Лит. Кавб-та жд'от, фс'о пъгл'а-
дййьт па стъранам. Пъгл'адйла. пъгл'адйла. н'эт йавб и н'эт.
Лат. Н'и пъгл'адйй пъ стъранам. д'элъй свайд д'эла. Фс'о
пъгл'адат' л'уб'и с акдшъчку. Эст.
Погода, ы. ж. Хорошая, теплая, благоприятная погода.
В нас дз'в'э н'адз'эл'и ишл'й даж'дж'й, тдл'ка с'авддн'ь пагдда
стала. Кагда пагода, сдлнушка. тък и дз'эн' дл'йн'н'эйшый кажъцца. Йэс'л'и зафтра пагдда. то будз'ьм зъч'инац капац'
(картофель). Лит. Йэжъл'и зафтра пагдда. пайд'дм кас'йт'.
Лат. Пагдда буд'и. так пайэд'им в дз'ьра. Эст.
Погодйться, гожусь (гожуся). сов. Помириться. Них н'ь
ръз'б'ар'бш:
тут йаны пъругйл'ис', тут ап'йц'
пъгадз'йл'ис'.
Дз'в'э н'адз'эл'и н'ь ръзгавйр'ивъл'и. а ф суду пъгадз'йл'ис'а.
Лит. (Сгодиться ).
Погодовать. дую, сов. Покормить, порастить. Дъ з'имы
пъгадуйу (поросенка), й к ръжаству зар'эжу. Лнт.
Поголодовать. дую, сов. Поголодать. И пам'дрзнуц', и
пъгълъдавйц' пр'ишлдс'а. Лит. Пъгълъдавйл'и
мы зъ войну,
нът'арп'эл'ис' фс'авд. Лат. Ты н'и дннъва дна н'и пъгълъдавйла шишб. а йа фс'у жызн'у гъладуйу. Эст.
Погона, ы. ж. Преследование, погоня. За йим ап'йц' пагдну
пр'ислйл'и. Лит. Паны с т'ур'мы б'ажйл'и. а за ййм'и пагдна
была. Лат.
Погостйться. гощусь (гощуся), сов. Погостить.
Пъгас'ц'йлс'а два дна и ап'ац' пайэхъл дамдй. Лит. Пъгас'т'йл'ис'
и атправл'айт'ьс' дамдй. Л а т .
Пограбать, баю, сов. Пошарить. Пагрйбъл там с'в'эр'ху
н'амнбга, йл'и н'ич'авд н'ь нашдл. Лит. С'йдър'иха пагрйбъла
за п'эчкъй. Лат.
Пограбить, блю. сов. Погрести, пособирать. Дъ аб'эда
скдл'ка нагрйб'ил'и с'эна, а патдм дош'ч' как дал. Иа паграб'ил нъ палу салдмк'и. зътап'йл п'эч'ку. Лит. Нд'й с'эна
пагрйп. Паграб'ил'и с'эна. п'ат' куч аблажыл'и. Лат. Пашдл
на пджн'у с'эна пагрйб'ит'. Эст.
Погромсать. саю, сов. Покромсать, искромсать. А'то ш так
хл'эп пъграмсйл? Лит.
Погрызать, зу, сов. Погрызть. Мышы в'эс' м'ашдк пъгрызйл'и. Лит. Пастав'ил м'эх с мукдй. мышы в'эс' м'эх пъгрызйл'и, ййблъчкъф нъ избы ф кар'з'йны пъгрызйл'и. Лат.
Погрымёть. мйт. сов. Погреметь. Пъгрым'эл гром. Лит. Как
пъгрым'эл гром, мы и папр'йтъл'ис'. Лат. Дном мйл'ъс'т'
пъгрым'$л гром, а дажжй н'и кйпл'и н'эту. Эст.
1
Подбочиться
225
Погулчёй, нареч. Громче. Пъкр'ичы папку, пъкр'ичы пъгул­
чэй. С'т'бп'иха н'а слышыт, гъвар'й гулчэй, пъгулчэй гъвар'й.
Лат. Как пъгулчэй зъгрым'йт гром, так страшна. Эст.
Под. а ( у ) , м. Дно ящика жерновов. Жбрны л'ажат нъ
паду. Нъ паду йаш'ч'д скдл'к'и мук'й асталъс'. Лит. Пот кру­
гом камн'ьф свободный. В нас пот был бал'шбй. можно была
гарн'иц пастав'ит' и лукошка. Лат.
Подарйться, рюсь (рюся), сов. Обменяться подарками. Ужд
пъдар'йл'ис'а, згъвар'йл'ис' на скдл'к'и вр'эм'а, тагда пр'ийаж'дж'айьт жан'йх к н'ав'эсты и жэн'уцца. .Пит. Марфа с Иашкъй
пъдар'йл'ис'а, патдм ажан'йл'ис'. Лат. Пъдар'йл'ис' рас и хвйт'ит. Эст.
Подаваться, даюсь (даюся), несов. Податься, дамся, сов.
Сдаваться, уступать. Ион падалс'а нам ф пл'эн. Мы ддлга н'ь
пъдавал'ис' н'эмцу. йл'и н'а выдз'ьржъл'и. Лит. Как йа пдмн'у.
и ф туйу войну д'аржйл'ис'а, н'ь хат'эл'и падйцца, ал'и па­
дал'ис'. Лат. А ты н'и пъдавайс'а мужуку, пус' пахдд'ит да
папрбс'ит хърашэн'ка. Как падалъс' йанй свайм сынав'йам.
так йаны с йэй тап'эр' в'ардфк'и в'йут. Эст.
Подбёчь, бегу, сов. Подбежать. Йон падб'эк ка мн'э, стаййт
и малч'йт. Лит. Иона падб'эгла к мамк'и и д'эржыцца, и мал'ьц
тджъ падб'эк. Лат. Д'афчднка падб'эгла к аццу и на шэйу
к'йнулъс'. Эст.
Подбивать, ваю, несов. к Подбить. Адз'йн п'йша, другой
п'ач'ац' пъдб'ивййа. Лит. П'йсър' п'йшът, а стършына ф кан­
торы начат' пъдб'ивайьт. там сйма, ф канторы. Лат.
Подбирачка. и, ж. Женщина, собирающая за косцом и
вяжущая скошенные .хлеба. Такайа пъдб'ирач'ки и за двум
фс'п'эйа пъдб'ирац'. Лит.
Подбить, подобью, сов. Поставить печать. Пъсмитр'эл дакум'ьнт, смдтр'ит, п'ач'йц' н'ь падб'йта. Лнт. Падб'эй, рдннъй.
на дакум'энт фс'о, што нйда. Эст.
Подбиться, подобьюсь (подобыбся), сов. Забраться, спря­
таться. Кур'ица падб'йлъс' път кул'к'й и н'икйк н'а мбг'ьт
выл'ьс'ц. Лит. П'ьтун'бнка лав'йл'и. а йон падб'йлс'а пъд
бйл'ку и с'ид'йт, ну, падб'йлс'а тък и с'ид'й. Лат.
Подбочиться, чусь (чуся), сов. Подбочениться. Пъдбач'йлс'а
и стаййт. Стаййт пъдбач'йфшы цэлый ч'ас. Лит. Што ш ты
пъдбачыфшы стаййш кък бал'шбй. рабдтът' нада. Ап'йт' ты
пъдбачылс'а, з'м'эй. Лат. Пъдбачыфшы. рус'куйу тънцавйт' л'уб'йл'и. Эст.
Подбрюшина. ы, ж. Жирное свиное мясо от живота. Сила
фс'о с'йэл'и, тбл'ка падбр'ушыны кусок астйлс'а. Лит. Н'ихтб
н'а хбчът падбр'ушыни. Атр'эш ты мн'э падбр'ушыны кусдчък.
Лат.
Подводы, подвод, мн. Гужевая, подводная повинность.
А тогда старъста пъ дз'ар'эвн'и хадз'йл, в подводы выган'ал.
Лит. Давн'эй мы ф падвдды йэз'д'ил'и. Нас ф подводы пагнйл'и, а с падвдт в'арнул'ис', и кон' зъбал'эл. Лат. Бывала,
кан'эй, п'ат'-шэс'т ф падвдды, дрдвы ваз'йл'и. Эст.
Подгодовать. дую, сов. Подкормить, подержать некоторое
время на откорме. Пъдкъдавйц'
пърас'днка. Лит. Пъдгъдивал'и мы пърас'днка, ужэ буд'ьм р'эзът'. Лат.
Подголовяшка. и, ж. Изголовье. Пъдгълав'ашк'и
гарас
н'йска. Эст.
Подгомонйть, ню, сов. Подозвать, подманить. Пр'ишл'й
н'эмцы — старыйь. гарбатыйь; мы йих к саб'э пъдгъман'йл'и.
Лит.
Подграбать. баю, несов., Подграбигь, блю, сое. Собирать
при помощи граблей, подгребать. Да в'эч'ьра нада фс'о пдл'а
падграб'иц'. Сабрал'ис' фс'и и пашл'й рош пъдграбйц'. Лит.
Нада улицу падгрйб'ит'. и прагбн нада падгрйб'ит'. Л а т .
Пъдграб'л'ай быстр'эй, што стайш? Эст.
Подграбки. оп. мн. Остатки урожая зерновых, собранные
с помощью граблей. Рош давнд с'в'аз'л'й и вымълъц'ил'и, а
падгрйпк'и фс'о йаш'ч'д на пдл'ь гн'ийут. Падграпк'и мъла­
ц'йл'и адз'дз'эл'на.
Лит. Падграпк'и нйда падгрйб'ит', нйда
с'н'ас'т'й дамдй, хат'й кардвъм к'йнут', йэжъл'и
прърасл'й.
Лат.
Подгрёб, а. м. Съедобный гриб, груздь. Падгр'ббы
съб'ирйл'и и мач'йл'и г з'имы. Лит. Гд'э панрйв'ут, падгр'дбы
хърашд растут. Падгр'ббы сбл'ут. Лат.
Подерябкать, каю, сов. Поцарапать. Ндг'и
пъдз'ар'йпкъла.
Лит. Рук'и аб жн'йвн'ик пъд'ар'апкъла. Лат. Ндг'и и рук'и
фс'и пъд'ар'апкъиш ф кустйх. Эст. (Поцарапкать).
Подерябкаться. каюсь (каюся), сов. Поцарапаться, оцара­
паться. Кал'уч'им дрдтъм пъдз'ар'йпкълс'а
в л'асу. Лит. Ап
прдвълку пъд'ар'апкълс'а. Пр'ишдл дамдй, с кбшкъй играл и
пъд'ар'апкълс'а. Лат. Гд'э пъд'ар'апкълс'а?
Эст. (Поцарапкаться).
Подкладать. даю, несов. Подкладывать. Пъткладйц' м'йны.
Пътклидйц' дрдвы ф пл'иту. Лит. На вар'йла, а с'астр'йца
дрдвы пъткладйла. Т'дпла в избы, ббл'шъ н'а буд'ьм пъткладйт'. Лат. .4 йон тдл'к'и знйит, што начйл'н'ику
бумаги
пъткладйт' дл'а пдтп'ис'и. Пъткладаиш ты духдф ф слаткъйа
т'эста. Эст.
Подкладка, и. ж. Яйцо, подкладываемое курице в гнездо.
Кур'ица б'ас пдтклътк'и класцца н'а хдч'ьт. Сорока пбтклътку
вып'ила. Лит. Павад'ил'ис'
сардк'и. вын'ьсут з гн'аздй пдтклътку и выпйут. Н'ь усп'авйл'и пъткладат' пдтклътк'и. Лат.
Ф пдтклътку нада пару йайц пълажыт'. Эст.
Подкбромный, ая. Подкормленный, откормленный. Паткбръмный ббръф. Лит. Паткбръмный ббръф — йэта нъ б'ькбн
аткдрмл'ьн. Лат. Эст.
Подкулйть. лю, сов. Подкатить. Пъткул'йл бдч'ку пат
крышу. Лит.
Подкулйться. люсь ( л ю с я ) , сов. Подкатиться.
М'ач'ик
пъткул'йлс'а пат шафу. .Тит. С'в'этк'ин м'ач пъткул'йлс'а път
канапку. Лат.
Подлагбдиться, бжусь (бжуся), сов. Подладиться, прилов­
читься. Пъдлагддз'илс'а
г бабы и выц'ьнул дз'эн'г'и. Лит.
Пбдлина. ы, ж. Подкладка. Пал'тд снас'йлъс', а пддл'ина
сафс'дм цэлъйа. Лит. Сак на пддл'ины шйут, б'ас пддл'ины
какдй жъ там сак. Б'ин'джак тджъ на пддл'ины. шйут и кдфту
на пддл'ины. Лат. Пддл'ина стр'апафшы ф пал'ты. Сърафаны
празн'ичныйа на пддл'ины д'элъл'и. Эст. (Подоплека 2 ) .
Подлипок, пка. .и. Подоконник. В нас тут дч'ьн' сыра, з'имдй с'ц'эны фс'о вр'эм'а мбкрыйь, падл'йпк'и гн'ийут. Лит. Эст.
Подлога, и, ж. Пол. Ианы ужэ в ндвым даму жывут, тбл'ка
падлдг'и йаш'ч'д н'ь хватайьт. Лнт.
Подмизёнец. нца. м. Безымянный палец.
Съб'ирала
ш'ч'эпк'и и пъдм'из'эн'ьц зъкалдла. Лит.
Подмогать, гаю. несов. Помогать немного. Мн'э и внуч'ка
пъдмагайьт. Йэс'л'и п хто падмдк, фс'о былъ п хърашд. Лит.
Пъдмаг'й мн'э в работы на агарбд'и, гарас мндга гр'ат палдт'
нада. Иа т'аб'э пъдмагу картдшку брат'. Эст.
Подмотка, и. ж. Основание клубка ниток. Бумйжнъйа под­
мотка. Тр'ап'йшнъйа падмдтка. Н'йтк'и талстыйь. мджна
матйц' и б'ьс падмбтк'и. Лит. Другой раз н'эт бумйг'и. тр'йпъчку ваз'м'дш на падмбтку, а шърс'т'аныйь тап'эр б'ьс пад­
мбтк'и матййут. Лат. На току падмдтку хърашд матйт'. Эст.
Подмуровка. и, ж. 1 . Фундамент. Кйм'ьннъйа пъдмурдфка.
Дом б'ьс пъдмурдфк'и. Лнт. Дом мдг'ьт быт' и б'ьс пъдму-
рдфк'и. Камн'и лджут, зад'элывъйут цэм'ьнтъм, ал' изв'дсткъй,
вот и пъдмурдфка. Лат. 2. Штукатурка. Бут выкъпъйут, тада
фундам'ьнт кладут и пъдмурдфку д'элыйут. Эст.
Поднавёс. а. м. Кровля на столбах, навес. Дл'а с'эна
пастрдйил'и пъднав'эс. Лит. Н'ь ва фс'эх был'и пъднав'эсы.
Лат. Път пъднав'эс надо фс'о дббръйа с'н'аст'й, там съхранн'ьй. Эст.
Поднаряд, а, м. Телега, приготовленная для возки сена.
Ц'ал'эга з драб'йнкъм'и, са фс'им, как с'эна ваз'йц', нъзывайьцца пъднар'ат. Лит.
Поднём. а, м. 1. Подъем, участок дороги, поднимающийся
вверх. Высдкый падн'дм. Крутдй падн'дм. Лит. Там падн'дм
крутой, абйэхът' бы. Лат. 2. Подъем, выпуклая часть ступни
от пальцев до уровня щиколотки. Наму нада
гъл'ан'йш'ч'и
шырдк'ийь, в йавд падн'дм бал'шбй. Лит. У м'ин'а падн'дм
бал'шушчый. зм'эй. чавд йон такдй бал'шбй, во падн'дм тък
падн'дм. Лат.
Подножка, и, ж. Ножной рычаг. Паднбшка ф каз'ул'к'и
йэс'ц'а, гдз'э с'п'йцы стругййут. Лит.
Подовторйть, рю, сов. Напомнить, сообщить повторно.
Фрдс'а нъп'исафшы, што пр'ийэд'ьт, ал'и йашчд пъдъфтар'у
т'ьл'ьграмъй. На пъдъфтар'йла Кйт'к'и пра С'йдър'иху. Лат.
Пъдъфтар'йт'ь бит'и, што мы йавб на пънаф'йду прдс'им
пр'ит'йт'. Эст.
Подойти, иду. сов. к Подходить. Мы пъдашл'й пъд
Нстдн'ийу. а браткб в Рас'ййи асталс'а. Эст.
Подолбать, баю, сов. Подолбить. Пулч'асй пъдалбйл дырк'и
и устал. Лит. На пъдалбайу дырк'и дълатбм. Пъдалбал дырк'и
дл'ь бъраны. дълатд сламалъс. Лат. Пъдалбйл дырк'и ф ст'анйх гл'и чавд-та, н'и найму. Эст.
Подопёчек. чка, м. То же, что Подпечка. Пдлный пъдап'эч'ьк дроф. Лит. Эст.
Подоплека, и, ж. 1. Подкладка в верхней части мужской
рубашки. Паддпл'ька
йаш'ч'д кр'эпкъйа. а пл'эч'и сафс'дм
раз'йэхъл'ис', ужэ и лйп'иц' н'эч'ьва. Лит. Давн'эй рубашк'и
мужукйм шыл'и с паддпл'ькъй. Лат. Фс'и рус'к'ийи рубйх'и
с'в'эр'ху с паддпл'икъй был'и, прачнэй с паддпл'икъй. Эст.
2. То же, что Пбдлина. Паддпл'ька ф п'ин'дж'аку
снас'йлъс.
Ф пал'тд ндвуйу паддпл'ьку фстйв'ил.Лит. Купил мът'ар'ййлу
дл'ь паддпл'ьк'и. Сак нъ паддпл'ьк'и шйут. Лат.
Подорвание.я. ср. Болезнь, грыжа. Нэс'ц' трава и ат пъдар2
Подпояхаться
229
вйн'ийа Ав'ар'ййнъвыйь кдр'н'и тджа пйут ат пъдарван'ийа.
Лнт.
Подорвать, ву, сов. Надорвать (живот). Пъгл'адз'йш, как
йаны там (на районном фестивале) р'эпку ц'йнут, са с'м'эху
мджна бр'ух'и пъдарвйц'. Лит.
Подорваться, вусь (вуся), сов. Надорваться Н'ь пъдымай
адз'йн, так и пъдарвйцца н'а ддлга. Лит.
Подорёховик, а, м. Съедобный гриб с темной головкой, на­
поминающий боровик. Бъръв'икдф н'ь нашл'й. йл'и абапкъф
и пъдар'эхъв'икъф пдлнуйу кашдлку набрйл'и. Лит.
Подошвйца, ы. ж. Подстилка на внутренней части подошвы
обуви, стелька. Такуйу шкуру тдл'ка нъ пъдашв'йцы лажыц.
а йон мн'э падм'дтк'и пр'иб'йл. Лит.
Подошёсток, тка, м. Полка под шестком русской печи.
Пач'йс'ц' пъдашдстък, эта там ч'орт гълаву слдм'а. Лит. Нъ
пъдашдстък крушку настав'иш какуйу пъгр'аз'н'эйшъйу,
ай
тр'апку. Лат.
Подпазуха, и, ж. Подмышка. Патпйзуха ч'эшъцца. Лит.
Чыр'йушка с'эла патпйзухъй, бал'йт майа патпйзуха. Лат.
Патпйзуха распухшы шчд-та, л'йчут йэй патпазуху как'йм-та
мйз'ьм. Эст
Подпахать, пашу, сов. Подмести. Пътпахйц' избу. Н'а
фс'п'эла гйнък пътпахйц'. Пътпашы шуму път карыта. Лит.
Нйда избу пътпахйт'. Ф'эйа, пътпашы ты избу, шумы мндга.
Лат. Пътпашы пот ф п'эчк'и, ваз'м'й нова пъм'алд. Эст.
Подпечка, и, ж. Место под русской печью, подпечек, под­
печье. Закрой патп'эч'ку. штоп кур'ица н'а вышла. Зйфтра
нйди патп'эч'ку выч'ис'ц'иц'. Лит. Куру выгън'и с патп'эчк'и.
Патп'эчка дл'ь кур'эй, как морде, тък кур'эй пптп'эчку. Лат.
Ф патп'эчк'и мйлъ л' шчо л'ажыт. рйзнъйа рйзнъе'т'. З'йму
" л'эта ф патп'эчк'и дрдвы. Эст. (Подопёчек).
Подпильновать. ную, сов. Подкараулить. Нану в л'асу з
дз'ан'гам пътп'ил'навйл'и. Лит. Пашдл к Нйс'т'и. а йа пътп'ил'навала. Лат. (Подстиговать).
Подпйнка, и, ж. То же, что Чересседёлишник. Патпйнка
нъв'ар'дх, на лдшъц' падв'йзывъйьцца. Лит.
Подпояхать. яшу, сов. Подпоясать. Н'ь забуц' штаны пътпайахъц'. Лит. Кр'учдк сарвйлс'а, нада йупку пътпаййхът'.
Пътпайахъл штаны. Шубу пътпайахъл. Лат.
Подпояхаться. яшусь (яшуся), сов. Подпоясаться. Па шубы
пътпайахълс'а салдм'ьннъй с'в'йскъй. Лит. Над'элс'а, път-
230
Подпушать
пайахълс'а и пашдл. Мал'ьц сам пътпаййхълс'а, и д'афчднка
сама пътпаййшъица. Лат. Пъпаййхъйс'а хът' т'ин'ат'йн'инъй.
ни хад'й б'ис пдйьса. Эст.
Подпущать, аю, несов. Подпускать. Нивд и бл'йска пътпуш'ч'йц' н'ал'з'й. Лит. Такдва вдл'н'ицу и бл'йска пътпушчйт'
н'ал'з'а. Лат. Н'и пътпушшай йавб и бл'йска к с'аб'э. мазур'ика. Эст.
Подражнйть, ню, сов. Подразнить. Навб ч'уц' пъдражн'й
н'амндшка, тък и расплйч'ьцца. Лит. Пъдражн'йл сабйку. йана
и кус'йла. Афр'эма и н'ал'з'а пъдражн'йт'. Лат. Пъдражн'йл
йон д'эфку. спдрт'ил йайд. вот и астйлъс' с р'аб'бнкъм анна.
Эст.
Подрезать, заю, несов.: • П о д р е з а т ь п ч ё л — выни­
мать мед из ульев. Пч'ол пъдр'азйц' кагдй идут, с'этк'и так'ййь нъ гълаву нъдз'айут. Лит. Н'ал'з'а ччол пъдр'азйт' н'ь
над'эфшы мйску. пчдлы кусййут. Лат.
Подрезь, и. ж. Подрез у саней. Г з'имы нада ндвыйь пддр'ьз'и нр'иб'йц'. Лит.
Подручник, а, м. Подушечка, употребляемая старообряд­
цами при земных поклонах. Падрушн'ик'и с рйзных тр'йт>ч'ьк
шйут, а хто и вышывййа. Лит. Падрушн'ик нъ гвазду в'ис'йт
над бдгъм. Падрушн'ик'и шйут съ шматдф, плйт'йь хто шйот.
таму мджна падрушн'ик'и шыт'. Лат. Са свайм падрушн'икъм
в мал'энну пр'эжы хад'йл'и. Тап'эр' и в мал'энных падруш­
н'ик'и йэ. Эст.
Подсевать, ваю, несов. Просеивать. Пшан'йцу пътс'авййут.
кагдй вйр'ут нъ куц'йу. Бйбы гардх пътс'авйл'и. Лит. И рош
и апшан'йцу — фс'о пътс'авййут, штоп н'э была п'аску, камушкъф. Лат.
Подседёлок. лка. м. Часть конской упряжи, седелка. Пътс'адз'длък кан'у с'п'йну нац'др. Лит. Хаз'йин сам мдг'ьт з'д'элът' пътс'ад'длък. В майдва был ад'йн купл'йный пътс'ид'длък. Лат. Эст.
Подсекать, каю. несов.. Подсечь, секу, сов. 1 . Подсачивать.
Пътс'акл'й дз'в'э б'ар'дзы, хвац'ит сдку на цэлый м'эс'ьц. Кл'он
тджа мджна пътс'акйц'. Лит. В нас б'ар'бзу пътс'акйл'и, л'этъм
п'йл'и сок, и с соку п'йва рабдтъл'и. Лат. 2. Подкашивать (от
слабости). Н'ь магу иц'ц'й, паджылк'и пътс'акайьт. Лит.
Пашла п йа нъ базар, дъ паджылк'и пътс'акайьт. Лат.
Подскрёбыш, а, м. 1 . Хлебец из остатков теста. Хл'эп
йаш'ч'д н'ь гатдф. тдл'ка патскр'ббыш с'п'дкс'а. Лит. На вжэ
патскр'дбыш пъсад'йла. Лат. 2. Последний ребенок в семье.
Мы Ф'ил'йпа
нъзывал'и патскр'дбыш. Наш патскр'дбыш
вышъл н'икакдй. Лат.
Подслухать, хаю. сов.. Подслухивать, ваю. несов. Подслу­
шать. Нана патслухъла наш ръзгавдр. Спр'атълс'а за п'эч'ку
и фс'о патслухывъйа. Лнт. /А жана патслухъла. ап чом гъвар'ат
с пъл'уббвн'ицъй. Лат. Патслухъй ты рас. шчо аны балакъйут
прам'эш с'аб'а. Эст.
Подсмалйть, лю, сов. Поджеч. подпалить. Гувнб сама н'ь
маглб зъгар'эцца. хтб-та пътсмал'йл. Лит. Пътсмал'йл'и д'ар'эвн'у нашу, пачк'й фс'а згар'эла. Эст.
Подсыпать, плю, сов.. Подсыпать, паю. несов. 1. Посадить
курицу на яйца для высиживания детенышей. Зъквактал'и
сразу дз'в'э кур'ицы, тък аббйих и патсыпъла. Кур'йт в'асндй
пътсыпййут. Лит. Кур'ица зъквахтала. йа патсыпъла фчара
йану. Лат. 2. Положить в гнездо яйца для высиживания дете­
нышей. Пъд дз'ац'йнуху патсып'ут йаййч'ьк, выхддз'ут ц'ипл'йты. Лнт. Нада пъд д'ат'йнуху патсыпът' йаййчък. На пат­
сыпъла шаснацът' йаййчък. Лат.
Подстиговать, гую, сов. То же. что Подпильновать. Иавб
ндч'йу пътс'ц'игавал'и, кагдй ййблък'и н'ос. фкрафшы. Лнт.
Подтверждать, даю. несов. Заверять, скреплять печатью или
подписью. С'астрй п'йшът (рецепты), а ддхтър' пъц'ц'в'арждайьт. Лит.
Подтирка, и, ж. Тряпочка. Пац'ц'йркъй скъвраду нъц'ирййут. кагда бл'ины п'акут. Лит. Гд'э ш майа пат'т'йрка?
Пат'т'йрка в бл'уд'ьчка клад'дцца и став'ицца ф шкапдк. Лат.
Ваз'м'й пат'т'йрку и пъдатр'й. На т'аб'э н'и пат'т'йрка. сама
д'элъй. Эст.
Подторнуть. ну. сов. Подоткнуть, подпереть. Паттдр'н'и
дз'в'эр'и палкъй. тък и н'ь аткрдйьт. Лит. Мамка паттдр'н'ьт
прут път пъталдк дл'ь пр'игрдск'и д'ат'эй, д'ат'эй шкдл'ит. Лат.
Паттдрнут' нада сърафйн, йон и н'и вълак'дцца па ул'ицы. Эст.
Подходить , хожу, несов. Быть похожим, походить. Л'ажйк
пъд м'ьнтуза патхбдз'а. тдл'к'и што м'элкый. Лит.
Подходить , хожу, несов. Принадлежать, находиться под
властью. Път кавд йаны патхдд'ут? Пъд н'эмца? Эст.
Подходяще, нареч. 1. Довольно много. Кагда йавд (дом)
смуравйл'и н'амндшка пътхадз'йш'ч'а. ръз'дз'ал'йл'и
на мал'ьн'к'ийь
бакбфк'и. п'эч'ич'к'и пастав'ил'и... Лит. Сраббтъл'и пътхад'ашча. Лат. Мы пътхад'ашша прашл'й п'эша, а
1
2
патдм на машины дайэхъл'и. Эст. 2. Неплохо, довольно хо­
рошо. Ианы живут пътхадз'йш'ч'а, кардву свайу дз'эржут,
двух пърас'ат. Книг'и пътхадз'аш'ч'а фс'о гъвар'ат. Другдй
рас йон и пътхадз'аш'ч'а скажа. Лит. Къвал'эфс'к'ийь живут
пътхад'йшча, в йих два бдръва. два кан'а. Нъ сабран'ийи
пътхад'ашчъ гъвар'йл'и
Лат. Пътхад'ашша йана на работу
устрдифшы в гдръд'и. Хът' што пътхад'йшшэ скажу, йаны
с'м'айуцца вакрук майх слоф. Эст.
Подходящий, ая. ее. Похожий. Сабйка пътхадз'аш'ч'ий нъ
валки. Лдтк'и врддз'ь
как калдш пътхадз'йш'ч'ийь,
б'ьс
шнуркдф, б'ьз н'ич'авд. Лит. Мой кав'др пътхад'йшчый на
твой. Иэта салф'этка пътхад'йшчъйа на туйу. Лат. Пътхад'йшшуйу с твоим плат'ьм мат'эр'йу куп'йла. Эст.
Подштафйрка. и. ж. Ничтожная личность. Иа н'и пътштаф'йрко кока, пус' сам б'эгъит пъ сус'эдам да съб'ирйит. Эст.
Подщемйть, млю, сов. Поджать. Ч'ийй-та сабйка наб'эгла,
хвост пътш'ч'ам'йфшы. Лит. Пътшшам'й ндг'и, йа пътпашу
в'эн'ичкъм път сталбм. Эст.
Пожалёться, лёюсь (лёюся), сое. Пожалеть. Мдг'ыи иц'ц'й.
йл'и патдм пъжал'эйьс'с'а. Лит.
Пожвировать. рую. сов. Посыпать гравием. Хоц' и пъжв'иравйл'и н'амндга. йл'и фс'ь аднд гр'йзна. Лит.
Пожебровать. рую. сов. Понищенствовать. Пулдн'й пъжъбравйла, и ндг'и зъбал'эл'и. Лнт. Пъжъбравйл н'ад'эл'ку и пут
хл'эба пр'ин'дс. прадйл нам дл'ь кур'эй. Лат.
Пожинки, нок. мн. То же. что Дожинки. С'авддн'ь, в'йдна,
и пажынк'и будут, пас'л'эдн'ий кусок кбс'ут. Лит. Кбн'чыл'и
жат', кан'чййьм: пажынк'и,
пайд'дмт'и йаййшн'у йис'т'.
В нас с'авдн'н'и пажынк'и. Завут нъ пажынк'и. Нъ пажынкъх
вып'ила. Канчйт' рош жат' гъвар'йт пажынк'и. Лат.
Пожмыхать. хаю, сов. Постирать. Пъжмыхала,
скдл'ка
магла. Лит. Пъжмыхала плат'йь. фс'о собрала, тап'эр' нйда
с'н'ас'т'й в дз'ьра выпълъскат'. Лат. Пъжмыхйй рубйху, гарйс
гр'йзна. Эст.
Пожня, и, ж. Сенокосное угодье, луг. Муш'ч'йны пашл'й
пбжн'у кас'йц. Как пайду па пджн'ьм хадз'йц', тък фс'ак'их
траф нъб'ару. Лит. Найду па пджн'ьм, км'йну нъб'ару. Мы
раз'б'йл'и валы на пджн'и. Лат. На пджн'у ръбатйт' хад'йл'и
ф паршн'йх, л'дкка и н'а жйрка нагам. Пджн'а в нас пътануфшы в вады, кас'йт' рана. Эст.
Позадёлать. лаю, сов. 1 . Замазать, заделать в большом ко­
личестве. Фс'и дырк'и пъзадз'элъл.
н'икакййа мышка н'а
вл'эз'ьт. Лит. Иа пашла ф сарай, пъзад'элъла дырк'и, ат'апл'йла, буд'ьт т'аплд. Лат. Пъзад'элъл'и дыр'йа изв'дсткъй, н'икрас'йва. Эст. 2. Запачкать. Гд'э ты свай рук и пъзад'элъла?
Пъзад'элъла фс'у пал'ту на машын'и. Эст.
Позалётось. нареч. В позапрошлом году. Тдн'а пъзал'этъс'
кдн'ч'ила школу и пашлй рабдтъц' нъ цаг'эл'н'у. Пъзал'этъс'
была мндга ййгът, ббл'шъ, ч'им ндн'ич' и л'этъс'. Лит. Пъзал'этыс' рош была хардшъйа. Мы пъзал'этыс' с п'ируна зъгар'эл'ис'. Лат. Пъзал'этъс' в Л'эн'инграт йэз'д'ил'и с лукъм, а
йэта л'эта н'э. Ндн'ич улдф н'ивйжнъй. а вот пъзал'этъс'
скдл'к'и л'ашшэй лав'йл'и. Эст.
Позалётошний. яя. ее, Позалётошный. ая. ое. Позапрошло­
годний. В нас йаш'ч'д пъзал'этъшн'ьйа вар'эн'йа йэс'ц'. Пъзал'этъшн'ийь ар'эх'и. Лит. Там йашчд салдма пъзал'этъшн ьйа.
Лат. Ф пъзал'этъшнъм гдд'и рад'йфшы, тр'ох гот н'эту. Эст.
Позасёять, ею. сов. Засеять в большом количестве. Фс'о
пдл'а пъзас'эйьл'и афсбм. Нон фс'и балбты л'ном пъзас'эйьл.
Лит. Мы фс'и ндв'ины ръзадрйл'и и пъзас'эйьл'и л'днъм. В'эс'
вугъл пъзас'эйьл'и картдшкъй. Лат. Гр'йды фс'и пъзас'эил'и,
тап'эр'а как рос'т' буд'и. Эст.
Позвягать. гаю. сов. 1 . Полаять. Сабйка паз'в'йгъл, паз'в'йгъл и п'ьр'астйл. Лит. Пр'ишл'й гр'эзы за йаблъкъм ф сат,
наш сабйка паз'в'йгъл, и йаны пъб'ажал'и. Лат. 2. Попросить
неотступно, поклянчить. Адз'йн пр'идз'д паз'в'агъйа.
другдй
папрдс'а — кйждъму нйда дац'. Лит. Ишдл пййный и зашдл,
штоп паз'в'агът'. з'в'агъйьт на вдтку. Лат. Пъзв'агъиш паббл'шы, тък палучыш кой-штд. Зв'йга ты изв'эснъйа,
пазв'агъй,
къл' хош. Эст.
Поздовблу, нареч. Свободно, никого не боясь. (Кабаны)
выхддз'ут с л'эсу на пдл'а и хддз'ут пъздавдлу. Лит.
Поздоровкаться, каюсь (каюся), сов. Поздороваться. Ион
тап'эр' и пъздардфкъцца са мной н'а хдч'а. Лит. Мал'ьц хард­
шый, кажыный рас пъздардфкъйьцца. Лат.
Пъздардфкълс'а
ты с т'дт'ьн'къй? Вот пъздардфкъйус'. тадй и с'аду. Эст.
Позевушки. шек, мн. Позевывание, зевота.
Иъз'авушк'и
б'арут, спац' хдч'ьцца. Лит. Н'ьдаспйл'и
мы. зато и пъз'авушк'и. Лат. Пъз'авушк'и м'ан'а как вз'йл'и с утра, так в'эс'
д'эн' и з'авййу. Эст.
Позимогорничать. чаю, сов. Позаниматься отхожими про-
234
Позыбать
мыслами. Пъз'имагдрн'ич'ьл н'эскт>л'ка л'эт и уйэхъл куда-та.
Лит.
Позыбать. баю, сов. Покачать. Пъзыбай р'аб'днка. пака зас'н'д. Лит. Какдй супротивный, гъвар'й, гъвар'й. а н'а хдчът
и пъзыбйт': р'аб'днък кр'ичыт р'атунушку. йон н'а хдчът
пъзыбат'. Лат. Пъзыбайт'э л'ул'ку. Эст.
Позыбаться, баюсь (баюся), сов. Покачаться. Дз'эц'и л'уб'ут пъзыбацца. Лит. Д'эт'и пашл'й пъзыбацца на зыпку. Наш
паскр'дбыш л'уб'ит пъзыбйцца. зыбайыи дн'ом и нбчйу. Лат.
Пус' пъзыбаицца на наг'й в м'ан'й. п'ьр'астйн'и арйт'. Эст.
Позычать, чаю, несов., Позычить, чу, сов. 1 . Одолжать, да­
вать взаймы. На йаму пазыч'ил дваццъц' п'ац' рубл'эй. Лит.
На п таб'э пазычыла. да н'эту. Лат. 2. Занимать, брать взаймы.
Нон дом купл'йл, тък дз'эн'г'и
ф К'йр'ика пъзыч'ал. Лнт.
Кдст'а пр'ишдл пазычыт' сто рубл'икъф, йа н'а дала, пушчай
пр'ид'о чытый. Лат. 3. Поискать. Пазыч, мджы и найд'дш.
Эст.
Покалзыхать. хаю. сов. Поковылять. Пъс'идз'эл н'амндшка
и ап'йц' П7>кълзыхал дамдй. Лнт. Стдръш пъкълзыхйл к скдтн'ику. Лат. Пъкълзыхаим. дружэ. г ддму, в'р'эма пдзн'ьйа. Эст.
Покаток, тка, м. Приспособление для вытаскивания из печи
горшков, каток. Пъкатдк дз'элъйут, штоп н'ь шъравалъс' дно
в гаршку. Лит. Нъ пъкатку став'иш ф п'эчку жал'эз'н'ик, штоп
дно н'ь пр'ишмун'йт' в жал'эз'н'ик'ь. Лат.
Покватероваться, руюсь (руюся), сов. Пожить, побыть на
квартире. Н'аддлга йон там пъквъц'ьравйлс'а. Лит. Был у йих
квът'ирйн'ьц, два м'эс'ьца пъквът'ьравйлс'а. Лат. На пъхват'ьравйлс'а два дн'и в гаст'йн'ицы. така колхозно гаст'йн'ица йэ
бкъл рынка Эст
Поклепать, паю, сов. Отбивать некоторое время. Пъкл'апйл'и косы и пашл'й с'эна кас'йц'. Лит. Эст.
Покбпки. покбпок, мн. Время окончания копки картофеля.
Картдшку канчайут капйт' — здвут пакдпк'и. С'авон'н'и у нас
пакдпк'и. Лат.
Покоробатиться. тится, сов. Покоробиться. Ддск'и пъкърйбйт'ил'ис'. Лит. В бдчк'и дно пъкърабйт'илъс'. Ддск'и пъкъработ'ил'ис'. нйда пдтклътк'и пъдлажыт' м'ьжду дасдк. Лат.
Мат'эр'йа пдсл'и ст'йрк'и фс'и пъкърабйт'илъс'. Эст.
Покрбвщина, ы. ж. Праздник покрова. М'ин'й нъ пакрдфш'ч'ину пр'иглашйл'и пр'ийэхъц'. Лит. Пъкрдфшыну в нас н'и
прйзнъвал'и, мы п'атрдфк'и празнуйьм. Эст.
Покроить. бю. сов. Пошинковать, сшинковать Капусту
мджна рукам и машынъм пакрдйиц'. Лит.
Покулйть, лю. сов. Покатить. Ион ужэ фтардй м'эх пъкул'йл саб'э. Лит. Б'ар'эм'а салдмы пъкул'йл на ту стърану.
атс'ул' н'ал'з'а складат'. нада пъдавйт' на сток. Лат.
Покулйться, люсь ( л ю с я ) . сов. Покатиться Клубок пъкул'йлс'а пат шйфу. Лит. М'ач пъкул'йлс'а път канйпку. Лат.
Покуль, союз. Пока. Пакул' йа ф книгу гл'ажу. тък йана
ч'итййьт, а как тбл'ка атайду. тък и йана н'ь гл'адз'йт ф
кн'йгу. Лит. Пакул' ты схдд'иш, йа пъгл'ажу д'ат'днка. И
афтббус уйд'дт. пакул' ты дъб'аг'йш. Лат. Пакул' б'арбк
д'ат'эй. патул' йаны и хардшыйи был'и. Эст.
Покупйть. плю, сов. Купить. Фч'арй пъкуп'йл новый
парк'ьл'. Пъкуп'йл ватбфку с рукавам. Лит. Штаны ватн'ийь
пъкуп'йл г з'имы. Пайэхъл на к'ирмаш, плат пъкуп'йл мн'э
новый. Лат. Пакуп'й ты мн'э в гдръд'и ачк'й. н'ичдва н'и в'йжу.
Эст.
Покута, ы, ж. Горе, беда, страдание. Ч'йстъйа пакута мн'э
с табдй. Пакута зъ гр'ах'й. Лит. Мн'э с этым р'аб'йтъм чыстъйа
пакута. Н'а буду йа д'афчднку дъгл'адйт'. наштд мн'э пакута
такййа. Лат.
Покутовать, тую. несов. Мучиться, страдать. Ддлга йон
там будз'а пъкутавйц' адз'йн? Лит.
Покушать, шаю. сов. 1 . Поесть (и о животных). С'в'йн'йи
пакушъл'и и фс'о равнд кр'ич'йт. Лнт. Пакушъла кардвушка
и л'аглй. Эст. 2. Испробовать, отведать. Ион н'ич'авд н'а йэл.
тдл'ка пакушъл фс'авд и пашдл. Иа фс'ак'ийь-рйзныйь трйвы
пакушъла. Лит. Круп'эн'у свар'йла, пакушъла на сол'. Лат.
Пакушъй, хват'ит л'и слас'т'и ф к'ис'ал'й. Эст
Полаты. полат, мн. Полати. З'имдй дз'эц'и нъ палатъх
спйл'и; там мндга ц'апл'эй, как нъ кравац'и. Лит
Полевой, ая. бе. Дикий; дикорастущий. П7>л'авыйь гус'и
пр'ил'атййут и в нас пръжывййут. Пъл'авдй клоп Пъл'авдй
баркан. Пъл'авдй ч'асндк. Лит. Мы йэл'и пъл'авдй часндк.
т'агйл'и и йэл'и. Андгдыс' ждръвы л'ат'эл'и. пъл'авыйь гус'и
л'ат'эл'и. Лат. Пъл'авййа йагъда. Эст.
Полегчёние, я. ср. Облегчение, льгота. Тап'эр' ужэ. слива
ббНу, пъл'акч'эн'ийа стйла — и на хл'эп. и на сахър'. и нъ
адз'джу. Ион в вайну пъстрадал. тък йаму пъл'акч'эн'ийа
з'дз'элъл'и. Лит. Мн'э тап'эр' ужэ т>л'акчэн'ийь йэс'т': дачкй
выръсла. Нам тап'эр' пъл'акчэн'ийь — налдг'и с'н'ал'и. Лат.
Пъл'ахчэн'ийа н'икакбва н'эту, фс'о ба.х'й. Ты инвал'йтка и
мбг'иш пъл'ахчэн'йа пълучыт'. Эст.
Полёшня, и, яг. Охота за дикими зверями и птицами. Му­
жык вз'ал в'интбфку, пайэхъл в л'эс нъ пал'эшн'у, нъ валкбф,
нъ зайцбф. Лит. Тогда сабак н'ь карм'йт', кагда нъ пал'эшн'у
ит'т'й. Лат.
Поливан, а. .и. Эмалированный или глазурованный горшок.
Дстйтн'ий пъл'ивйн раз'б'йла. Лит.
Поливаный. ая, ое. Эмалированный или глазурованный, по­
крытый поливой. Пъл'ивоный гаршдк. Пъл'ивйныйь кр'йнк'и.
Лит. Давн'эй рабдтъл'и сомы пъл'ивйныйь гаршк'й, ваз'йл'и
пъ д'ьр'авн'йм
пръдавйл'и, и жбаны и кр'йнк'и и лйтк'и ф
с'ьр'ад'йны
пъл'ивйныйь. Лат. Пал'ивйнъйи
крынк'и гл'и
мълакй был'и. Эст.
Поливарка, и, ж. Лейка для поливки растений. Иа нъл'ивйрктш пъл'ивйла, о йон так пр'йма с в'адрй. Лит.
Поливать, ваю.несов. Эмалировать или глазуровать, покры­
вать поливой, Пъл'иваи' гаршк'й, кр'йнк'и. Лит. Лйтк'и ф
с'ьр'ад'йны пъл'ивйл'и. снаружы н'э, трунна дастйт' с'в'инца.
Лат.
Поливка, и. ж. Жидкость, жидкая часть супа; жижа. Пбл'ифку с'йэл. а густыш астйв'ил. Лит. Дурной пърас'днък, пбл'ифку выхл'ьбал. а густыш астйв'ил. Ты тбжъ тбл'ка пдл'ифку
выхл'ьбал. Лат.
Пблий. яя, ее: • П 6 л я я п ч е л а — шмель. На пбжн'и
нашдл два гн'аздй пдл'их пч'ол. Лит. (Пбльный).
Полнота, ы, ж. Полнолуние. Стар'йк бывййа пбс'л'ь пдлнъты. Лит. Фшрайи квйдри — пблнъта. Вот хърашд с'в'эт'ит
пблнъта, так йасна с'в'эт'ит. Картдшку с'эйут на пблн'ьты и
гбн'ут дъ стър'ика. Лат.
Половина, ы, ж. Аренда земли исполу. Ион свайдй з'амл'й
н'а м'эл, пъ пълав'йнъм хадз'йл, был пълав'йн'ш'ч'ик. Лит.
Половинщик, а. м. Испольщик. В йавб йаш'ч'д в другдй
дз'ар'эвн'и скл'ип был, тък сам н'ь рабдтъл, пълав'йн'ш'ч'ику
здавйл. .Пит. В нас пълав'йншыкъф н'э была, а път П'ачдръм
там пачк'й фс'и кр'аст'ййн'ь был'и пълав'йншык'и. Эст.
Половник, а, м. Дорожка для пола, половик. Вын'ьс'и
пълъвн'ик'й, вытр'ьхн'и дъ пъс'ц'ал'й. Лит.
Положить, жу. сов. 1. Убить. Стдл'к'и ш там салдйт пълажыл'и, кагдй ч'ьр'ьз р'аку п'ьр'ьхадз'йл'и.
Лит. В Окры на
йармънк'и дваййх пълажыл'и. Лат. Тут пилбжъна в н'эмца
мндга нашых д'ьр'ав'эн'с'к'их. Эст. 2. Снести (о яйцах). Ку­
р'ица два йаййч'ка
пълажыла. Лит.
Кур'ица пълажыла
йаййчка, пъкр'ичала и наб'эгла. Лат. Скдл'ки куръчък пълажыл'и йайчк'и? Эст.
Положиться, жится, сов. Снести яйцо, снестись. Кур'ица
пълажылъс'. Лит. Кур'ица была с йайцдм, а тап'эр' пълажылъс'. Лат. Эст.
Полозок, зка, м. 1 . То же, что Волочёк. Пълазбк на плук
нъдз'айут, штоп пдл'а н'а пдр'ц'иц'. Лит. Пълаздк фт'ар'ал'и.
н'э нъ чъм плук гнат'. Лат. 2. Часть плуга, которая при па­
хоте скользит по земле. Пълаздк ф плугу йэс'ц'. с правъй
ст7>раны л'ам'эш, а с л'эвъй пълаздк. Лит. Пълазбк жал'эзный, ал'и мджът съшмун'йцца, патдм атлдм'ицца. Лат.
Полотенец, нца, м. Полотенце, утиральник.
Пав'эс'ила
ч'йстый пълац'эн'ьц. Лит. Пълат'эн'ьц куп'йл'и в магйз'ин'иЛат. (Ручник. Рушник).
Полоть, лю, несов. Просеивать. Как крупы пдл'ут — в
р'ьшатд, а патом в нач'двъч'ку и тр'асут, луска выл'атайа, а
крупы астайуцца.Лит. Апшан'йшнуйу крупу нада палдт'. в йэй
йэс'т' ашъка. Крупу пдл'ут в начдвъчк'и. Лат. Крипу, бывй,
фс'о пдл'ут, ачышшайут, тада кашу вар'ут. Эст.
Полтреття, только им.-вин. Два с половиной. Йаму тогда
была тбл'ка пълтр'ац'ц'й года. Лит. С'т'аклд купила бабушка
зъ пълтр'ат'т'й рубл'й. Давн'эй гъвар'йл'и пълтр'ат'т'а. сваййм
ушам слыхала. Лат. (Пултреття).
Полувёчный, ая, ое. Пятидесятилетний (человек). Пан наш
Йукшынск'ий н'а стйрый был, пълув'эшный был, пълав'йна
в'эка. Как с пилв'эку п'ьр'авйл'ицца. то пълув'эшный. Лат.
Полудень, дня, ц 1. Южная сторона, юг. В'эц'ьр с палудн'а дуйьт ц'дплый. Лит. С палудн'а пъп'ар'эчън' дуйэт. Эст.
2. Время обеда, полдень. Ф палудз'ьн' пайдз'дм купацца. Път
палудз'ьн' дамдй кардву пр'ив'адз'й. Лит. Ужэ палуд'ьн', а
вы фс'о ддма. нада ит'т'й граб'ит'. Лат. 3. Обед. Йаму ф пдл'а
палудз'ьн' пр'ин'ас'л'й. Гл'адз'й, ап'йц' н'ь забуц' палудз'ьн'
с сабдй вз'ац. Лит. Мы у пйна рабдтъл'и. а нам з ддму
палуд'ьн пр'ин'асл'й.
Иа пайэхъл, вы мн'э кавд-н'ибут' нъ
палуд'ьн' пр'ин'ас'йт'ь. Лат.
Полудневать, нею ( в а ю ) , несов. Обедать. Палудн'ьвтлС
йаш'ч'д рана, дз'в'анаццъц' ч'асдф н'эт. Лит. Ид'йт'ь, р'аб'аты,
палудн'ьвът', йа нъ аднаму давит' н'а буду. Лат. Ф пост
палудн'ьвал'и рас в д'эн' и фс'о. Эст.
Полупряжка, и. ж. Период работы без перерыва до обеда.
Йэжъл'и б'ьз аддбха рабдтъл дъ аб'эда, зовут полупр'ашк'и.
Лат.
Полымя, я. ср. Пламя. Пблым'а сразу в'эс' дом ахвац'йла.
А пблым'а н'э была в'йдна. Лит. Зан'ала пдлымйу в'эс' дом,
как быстра пдлым'ьм зан'ала. Л а т Палым'ьм так и ахват'йла
фс'о н'эба, стрйс'т'и-та была. Эст.
Польши . н. ж. Полынь. А в нас тджа пълын'а рас'ц'д. Лит.
Полыня . I I . ж. Полынья. Абдйи падвдды ф пълын'у папйл'и. Лит. Л'от кагда зъм'арзййьт, йэс'т' прадушыны, пълын'а
нъзывййьцца. дй.къ хдд'ит вада, мы сймы чут' ф пълын'у н'ь
папал'и, гл'ад'йм — л'от кдръбъм. ий, пълын'й, мы в ръссыпнуйу, а ад'йн с кан'дм и пашдл в ваду. Лат.
Пользительный, ая. ое. Полезный. Пар'н'ак и пал'з'йц'ьл'нъйа трава, скдра атрастайьт дл'ь скац'йны. Лит. Иэта с'эна
пал'з'йт'ьл'нъйь, т'имаф'эйьфка с кл'ьв'аркдм
пал'з'йт'ьл'на
дл'ь скат'йны. Лат. Ион мндга гарас па.г'з'йт'ьл'нъва гл'и
л'уд'эй зд'элъл, вот и жалка чълав'эка. Эст.
Пбльный. ая. ое: О П 6 л ь н а я п ч е л а — то же, что
П б л я я п ч е л а . Пдл'нъйа пч'алй н'а так бдл'на кусййьцца,
как дамйшн'ьйа. Лит.
Полюбовник, а. М. Любовник. Яанй двух пъл'иббвн'икъф
м'эла. Лит. Пашла йана к пъл'убдвн'ику, а мужык пъткъравул'ил. Лат. Пъл'убдвн'ика скдра найд'дш, а тдл'к'и мн'э йон
н'и нада. Эст.
Полюбовница, ы, ж. Любовница. Кажн'ы'ш въскр'ас'эн'йи
к пъл'убдвн'ицы йэз'дз'ил. Лит
Слых такдй прашбл. што
пъл'уббвн'ица была. Лат. К пъл'убдвн'ицы хдд'и вдтку п'ит',
йана таргуит вдткъй. Эст.
По-людски, нареч. То же. что Людско. Прашу ц'иб'а,
дз'элъй па-л'уцк'и. Лит. Н'а мдг'иш ты па-л'уцк'и срабдтът'.
фс'о как папаЛа. Мы тип'эр' жыв'дм па-л'уцк'и. Лат. Фс'о в
нас н'и па-лутск'и пълучаицца. Эст.
Поляпать. паю. сов. Порубить, постучать. Пал'йпъйьт дз'эс'ьц' м'инут и ап'йц' стаййт. Лит. Пл'ам'энн'ик л'ант'аватый,
пал'йпъйьт тъпардм, ну скдл'ка йон пас'эк дроф, пал'йпъл
пал'йпъл и ушдл. Лат.
Поляскать. каю, сов. Полязгать, пощелкать. Пал'йскъл
затвдръм, пъпужал, йл'и н'ь стр'ал'ал, пъбаййлс'а. Лит. Па­
л'йскъл кл'ймкъй. а йа и н'ь слыхала. Лат. Пил'аскъиш зубйм
2
ад гдлъду да и пайд'дш каку рабат'днку искйт' — гд.гът н'и
т'дтка. Эст.
Помаргосйть, Помаркосйть. сит. сов. Поморосить. Фч'ара
намного пъмъркас'йла, ал'и з'амл'а сафс'дм сухайа. Лнт.
С'авбн'н'и пъмъркас'йла. ну што йэта, з'амл'й сухайа. Пъмъргас'йла. пъмъргаг'йла. и солнышка выгл'ьнула. Лят.
Помарудить, ужу, сов. Помедлить, помешкать. То тут, то
там пъмарудз'иш. гл'адз'йш, ужэ и в'эч'ьр. Лит. Ну гд'э ш ты
фс'п'эйыи сраббтът', пайд'дш и пъмаруд'иш. Лат.
Поматюгаться, гаюсь(гаюся). сов. Поматериться. Как бытта
йаму л'экч'ь, кагдй пъмъц' угайьцца. Лит. Л'уб'ит этът мужык
пъмат'угйцца плах'йм славим. Как пъмат'цгаис'с'а, так л'эхчы.
Эст.
Поменьшйть, шу, сов. Уменьшить, сократить. Иа тбл'ка
адз'йн гот служыл, патдм пъм'ан'шыл'и ар'м'ийу и м'ин'й атпус'ц'ил'и. Лит.
Померьковать, кую. сов. 1 . Наметить, выбрать, подобрать.
Иа йаму нардшна пъм'ьр'кавала. гд'э палуч'ч'ь. Лит. 2. Рассчи­
тать, сообразить. Нйда пъм'ьр'кавац'. штоп фс'им хвац'йла.
Лнт. Куп'йл'и с'йт'ьц, нйда пъм'ьркават'. штоп плйт'йь и кдфта
вышла. Лат.
Помйн, у, м. Вспоминание, упоминание. И пам'йну а таб'э
н'э была. Лит. Плахдй был, вот и пам'йну аб йом' н'э была.
Ты. з'м'эй. зддхн'ьш, и пам'йну а т'аб'э на буд'ьт. Лат.
И пам'йну н'эту, фс'и забыл'и. Эст. <> Л ё г к и й
на
п о м й н — легок на помине. Вот и йав'йлс'а, л'бккый нъ
пам'йн. Лит. Эст.
Помогтй, Помбгть, гу. сов. Помочь, оказать помощь. Иа
магу таб'э пъмакц'й, йэз'л'и одному ц'ашка. Нада иц'ц'й
йаму памдкц', фс'о скар'эй будз'а. Лит.
Помолбтки. помолбток, мн. Коллективная помощь при мо­
лотьбе. Пъмолдтк'и — йэта ран'шыйь гадй пъмагйл'и мълат'йт', гъвар'йл'и пъмалдтк'и. Лат.
Помучёный, ая, ое. Замутненный, мутный. Ф сажълк'и вадй
пъмуч'дн7>йа. и кардвы н'а пйут. Лит.
Помякать. каю, сов. Поесть.пожевать. Пам'йкъли, што была,
и ап'йц' пашлй. Лит. Пам'акъл, тък ид'й проч ат стали. Эст.
Понаторкать, каю, сов. Насовать, натыкать в большом коли­
честве. Пйлък нъ дардг'и пънатдркъл'и. Фс'уду пъм'иддр пънатдркъла, и агурцдф н'эгдз'ь пъсадз'йц'. Лит. Пйлъчък пъна­
тдркъл'и пьм'иддры пр'ив'изйт'. Пйльчт>к-ти пънитдркъл'и, а
пр'ив'азат' пъм'иддры забыли. Лат. Пънатдркъиш пъ градам
рйзнъй рйзнъс'т'и. и самдму патдм н'и ръзабрйцца, што гд'э.
Эст.
Понедёлок. лка, м. Понедельник. Ф пън'адз'элък в нас магйз'ин н'ь рабдтъйа. Лит.
Ппнелёльничать. чаю. несов Поститься по понедельникам.
Купр'эн'иха
пън'адз'эл'н'ич'ьла.
тък дъ дз'в'андста л'эт дажыла. Лнт. Мой ат'эц пън'ад'эл'н'ичъл, а с'р'эду и п'йтн'ицу
пачк'й н'ичдва в рот н'и брал. Эст.
Понбжа, и, Поножина. ы, ж. Часть ткацкого станка, на ко­
торую ставится нога, подножка. Йэс'л'и в два н'ита ткут, дз'в'э
панджы рабдтъйьт, а в вдс'ьм н'итдф ткут, тък и пандш вдс'ьм.
Лнт. Йэс'л'и ф чатыр'ь н'ита ткут, чатыр'ь панджы. Кажный
н'ит'йны нужна панджына. Лат. Ф станки чатыр'и панджы.
П'эрва-нап'ьрва на крайн'ийи наступ'иш. а тада на с'ир'энн'ийи. Эст.
Поорать, ру, сов. Попахать. Дъ аб'эда скдл'ка пъарал'и,
а пдс'л'ь аб'эда дош'ч' л'ил фс'о вр'эм'а. Лит. Пъирйл дъ
аб'эда, и залога. Лат. Нада и пъарат' з'эмл'у и гр'ады абрыт',
раз'и йэта л'дкка? Эст.
П о п а р . а ( у ) , м. Пахотное поле, пар. Фс'а дз'ар'эвн'а
дз'ал'йлъс' на тр'и пдл'а: дл'ь иржы, дл'ь йьр'ины и папар. Пдс'л'ь
йьр'ины аставл'айут папар. Нъ папар'ь пасут скац'йну. Лнт.
Кардву нъв'азал'и нъ папар'ь. Папар йашчд н'ь пахал'и, Д'эт
бабу нъказал. нъ папйру нъв'азйл. Ав'эчку тджъ пъв'ала нъ
папйр. Нъ папйр'ь пас'л'й скат'йн'ину. Лат.
Попасться, падётся. сов. Случиться, выдаться, выпасть. От­
пуск в этъм гаду н'ьш'ч'ас'л'йвый папалс'а: фс'о вр'эм'а дош'ч'.
Лит. Пашлй зймуш, мн'э жызн'а хардшъйа папйлъс'а. Лат.
Папалс'а на майу ддл'у хардшъй улдф рыбы, прадйла, хардшы
д'эн'г'и выручыла. Эст.
Попасывать, ваю, несов. Подкармливать в дороге. Папйсывъц' кан'й. Лит. Иэхъл, йэхъл, кон' пристал, нйда папйсывът' афсбм, с'энъм карм'йт'. Лат.
Попасываться. ваюсь (ваюся), несов. Подкрепляться в до­
роге. Пака дайэхъл'и да В'йл'на, два рйза папйсывъл'ис'. Лит.
Как дал'дка йэхъл'и, тък папйсывъл'ис' в дардг'ь. Лат.
Попел, у, м. Пепел, зола. Ат фс'их пастрдйьк адз'йн пдп'ьл
астйлс'а. Н'йтк'и б'эл'ут пбп'ьлъм. Лит. Шчдлък д'элъйут с
пдп'ьлу, Пъ агардду пъсыпййут пдп'ьлъм. На пан'дс мук'й
свайдй пъл'убдвн'ицы. а майа къчаргй муку высыпъла, а тудй.
в м'эх, насыпъла пдп'ьлу. Лат. Пдп'ьлу ф п'эчк'и мндга. сн'ас'й
в в'адр'й на гр'ады. Эст.
Поперёчень. чня, м. Западный или юго-западный ветер.
С'ивдн'н'и в'эт'ьр с истдн'скъй стъраны. пъп'ар'эчын'. т'дпла
буд'и. Эст.
Поперечна . и.ЯС. 1 . Поперечный брус, поперечина. Лз'в'эр'и
сафс'дм п'ьр'ькас'йл'ис'. пъ з'амл'й ц'ануцца,
пъп'ар'эч'к'и
пр'иб'йл ба. Лит. Йэжъл'и д'в'эр'и пъкас'йл'ис', нада гайку
пад'д'элът' ай пъп'ар'эчку пр'иб'йт'. Лат. Пт,п'ар'эчку нр'илад'ил'и к т'ал'эг'и. Эст. 2. Часть прялки. Л'ич'йнка ф пъп'ар'эч'ку фставл'ййьцца. Лнт.
Поперечна , и, м. и ж. Тот. кто любит перечить, спорщик.
Пъмалч'й ты хоц' рас. пъп'ар'эч'ка! Лит. Пъп'ар'эшнъйа твайа
души, пъп'ар'эчка изв'эснъйа. Эст.
Попиловать. лую. сов. Попилить, распилить. Катбрыйь
пъдл'инн'эйшыйь был'и (поленья), нъп'илавйл'и пъпалйм. Лнт.
Мы хат'эл'и пъп'илавйт' ддск'и, йл'и п'ила тупайа. Лат.
Попильновать. ную. сов. Постеречь, покараулить. Ты пъп'ил'нуй майй в'эш'ч'и. а йа схажй пъгл'ажй. хто пр'ийэхъл.
Лит.
Попйха, и, ж. Жена попа, попадья. Адз'йн рас и йа ф пап'йх'и стйръй была. Пап'йха, пап'йха, а твой поп с рагйм?Лит.
Наша пап'йха важнъйа. фарс'йстъйа. н'ьръзгавдрчыстъйа. Лат.
Пап'йху уважит' нйда, а то бат'ка ас'арчйит. Эст.
Поплавки, бв. мн. То же, что Плавки. Нар'эзъл трасты нъ
пъплафк'й. Б'ьс пъплафкдф байалс'а купацца. Лит.
Поплатки. ток, мн. Налоги. Паплйтк'и зъ з'амл'у был'и
бал'шыйь. Плиц'йц' паплйтк'и. Лит. Как'ййь был'и бал'шыйь
паплйтк'и, б'эс'и йих знайут. скдл'ка в рату была Нада ит'т'й
в вдлъс'т' паплйтк'и зъплат'йт'. Лат.
Поплутать, аю, сов. Спутать, смешать. Кур'аты ав'дс (по­
севы овса) пъплитал'и. Лит. (Попутлять).
Пополудневать. ею, Пополудничать. чаю. сов. Пообедать.
Аб'азац'ьл'на
пр'иду. пъпалудн'ьйу и сразу пр'иду. Лит.
Бралъс' пр'ит'т'й, пъпалудн'ьват'. а н'ь пр'ишла. в'эрна н'ал'з'а
была. Лат. Мы уш пъпйлудн'ичъл'и, буд'им чай п'ит'. Эст.
Попостйть, пощу, сов. Попоститься. Пъпас'ц'йла дз'в'э н'а­
дз'эл'и, а ббл'шъ и н'ь зъхац'эла. Лит. Ты атпас'т'йла в'эс'
пост, а йа стбл'ка н'ь магу паст'йт'. скдл'ка пъпас'т'йла. стдл'ка
и ладна. Лат. Пъпаст'йш с'эм н'ад'эл'. патдм мълачкд-та такд
Фкуснъйа. Эст.
1
2
По-правильности. нареч. Правильно. На знййу, как пйпрйв'ил'нъс'ц'и нъзывййьцца, а в нас тък нъзывайут мйтъшн'ик. Лит. На гъвар'у зъфс'агдй т>-прйв'ил'нъс'т'и. Эст.
Попрасовать, сую. сов. Погладить утюгом, поутюжить.
Нупку пъпръсавйц' н'экъгда. Лит. Гд'э-та прас, нада шуб'эйку
пъпрасават' и кофту. Лат.
Попрать, перу, сов. Поколотить вальком. Б'ал'йд папрац.
Лит. Хат'эла б'ал'йд папрат'. ал'и рука бал'йт. Лат. Плат'йэ
папрат' бъ нйда, да с'йлы н'эт. Эст.
Попужать. жаю. сов. Попугать. М'ин'а пъпужйц' хац'эл'и,
йл'и йа н'ь байуС. Лнт. Зъхат'эл'и нйшъва папй пъпужйт', йон
р'атунку. Лат. Навд пъпужйла бйпка в млад'энств'э, вот йон
и зъикйтъй. Эст.
Попутлять. ляю. сов. То же, что Поплутать. Кардвы пъхадз'йл'и. л'он пъпутл'йл'и. Лит. Ав'эчк'и там апшан'йцу пъпутл'ал'и. Лат. Пъпутл'ала ты пр'ажу. хвйт'ит раббтушк'и. Эст.
Попырскать. каю, сов. 1 . Поплакать. Н'ь абраш'ч'ай вн'имйн'ийа. папырскъйа и п'ьр'астйн'а. Лит. Р'аб'днък папырскъл
и паб'эк. Лат. 2. Попрыскать. Папырскъй б'ал'йб вад'йчкъй,
йанд п'ьр'асбхла. Глад'ит' буд'и хърашд, как папырск?>на. Эст.
Попытать, таю, сов. Поспрашивать. Мы фс'о пъпытайьм,
пъпытайьм ф Фъмукй, кагдй будут дз'эн'г'и м'ан'йц', н'ь гъва­
р'йт н'ич'авд. Лит. Мы пъпытйл'и у М'ун'к'и. как йэй павдд'илъс' в гас'т'йх. Лат. Пъпытйй в аццй. када йон в гдрът
съб'ирашща. Эст.
Пораить. аю, сов. Посоветовать. Парой ты мн'э, как тут
дз'элъц'. Лит. Парайьл'и мн'э йэта л'акйрства, ал'и н'ь пъмаглд. Лат.
Пораиться. аюсь (аюся), сов. Посоветоваться. Н'э с к'им
была парайьцца. Лит. А с к'им жа мн'э парййицца, мы с Мар'йнкъй, бывала, парййимс'а, йэжъл'и хто аб'йд'ит, и как жыт'
парййимс'а. Лат.
Поретунок. нка. м. Помощь, спасение. Звац' нъ пър'атунък.
Фс'и пр'иб'эгл'и нъ пър'атунък. Лит.
Порёчка. и. ж. 1 . Смородина. Ф прошлым гаду пъсадз'йл
п'ац' кустбф пар'эч'ьк. Пар'эч'к'и бывййут разныйь: красныйь.
ч'дрныйь и жблтыйь. Лит. 2. Красная смородина. С пар'эч'ьк
в'инб дз'элъйут, а съ смарбды вар'ут вар'эн'йа. Лит. С пар'эчк'и вар'эн'йь вар'ут, а в'инд йа н'ь ум'эйу рабдтът' с пар'эчк'и. Лат.
Порбзный, ая. ое. Пустой, порожний. Пардзный м'ашдк.
Пардзный, ййш'ч'ик. Пардзный гдрът, н'ич'авд куп'йц' н'ал'з'а.
Лит. Жал'эз'н'ик пардзный. Карз'йна пардзнъйа. Аднд в'адрд
пардзнъйь, другойь пдлнъйь. Лат. Иа пл'иты пардзнъйи
гаршк'й стайал'и. и вады в йих н'и капл'и н'и быфшы. Эст.
Порознякбм. нареч. Порожняком Пайэдя'ьш пъръз'н'акбм.
ваз'м'й и м'ин'а с сабой. Лнт. Пъразн'акдм л'дкка кан'у йэхът'.
Эст.
Пороптовать. тую, сов. Пороптать. Какдйа там вастан'ийа.
пъръптавал'и н'амндга и фс'о. Лнт.
Поросняк, а ( у ) , м. Молодой, низкорослый лес, поросль.
Кълъ дардг'и такдй пърис'н'ак, л'асдк мълажл'йвый. Лит.
Портёж, а. м. Порча, отрава. Ажан'йлс'а Калина, вум'ьр.
жанй над'элъла какдй-тъ парт'дш. Ион н'а ф сдв'ьс'т' вз'ал
жану, жыл'и н'а ф сдв'ьс'т', йанй з'д'элъла парт'дш. Лат.
Портки, ток (тков), мн. Кальсоны. Партк'й дыравыйь.
Скдра б'ьс партдк астйн'ьс'с'а. Ты тагда йаш'ч'д б'ьс парткдф
хидз'йл. Лит. Тап'эр' здв'ьм кал'сбны, давн'эй пиртк'й. В'ирхдвныйь штаны н'ь партк'й. Лат. Сыму партк'й з зйн'н'ицы
да выпър'у хърашэн'ка. Эст.
Порубовать, бую, сов. Пограбить. Пъхадз'йл'и йаны тут,
пърубавйл'и, пакй ййх н'ь схвац'йл'и. Лит.
Порудёть, дёет (дёя), сов. Покрыться ржавчиной, заржа­
веть. В'йлк'и пърудз'эл'и. Лит.
Порчйна, Порчйнина, ы. ж. Штанина. Ну и ш'ш'йла мал'цу
штаны: аднй парч'йна кардч'ь, другайа дл'ин'н'эй. Лит. У
П'эт'к'и аднй парчына балтййьцца, адну ад'эл. Иа тдчу атр'эзъла нъ парчыну. Парчына парвалъс', нада чын'йт'. Лат.
Анну парчын'ину внизу зълатйт' нйда. Эст.
Поршни, ней, мн. То же, что Пастолы. Камйшы нас'йл'и,
пдршн'и. Давн'эй в лапт'йх хад'йл'и. нас'йл'и и пбршн'и.
Пдршн'и нъд'авал'и тдл'ка пахйт'. Лат. В нас лйп'т'и н'ихтд
н'и нас'йл, ф паршн'ах, ал' ф пастълъх на с'ьнакдс хад'йл'и.
Пдршн'и с кджы м'йл'и. Эст.
Порызыковать. кую. сов. Похрабриться. Пърызыкавйл, ал'и
скора здйлс'а. Лит.
Порядковать, кую. несов. Приводить в порядок. П?,р'ьткавац' в'эш'ч'и. Пър'ьткавйц' кдмнъту. Лит.
Порядковаться. куюсь (куюся). несов. Наводить у себя по­
рядок, приводить себя в порядок. Ион с'авддн'ь цэлый дз'эн'
дбми пър'ыкивйлс'и.
Ианй нън'амнигу пьр'ткуйьцца.
Лит.
Посаг. а, м.. Посага. и. ж. Приданое. Дачк'й пасйк складййа. Фс'о нъ пасйгу б'ьр'аг'д! Иа и б'ьс пасаг'и зймуш выйду.
Лит. Яэга кардва нъ пасйгу, ав'эчка нъ пасйгу. Курицу дам
нъ пасйгу. Б'ьс пасйг'и зймуш н'ь шл'и. Лат.
Поселиться, люеь ( л ю с я ) , сов. Повозиться, помучиться.
Тап'эр' тък пасал'ис'с'а. пака р'аб'днка выл'ьч'иш. Лит. Ты
з д'афчбнкъй пасйл'ис'с'а. Пърас'днък дурной, н'а йист, тбжъ
с йим пасйл'ис'с'а. Лат.
Посач. а. м. Ловкач. Иш, пъсачы пр'ишл'й. Л'йда. Иашчэ
ад'йн пасйч. Лат.
Посёрбать. баю. сов. Похлебать. Пас'брбъл н'амнбга супу,
а ббл'шъ н'ич'авд н'а йэл. Лит. Круп'эн'к'и пас'брбъл дъ и
пашдл, а С'йдър'иха йаййшн'у пайэла. Лат.
Посердиться, ржусь (ржуся). Посерчаться, чаюсь (чаюся),
сов. Поссориться, рассердиться. Ианй с мужъм пъс'ар'дз'йлъс'
и н'ь ръзгавйр'ивъйа. Саны н'а знййут, за што пъс'арч'йл'ис'.
Лит. Жднка с мужыкдм пъс'ар'д'йлъс'. Н'ив'эстка съ св'акрдвушкъй пъс'ар'д'йл'ис'.
Лат.
Посечь, секу. сов. Пострелять, поранить. Как тбл'ка пацэл'а, как даст, тък фс'э.х пъс'ак'д. А с пул'ам'дта как даст,
тък фс'о пъс'ак'д Лит.
Поскребать, г.,мо ( б а ю ) , сое. Поскрести,поцарапать. Мышка
паскр'дбъла. паскр'ббъла и п'ьр'астала. Лит. Мышка пъскр'абййьт. так тбл'ка гулы идут. Лат.
Поскребаться. баюсь (баюся), сов. Почесаться. Пъскр'абййыща н'амнбга и ап'йц' с'идз'йт спакдйна. Лит. Чэшъцца.
тък пъскр'абййс'а. Лат. Как пъскр'аб'йицца,
так кроф и
пайд'д. Эст.
Поскреботать, очу. сов. Поцарапаться, постучать. Пъдашдл, астарджна пъскр'ьбатйл в акнд. Лит. Пр'ишдл к йэй
пъл'уббвн'ик и пъскр'ьбатйл в дв'эр'. Лат. Пъскр'ьбатйл пъ
ст'аклу н'бкт'ьм. ндгът' сламйл. Эст.
Поскрёбыш, а, м. То же. что Подскрёбыш. 1 . Кагдй нъч'инййут с'в'эжый хл'эп. фс'агда нъч'инййут с паскр'дбыша. Лит.
Пъсад'йл'и пасл'эдн'ий хл'эп — паскр'ббыш. Лат. Паскр'дбыш
нр'ама хът' кудй выдълс'а. д'эт'и срйзу схрунъл'и. Эст.
2. Наш паскр'дбыш н'икакдй. пашдл к пъл'убдвн'ицы, а ра­
бдтът' и б'эса смул'уйьт. Лат.
Поскрыпёть, плю, сов. Поскрипеть. Дз'в'эр'и пъскрып'йт.
Лит. Пъскрып'эла дв'эр' цэлъй м'эс'ьц. н'ихтд н'и смйзъл. Эст.
Поскубать. баю. сов. Пощипать. Два в'эч'ьри нъскубал'и
п'эр'йа. Лнт. Нъскубал'и кар'з'йну п'эр'йа. Лат. Пъскубйла
кур'ицу. Эст.
Поскуда. ы. Пбскудь, и. Ж. Дрянь. Фс'уду йэтъй пдскъдз'и
пдлна. Аткуда тбл'ка йэта пдскъц' б'ар'дцца'? Лит. И откуда
такй пдскут' б'ар'дцца? Ты. паскуда, гд'э вал'алъс' в гр'аз'й?
Таку паскуду вон нада гнат' са двора Эст
Послизгаться. гаюсь (гаюся), сов. Поскользить. покататься
на льду. Пашл'й пъс'л'изгал'ис'. зам'др'з'л'и и пр'ишл'й. Лит.
Пайд'дмт'и, р'аб'йты, пъсл'изгайьмс'а.
Лат. Пус' пъсл'из-ййуцца. Эст.
Послизнуться, нусь (нуся), сов. Поскользнуться. Пъс'л'изнулс'а и ч'уц' н'ь зъвал'йлс'а. Лнт. Ман'ка шили нъ работу и
пъс'л'изнулъс' Лат. Пъсл'изн'дс'с'а, кдс'т'и п'ьр'ьламйиш. Эст.
Послухать, лаю, сов. I. Послушать. Идз'й паслухъй, кавб
йаны там гъвар'йт. Лит. Паслухъл'и п вы, кавб йаны там балмбчут. Лат. Паслухъла йавд ръзгавдр. а зд'элъла па-свдйьму.
Эст. 2. Послушаться. Рйз'и йон кагда паслухйьт бйц'ку ай
мйтку. Лит. Дъ н'ь паслухъйьт йана. фс'о аннд пайд'д зъ тавд
глумбва. Лат. Къл'й н'и паслухъиш рад'йт'ьл'ьф, шчасл'йвъм
н'и быт', фс'о мн'э кр'бснъйа мйтка гъвар'йла. Эст.
Послухмяный, ая. Послушный. Майи дз'эц'и хоц' и л'аныйь,
йл'и пъслухм'йныйь. Лит. Мйл'ьц наш пъслухм'аный. Наша
Дйр'йа тджъ пъслухм'йнъйа. .Пат. Н'и гарас йон пъслухм'йнъй
мал'ьц. пъслухм'анъйи в углу н'и стайй кйжнъй д'эн'. Эст.
Поснедать, даю (даю), сое. Позавтракать. Н'а даст мйл'цу
и пас'н'эдъц' спакдйна. Лит. П'эрва нйда пас'н'эдът'. патдм
оаббтът'. Лат. Пъсн'адйт' пари. Эст.
Пособить, блю, сов.. Пособлять, ляю, несов. Помочь. Адна
цэлый дз'эн' б'эгъйьш, и пъсаб'йц' н'экъму Симы йаш'ч'д раббтъйьм, и дз'эц'и пъсабл'ййут. Лит. Д'эт'и должны пъсабл'йт'.
Майа дачкй пъсабл'айьт. Мн'э пърашк'й пъсабл'ййут. Нада
ш пъсабл'йт' стйрым. Лат. Пъсабл'аиш л'и ты свайм брат'ййм,
мамк'и. кадй дамдй йэзд'ииш? Эст.
Посбм, а, м. Щит с конца дома, фронтон. С'ц'эны з бйл'ьк,
а пасдм з дасдк. Лит. Нйда пасдм зашыт'. Давйй мы с йэтъва
пасдма салдму нандс'им ф сарай. Вон л'эсн'ица път пасдмъм.
Ф пасдм'и два акна. С пасдму дв'эр' абб'йтъйа м'ашкам. Лат.
Посочйть, чу, сов. Поискать. Пъсач'й дз'йнк'и на п'эч'к'и.
Лит. Гд'э ш майа йупка пропила, нйда пъсачыт'. Пъсачы патэл'ну. Нд'й пъсачы блох. Пъсачыла п ты смардд'инк'и. Лат.
Пъсачы ф карманъх, н'эт л'и там рубл'ика. Эст.
246
Поспаснбовать
Поспасйбовать, бую, сов. Поблагодарить. Н'ь забуц' йаму
пъспас'йбъвъц' за фс'о. Лит. Майа дачка
т>спас'йбъвъла.
С'ар'бга пъспас'йбъвъл за фс'о. Лат.
Поспорчёй. нареч. Повыгодней. С'ам'йа бал'ша была, мы
и п'акл'й л'ап'бшк'и. штоп пъспарчэй: н'ис с чдрнъва т'эста.
а в'ьр'дх б'элъй. Во как жыл'и. Эст.
Поспрббовать, бую, сов. Попытаться, попробовать. Ты
паспрббуй выдз'ьрнуц' руку с кал'ца. Лит. Нада паспрббъвът'
вар'эн'йа банъчки. как а ни фкуснъйа. Лат.
По-срёднему, нареч. Посредственно. Ианы н'акак, паср'эдн'ьму жывут. Лит. Марфа с Иак'ймъм па-ср'эдн'ьму жы­
вут, так. н'а б'эдна. Лат. Учыцца па-ср'эдн'ьму, двдйьк н'эту.
Эст.
Постанбвно, нареч. Красиво, хорошо. Кдфту н'ал'з'а так
в'азат', н'а буд'ьт пъстандвна. Ръспуст'й и св'ажы, штоп была
пъстандвна. Лат.
Постанбвный, ая, ое. I. Хороший, доброкачественный,
Дул'ина — бал'шайа, фкуснъйа, пъстанбвнъйа груша. В йавд
пъстандвнъйа апстандфка. Лит.2. Серьезный, хозяйственный.
Пъстанбвный ч'ьлав'эк. Лит. Пъстандвнъй Ч7>лав'эк так н'икагда н'и зд'элъйит. Сразу в'идат. што йана н'и пъстандвнъйа
хаз'айка. Эст. 3. Стройный, красивый. В'йт'а такой пъстанбв­
ный. Пашл'й папка с сынъм, оба пъстанбвныйь. И пъстандв­
нъйа, и с мдрдъчк'и н'а гйткъйа, а астйлъс' стйръй д'эвъй. Лат.
Така йана пъстандвнъйа. л'уба гл'ад'эт'. Эст.
Постанбвство. а, ср. Стройность. С л'ица йон н'ичавд. ал'и
н'эт пъстандфства. Лат.
Постволынить. ню, сов. Поголосить. Дъ н'ь вгавар'ивъй ты
йавб, пус' пъствалын'а. Лит. Чавд ты ствалын'иш, пъствалын'ил и ддсыт'. Лат.
Постебать. баю. сов. Постегать, похлестать.
Пъс'ц'абац'
прутдм, кнутдм. в'ар'бфкъй. Лит. Пъст'абат' кан'а. Мъл'чан'бнка пъст'абйл'и прутом. Лат. Пъст'абай м'ан'й в'эн'ичкъм.
сп'йну н'и дастйт'. Эст.
Постёля. и. ж. Сенник, тюфяк, постель. Салдма сафс'дм
кдн'ч'илъс'.
и пас'ц'эл'у нъкр'апйц' н'эч'им. Лнт. Паст'эл'у
вымыт' и нъкр'апйт' с'в'эжъй салбмъй. Лат. Паст'эл'у нйда
п'ьр'аб'йт', згаилъс'. Майа пас'т'эл'а в зйн'н'ьй гдрн'ицы. Эст.
Постиговать, гую, сов. Постеречь, покараулить. Пъстаййла
кълъ дардг'и. нъс'ц'игавйла. Лит.
Постйть. поту, несов. Поститься, постничать. Йана фс'и
пасты пас'ц'йла и фс'ь равно пам'дрла. Лит. Старым луд'йм
нада пас'т'йт'. Малддыйь н'ь хат'ат паст'йт'. Лат. Яа н'и
пашшу, дъхтар'йна зъпр'аст'йла, а мужык паст'йт. Эст.
Посторбнок, нка. м. Постромка. Пъстарднк'и дл'йнныйь,
фс'о вр'эм'а кабыла нъступййа. Лит.
Пострамйть. млю. сов
Посрамить, постыдить Матка
пъстрам'йла йану н'амндга. Лит. С'в'акрдвушка пъстрам'йла
свайу н'ав'эстушку. Лат. Када йана м'ан'й пъстрам'йла на
л'уд'ах, йа р'ашыла сафс'йм уйт'й. Пъстрам'й ты сус'этку. Эст.
Посудница, ы, ж. 1 . Полка для кухонной посуды. Пасудн'ицу ужэ два м'эс'ьца как н'ь вб'ирйла. Лнт. 2. Часть избы
у порога. Ф пасудн'ицы тъбар'этка, стул стаййт. Ваз'м'й ты
ф пасудн'ицы тр'апку. вытр'и пол. Лат.
Посукать, каю, сов. Помешать мутовкой. Дай рагйтку, нйда
кашу пъсукйц'. Лит. Суп пъсукйт' рагйткъй, къртафл'йный суп
аб'азат'ьл'на нйда пъсукйт'. Лат.
Посюкать, каю, сов., детск. Помочиться. Пас'укъй в
в'адрд. Лит. Д'афчднка пас'укъла в гаршдк. Лат. Пад'й па­
с'укъй в адвдр. Эст.
Потарабанить. ню, сов. Потащить. Волк зар'эзъл ав'эч'ку
и нътърабйн'ил в л'эс. Лит. Куды ты пътърабан'иш таку аграм'эннуйу в'эшшу? Эст.
Потаракать, каю, сов. 1 . Покудахтать. Кур'ица пътарйкъла.
Лнт. Кур'ица пълажылъс' и пътарйкъла. Лат. 2. Потараторить.
Пътаракъл'и (женщины) и ръзашл'йс'. Лит. Стайал'и бйбы,
пъстаййл'и, пътаракъл'и. Лат. Пътаракът' гарас'
л'уб'и,
зънр'ас'т'йт' нйда ба, штоп ни ръзбалтй.га па фс'аму акалдтку.
Эст.
Потолочина, ы. ж Доска в потолке. Пбтълък З7,капт'эфшы,
во нъталдчына чбрнъйа. Пъталдчына пагнулъс'. Лат. Пъталдчына прас'эла. Эст.
Потбма-ка. нареч. Потом, затем. Патдмъ-ка и фс'и сабрйл'ис', ал'и срйзу тък н'ихтд н'а хдч'а. Лит. Ий патдмъ-ка ббл'э
и н'и хад'йл на работу. Ръскажы лцччы. шчо пътбмъ-ка была.
Эст.
Потолок, лка, м. Потолок. В дз'ар'эвн'и пдтълък н'иктд н'а
б'эл'а. Пдтълък абвал'йлс'а.
Лит. Пбтълък прагн'йл, нйда
чын'йт'. Лат.
Потбркать. каю, сов. Посовать, потыкать. Патдркъла
пал'цъм ф ц'эста. Лит. Твдрък патдркъла лдшкъй. Лат. Яатдркъй как'йх цв'атдф на клумбу. Эст.
Потороканить, ню. сов. То же, что Потуруканить. Ты м'ин'а
пътъракйн' йа сам н'ь праснус'. Лат. Мал'ца кажынъйа утра
пътъракйн'ит' нада, ф школу к вас'м'й часам хбд'ит. Пътъра­
кан' йавд зафтра тош, н'и задут. Эст.
Потрава, ы, ж. Пища, блюдо. Нъвар'йл'и фс'ак'их патрйф.
Иа таб'э дз'эс'нц' патрпф н'а буду дз'элъц'. Лит Ф пол'и кака
ндн'ич патрава дл'а скат'йны, дамдй галдннъйа пр'ихдд'ит'.
Эст.
Потрапить. плю, сое.. Потраплять. ляю. несов. 1 . Попасть, не
заблудиться. Дамой йа и адз'йн патрйпл'у. Лит. И г д'ат'к'и
сайду, патрйпл'у. Лат. Хачу к аб'эду патрон'ит', ддма ждут.
Эст. 2. Суметь сделать, справиться. Сам н'ь патрап'иш так
з'дз'элъц', тък пауч'ут. Лит. 3. Угодить. Иаму н'икак н'ь патра­
п'иш з'дз'элъц': и так плдха. и этък н'ь хърашд. .Тит. Иаму
н'икак н'ь пътрапл'ал'и мълат'йт', н'ихтд н'а мок патрап'ит'.
Лат. Н'икак мн'э на мужыка н'и патрап'ит'. Эст.
Потрбпать. паю, сов. Потопать. Патрднъл нагам, сагр'элс'а.
Лит. С'м'др'з'л'и ндг'и — трдпъй нагим, йа патрднал и сагр'э­
лс'а. Лат. Патрбпъл'и мы н'и сдлъна хл'абафшы дамдй. Эст.
Потрусить, ушу. сов. Посыпать. Пътрус'йла круп ц'ипл'атъм, поставила вады. Лит. Кур'ам йа ужэ пътрус'йла
хл'эба и крупы. Лат. Пътрус'й сдл'и ф т'эста, в м'ан'а рук'и
зйн'ьты. Эст.
Пбтрухи. ов. мн. Потроха. М'аса нъ базйр, а саб'э пбтрух'и
астйв'ил'и. Лит. М'йса мы пръдавйл'и, нйда ш зардб'ит',
тдл'ка ндтрух'и саб'э астйв'ил'и. Лат. С пбтрух мндга што
зд'элът' можно. Эст.
Потрюхать. хаю, сов. Медленно побежать, поехать трусцой.
Кдн'и патр'ухт>л'и. Мы падн'йл'ис' на гдрку и патр'ухъл'и. Лит.
Пайэхъл'и мы тр'ушкдм, патр'ухъл'и. Кан'дк наш шйгъм ид'дт,
патр'ухъл — тр'ух, тр'ух. Лат. Э~так патр'ухъфшы полчасй.кон
н'и утам'йлс'и. Када дамдй патр'ухъл'и, была с'йл'на пдзна.
Эст.
Потряпать. паю, сов. Медленно пойти. Патр'апъл в гбрът
пъ такдй гр'аз'й. Лит.
Потуль, нареч. Д о тех пор, до того времени. Пакул' мок хадз'йц', нату л' рабдтъл. Лит. Вз'ал хату л' и был патул'. Иа ддлга
жыла в йих, пакул' д'аржйл'и, патул' и жыла, а патдм прагнйл'и. Лат. Патул' йа и малддъйа была, как в д'эфках жыла.
Эст. • П о т а л ь
и в в й д и ш — только и видели. Как
пайдз'д, тък патул' ты йавд и вв'йдз'иш. Лнт. Што ты лапдчъш
на жднку. кък уйд'д ат т'иб'а, тък патул' ты йану и вв'йд'иш.
Лат. Как д'эн'г'и нада пълучыт', патул' ты йавд и в'йд'иш. Эст.
Потуруканить, ню, сов. Побудить. Пайдз'й пътурукйн йавд.
мджа ты как-нибуц' разбудз'ыи. Лит. Пътурукан' ты йавд, ръзбуд'й. Лат. (Потороканить)
Потягать, гаю, сов. Дергать некоторое время. Л'он, луб'ин
пъц'агал'и. Лит. Пашл'й дъ аб'эда л'он път'агйл'и. Лат. Път'агйиш лук пдлнъй д'эн' ф пр'иг'йпку. сп'йны н'и ръзагнут'
в'эчъръм. Эст.
Пофыркать, каю, сов. Поплакать. В'эра пафыркъла, пака
н'ь пълуч'йла ф шкуру. Лит. Пафыркъл. н'а ддлга йон фыркъл,
пакй н'ь нъдавйл'и ф кадык. Лат. Гарйс мндга фыркъиш,
пафыркъй ишшд саб'э на гълъву. Эст.
Пбхва. ы, уменьш. пбхвочка, и, ж. Кобура, футляр, ножны.
Пдхва ат нагана. Выц'ьнул ф'йнку с пдхвы. Палбш бурав'эц
ф пбхву. Грйдус'н'ик ф пдхвъч'к'и дз'эржут. Лит. Вын' ты
грйдус'н'ик и с пбхвъчк'и. Лат.
Похвистать, ищу, сов. Посвистеть. Йон пъхв'истал, и фс'и
спр'йтъл'ис'. Лит. Бывй, пастух'й пахв'йшшут в дутку, и прасн'дс'с'и срйзу. а тап'эр' сам сл'ад'й. Эст.
Похворёть, рёю. сов. Поболеть, похворать. Пъхвар'эл как'йх
тр'и дн'а и атказйлс'а. Йа как пъхвар'эла, тък фс'о забыла.
Лнт. С'астрй майа пъхвар'эла. фс'у н'ад'эл'у хварйла. Пъра­
с'днък пъхвар'эл. тр'и дн'а как пласт, а тап'эр' мал'эн'ьчка
луччъ. Лат.
Похлебать, баю, сов. Похлебать. Пахл'дбъл пръстак'йшы
с картбшкъй. Лит. Майа с'астрй с'авбн'н'и круп'эн'у пах.16бъла, ап'йт' л'ажыт. Хош пръстак'йшы пахл'дбъй. Лат.
Похлопотйться. очуеь (очуся), сов. Позаботиться, похлопо­
тать. Швагра пъхлъпац'йлс'а, штоп йавб нъ работу пр'ин'йл'и.
Лит.
Похмарить. рит ( р я ) , сов. Быть пасмурным некоторое
время. Пахмйр'ила, йл'и даж'дж'а н'ь сабрйлъс'. Лит. Пахмйр'ила, пахмйр'ила, а, пахмйр'ифшы, сбнцъ выгл'ьнула. Лат.
Пахмйр'ила с утра, а патдм пагдда ръзашлйс'. Эст.
Похрбпать, паю, сов. Побить, поломать. Фс'и тар'элк'и пахрдпъл. пакй дав'дс. Лит. Ап'йт' ты лдшку пахрдпъл. н'агджый.
Лат. Пахрдпъл фс'и зубы йэт'им сйхъръм, гарйс кр'эпкъй. Эст.
Похрупать. паю, сов.. Похрупывать, ваю, несов. Погрызть.
Фс'и ар'эх'и пахрупъла. Лит. Скдл'ка ты ужэ ййблък пахрупъл.
250
Похудать
ап'ат' хбд'иш и пахрупъвъйьш. Лат. Пъхрупъй чавб-н'ибут' дъ
аб'эда, рас пръгъладафшы. Эст.
Похудать, даю, сов. Похудеть, исхудать. В бал'н'йцы йон
пъхудал. ал'и так тък здардвый был. Лит. П7>рас'днък н'а йист
н'ичавдхън'к'и. так пъхудал, што и прадат' н'ал'з'а. Д'афчднка
наша пъхудала. Лат. П'ьр'ьт см'эр'т'йу йана страх как пъхудала. Пъхудаиш на йэт'их харчах. Эст.
Поцарапкать, каю, сов. То же, что Подерябкать. Кдшка
рук'и пъцарапкъла. Ндг'и дъ крав'й пъцарапкъл. Лнт. Н'а
трон' ката, пъцарапкъйьт. Д'афчднка с'т'йснула ката, а йон
фс'о л'ицд йэй пъцарапкъл. Лат. А'го т'аб'а пъцарапкъл?
Пъцарапкъны в йэй рук'и и ндг'и. Эст.
Поцарапкаться. каюсь (каюся), сов. То же, что Подерябкаться. Гдз'э ш ты так пъцарапкълс'а? Лит. Пъцарапкъл'ис'
мы с йим п'эрва-нап'ьрва. а тап'эр' н'ичдва, лад'им Эст.
Поцёлить. лю. сов. Прицелиться. Нон пацэл'а, пацэл'а, ал'и
н'ь стр'ал'айа. Лит. Пацэл'ил мал'цу пр'ама в глас. Эст.
Поцйркать. каю, сое. Подоить с трудом. Карбву пицыркьла.
Лит. С'ам'дшыха кардву пацыркъла. Лат.
Початок, тка, м. Начало, почин. Пач'атък хардшый з'дз'элъл'и. Лит. Пачатък н'иплахдй. а што дал'э буд'и, хто знаит.
Эст. (Починок).
Почвякать, каю, сов. Почавкать, поесть. Сэл за стол, пач'пачв'акъл и л'ажыг, бдл'шъ чв'акът' н'ь ид'д. П'эт'ка пачв'акъл,
пачв'акъл и л'ажыт, ббл'шъ чв'акът' н'ь ид'д. П'эт'ка пачв'акъл.
как пърас'днък. Лат. Как пачв'акъиш. так фкусн'эй, так ты
думъиш? Эст.
Почёрнуть. ну ( н у ) , сов. Почерпнуть, зачерпнуть. Пач'эр'н'и
два в'адра вады. Пач'эрнут вады и пдйут кан'а. Лит. Крушкъй
пачэрнул вады и пап'йл. Ваз'м'й в'адрд и пачэр'н'и вады. Лат.
Пъчарнут' вады н'и зддл'у, а то, бывала, пъчарнуфшы два
в'адра, в гдру б'агдм зб'агу. Эст.
Почехрать, раю, сов. Почесать шерсть. Пав'дс н'амндга
шэр'с'ц'и пъч'ахрац'. Лит. Нада шэр'с'т' пъчахрат', пайэду ф
Кам'эн'ьц, там чдхры харбшыйь, шчахрайут как дым. Лат.
Почйкать, кает ( к а я ) . сов. Потикать. Ч'асы пач'йкъл'и
скдл'ка и стал'и. Лит. Часы н'ь зав'эд'ьны, пачыкъл'и и стал'и.
Лат. Н'а слышу бдл'и. как часы чыкъйут. Эст.
Починок, нка.ж. 1 . То же, что Початок. Пич'йнък ужэ йэс'ц'.
за два дн'а и фс'у кдфту с'в'ажу. Лит. Да йэта тдл'к'и пачынък.
када ишшд гатдва буд'и. Эст. 2. Первый ломоть. П'эрвъй
Пощепаться
251
р'аз'эн' пдсл'и крдмъчк'и буд'и пачынък. Банка наказывъла
пр'эжы п'ьр'ькр'аст'йцца, а тада пачынък р'эзът'. Эст.
Почитать, щаю, несов. То же. что Выкладать. Пъч'ши'ч'ац'
пърас'ат. Лит.
Почки, част. Почти. Йон пач'к'й к сймъму цар'у дашдл.
Лит. Иа пачк'й дъ Съм'арс'эта дашбл, хват'йлс'а, што д'эн'г'и
фт'ар'йл. Лат. Фс'о пачк'й забыла, што знйфшы на зубок.
Пачк'й час праждйла. Эст.
Пошаркотать. очу. сов. Пошуршать, пошелестеть. Пъшъркатйл дз'ан'гам ф кармйн'ь. Лит. Ч'им ты там пъшъркатйл. шаркдчъш и шаркдчъш. Лат. Пъшъркатйла бумйгъй, р'аб'днък и
праснулс'а. Эст.
Пошаровать, рую, сов. Почистить, потереть. Пъшъравйц'
пол. Лит. Нйда гаршк'й пъшъравйт' судамдйкъй. пъшаруй
судамдйкъй. Лат.
Пошатковать, кую, сов. Пошинковать. Дъ аб'эда пыиъткавал'и (капусту), и пач'к'й н'ич'авд н'ь астйлъс'. Лит. Зафчдра
мы капусту пъшъткавал'и. Лат.
Пошкодить, дит ( д я ) , сов. Повредить. Старъйа м'аса мн'э
пашкддз'ила. Лит. Таб'э бы тбл'ка пашкбд'ит'. Пашкдд'иш, вот
т'аб'й учыт'ьл' и накйзъвъйьт. Эст.
Пошмунйть, ню, сов. 1 . Пощипать, пообрывать. Пъшмун'йла
л'истдф. Лит. Пъшмун'йла л'истбф в'ишн'двых агурцы пъсал'йт', и хр'андвых л'истдф. Иа гт>вар'йла р'аб'йтъм, штдбы
пъшмун'йл'и и дубовых л'истбф. Лат. 2. Поволочить ноги.
Как ты л'уб'иш нъшмун'йт' нагим, нъдымай ндг'и вышэ; малддъй чълав'эк, а л'андй. Эст.
Пошпылять. ляю, сов. Пошвырять. Пыипыл'йл'и
камн'ьм
в ав'эч'ьк. Лит. Вот мы с'авдн'н'и
нъшпыл'ал'и,
сад'йл'и
кймн'ьм в дз'ьра, ат Антднъва б'эр'ьга шныл'йл'и. Лат.
Пошпыляться, ляюсь (ляюся), сов. Пошвыряться. Пъшпыл'ал'ис', ч'им напала. Лит. Мы с'н'ашкйм пъшпыл'й,г'ис'а. Лат.
Пошувыкать, каю. сов., детск. Покачать. Пъшувыкъц' р'а­
б'днка. Идз'й с'удй, йа ц'иб'а пъшувыкъйу. Лит. Йа т'иб'а
пъшувыкъйу нъ наг'й. Пъшувыкъла, ат'й бабы. Чурйк ты,
чурак, ид'й. йа т'иб'й пъшувыкъйу. Лат.
Пощепать, паю, сов. Поколоть. Дрдвы пъш'ч'апйц'. Лит.
Пайду, дрдвы пъшчапййу. Лат.
Пошепаться, пается, сов. Потрескаться. Н'ь хадз'й бдсый
пъ расы, ндг'и пъш'ч'апайицца.
Губы пъш'ч'апйл'ис'.
Хл'эп
(в печи) пъш'ч'апйлс'а. Лит. Кагда л'он тр'апл'у з'имдй. руки
пъшчапййуцца. Картдшку капала, и рук'и пъшчапал'ис'. Лат.
Пояс, а, м. Деревянный брус, соединяющий обе части стро­
пила. Пдйьс дз'эржа кр'дквы, штоп н'ь ръз'йаж'дж'ал'ис'. Лит.
Нат каждъй шпйръй пдйьс. Пдйьс сасндвый, пр'иб'ивайут к
шпйръм, д'элъйут фкр'апл'эн'ийь шпаръм. Лат. Эст.
Прабороздок, дка, м. Борозда, канавка между двумя гря­
дами. Пайдз'дш палдц' йагъды, тък н'ь аставл'ай траву ф прйбъръсткъх. Лит. бог гр'ада и вот гр'ада. а тут прйбъръздък,
гр'йды ръзгин'аны, и м'ьжду гр'ат прабъръздък. Трава ф прабъръсткъх, ф прабъръсткъх тджъ нада пръпалдт'. Лат. б нас
высдк'ийи прйбъръстк и д'элъйут, м'эста такдйэ мдкръйэ. Нада
кажнъй прабъръздък лапатъй абрыт'. Эст.
Править, влю, несов.: • Б а й к и п р а в и т ь — расска­
зывать. Л'уб'ит байк'и прйв'иц'. Лит.
Празднищина. ы, ж. Праздник. Нъ М'икдлу в Вълкам'эр'йи
прпз'н'иш'ч'ина. Лит.
Пральник. а. м. 1 . Валек для белья. Прал'н'икъм б'ал'йб
п'эрут. Лнт. Нэс'т' з'ймн'ий прал'н'ик и л'этн'ий прал'н'и'к.
В л'этн'ьва прйл'н'ика иав'йнка кардчъ, тдл'ка в руку ваз'м'бш. Лат. Прал'н'икъм и с'ичас пълъв'ик'й на р'ак'й ст'ираим. Эст. 2. Цеп. Прал'н'ик'и дз'элъл'и л'он мълац'йц'. Лит.
Прапля. й, ж. Зонтик. Прапл'у нада вз'ат', дошш аб'азйт'ьл'на пайд'бт. С прапл'бй ушдл, н'и прамдкн'ьт. Эст.
Прас, а, м. Утюг. Прас долга н'а гр'эйьцца, угл'й плах'ййь.
Лнт. Прас был такой, што став'ил'и нъ пл'иту, тап'эр' гр'эйут
угл'ам. Нъ базар'и куп'йл'и прас. Лат.
Прасовать. сую, несов. Гладить утюгом, утюжить. Ран'шъ
б'ал'йб катали, а тап'эр' прасуйут, йл'и гладз'ут. Лит.
Прать, перу, несов. Колотить вальком. Б'ал'йд п'эрва выжмыхъйут, а патдм п'эрут прал'н'икъм. Лит. П'эрут на дз'ьр'и,
палбжут на ддску и п'эрут прал'н'икъм. Лат. Пълъв'ик'й пайду
прат' на дз'ьра. Эст.
Пределйть. лю. сов.. Пределять, ляю, несов. 1 . Установить,
определить. Н'ь магу пр'ьдз'ал'йц',
што йэта такдйа. Лнт.
А ты пр'ьд'ал'й, хто йэта зд'элът' мдг'ит. Эст. 2. Устроить,
пристроить, выдать. Нон выръс'ц'ил йану и пр'ьдз'ал'йл зймуш.
Лит. Пр'ьд'ал'йл м'ан'а д'ад'ушка на работу, в рабдтн'ицы
к баНйтым истднцъм. Пр'ид'ал'йл'и
д'§вък зймуш рад'йт'ьл'и,
вот и в'эрна была. Эст.
Прёжность, н, ж. Прошлое (время). Ф пр'эжнъс'т'и н'и так
жыл'и. Пра нр'эжнъс'т' мндга ф кн'йгъх н'йшут, тдл'к'и н'и
фс'о прав'ил'на гъвар'ат. Эст.
Приберечь, егу, сов. Приготовить, заготовить про запас.
Адну н'адз'эл'у ф калхдз'ь н'ь рабдтъл, тък дроф нъ з'иму
пр'иб'ар'бк. Лит.
Прибёчь. бегу, сов. Прибежать. Иа ддлжън был нр'иб'эч'
н'эрвый. Нъкан'эц и йана нр'иб'эгла. Лит. Пр'иб'эгла нъ
Къндрашдву с'ал'йд'бу, а кагда п'атун прап'эл. шыш ушдл ат
м'ин'а. йа чут' усп'эла нр'иб'эч. Лат. Р'аб'аты са школы нр'и­
б'эч дамдй хат'а. а дв'эр' зап'дрта. Эст.
Прибиться, бьюсь (быбся). сов. ! . С большим трудом
добраться, пробраться. Мы цэлуйу н'адз'эл'у б'йл'ис'а. пакй
пр'иб'йл'ис'а
к н'ам'эцкъму фрднту. Лит. Мы
пр'иб'йл'ис'
к пърт'изанъм. Лат. 2. Присоединиться, примкнуть. Пр'иб'йлс'а сын в лйг'ьр'и к анндй жэншыны и пр'ив'дс суды. Н'и­
кйк мн'э к такдму д'элу ни пр'иб'йцца. Эст.
Приборновать, ную, сов. Слегка забороновать. Пас'эйьл'и
сърадэл'у, пр'ибърнавйл'и. Лит. Ав'дс пас'эйьл'и и пр'ибърнавйл'и. Пр'ибърнавйфшы, пр'икатйл'и. Лат. Эст.
Привадиться, важусь (важуся), сов. Повадиться. Пр'ивйдз'илс'а йон хадэ'йц' ка мн'э. Лнт. Пр'ивйд'илс'а г д'эфк'и и
хдд'ит. Лат. Как пр'ивйд'ис'с'а утрам спат' ддлга. так и дн'а
н'и ув'йд'иш. Эст.
Приваливать.ваю.несов. Прикатывать катком. Гарбх кагда
пас'эйут, тък дръпакуйут и нр'ивалывъйут. Лнт. (Пригла­
живать).
Привязка, и, ж. Привязь. Сабака дз'эн' и ноч' нъ нр'ив'аск'и. Кардва нр'ив'йску сарвала. Лит. Пр'ив'йска дл'ь тавб,
штоп карбва н'а вдл'нъйа была. Лат. Сабйка на пр'ив'йск'и
нбчйу. Што ты за мной как на пр'ив'йск'и хдд'иш? Эст.
Привязь, я, м и ж. Цеп. Рйн'шъ жйл'и рош с'арпйм, мъла­
ц'йл'и пр'йв'ьз'ьм. В нас и тап'эр' гдз'э-та адз'йн пр'йв'ьс' вал'ййьцца. Лит. Давн'эй мълат'йл'и пр'йв'ьз'ьм.
В нас йэс'т'
йашчд тр'и пр'йв'ьз'и. Наш бат'а сам рабдтъл пр'йв'ьз'и. Лат.
В нас так'йм рушн'икйм мълат'йл'и рош. палк'и так'й с р'амн'ам, йншыйи и пр'ив'аз'ам нъзывал'и. Эст.
Приглаживать, ваю, несов. То же, что П р и в а л ы в а т ь . Гъва­
р'йт и пр'ивйлывъц', и пр'иглйжывъц', йэта аднд и то жа. Лнт.
Приглйнистый, ая, ое. Суглинистый. В нас тут пр'игл'йн'истыйь з'эмл'и. пшан'йца хърашд рас'ц'б. Лит.
254
Приглйнок
Приглйнок, нка, м. Суглинок. Снизу б'алуга, а нъ пагурк'ь
пр'игл'йнък. Лит. (Пригнйлок).
Приглушить, шу, сов. Избить до потери сознания. Вдвайбх
как напйл'и, тък ч'уц' н'ь пр'иглушыл'и мйл'ца. Лит. Так йон
и был пр'иглушбнъй на том м'эст'и. Эст.
Приглядатъ. даю, несов. То же. что Доглядать. Н'экъму дз'ац'эй пр'игл'адйц. Лит. Пр'игл'адйй за йим, штоп п'йан'н'ичът'
н'и пашдл. Пр'игл'адай за кардвушкъй, как т'ал'йцца буд'и.
Эст.
Приглянуться, нется, сов. Привидеться, показаться. Иа
тджа ишлй кълъ маг'йлък, и мн'э тджа пр'игл'анулс'а хтд-та
в б'элъм халац'ь. Лит. Бытта хто ишЪл', жду, жду, а н'эт.
в'эрна мн'э пр'игл'анулъс'.Ягт. Мн'э как што-та пр'ив'йд'ьлъс'.
пр'игл'анулъс' кйк-та. Эст.
Пригнаться. гонюсь (гонюся), сов. Прибежать вслед. Ки
мн'э сама дз'эфка пр'игналъс'а.
И йон пр'игнйлс'а за мной.
Лит. Пр'игнйлс'а барин зъ ав'эчкъй. П'атун за кур'ицъй вон
кудй пр'игнйлс'а. Лат. Ну, чавд пр'игнйлъс', н'и в'йд'ьл'и т'аб'й
тут? Эст.
Пригнйлок. лка. м. То же. что Приглйнок. Ал'ч'мйнка и
нъ пр'игн'йлк'ь рас'ц'д. Лнт.
Пригон, а. м. Барщина. Бйбушка хад'йла нъ пр'йгдн, йашчд
был'и пр'игдны. Свой агарбд'ик сраббтъйьм ндчйу, дн'ом нъ
пр'игбн. Гнйл'и нъ пр'йгдн на панскуйу з'амл'у. Пдмн'у пр'й­
гдн, майй мйтушка хад'йла нъ пр'йгдн. Лат.
Приданое, ого, ср. Приданое. Пълуч'йла бал'шбйа пр'йдънъйа. И пасйк, и пр'йдънъйа гъвар'ат. Лнт. Мал'цам пр'йдънъйь н'ь дайдцца. Н'ав'эсты мндга дал'и пр'йдънъва. Лат.
Пр'йдънъйа ф кумддъх хранйл'и,
тап'эр' н'ичдва в. д'эфкъх
н'этут'и. Эст.
Приживать, вает (вая), несов.. Прижить, живёт (живё), сов.
I. Приниматься, приживаться (о растениях). В'асндй пъсадз'йл
тр'и ййблън'к'и. и фс'и тр'и пр'ижыл'и. Кагдй дс'ьн'йу ййблън'и
сйдз'ут. мнбг'ийь н'ь пр'ижывййут. Лнт. С.иорбс5а пр'ижыла.
В'йшн'а пр'ижыла. Смардда хърашд пр'ижывййьт. Лат. Рассйда н'и пр'ижыла. Эст. 2. Дожить до крайней бедности. Пр'и­
жыл'и пал'йк'и — н'и сдл'и, н'и тибйк'и. Лит. В нас гъвар'йт:
пр'ижыл'и пал'йк'и — н'и хл'эба, н'и табйк'и. Лат. Пр'ижыл'и,
сп'йчък в ддм'и н'эту. Эст.
Прикалзыхать. хаю, сов. Приковылять. Пр'икълзыхал нъ
къс'ц'ал'йх. Лит. Стдръш пр'икълзыхйл нъ д'ажурства. Лат.
Пр'икълзыхйла кой-как да ддму. Эст.
Прикладать, даю. несов. I. Прикладывать. Тр'ипутн'ик к
раны пр'икладййут, кагда пар'эжут пал'ьц ай што. Лит. Раны
тр'ипутн'икъм пр'икладйл'и. Лат. Прикладай чййнуйу пр'имдчку. п'ис'йак прайд'д быстр'эй Эст 2. Добавлять Свайх
д'эн'ик кажнъй м'эс'ьц пр'икладйим. н'и хватаит каз'днных.
Эст.
Приклёток. тка, м. Небольшой навес у входа. Ийш'ч'ик с
инструм'энтъм нъ пр'икл'этк'ь. Л'этъм спал нъ пр'икл'этк'ь,
там мух м'эн'шъ. Лит. Пр'икл'этък дкъла кл'эт'и. Лукнд нъ
пр'икл'этк'ь. Лат.
Прикулйть. лю, сов. Прикатить. Пр'икул'йл
бал'шуш'ч'ий
кам'ьн'. Лит.
Прикулйться, люсь ( л ю с я ) . сов. Прикатиться. Ббч'ка пр'икул'йлъс'. Лит.
Прилабзёниваться. ваюсь (ваюся). несов.. Прилабзёниться,
нюсь (нюся), сов.. Прилабзинатьси, ваюсь (ваюся). несов., Прилабзиться. бжусь (бжуся). сов. Приставать, привязываться.
Пр'илабз'эн'илс'а
г дз'эфк'и и шагу ступ'иц' н'ь дайдт. К йэй
уч'йц'ьл' пр'илабз'илс'а.
и атагнац' н'икак н'а мбг'а. Лнт.
О пр'илабз'илс'а П7,л'уббвн'ик. н'ь аткасацца. Иш Т'эр'ьх пр'и­
лабз'илс'а к нашъй. Давн'эй
чэр'т'и пр'илабз'эн'ивъл'ис'
к
л'уд'ам. вад'йл'и пъ балбту. Пр'илабз'эн'илс'а
баран к ав'эчк'ь.
Лат. Пр'илабз'эн'ицца йон мас'т'ьр. Н'и пр'илабз'ивъйс'а.
фс'о
равно с сабой в гдс'т'и ни ваз'му т'абй. Эст.
Прилёпуш. а, м. Пристроенная часть крестьянской по­
стройки, пристройка. Сарайч'ик пр'истав'ил. пр'ил'эпуш та­
кдй. Лнт.
Прилик, а. м. Приличие. Зъп'исацца пашл'й, тап'эр'ика ужэ
д'элъйут такдй пр'ил'йк, давн'эй пажэн'уцца. пагб.и запи­
шу цца. Лат.
Прилучйться, чусь (чуся), сов. Пристать, приблудить. Ч'ужайа кардва пр'илуч'йлъс' к стаду, и пр'игнйл'и рйзъм дамой.
Ион тджа пр'илуч'йлс'а к нйшъй кампан'ийи. Лит. Кардва ат
стйда к стйду пр'иб'аг'йт. гъвар'ат пр'илучылъс'. Кур'ица чужййа прилучыфшы к нам. Наш п'атун пр'илучылс'а к траф'ймъвым кур'йм. Лат. И н'и пдмн'у, кадй кдшка к нам пр'илучыфшы. Эст.
Примака, и, м. То же, что Надомник. Хат'эла пр'имйку
пр'ив'ас'т'й к нам в дом. Сын йавдный ф пр'имйк'и пашдл.
Пдл'ис'иха в дачках жыв'дт, сын гдэ-тъ ф пр'имакъх. Лат.
В нас сас'эт был пр'имйка, йон з другдй д'ар'эвн'и. пр'ин'алс'а
жыт' к т'эс'т'у. Эст.
Приморозки, ов, мн. Заморозки. Утрйм'и стаййт пр'ймъръск'и.
Нада нъч'инйц
картдшку капац'. пака пр'ймъръскъф н'эту. Лит. Начйл'ис' пр'ймъръск'и, нада картошку
капйт'. Да пр'ймъръскъф нада бурак'й выт'ьгът'. Лат. Л'этъс'
пр'ймъръск'и кйжну ноч в йэта вр'эм'а быфшы. Эст.
Принадлежать, жйт, несов. Зависеть. Фс'о йэта пр'инъдл'ажыт ат нач'ал'ства: как захдч'ут. так и з'дз'элъйут. Хоц' йэта
ат нас и н'ь пр'инъдл'ажыт. йл'и мы тджа пъмагл'й. Лит.
Йэжъл'и хаз'айин атпус'т'ит, кан'эшна. йа пр'иду к вам, йэта
пр'инт,дл'ажыт ат хаз'айина. Лат.
Припадок, дка. м. Несчастье, неудача, неудачное приклю­
чение. Йаму фс'о как'ййь-н'ибуц' пр'ипйтк'и: фс'у з'иму пръхвар'эл, а тут пърас'днък здох на прдшлъй н'адз'эл'и. Нйшъму
Л'ипйтк'и и на п'эч'и пр'ипйтк'и. Лит. Нйшъму Л'ипатк'и фс'а­
к'ийь пр'ипйтк'и. Абрйтни н'и лучшыйь пр'ипйтк'и: карбва
зддхла. Лат.
Припевка, ласкат. припёвочка. и. ж. Частушка. Ион тджа
хардшый мйс'ц'ьр нъ пр'ип'эфк'и. Иа, бывйла, пр'ип'авала фс'э
дъ адндй пр'ип'эвъч'к'и. Лит. О с'п'эл пр'ип'эфку. Пр'ип'эфк'и
пайут. Лат. Мы и свай пр'ип'эфк'и склйдывъйим, пра свайх
д'афчйт и парн'эй. н'и тдл'ка чужыйи пайдм. Эст.
Приправа, ы. ж. Приспособление. Ион цэлый дз'эн мъйсстравйл (починял прялку), а йа с'эла пр'ас'ц, и фс'и пр'ипрйвы пъл'ац'эл'и. Лит.
Припунек, нька, м. То же, что Повётка. Пр'ипун'ьк дл'а
кдрму пр'истйв'ил'и. Дл'а дроф тджа пр'ипун'ьк нъзывййьцца.
Лит. Пр'ипун'ьк пастйв'ил'и вдз'л'ь сарайа. С'н'ас'й м'ах'й ф
пр'ипун'ьк. Лат. Анбйр в нас был с пр'ипун'към. такдй атв'эс,
крыжа, туды рйзны в'эшшы пат крыжу складйл'и. Эст.
Присадистый, ая. Плотный, коренастый, приземистый. Пр'исйдз'ис'тый муш'ч'йна. Лит. Йанй стрдйнъйа. пр'исйд'истъйа.
Лат.
Присвбиться, бюсь (бюся), сов. Привыкнуть к новой обста­
новке, освоиться. Наш ндвый пр'ьтс'адйц'ьл'
скдра пр'исвдйилс'а. Лит. Как пр'исвбис'с'а. пъжыв'дш з гаддк-другдй.
н'и буд'ьш скучит'. Эст.
Приселять, ляю. несов. Поселять. И пъл'акбф атс'уда выс'ал'йл'и, а пр'ис'ал'йл'и пръваслйвных. Лит.
Прискорузнуть. ну, сов. Присохнуть; примерзнуть. Гр'ас'
пр'искарузла. н'икак ач'ч'йс'ц'иц' н'ь магу. Лнт. К кал'дсъм
гр'ас' пр'искарузла, а нъскарушшы плуга так и паставл'ьна,
6 л'ьн'т'аватыйь. Лат. Пр'искарузла каша г гаршку, н'и атмыт'
н'икйк. Эст.
Присланивать, ваю, несов.. Прислонить, ню, сов. Прикры­
вать заслоной. Пр'ислан'йла п'эч'ку. Лит. Другой рас пр'ислйн'ивъйьм п'эчку, плйм'а ид'дт ф чалд, н'ихат'й нйда пр'ислан'йт'. Лат. Пр'ислан'й чалд. Эст.
Присмаки, ов, мн. I. Посторонний вкус, привкус, пряность.
Ну и суп с'авддн'ь — никаких
пр'исмйкъф. Лит. Шчы с'а­
вдн'н'и никаких пр'исмйкъф н'ь им'эйут. Лат. 2. Лакомство.
Н'ич'авд н'а йист, тдл'ка и гл'адз'йт нъ пр'исмйк'и. Лит. Кру­
п'эн'у н'а йист, нъчытйиьт на пр'исмйк'и. Лат.
Приснуть, ну, сов. Вздремнуть. Ч'уц' н'амндга пр'ис'н'дт.
и ап'йц' пъдымайут. Лнт. Л'аглй мйтушка, вз'а.га дъ и пр'иснула. Л'йгу, пр'исну мал'эн'ьчка. Лат. Пус' йон пр'исн'д
н'имндга. Эст.
Присох, а, м. Часть сохи. Пр'исдх мджна н'ьр'ьставл'аи'
в абдйи стдръны. Лнт. Пр'исдх у сах'й. Нъ л'амэш нъд'айдица
жал'эза, йана насйжывъйьцца нъ д'ьр'ав'аннуйу
пйлъчку,
пйлъчка и жал'эза вм'эс'т'ь нъзывайут пр'исдх. Лат.
Прислать, плю. сое. 1 . Усыпить, лежа рядом. Пр'испйла
р'аб'днка, а сйма ап'ац' с'эла за пр'йлку. Лит. Пр'исп'й д'ит'днка, тада и ухад'й куды хош. Эст. 2. Задавить во сне (на­
валившись на ребенка своим телом). Фтардва р'аб'днка йэта
бйба пр'испйла. Эст.
Пристараться, раюсь (раюся). сов. Прижить
Б'эгъла.
б'эгъла, пакй и сына пр'истарйлъс'. Р'аб'днка пр'истаралъс'.
и зймуш так и н'а вышла. Лит. Такййа прыгуха ниша Мар'йна: р'аб'днка пр'истарйлъс', чавд йэй зймуш ит'т'й. Лат.
(Расстараться 2 ) .
Пристать, ану. сов. 1 . Вступить в сожительство. Ион в
Рас'эйи пр'истйл к сав'этк'и, а патдм пр'ив'дс с'уда и арка-,
н'йлс'а. Лит. Ион пр'истйл в дом к т'эс'т'у. Эст. 2. Утомиться,
устать. Кдн'и пр'истйл'и, нада дац' аддахнуц'. Лит. Ты ужэ
пр'истйл, С'ар'дга, нйда адддхнут'. Лат. Къл'й пр'истйл. пад'й
спат'. Эст. 3. Испытать недостаток. Пр'истйл дз'эн'ьк. Хл'эба
пр'истйл'и. Лит.
Пристёжка, и, ж. Пристяжка. Гн'ьдука зънр'агл'й ф пр'ис'ц'бшку. Лит. Адндва кан'й зъпр'агайут ф кдр'ьн'. а другдва
П — 713
ф пр'ист'дшку. П'ьгашкй ф пр'ис'т'бшку. Лат. Ф пр'ис'т'бшку
фтардй кон' шол. Н'и л'уб.г'у йа с таббй ф пр'ист'дшку б'ажйт',
ид'й ад'йн. Эст.
Пристенок, нка, м. То же. что Тристёнок.
Пр'ис'ц'энък
пастрдйил'и мал'ьн'кый. тък там йаны и жыл'и. Лит.
Пристенуть, ну, сов. Пристегнуть. Пр'ис'ц'анула
б'элый
върътн'ич'бк. Лит* К плат'йу пр'ис'т'анула брошку. Лат. Пр'ист'ан'й хът' францускъй булафкъй йупку, што йана с-път пла­
т'йа тарчыт. Эст.
Пристоен, бйка, м. Сливки. Пр'истдйьк с'н'имййьм, а с
астал'нбва мълака твдрък дз'элъйьм, сыры ц'йскъйьм. Лит.
Пристрамйть. млю. сов. Пристыдить. Пр'истрам'йла дз'ац'эй, ббл'шъ н'а л'эзут на йагъды. Лит. Пр'истрам'йт' тдл'к'и
свайх д'ат'эй мдг'иш, а чужь'шх и н'и трдгъй. Эст.
Пристрбйство, а, ср. Устройство, приспособление. Ръзабрал
машину, фс'и пр'истрдйства прач'йс'ц'ил, смазъл. Лит.
Притарабанить, ию, сов. Принести, притащить. Пр'итърабан'ил бал'шуш'ч'ий вое дроф. Два м'ашка мук'й пр'итърабан'ил. Лит. Как ты пр'итърабан'ил таку т'ажъс'т', на кан'й
нада была пр'ив'эс'т'. Эст.
Притеснять, няю, несов. Принуждать, заставлять. Наф'ймка
был самый мал'ьн'кый, тък йавд н'ь пр'иц'асн'ал'и — н'и кардф
пас'ц' н'ь зъетавл'ал'и, н'и картдшку капац. Лит. Гр'йшку
пр'ит'асн'ал'и ав'эчък пас'т'. Што ты мал'ца пр'ит'асн'айьш —
пъсылайьш кардф пас'т. Лат. М'ан'а хаз'аин н'и пр'ит'асн'йл
в ноч рабдтът', сама хат'эла. Эст.
Притёшка, и, ж. Утешение. Н'а ддръга йэшка, ддръга пр'иц'эшка. Лнт. Пр'ишл'й р'аб'аты, йа йих пр'ит'эшыла: н'а
ддръга йэшка, ддръга пр'ит'эшка. Лат. На н'и д'ит'днък, мн'э
пр'ит'эшка н'и нада. Эст.
Прйтоска. и. ж., Прйтосник, а, м. Металлическая деталь у
телеги, соединяющая тяж с концом передней оси. Атдсы за
пр'йтъек'и зъцапл'айут. Пр'йтъс'н'икъм и мутэрку аткруч'ивъйут вм'эста кл'уч'а. Лит. Пр'йтъс'н'ик и пр'йтъека аннд и
то жа. Пр'йтъека жал'эзнъйа. Пр'йтъека д'эржыт атдеу и вое'.
Т'ап'эр' пр'йтъек'и тджъ йэс'т'. Лат.
Притрбпнуть, ну. сов., Притрбпывать, ваю, несов. Сильно
топнуть. Танцуйа, дъ как пр'итрбпн'а, аш с'ц'эны дражйт. Лит.
Давн'эй тдл'ка мал'цы пр'итрдпывъл'и, д'эфк'и н'э. Наш бйт'а
н'ь л'уб'ил, хто пр'итрдпывъйьт. йэжл'и хто пр'итрдпн'ьт,
спайдт. Т'эр'ьх пр'итрдпнул. Лат. Пр'итрдпн'и ндшкъй. Эст.
Притул, а ( у ) , м. Приют, пристанище, зашита. Б'адн'йшка
пригулу н'игдз'э н'ь найдз'бг. Лит.
Притулить, лю, сов. 1. Слегка прислонить, прижать. Ч'уц'
пр'итул'йл пал'ьц к кл'ймк'и — и пр'им'дрс. Лит. Пр'итул'й
грабл'и к ст'аны. Эст. 2. Приютить, предоставить пристанище.
И'экъму была йавб пр'итул'йц'. Лит Н'икуда йих н'ь пр'игу­
л'йл'и. Н'игд'э йавб н'ь пр'итул'йл'и, пр'итул'ишча йаму н'эг.
Лат. К каму там пр'итул'йш? Эст.
Притулиться, люсь (люся), сов. 1 . Прикоснуться, присло­
ниться. Мужык пр'итул'йлс'а к крыжу и л'ок. Пр'итул'йс' к
п'эч'к'и, пагр'эйс'а. Лит. Пр'итул'йс' и л'ажы. Пр'итул'ус' и
с'йжу. Лат. Ну што пр'итул'йлъс', пайд'дм г ддму. Эст. 2. При­
ютиться, найти пристанище. Ф кавд ш йон мок пр'итул'йцца?
Лит. На тута поел'и вайны пр'итул'йфшы, н'икуды йэхът' н'и
хдцца. Эст.
Притульный, ая. ое. Хорошо прилегающий. Пр'итул'ный
п'ин'дж'ак. Лит.
Притямиться, м.тюсь ( м л ю с я ) , сов. Прислушаться, прице­
ниться. Ты там н'ь пр'иц'йм'илс'а, пач'бм ав'бс нъ базйр'ь.
Лит. Н'ь пр'ит'ам'илс'а ты, паном гардх. На бы пр'ит'ам'илс'а,
дъ н'ь усп'эл. Лат.
Прихвйстывать, ваю. несов. Насвистывать, посвистывать,
присвистывать. Идз'д и пр'ихв'йстывъйа фс'у дардгу, как сълав'зй. Лит. Што н'и раббтайэ, фс'о пр'ихв'йстывайэ. Эст.
Причёсывать, ваю, несов. Причёсывать.
Пр'ич'эсывъц'
вдлъсы. Лит. Н'и л'уби пр'ичэсыват въласа. прдс'иш, ни
пр'ичэсываит. Эст.
Причёсываться, ваюсь (ваюся), несов. Причёсываться. Цэ­
лый ч'ас пр'ич'эсывъйьцца. Лит. Н'ал'з'й ан'н'йм гр'эбн'ьм
пр'ичэсывъцца, ф кйжнъва свайй гр'аб'бнка йэ. Эст.
Причина, ы, ж. То же, что Причинна. Карбва нъ пр'ичын'и,
пр'ичынййьг. Лат. Эст.
Причинить. наЧ-т (ная), несов. То же, что Наливать. Кардва
пр'ич'инййьг. Лит. Казй пр'ичынййьг, буд'ьг каз'л'йцца. Афца
пр'ичынййьг. Лат. Вад'йл'и кардвушку г быку два рас, н'и
пр'ичынйит, хът' што хош с йэй д'элъй. Эст.
Причйнка, и, ж. Проявление признаков отела, состояние
перед отелом. Кардва нъ пр'ич'йнк'и, нъл'ивййьт, за скдл'к'и
дн'эй ц'эл'ицца. Лит Эст. (Причина).
Прншпилять,ляю,несов Пришпиливать. Шп'йл'къмдз'эфк'и
платы пр'ишп'ил'ййут, штоп кръс'ив'эй была. Лит. Плат и
т'ап'эр' пр'ишп'ил'ййьм, йэжъл'и в мал'эннуйу ид'бм. Лат.
Пр'ишп'ил'йим платк'й на кромку, а в друг'йих мал'эннъх на
угъл. Эст.
Прищепить, плю, сов. Сделать прививку против болезни.
Пр'иш'ч'ап'йц'
ат вдспы. Лит. Пр'ишдл май. нйда в'ас'т'й
р'аб'ат пр'ишчап'йт' бабушк'и. Лат
Приятелька, и. ж. Приятельница. П'эрвъйа
пр'иййц'ьл'ка
была, а тап'эр' тък и н'ь здардфктмуцца. Лит. Уйэхъла твайй
пр'иййт'ьл'ка. таб'э н'экуды схад'йт'. Лат. Нэйнъйа пр'иййт'ьл'ка зймуш вышла, йэй прайт'йс' пъ д'ар'эв'н'и падрушк'и
н'эт. Эст.
Пробалакать, каю. сов. Проболтать: Фстр'эц'ил'ис' и пръбалйкъл'и да в'эч'ьра. Лит. Фстр'эт'илъс' с Иаф'йм'ихъй, балйкъл'и, балйкъл'и пра фс'о, пръбалйкъл'и в'эс' в'эчър. Лат.
Бывйла, пръбалйкъиш з д'ат'йм в'эс' д'эн'. а тап'эр' н'э с к'ьм
слдва сказйт'. Эст.
Пробёчь. бегу, сов. Пробежать. Сама в'йдз'ьла, как праб'эк, а куда спр'йтълс'а — н'а знййу. Лит. Па праб'эгла к
Ф'эд'к'иным бъс'икбм. Лат. Праб'эч хбцца пъ д'ар'эвн'и, так
б'аг'й, хто т'аб'а д'эржы. Эст.
Пробивать, ваю. несов.. Пробить, бью, сов. Прокалывать
кожу. Праб'йл нагу нъ аржан'йш'ч'ь. Лит. Н'ихтд, бывйла,
стдл'ка н'ь прабйдт.скдл'ка йа пръб'ивйла. Пробила нагу. Лат.
Проболботать, чу. Проболботнуть. ну, сов. Выболтать,
проболтать. Байус'. што йон ап'йц' што-н'ибуц' пръбалббч'а.
Лит. Долга бълбатйл. што-н'ибут' мджът и пръбълбатнул.
Лат. Мджът пръбълбатал, ддлга балтйфшы. Бълбатушк'и йэт'и
пръбалббчут фс'и д'илй. Эст.
Провйнка. и, ж. Вина, проступок, провинность Н'икакдй
прав'йнк'и н'а з'дз'элъл. Лит. Какййа прав'йнка? — зъгъман'йл'и и прабйв'илъс', вот майй прав'йнка. Лат. За таббй такй
прав'йнка йэ. н'и атп'ирййс'а. Эст.
Проводная, ой, ж. Последний день пасхи у старообрядцев.
Нъ правбднуйу пр'идз'дцца ап'ац булк'и п'эч'. Лнт. Нъ правдднъй вдтку пйут. п'ираг'й йадут. на ййрмънку йэдут. Лат.
• П р о в о д н о е в о с к р е с е н ь е — то же, что Проводная.
Правбднъйа въскр'ас'энйа — йэта пасл'эдн'ий дз'эн' пйск'и.
пйску правддз'ут. Лит. Пасха канчайьцца, даждйл'ис'а правдднъва. Гъвар'йт и правдднъйь въскр'ас'эн'йа. Лат.
Провбрый, ая. Быстрый, ловкий, проворный. Нэтът правдрый мал'ьц, йаму и ф салдйтъх хърашд будз'а. Лит. Право-
ръйа д'эфка наша Мар'йна. Муж был правбрый, на фс'о
с'п'ьцыал'ный. Лат. Правбръйа хаз'айка фс'о усн'эит зд'элът',
а б'ъспрбкъй фс'о н'и спрйв'ицца. Эст.
Проголодовать, дую, сов. Проголодать. Фс'у з'иму пръгълъ­
давал'и. Лит. Фс'у вайну пръгълъдавал'и. Лат. Пръгълъдавал'и
мы анну з'иму. а там пал'эхчы жыт' стала Эст.
Проголодоваться, дуюсь (дуюся), сов. Проголодаться.
П ръгълъдавйлс'а за цэлый дз'эн. Лит. Скат'йна пръглъдавалъс' за з'иму. Эст.
Прогрызать, зу, сов. Прогрызть. Мышк'и ййш'ч'ик пръгрызал'и. Лит. Ф сила заб'эруцца мышы и тбжъ ддбр'ь пръгрызут'.
Лат. Пръгрызал'и мышы ад'джыну на чърдаку. Эст.
Проживать, ваю, несов. Жить (о людях и о животных, пти­
цах). Пъл'авыйь гус'и пр'ил'атййут и в нас пръжывайут. Лит.
Хдд'ит шашдк, он в'эрна в нас и пръжывайьт. Лат. б нас так'й
пт'йцы и зв'эр'и н'и пръжывййут. Эст.
Пройти, идёт (йдё), сов. Произойти. Пърц'ал'ацыйа прашла,
из'м'ан'эн'ийа такдйа в гавдрк'и. Лит. Давн'эй был пр'йгдн.
патдм дал'и вбл'нъс'т', изм'ан'эн'ийь прашлб. Лат.
Проки. мн.: • П р о к и п о к а з а т ь — проучить. Иа таб'э
пъкажу прдк'и, ббл'шъ н'ь пал'эз'ьш, кудй на нада. Мы йим
пъказйл'и прдк'и, как шп'ькул'йръвъц . Лнт. Н'ь гараст и гддныйи твайй прдк'и. Ни мйл'цу пъказала прдк'и. Лат. Эст.
Прокладать, даю, несов. 1. Прокладывать. Ч'ьр'ьз л'эс салдйты дардгу пръкладал'и. Лит. Рабдчыйи нбву дардгу скрос'
д'ар'эвн'у пръкладал'и ф тот гот. Эст. 2. Клеветать. Иэта бйба
изв'эснъйа кл'ьв'атуха, пръкладат' про фс'их с'йл'на л'уб'ит.
Эст.
Прокос, а. м. Накошенное с прокоса сено, лежащее в ряду,
вал. Надй пракбсы раз'б'йц', пус' с'эна скар'эй сбхн'а. Лит.
Иакдшъна с'эна, пайд'дм, пракдсы ръзаб'йдм. б Гр'йшк'иных
ужэ пракдсы раз'б'йтыйь. Лат. Гарйс пракдсы дл'йнныйи.
\анцй н'и в'идйт. Эст.
Прокрутить, учу, сов.. Прокручивать, ваю. несов. Просвер­
лить. Пръкруц'йл дырку бърафцбм. Пракруч'ивъйьт фтаруйу
дырку. Лит. Ф с'т'аны пръкрут'йл дырку кдл'ик загнйт'. Ф
скам'эйк'и пръкрут'йл дырку нагу фстйв'ит'. атлам'йлъс' нага.
Лат. Пръкрут'й хът' дырку йэй в гълав'э, н'и слухъит. Эст.
Пролубка, Прблубь, и. ж. Прорубь. Прдлупку нръс'акайит
вады на дз'ьр'ь дастац. Пъс'л'изнулс'а и ч'уц' н'ь пайэхъл
ф прблупку. Лит. Мы б'ал'йб палбшчъм ф прблупк'и, матушки
п'эр'ьм л'анбвыйь. Лат. На прблуб'и з'имбй тош б'ал'йб палдшшъм. Прблуп п'ашн'бй пръб'ивйим. Эст.
Пролупйть. плю, сов. Проковырять. Прълуп'йла йаййч'ка,
а йанб гн'илбйа. Лит. • П р о л у п й т ь г л а з ы — продрать
глаза, проснуться. Тбл'ка глазы прълуп'йл, ужэ и йис'т' давай.
Лит. Сразу ругацца, ни усп'эла глазы прълуп'йт'. Эст.
Пролупйться, пится,сов. Показаться из яйца, проклюнуться.
Ц'ипл'бнък прълуп'йлс'а, ждлц'ьн'къйа дз'убъч'ка тарч'йт. Лит.
Цыпъчк'и прълуп'йл'ис', нада йих пъб'ар'эч. Эст.
Проманивать, ваю, несов., Проманйть, ню. сов. Обманывать,
перехитрять. Иавд так скора н'ь праман'ши. Праман'ивъц' дз'ац'эй. Лит. Нон хат'эл м'ин'а пръман'йт'. В'эрна хардшый был,
што жбнку праман'ивъл. Лат. Пръман'йт' цыганы мъст'арй.
М'ан'й н'и праман'иш, какова другдва дурн'а наишшы. Эст.
Промарудить, ужу. сов. Потратить бесполезно время, про­
ждать. На м'эл'н'ицы цэлых ч'атыр'ь ч'асй пръмарудз'ил.
Скдл'ка вр'эм'а пръмарудз'ил
зр'а. Лит. Хат'эл з'д'элът'
л'ьм'ашн'йцу, н'а вышла, тдл'ка пръмаруд'ил. На на м'эл'н'ицы
сутк'и пръмаруд'ил. Лат.
Промеж, предл. Между, промёж. Наша дз'ар'эвн'а была
прбм'ьж двух р'эк. Ианы прдм'ьш с'иб'а згъвар'йцца н'а мдгут.
Лит. Ишлй дардга прдм'ьж двух б'ар'бс. Прдм'ьш с'иб'й згъвар'йл'ис' пайт'й зъ гр'ибйм. Лат.
Промнуть. ну, сов. То же, что Задротовать. Прамнул пъра­
с'днка. Лит.
Промытарить, рю, сов. 1 . Растратить, промотать. За два
года йон пръмытар'ил фс'о хаз'айства. Лит. Пръмытар'ил
насл'этства. Эст. 2. Поездить, поблуждать, постранствовать
вдоволь. Мндга йа на свайдм в'ик'у пръмытйр'ил и нъ свайм
и нъ чужым краййм. Эст.
Пропускать, каю. несов.. Пропустить, щу, сов.. Пропущать,
щаю, несов. 1 . Провожать, сопровождать. Пръпус'ц'й гдс'ц'а на
вул'ицу. С'авддн'ь йавд н'ихтд на стйнцыйу н'ь нръпускайьт.
Как фетр'ач'ал'и, так и прънуш'ч'ал'и. Лит. Мы гаст'эй н'ь
фс'агдй фстр'ачайьм, а пръпускййьм фс'их. Лат. 2. Проводить,
использовать время. В'эс'ьла
пръпус'ц'йл
праз'н'ик'и.
Пъ
въекр'ас'эн'йьм н'икудй н'ь хажу. вр'эм'а пръпускййу ддма.
Лит. Зълучййс'а к нам, што фс'о вр'эм'а ддма нръпускййьш.
Лат. 3. Тратить, расходовать. В'эр'н'ьцца. тък ап'йц' фс'и
дз'эн'г'и прапус'ц'а. Дз'эн'г'и зр'а пръпускайа. Лит. Падумъй.
скдл'ка ты пръпус'т'йл д'эн'ьк. Лат. Пръпуст'йла фс'и д'эн'г'и,
как ф трубу. Эст.
Прорех, а. м. 1. Разрез в нижней части верхней одежды.
Пал'тд с прар'эхъм. Пупк'и тджа шыл'и с прар'эхъм. Лит.
Нас'йл'и и ндс'ут пал'тд с прар'эхъм.. Лат. Б'ьс прар'эха т'апт'эй. к иаму прар'эх д'элът' Эст. 2. Дыра в одежде, прореха.
Н'ич'авд н'а дз'элъйьт, а прар'эх мйл'цу н'ь зашйдт. Прар'эх
н'экъму зашыц'. так и хддз'ит цэлуйу н'адз'эл'у з гдлъй задн'ицъй. Лит. В йупк'и прар'эх, пашдццы, пръс'ид'йт ф к'ин'э,
а прар'эх н'ь зашйдт. з'м'айй. Лат. Прар'эху на б'элъй рубах'и
чдрным н'йткъм зашыл. Эст.
Просев, а, м. Полоса, засеваемая в ширину взмаха руки.
Нъ как'йх тр'и прас'эва с'эм'ьн н'ь хвац'йла. Лит. Нэтых тр'и
прас'эва н'ь дас'эйьл'и. Лат.
Просевать, ваю,несов. Просеивать. Пръс'авац' муку, крупы.
Лит. Ты буд'ьш муку пръс'авйт', нада хл'эп ръствар'ат'. Лат.
Пръс'авайут муку чър'ьз р'ьшатд. Эст.
Проскок, а, м. Верхняя часть пищевого аппарата, глотка.
Праскдк — гдз'э прахддз'ит п'йш'ч'а. Н в бърава праскдк
йэс'ц'а. ЛУП.Ты гл'ад'й, праскдк н'ь атар'в'й. вынимай вм'эс'т'ь
с л'дк'к'им'и, — гъвар'йл бит'а. как бъравй р'эзъл'и. Лат.
Просмалйть, лю. сов. Прожечь. Как жъ ш ты плац'йа пръсмал'йла? Лит. Пупку пръсмал'йла, дырку з'д'элъла. Лат.
Просмердёть, ржу ( д ё ю ) . сов. 1. Пропитаться смрадом,
вонью, провонять. М'йса ужэ пръс'м'ар'дз'эла.
В'эс' пръс'м'ар'дз'эл ат этъва дыму, тъбакур. Лит. Картдшка пръс'м'ард'эла, фс'а згн'йла. Лат. Пръс'м'ьр'д'эиш дкъла йэтъва тавйру.
Эст. 2. Провести время без дела, бездельничать. Цэлуйу н'а­
дз'эл'у ддма пръс'м'ар'дз'эл
и н'ич'авд н'а з'дз'элъл. хоц' ба
дз'в'эр'и папрйв'ил. Лнт.
Простите, межд. Д о свидания, прощайте. Лнт
Н'ьдавнд
дъс'в'идйн'йь напала к ним, давн'эй гъвар'йл'и прас'т'йт'ь. Лат.
Ну, прас'т'йт'а, йа пашлй. Эст.
Простокйша. уменьш.-ласкат. простокйшка. и, ж. Просток­
ваша. Пайэш пръстак'йшы с картдшкъй. Лит. Пръстак'йшу
р'аб'йты л'уб'ут. Пайэл бы пръстак'йшы, н'эту. Лат. Пръстак'ишк'и с лукъм хбцца. Што рас'с'элъс, што пръстак'йша, пр'ин'имййс'а за д'эла. Эст.
Прбстый, ая, ое. Простой, грубый. Прдстуйу тдч'у в два
нити ткйл'и, а салф'этк'и — в вдс'ьм н'итдф. Шэй прдстым
н'йткъм, кр'апдшъ будз'а. Лит. Нэш нашйлъйа
рубйха.
прбстъйа. Лат. С прдстъй яат'эр'йи н'йжн'у част' станух'и
д'элъл'и. Эст.
Протрюхаться, хаюсь (хаюся), сов. Проголодаться. Ужэ
пратр'ухълс'а, ап'ац' ф стол пал'эс. Лит.
Прохворёть. рёю, сов.
Проболеть, прохворать.
Дз'в'э
н'адз'эл'и пръхвар'эла. Лит С.'йдър пръхвар'эл тр'и дна. Лат.
Проходимец, мца, я. 1. Не местный, приезжий. Поп наш
пръхад'йя'ьц, н'а я'эстнъва йьзыка он, в'аз'д'э пабыл. Пръхад'йя'ьц в'аз'д'э ръзйажжййьт. Лат. 2. Бывалый. Наш папка
пръхад'йя'ьц был, пабывйл ф К'итййь, йавб пръхад'йя'ьц и
зв'йл'и. Лат.
Процарапкать, каю, сов. Поцарапать. Шкуру дъ крав'й
пръцарйпкъл. Лит. Кдшка пръцарйпкът' с'йл'на ябг'ит, ддлга
бал'эт' буд'и. Эст.
Пропахнуть, нет ( н я ) , сов. Обсохнуть, просохнуть. С'эна
ужэ прач'ахла, мджна ф куч'и грйб'иц. Лит. .4в'бс прочих,
нйда ит'т'й грйб'ит'. С'эна прачйхла. Лат. Плйт'йа прачйхл'и
на в'арбфк'и. пав'эс' к п'эчк'и, так скар'эй высъхнут. Эст.
Прошароваться. руется. сов. То же, что Перешароваться.
Вл'йшка (противень) пръшъравйлъс'. Лит.
Прбшёсть. п. ж. То же. что Колода. Кагда ткут, тбч'а на
прбшъс'ц нт>в'ивс.йьцца. Лнт. Палдш ты чалбнък нъ прашэс'т'.
Цэфк'и клад'й нъ прашэс'т'. Лат.
Проява. ы. я. и ж. Чучело, пугало, привидение. Адз'эн'ьт
дл'йннъйи плйц'йа и хддз'ит. как праййва. Идз'д, как праййва
какййа. Лит. Па думъла, хто ид'дт. а н'эт, д праййва. В йэй
н'ь жан'йх, а анчыхр'ист. праййва: н'а йэд'ьт. а брйлс'а
пр'ийэхът'. То пал'тд н'ь заст'бнутыйь. то йупка как пбпъла,
хбд'ит, кък прайава. Лат.
Прудить, ужу, несов. Заводить, разводить. Пэты нач'л'эжн'ик'и фс'ак'ийь — тдл'ка блох прудз'йц'. Лит. Гр'ас' пруд'йт'
ты мъст'ар'йца. Эст.
Пруток, тка. .ч. Вязальная спица. Дз'йнк'и в'йжут пруткая.
Дач'ка выц'ьнулс прутк'й з гласкдф, тък вот съб'ирййу, нйда
кан'ч'йц' в'азйц. Лит. П'ат'йм нруткйм в'йжут. И чулки и
д'йнк'и пруткам в'йжут. в'йзънку тджъ пруткйм, тдл'ка двум,
йэс'л'и бал'шыйь прутк'й. Лат. Мы гъвар'йм на сп'йчкъх
в'азйт', а друг'ййи на пруткйх. Эст.
Прышевка. и. ж. Прыщ. На лбу прыш'ч'ьфка съскач'йла.
Фс'о л'ицд ф прыш'ч'ьфкъх. Лит. Нъ носу прышчъфка фскачыла. В н'эй прышчъфк'и н'а схбд'ут. Лат.
П\ жаться
265
Прямой, ая, бе: • П р я м о е м я с о — не жирное мясо,
состоящее из мышц. М'аса йэс'ц' пр'амдйа и жырнбйа. Лит.
Б'ар'й пр'амдйь м'аса и йиш. Иа хочу вз'ат' пр'ам'эйшъва
м'аса, жырнъйь на нравл'у. Лат.
Прясло, а. ср. Отделение в гумне. Два пр'асла иржы нълажыл'и. Корму ндн'ич' цэлъйа пр'асла асталъс'а. Лит. Пр'асла
иржы пълажыла. а другдйь пр'асла н'апблнъйь. Лат.
Прятушки. шек. мн. Прятки. Игрйц' ф пр'атушк'и. Лит.
Мы ф пр'атушк'и иг рал'и. Лат. Эст.
Птаство, а, ср. 1 . Место, где разводятся птицы. Л'ьб'адз'йнъйа птаства. Лит. 2. Птицы. Птаства в м'ин'а: гус'дф куп'йла. В м'ин'а птаства много: кур'и йэс'т', гус'и. Лат.
Птушка, уменьш.-ласкат. птушечка, и, ж. Птица. Йана тък
под л'эсъм жыла, фс'ак'их птушък знайа. И ф кн'йгъх старых
п'исал'и, што жал'эзныйь птушк'и будут л'атац. Вакрук
птушъч'к'и л'атайут. Лит. Апшан'йцу стайачуйу птушк'и выкл'ьвал'и, н'и з'арна ф къласу. Птушъчк'и пр'ил'ат'эл'и. Лат.
Птушъчка така мал'ьн'ка. йана ббл'и ф пдл'и вдд'ицца. Эст.
Пувак. а. м. Паук. Пувак муху закруц'ит ф пувач'йну и
сас'дт. Лнт. Пувак с'в'ил в углу асндву, а ты с'ид'иш и н'а
в'йд'иш. Лат.
Пуватйна, Пувачйна. ы, ж. Паутина. Пувач'йну пувак са
с'л'йны дз'элъйьт. Хоц пувач'йну сабрйлъ п с пъталка. Лит.
В углу пувачына бал'шййа. Йа с'н'ал пувачыну. Мама гъва­
р'йт, што пувак с'в'ил пуват'йну. а гъвар'йт и асндву. Лат.
Пуговка, уменьш. пуговочка, и, ж. Пуговица. Нам дал'и
адз'джу з бл'ьс'н'уч'им пугъфкъм. Бал'шййа пугъфка, а ма­
л'ьн'къйа пугъвъч'ка. Лиг. Пугъфни атарвалъс'а. Пр'ишэй
пугъфку. Вот пугъфк'и. гд'э мы с'авбн'н'и куп'йл'и. Лат. Пр'и­
шэй пугъфк'и, пдлы прдсты, н'ал'з'й хад'йт'. Эст.
Пужало. а. ср. Чучело, пугало. На ййгъды стйв'ут пуакала,
и ф пшан'йцу. штоп върибйй н'ь кл'авйл'и. Хддз'ит абарваный
как пужала. Лнт. Пужйла ф кънапл'й ставим, штоп птушк'и
н'ь кл'авйл'и. Пскрылъс'. з'мэй. как пужала. хбд'ит как пу­
жйла. Лат.
Пужать, жаю.несов. Пугать. Н'ь пужпй ты йавд, йон и так
баййцца. Лит. Чавд ты м'ин'а п'ужййыи"? Мйл'ьц д'афчднку
пужайьт, дурковатый такдй. Лат. Врос' м'ан'а пужйт', н'и
байус'а твоих слоф. Эст.
Пужаться, жаюсь (жаюся).несов. Пугаться. Кон'пужййьцца
машын. Лит. Вот йа пужййус' и сама н'и знййу, кавб йа ну-
жййус'. У л'йана гараст пужайьцца, как н'эмцы пъган'йл'и
йану, фс'авб пужайьцца, ф скл'эп ит'т'й баййцца. Лат. Бал'ндму чълав'эку пужйцца вр'энна, н'и гъвар'й, н'и пцжйй йавд.
Эст.
Пужлйвый. ая. ое. Пугливый. Пужл'йвый р'аб'днък. Пужл'йвъйа кабыла. Лит. Наш кон' пужл'йвый. Кбн'и йэс'т' так'ййь пужл'йвыйь, што ръз'б'ивййут. Васса пужл'йвъйа стала,
н'эмцы з'б'йл'и йану, ф т'ур'му брдс'ил'и. Лат. Кадй ты така
пужл'йвъйа стйла, бывй. н'ичдва н'и пужйлъс'а. Эст.
Пукатый, ая, ое. 1 . Пушистый. Кълпак'й — пукатыйь
гр'ибы. Лит. 2. Полный. Жднка в йавд пукатъйа, шчдк'и вд.
Мал'чышка пукйтый. В йавд и гр'ибы как'ййь пукатыйь. Лат.
Пултреття. Т о ж е , что Полтреття. Нон дал мн'э пултр'ац'ц'а
рубл'й. Лит.
Пуня, и. ж. Сарай, сеновал. Тдл'ка йьр'ину с'в'аз'л'й. и
пуна згар'эла. Л'этъм дз'эц'и ддма н'а с'п'ат'. фс'и идут ф
пун'у спац'. Лит. Ф пуну с'эна лджут. Давн'эй
гъвар'йл'и
пун'а, тап'эр' — сарйй. Пуна была бал'шййа, снапы лажыл'и
и с'эна и машыну-мълатйрку. Лат. С'эна пдлну пун'у нъп'ихйл'и, а што асталъс', пр'ив'азл'й и слажыл'и нав'ар'дх. Эст.
Пупышка, и, ж. 1 . Бутон, почка цветка. Клубн'йка йаш'ч'д
н'ь ръс'ц'в'алй, ну пупышк'и ужэ давнд йэс'ц'. Лит. Вд пу­
пышк'и, цв'атдк буд'ьт ръсцв'атйт'. Лат. Ф цв'атй тош пу­
пышк'и йэ, мйл'ьн'к'и, крас'н'ьн'к'и так'й. Эст. 2. Почка у де­
рева. Скора дз'эр'ьва зъз'ьл'ан'эйут, ужэ пупышк'и пъказйл'ис'. Лит. Ал'хй пупышкъм, буд'ьт ръсцв'атйт'. пупышъчк'и
нашл'йс' ужэ. Лат. Как в б'ар'бзы пупышк'и п'эрвыйи пъказйл'ис', йанй и пам'дрла. Эст.
Пура. ы, уменьш. пурка, и, ж. Старинная мера веса
(3 пуда). Атважыл ч'атыр'ь пурк'и пшан'йцы. Лит. Какййа
там пура, там пурка картдшк'и. Скупавйтуйу пуру дал'и,
пурка там. Пуру картдшк'и прадйл'и. Тут тр'и пуры кар­
тдшк'и. Пура гъвар'йл'и давн'эй и пъс'ачйс. Д'эс'ьт пур кар­
тдшк'и нам нй з'иму йашчд мълавата, и скат'йны и с'иб'э нада.
Лат. Нй з'иму зъпасйит пур д'эс'ьт' картдшк'и. Скдл'к'и пур
вы купл'йит'ь в гдръд'и, пачдм за пуру плдт'ит'ь? Эст. 2. Мера
земли. Па пуръм з'амл'у д'ьл'йл'и, кажнъму хаз'аину аннддва пурныи м'эста давйл'и. Эст.
Пускалка. и, ж. Любое приспособление для метания кам­
ней. Нон съ свайбй пускалкъй фс'и бкны мн'э пабйб. Лит.
Наштд йэты пускйлк'и, ф п'эчку твайу пускйлку брошу. Лат.
(Пущалка).
Пускать, каю, несов. Опускать глаза. Ты пускай, н'ь пускай
глаза, фс'ь равно мус'иш атв'эц'иц', йэс'л'и пръв'ин'йлс'а. Лит.
Пускёль, межд. Употребляется по значениям глаголов:
пустить, пускать. В'эра ръс'с'ар'дз'йлъс'.
пус'к'эл' стакан с
рук — и раз'б'йлс'а. Ион пус'к'эл' глаза. Лнт.
Пустодом, а. .«. Плохой, беспечный хозяин. Иэта пустаддм.
н'ь хаз'ййин. Лит. Ддма мала бывайьт, и чужим ндс'ит, вот
пустаддм. Кас'йан был пустаддм, гр'ибатый такдй, к чужой
бабы хад'йл, а ддма н'и драв'йнк'и. Лат. Сам йон пустаддм
и жану таку жа с'аб'э выбръл пустаддмку. Эст.
Пустота, ы, ж. Пустяки, мелочи. Иэта ты думъйьш пустата.
пустата, што йавд уб'йл'и. У м'ин'а нъ груд'йны хр'ап'йт. йэта
н'ь пустата. Лат.
Путанйна. ы. ж. Путаница. С'в'азалс'а с йим, тък тбл'ка
путан'йна аднй. Лит. Плахдй зймуш, так тдл'ка путанйна.
Йэй с Кас'ййнъм тдл'ка путан'йна. Лат.
Путлять, ляю. несов. То же, что Плутать. Путл'йц' вдлъсы.
Н'ь путл'йй н'йтк'и. Лит. Иа д'анк'и в'ажу, а д'афчднка н'йтк'и
путл'айьт, тдл'ка дъпус'т'й, нъпутл'ййьт. Лат. Пдлна т'аб'э
путл'ат'. Эст.
Путляться, ляется, несов. То же, что Плутаться. Н'йтк'и путл'ййуцца. Лит. Кагда с'п'иш, вдлъсы путл'ййуцца, нада плат
пъкрывйт'. Лат. Эст.
Путо, а, ср. Путы. Кардва нута пъц'ар'ала. Н'акр'эпкъйа
тута. С'в'ил ндвъйа, талстдйа нута. Лит. Пута ръзарвйла кардвушка. Пута вйут с л'дну, с атр'дпйа. Лат. Пута кардв'йа
на гвазду в'ис'йт. Эст.
Путбнина. ы, ж. Петунья. Путдн'ина крас'йва ц'в'ац'д —
с'йн'а. рдзъва. Лит. Л'этыс' расла путдн'ина. ндн'ич н'эт путдн'ины, нйда пъпрас'йт' ф Шурки. Лат.
Пухарка. и, ж. Полевой гриб, дождевик. В нас зъ гумном
пухйрък пдлна. Лит. Къла л'эсу ф пдл'и растут пухйрк'и. Пухйрък мндга в'аз'д'э. Лат.
Пухлйна. ы, ж. Опухоль. Как тдл'ка пухл'йна прайдз'дт,
ап'йц' найду раббтъц'. Лит.
Пуховый, ая, ое. Поросший пушком, пушистый. М'ата бывййьт пухдвъйа, а йэс'ц' л'иставайа м'ата. пахуч'ьйа, как лан­
дыш. Лит.
Пушка, уменьш.-ласкат. пушечка, и. ж. Коробка. Пушка
ад бац'йнък. Пушъч'ка ат ваксы. Лит. Пушъчка круглъйа с
канф'этъм. Стайт пушка жал'эзнъйа ат канф'эт. там н'йтк'и,
игдлк'и. Лат.
Пущай, част. Пускай, пусть. Пуш'ч'йй ион тджа рйн'шъ
фстайот. Пуш'ч'йй идз'бт. куда хбч'ьт Лит. А пушчай йана
н'ь блыкййьцца. Пушчай мйл'ьц н'а вдл'н'ичъйьт. Пушчйй калдун'йу прагдн'ут. Лат. Пушшйй бран'йцца. Зйфтра найду,
пушшйй ждут. Эст.
Пущалка, и, ж. То же. что Пускалка. Пуш'ч'йлък фс'ан'их
пънадз'элъл'и. и гл'адз'й тдл'ка, штоп гдз'э акнд н'а высъдз'ил'и. Лит.
Пущать, щаю. несов. Пускать. Пуш'ч'йй кан'й в балбта, пус'
пъпас'дцца. Йана р'аб'днка ф шкдлу н'ь пуш'ч'айьт. Лит. Н'ь
пушчай кур'эй ф шкоду. На н'ь пушчййу в ав'дс кур'эй. Лат.
Кйжнъй рас с гдръду дамдй н'и пр'ийэд'иш, н'и пушшййут са
шкдлы. Н'и пушшйй ты р'аб'днка в ваду, зъкал'эит. Эст.
Нхать. аю. несов. Пихать, толкать, совать. Хватайьт и за
пйзуху пхййьт. Лит. Што ты пхайыи за пйзуху. Лат. Нагим
пхал свайу бйбу, йавд м'ил'йцыйа и забрила. Эст.
Пшенйще. а. ср. Поле, с которого убрана пшеница. Пас'л'й
кардф пъ пшан'йш'ч'у. Лит.
Пырник. а ( у ) . Пырняк, а ( у ) , м. Сорное растение с длин­
ными белыми корнями, пыреи. Пыр'н'ак ф нижним м'эс'ц'ь
рас'и'б, гдз'э нан'йжъ, гдз'э з'эмл'и м'эн'шъ выръбътъны. а
гдз'э хазййин луч'ч'ь дъгл'адййьт. там йавд н'эт. Фс'и ййгъды
пыр'н'ик7>м зърас'л'й. Лит. Лътышы здв'ут пыр'н'икъм, а кавб
ины здв'ут пыр'н икъм, н'а знайьм. Лат. (Парняк).
Пырскать. каю, несов. 1 . Плакать, всхлипывать С.'идз'йт зъ
сталдм и пырскъйьт, сам н'а знайьт, ч'авд. Лнт. 2. Водой сма­
чивать, прыскать. Плат'йа п'ьр'асдхла на сднцы, нада буд'ьт
пырскът'. Эст.
Пырх. межд. Порх. А йон (воробей) пырх и пъ л 'ац 'эл. Лит.
Сардка с'ид'йт, с'ид'йт, пырх и пъл'ат'эла. Лат. Эст.
Пырхать. аю. несов.. Пырхнуть. ну. сов. Порхать. Върабйй
пырхъйут нъ дардг'и. Жавърънък сафс'дм с-пад ндк пырхнул.
Лит. Сорока ?• з'ан'й пырхнула. Ворона пырхъйьт нъ агардд'и.
пырх. пырх. пъгл'ад'йт'и, р'абйты. как пырхъйьт. Лат. Пырхъйит йана с'авбн'н'и ат рйдъс'т'и. што сын пр'ийэхъччы. Эст.
Пытать, таю. несов. I. Спрашивать. Н'ич'авд н'ь нытййц'ь.
йа дома фс'о ръскажу. А на ч'ом хл'эп п'акут, н'ь пытййьш?
Лит. Иа н'ь пытала, как Мун'ка жыв'бт. Пытайьт, гд'э ка­
мйшы йавдныйь. Лат. Н'и пытай н'ичдва аб н'ом, н'и скажу.
Эст. 2. Пробовать, пытаться. Пытайу йа учыт'. н'и слухъйут
н'искбл'к'и. Эст.
Пытка, и. ж. Холодное оружие (гиря со спиралью). Разббйн'ик'и ран'шъ с пыткъм хадз'йл'и. а тап'эр' с ружйам, с
афтаматъм. Лнт. Пыткъм в гълаву б'йл'и. гълаву пръб'ивйл'и.
П'ат' братдф была, как навал'уцца нъ кавб. сабйут дъ паб'эды
пыткъм. Лат.
Пыхать, хаю. Пышать, шу. несов. Тяжело дышать, пыхтеть,
запыхаться. Ион фс'у дардгу идз'д и пыхъйа. Старуха тдл'ка
пышыт. н'ичавб н'ь гъвар'йт. Лит. Стйрый чълав'эк пышыт.
Хдд'ит, малчыт дъ пышыт. Лат. Пыхът' нйчъла л'этъс' тдл'к'и.
прайду шагдф д'эс'ьт' и запыхъйус'. Иана ишшб пышала,
кадй падн'йл'и. а в бал'н'йцы срйзу пам'брла. Эст.
Пьяница, ы, ж. То же, что Гоноболь. Бабы пашл'й в л'эс
пйан'йцы съб'ирац'. Пйан'йцы пахджы нъ ч'ар'н'йцы. тдл'ка
крунн'эйшыйь. Лит. Гънаббл' и н'ййн'ица аннд и тджъ. Пййн'ица тджа ййгъда. Лат.
Пьянюга, и, м. и ж. Пропойца. Кдс'т'а п'йан'уга. Ат п'йан'уг'и
прйвды н'эт. Иа гъвар'у. пйан'уга ты и фс'о. Кърал'днък пйан'уга, с'авалку аб'эр'н'ьт и пашдл. Лат. Эст.
Пэндель, я, м. Кисть для побелки известью. П'эчк'и б'эл'ут
пэн'дз'ьл'ьм, а крйс'ут фс'о маскбм. Лит. Иашка гъвар'йт:
пр'иб'ар'и ты п'энд'ьл'. Лат.
Пялка, и, ж., Пяльцы, цев, МН, Палка с заостренными кон­
цами для подвешивании убитого животного при снитни шкурки.
З'дз'элъл п'йлку ц'ал'атъм шкуру с'н'имац'. П'ал'цы с такдй
зас'эч'къй з'дз'элъны:
на йих падв'эшывъйут ав'эч'ку. ц'ал'днка, кагдй кожу з'дз'ирййут. Лнт. П'йлку з драв'йны
д'элъл'и. П'ихйл'и п'йлку в зйдн'ийь ндг'и и падв'эшывъл'и
шкуру с'н'имат'. Лат. В нас бъравбф т'йт'ка сам б'ил, и п'йлка
такй асббъйа быфшы., пдмн'у. гд'э йана л'ажала ва двар\'Д\
Эст.
Пястка, уменьш.-ласкат. пясточка, и, ж. Горсть. Набрйл
пблнуйу п'йстку ййгът. Ф суп фсыпъла дз'в'э п'йстъч'к'и круп.
Лит. П'йстку л'дну вз'ал и атр'апйл. П'йстка бал'шййа. кък
начн'бт жат', м'игдм ид'дт н'йва. П'йстъчку журав'йн набрйла.
Лат. П'йстку л'агушат-пъвар'дшък нъб'ар'бт и б'аг'йт за
мйл'цъм. Эст.
Р
Работать, таю. несов. 1 . Производить, изготовлять. Мы з
брйтъм фс'о вр'эм'а кал'бсы рабдтъл'и. Гонт раббтъйут р'ьзакдм. Лит. В Ндв'инъх кал'бсы раббтъйут. Камы нъ скъвърады
н'ь раббтъйут Лат Мы самы с'эт'и рабдтъл'и, бабы фс'и
мъст'ар'йцы были. Эст. 2. Обрабатывать. Арандац'ьл' плац'йл арэнду и рабдтъл з'амл'у, как свайу. Лит. Мы самы
з'амл'у рабдтъл'и, йа сама пахала. Лат.
Рабочий, ая. Трудолюбивый, работящий. Н'ив'эстка майа
с'илна раббчъйа, в йих фс'а рдда раббчъйа. Н'и раббчый
ты чълав'эк, къл'й сп'иш да пдлдн'а. Эст.
Рада. ы. ж. 1 . Совет, помощь. Н'а плач', дадз'йм раду. Тут
мджна дац' раду. Лит. Н'а нада плакът', фс'о какуйу-н'ибут'
раду дадут. Жыву, н'иаткул' рады н'эт. Лат. 2. Выход. Плач'ьт
и плач'ьт, и рады н'эт. Лит. (Радушна).
Радивый, ая. Старательный, усердный. Ч'ьлав'эк радз'йвый,
и сиб'э, и другому старайыщи. Радз'йвъйи дз'эфка. Лит. Рад'йвъй чълав'эк зъфс'агдй с кускдм хл'эба буд'ьт, а п'йан'ица,
хълабдл и свайд и чуждйа пръматййэ. Эст.
Радушна, и, ж. То же, что Рада 2. Как пр'ивадз'илс'а в
агардт хадз'йц', радушк'и н'эт. Лит.
Разбарсывать. ваю, несов. к Разборсать. Разбарсывъц' баи'йнк'и. Лит.
Разбарсываться, ваюсь (ваюся),несов. к Разборсаться. Бац'йнк'и ръзбарсывъйуцца. Лит. Плоха зъв'азал'и, и ръзбарсывъйуцца. Лат.
Разбарыхматься, маюсь (маюся), сов. Раскрыться, разбро­
саться. Ръзбърыхмалс'а и заснул н'ь накрыфшы. Лнт. Ръзбърыхмйлъс' и заснула, сп'ит' н'ь акрыфшы. Лат. Чавд ты тут
ръзбъзыхмалс'а, н'икакбва пар'атка н'эт. Эст.
Разбёчь, бегйт, Разбёчься. бегйтся, сов. Разбежаться. Фс'а
талпа сразу раз'Ь'эгла. Фс'а дз'ар'эвн'а раз'б'эгла, тдл'ка тр'и
п'ьр'ашл'й нъ пръваслйв'ийу. Фс'и раз'б'эгл'ис', который куда.
Лит. Нашы фс'и разб'эгл'и ат пръваслав'ийа. Лат. На дстръв'и
н'икдва в акупацыйу н'и асталъс', фс'и разб'эгл'и, кто куды.
Сабран'йа надо пръвад'йт', а аны разб'эч съб'ирайуцца. Хат'эл'и разб'эчс'а, дъ адумъл'ис'а. Тап'эр' и разб'эчс'а н'Зкуды,
фс'и в анндм м'эс'т'и жыв'бм. Эст.
Разбивать, ваю, несов.. Разбить, разобью, сов. Разбрасывать,
растрясать. Иода иц'ц'й пракдсы раз'б'йц', пус' с'эна сбхн'а.
Пашл'й пракдсы ръз'б'ивйц'. Лит. Скар'эй нйда пракдсы ръзб'ивйт', с'эна буд'ьт сохнут'. Пушчай пайд'дт пракдсы ръзаб'йбт. Лат. С утра ръзаб'йдм с'эна, к в'эчыру высъхн'ьт. Эст.
Разбогатйть, ачу, сов. Обогатить, сделать богатым. Ион
п'ьр'ат той вайндй пайэхъл в Ам'эр'ику, думъл. фс'у радн'у
ръзбъНац'йт. Лит. Гр'йшка хат'эл фс'у рдду ръзбъкат'йт'. ал'и
н'а вышла. Лат.
Разбодрйть. рю, сов. Развлечь, развеселить. Н'а вм'эйа
ръзбадр'йц' р'аб'днка. Лит.
Разбодрйться, рюсь (рюся). сов. Развлечься, развеселиться.
Дз'эц'и ръзбадр'йл'ис'.
Лит. Што щ ты ръзбадр'йлс'а так?
Лат. Ръзбадр'йс', што ты нос пав'эс'ил. Эст.
Разболботать. очу, сов. Рассказать, разболтать. Пашдл и
ръзбълбатйл фс'им, гдз'э съмагднка спр'атъна. Лит. Вот пай­
д'дт на сут и ръзбалббчът. Лат. Ръзбълбатйла и приеду и
н'ипрйвду, ръзбълбачы уш и пра йэта д'эла. Эст.
Разборсать, саю, сов. Расшнуровать. Ръзбарсац' туфл'и.
Лит. Ръзбарсйй йэй бат'йнк'и, сама н'а мбг'ьт ръзбарсат'. Лат.
Разборсаться, саюсь (саюся), сов. Расшнуроваться. Бац'йнк'и ръзбарсйл'ис'.
Лит. Р'аб'йты, гл'ад'й, в д'афчднк'и
бат'йнък ръзбарсалс'а, нада зъбарсйт'. Лат.
Разбрякать. кает (кая), несов.. Разбрякнуть, нет (ня), сов.
Набухать, напитываясь влагой. Иалдвыйь ддск'и скдра ръзбр'акййут. Бдч'ка ужэ разбр'йкла, можно агурцы сал'йц'. Лит.
Наштд ты пъмачыл туйу квашднку. ана йалдвъйа, мбг'ьт
разбр'йкнут'. Т'ан'й вон квашднку, анй ужэ ръзбр'акййьт. Лат.
Разбузянить, ню, сов. Помутить, замутить.
Ръзбуз'йн'иц'
ваду. Лит. Ръзбуз'йн'ил'и ваду ф прутк'й, н'ал'з'й намыт' н'ичавд. Лат. Хто ръзбуз'ан'ил ваду ф кйтк'и? Эст.
Развиднеть, неет (нея), нёет (иёя), сов. Наступить рассвету.
Развйжыл ййгъды па дз'в'эс'ц'а грам. Лит. Иа пр'ажу ръзважыла, штабы была ровна нъ анну вйушку и нъ фтаруйу. Лат.
Развиднеть, еет ( е я ) , ёет ( ё я ) , сов. Наступить рассвету.
Ужэ давно ръз'в'идн'эла, а йон фс'о йьш'ч'ь с'п'ит. Лит. О,
ръз'в'ин'н'эла,
фставйй д'ан'йчк'и в'азйт'. Лат. Как разв'йдн'ьйьт, срйзу пайд'дм в л'эс. Эст.
Развихлять. ляю, сов. Расшатать. Н'а вм'эйьт йана пр'ас'ц,
тбл'ка пр'алку ръз'в'ихл'йла. Лит. Дравй пъп'ил'йл'и и каз'дл
ръзв'ихл'йл'и.
Лат. Ръзв'ихл'йл'и
д'эт'и фс'и стул'йа, с'эс'т'
н'ал'з'й. Эст.
Развихляться, ляется, сов. Расшататься. Ц'ал'эга сафс'дм
ръз'в'ихл'алъс'.
Лит. Каз'дл сафс'дм ръз'в'ихл'алс'а,
н'ал'з'а
дрдвы р'эзът'. Лат. Ръзв'ихл'йлъс
л'ул'ка, пъчын'йт' нада
сн'эс'т'. Сафс'эм в м'ан'а н'эрф ръзв'ихл'алс'а. Эст.
Развожжать, жаю, сов. То же, что Отвожжать. Ръзваж'дж'ац' кан'а. Лнт Ръзважжай ты кан'а. А чавд ты н'ь ръзважжййыи? Лат.
Разгиндяй, я, м. Разгильдяй. Гълубому съц'ин'эту н'эту
м'эста ф сундук'э, а майдму ръз'г'ин'дз'ййу
н'эт дз'афч'днк'и
пъ душэ. Лит. Такдй ръз'г'ин'д'йй,
д'элъйьт, н'ь дад'элъйьт.
Лат. Так'йх ръзг'инд'ййэф п'эрва в'йжу. Эст.
Разгиндяйничать. чаю, несов. Бездельничать, разгильдяйни­
чать. Ръз'г'ин'дз'ай тък и ръз'г'ин'дз'ййн'ич'ьйьт. Лит. А ты н'и
ръзг'инд'ййн'ичъй.
тък т'аб'й н'иктд и рухйт' ни' буд'и. Эст.
Разглядать, даю. несов. Разглядывать. Хддз'а, фс'о ръзгл'адайа. Лит. Кавд там ръзгл'адййьт, н'а знййу. Лат. Ион ддлга
ръзгл'адйл фдтку. в'йнна пънрйв'ифилы йэму д'эвушка. Эст.
Разграбать. баю. несов.. Разграбить, блю, сов. Разгребать.
Разгрйб'иц'
с'эна пъ стъранйм. С'н'эк лапйтъм рйзграбйл'и.
Лит. Разграп ав'бс, йа там пайэду, магу стаптйт'. С'эна ръзгрйб'ит'. Лат. В'эс' д'эн' йэйнуйу гр'ас' ръзграбала,
мал'эн'ка
пачышшы стала в избы. Эст.
Разгрйба. ы, м. и, ж. Плаксивый ребенок, плакса. Разгр'йба, плач'ьт и плйч'ьт фс'о вр'эм'а. Лит. Разгрйба ты,
разгр'йба, а кавд ты гр'йб'ис'с'а,
н'а знййу. Лат. Он такой
разгр'йба атрад'ас'. Эст.
Разгрйбиться, блюсь ( б л ю с я ) , сов. Расплакаться, распу­
стить нюни. Скижы йаму слова, тък и разгр'йб'ицца, шутък
н'ь пън'имайа. Лит. Гр'ибуша, чавд ш ты ръзгр'йб'илъс'а?
Лат.
Как разгр'йб'ис'с'а.
н'ичбва н'и купл'у, п'ьр'астйн' гр'йб'ицца.
Эст. (Расслйниться. Сгрйбнться).
Разгрызать, зу. сов. Разгрызть. Фс'о зубам ръзгрызйл. Лит.
Сабака в'ар'дфку ръзгрызйл.
Кон' вджжы ръзгрыз'дт. н'ь
пр'ив'йзывъй важжйм. Лат. Ръзгрызйл фс'у изгардду. Эст.
Раздевать, дею, несов.. Раздеть, ну, сов. Снимать. Раз'дз'эла плйц'йа. Ръз'дз'айдм
пдл'ты. Лит. Шйпку
раз'д'эл.
Раз'д'эн' д'йнк'и! — А йа ужэ раз'д'эл. Лат. Ты зачэм съпаг'й
ръзд'айдш, нада зъ ваддй на калдд'эц схад'йт'. Эст.
Раздолбать, баю, сов. Раздолбить. Какуйу дырку ръздалбал'и. Лит. Ская'эйку справл'йл'и. дырку ръздалбйл'и
дл'ь
игл'йцы. Лат. Чым ты ръздалбйл таку бал'шу дырку? Эсг.
Раздражнйть, ню, сов. Раздразнить. Яа йавб нарбшна
ръздражн'у, бывала, тък йон с'эр'дз'ицца и фс'о дакйзывъйа
мн'э. Лит. Сабаку ръздражн'йл'и, мбг'ьт кус'йт'. Лат. Ръздражн'йш р'аб'днка кажный рас, патдм мн'э с ним гбр'э. Эст.
Раздусйть. душу, сов. Раздавить. Клана баййцца ръздус'йц'. Лит.
Разевака. и, м. и, ж. Разиня, раззява, зевака. Ч'авд стаййт,
ръз'авака, н'а в'йдз'иш. што нада пъсаб'йц'. Лит. Чавд ш ты
дроф н'ь пр'ин'дс, ръз'авйка? Д'анк'и път'ар'йл рт>з'авака. Лат.
Разеваться, зеюсь (зеюся), несов. Громко кричать, орать.
Ръз'айдцца на в'эс' дом. Лит.
Р а з ж а л и гься, люсь ( л ю с я ) , сов. Проявить жалость, стать
жалостливым, разжалобиться. Ты думъйьш. што йон раж'ж'йл'ицца и фс'о прас'ц'йт. Лит. Я а л'дкка магу ражжйл'ицца,
ражжал'ус' и снова с ним гъвар'у. Эст.
Разживйться, вусь (вуся), сов. Разжиться, нажиться, по­
живиться. Зъ войну ръж'ж'ив'йцца хац'эл. Лит. Въравал'и,
хат'эл'и ръжжыв'йцца. а йих паймйл'и. Лат.
Рази, част. Разве. Рйз'и йа таб'э н'ь гъвар'йла? Раз'и йон
паслухъйьт кагда! Лит. Брйлс'а пр'ит'т'й, тък пр'ид'дт, рйз'и
йон аммйн'ьт. Лат. Рйз'и т'аб'э па мог'и н'и нйда, раз'и д'эт'и
ни пъсабл'ййут? Эст.
Разйнуться, нусь (нуся), сов. к Разеваться. Раз'йнулс'а,
как варбна. Лит.
Разлишйться, шусь (шуся), сов. Рассердиться, разозлиться.
Иана, ръз'л'ишыфшы. штд-та кр'ич'йла нъ Фаму. Лит. Ал'днка
нъ св'акрдфки кр'ичыт, ръзл'ишылъс', тък н'а пбмн'ит с'иб'а.
Лат.
Разломать, маю. Разломить, млю, сов. Взломать. Р'ашыл'и
ръзламац' склат з гваздйм и фугануц'. Пакйм'ьст он сас'эдъф
сабрйл, пакйм'ьст кл'эц' ръзлам'йл, ужд н'эт н'и м'ьр'иканца,
н'и жднк'и. Лит. Хат'эл'и кл'эт' ръзлам'йт' к'ир'ушк'ину, а
сабака залййьл, и К'ир'ушка
вышъл. Ръзламал'и
кл'эт',
вл'эз'л'и, апшан'йцу свъравйл'и. Лат. Ръзламйт' дв'эр' нйда,
пус' ръзламайут сразу. Замдк ръзлам'йл'и и вашл'й. Эст.
Разлучить, чу, сов. Разделить. П'ьр'ьгардтку з'дз'элъл и
ръзлуч'йл кдмнъту на дз'в'э ч'йс'ц'и. Лит.
Размерковать, Размерьковать, кую, сов. Размерить, разде­
лить. Ръзм'ьр'кавала (мясо) фс'им пъ кусдч'ку. Лит. Мймка
ръзм'иркавйла хл'эп пъ кусдчку. Лат.
Размуздать. даю, сов. То же, что Отмуздать. Ръзмуздац
кан'а. Лит. Папка ръзмуздал кан'а. Лат. Эст.
Размытарить, рю, сов. Растратить, промотать. Фс'и дз'эн'г'и
ръзмытйр'ил и н'ич'авд н'ь купил. Ръзмытйр'ил ч'уждйа
баИатства. Лит. Ръзмытар'ил д'эн'г'и на в'инд. Эст.
Разом, нареч. Вместе. Как мы там разъм жыл'и, тък фс'о
хадз'йл'и скйск'и слухъц'. Зййьц с'в'эр'ху с'в'йзывъйьт абдйи
кл'эш'ч'и (клешни хомута) разъм. Лит. Мы с'эна граб'ил'и
рйзъм с йэй. Ф Сымарс'эт с'йэхъл'и разъм. Лат. Фс'и так'й
д'алй нйда справл'йт' рйзъм. Пайд'дм рйзъм. Эст.
Разорить, ру. сов. Вспахать. Нйда ръзарйт' път картдшку.
Ръзарал'и път картдшку. Лат. Ръзарйл'и шмат з'амл'й път
гр'йды. Эст.
Разрачиться, чусь (чуся), сов. Разкошелиться, раздоб­
риться. Навр'ат л'и он разрачыцца, скупдй. Ид'й, ид'й, вып'йьм,
а то ты н'ь разрйчыс'с'а. Н'эт, йа на йэта разрйчуе. Курку
куп'иш. М'йра, фс'б-тък'и ты на йэта разрйчыс'с'а? Лат. Как
эта йон разрйчылс'а вам стдл'ка д'эн'ьк аддалжыт', то н'и
кап'эйк'и н'и рйчыт выдат'. байцца. Эст.
Раить, раю, несов. Советовать. На знййу л'акйретва, тдл'ка
байус' йаму рййиц'. Лит. Бйбы рййил'и мн'э л'акарства. Ат
вълъс'н'ика рййил'и баркан'н'ик. Лат.
Раиться. раюсь (раюся). несов. Советоваться. Н'эч'ьва
таб'э с кйждым рййицца, иц'ц'й, тък иц'ц'й. Лит. А чавд таб'э
с Т'имбшкъй рййицца, йон н'ь пр'ирййит н'ичавб. Лат.
Райдуга. и ( й ) . ж. Радуга. Пбс'л'и даж'дж'й пъказйлъс'
ръйдуга. Лит. Райдуга была. Райдугу ув'йд'ьла д'афчбнка и
стаййт. выгыл'ифшы глйзы. Лат. Какй райдугй йаркъйа.дажжй
ббл'и н'и буд'ьт. Эст.
Раковина, ы, ж. Роговая часть копыта у лошади. Йэс'л'и
кон' бъеанбгый. н'ькавйным йэхъц н'ал'з'й, нъетупййа рйкъв'инъй на кам'ьн' и храм'эйа. Лит. Ракъв'ину ръшчыс'т'ил
плоха, пъткивйл, и кон' храмййьт. Лат.
Рамулька. и. ж. Ромашка. Рамул'к'и тджа л'акйретва ХЙрбшъйа, дз'эц'и съб'ирййут и в апц'эку н'асут. Лит.
Ранний, яя, Раньший. ая, ее. Прежний. Пр'ишдл п'атрдвн'ин рйн'шый друк. Рйн'шыйь гадй да ндчы рабдтъл'и, кагдй
паны был'и. Иа йих с рйн'шъва вр'эм'а знййу. Лат. Рйн'н'ьйи
ад'джда в бап дл'йннъйа была. В рйн'н'ьйэ вр'эм'а стйрых
рад'йт'ьл'аф ббл'и пъчытал'и. Эст.
Расплёхаться
275
Раптовно, нареч. Внезапно, неожиданно, вдруг. Йана раптдвна зъхвар'эла и назйфтр'ийа пом'брла. Лит. (Раптом).
Раптбвный, ая. ое. Внезапный. Раптдвный в'эц'ьр. Раптдвный дош'ч'. Лит.
Раптом. нареч. То же. что Раптовно. Дош'ч' нас застил
рйптъм. Йавб раптъм схвац'йла (болезнь), и ббл'шъ йон ужэ
н'ь падн'алс'а. Лнт.
Рапуга. и. ж. 1. Жаба. Л'агух н'ь баййцца. а рапуп'и
здъл'ака баййцца. Лит. 2. Бранное слово. Рапупа ты ш,
дз'ййвъл старый. Лит. Ръспус'т'йл кък рапуга. ръшшыр'йлс'а
кък рапуга. Лат.
Раскладать. даю. несов. Раскладывать. Товары ръскладайа.
Лит. Лупъты свайй ръскладййьт. Лат. Как н'и пр'ид'бш, йана
фс'о п'йс'ма ръскладйит и п'ьр'ачытываит. Эст.
Расклепать, паю. Расклепйть. плю. сов. Расплющить, разгла­
дить. Гъвар'у йэй: какбр'ину ръскл'ап'й пътандшъ; йанй —
н'эт, талдшъ з'дз'элъйу. Лит. Какдр'ину ръскл'апйй, талстайи
н'ь уп'акййьцца хърашд, ты пътандшъ ръскл'апйй.
Лат.
Ръскл'апаиш рукой патдн'шы, на скъвардтку и ф п'эчку сажйй.
Ръскл'апйл бумйшку рукой, зд'элъл пъп'ирдску и п'йпку в рот.
Эст.
Раскокбшить, шу, сов. Разбить, расколотить, раскокать.
Ръскакдшыла кр'йнку. Лнт. Эст.
Раскудлатить, ачу. сов. Растрепать, взъерошить. Ръскудлйц'иц вдлъсы. Лит. Куды ш ты ръскудлат'ил вдлъсы. Лат.
Чавд в т'аб'й валасй так ръскудлйчыны, пад'й г з'эр'к'ьлу
пр'ичашыс'. Эст.
Распалёнье. я, ср. Воспаление. В йэй сйл'ньйи ръспал'эн'йи
в гълавы. Как ръспал'эн'йа ф т'аб'й, с'ид'й ддма. Эст.
Распиловать, лую, сов. Распилить. Ръсп'илавйл доску. Лит.
Ръсп'илавйл даску дъ.г'авдй п'илдй. Лат.
Распилюкать, каю (каю),сов. Разрезать, распилить с трудом.
Р'эжа. р'эжа. н'икак ръсп'ил'укац' н'а мдг'а. Лит. Драв'йну
п'ил'укййьт, и н'икйк н'ь ръсп'ил'укйт'. Жард'йну
ръсп'ил'укйла. Лат. Ръсп'ил'укъй на мйл'ьн'к'ийи кусдчк'и. Эст.
Расплёхать, хаю, сов. Разлить через край, расплескать.
Распл'дхъц' ваду Лит. Пака н'аслй. распл'бхъла. Гл'ад'й. как
ты ваду распл'дхъл. Лат.
Расплёхаться, хается, сов. Разлиться через край, расплес­
каться. Пълав'йна в'адрй вады распл'дхълъс'. Лит. Фс'а вадй
распл'дхълъс'. в'адрд шырбкъйь. Лат.
Расплёхивать, ваю, несов. к Расплёхать. Н'ас'6 (воду) "
распл'дхывъйа пъ дардг'и. Лит. Н'и распл'дхъвай чай на стол,
чысту сълф'этку пъст'ал'йл'и. Эст.
Расплёхиваться, вается, несов. к Расплёхаться. Накрдй
бдч'ку, штоп вада н'ь распл'дхывълас'. Лит. Мндга зъчарн'дш
вады, тът ръспл'дхъвъицца. Эст
Расплутать, таю, сов. Разобрать, распутать. Пъмаг'и ръсплутац' н'йтк'и. Вдж'дж'и н'икак ръсплутйц н'ь магу. Лит. Н'йтк'и
сплутййуцца, тък и н'ь ръсплутйт'. Ав'эчък нав'азывъл'и в'ар'дфкъм. бывала, так спутл'айут в'ар'дфку. што и н'ь ръсплу­
тйт'. Лат. Ръсплутала т'ан'бты. был'и с'йл'на загйины. Эст.
(Распутлять).
Распогбдить, дит (дя).сое. Распогодиться. Как тбл'ка ръспагбдз'ит, сразу фс'и ф пдл'а. Йэс'л'и скдра н'ь ръспагддз'а,
фс'о с'эна згн'ийб. Лит. Ръспагбд'ила,
р'аб'аты, нада ит'т'й
ав'дс грйб'ит'. Йа намыла лъскутдф, кабы ръспагбд'ила, нав'эшъла бы. Лат. Иш как ръспагбд'ила. Эст.
Распбкаться, кается, сов. Распустить почки. Б'ар'дзы распдкъл'ис'. Лит. Ал'ха распбкълъс' и тбпъл' распдкълъс'. Лат.
Распояхать, яшу, сов. Распоясать. Ръспайахъл штаны. Лит.
Кафтйн ръспаййхъл и хдд'ит, как в бдНа н'ь пр'ин'атый. Лат.
Ръспаййхъфшы н'и так т'дпла, нада зъпаййхъцца. Эст.
Распояхаться. яшусь (яшуся), сов., Распояхиваться. ваюсь
(ваются), несов. Распоясаться. Пр'ишдл дамдй, ръспаййхълс'а,
с'н'ал шубу...
Лит. Ръспаййхъвъйс'а, н'ь ръспаййхъфшы н'ь
раз'д'эн'ьш,
н'а стой. Лат. Ръспаййхъцца
сам н'и мдг'ит,
стбл'ка на йом ад'джыны. Эст.
Распужать, жаю, сов. Распугать. Выскъч'ила,
дз'ац'эй
ръспужала. Лит. Сабака выскъчыл, кур'эй ръспужал. Лат.
Ръспужйиш л'уд'эй, н'ихтд к т'аб'э хад'йт' н'и стан'ьт. Эст.
Распускать, каю. несов. к Распустить. Ты тдл'ка и знййыи
дз'эн'г'и ръспускац', а зърабатывъц' хто будз'а? Лит.
Распусник. а, м. Непослушный, озорной мальчик, шалун.
Ат этъва распус'н'ика н'игдз'э н'ич'авд н'а спр'йч'ьш. Лит.
Сын распус'н'ик, и д'эн'г'и фкрад'дт, и с'йист, што пъфкусн'эйшъйь, спас'т'й н'ал'з'й. Лат. Эст.
Распусница, ы, ж. 1 . Непослушная, озорная девочка, ша­
лунья. Куда пал'эзла, распус'н'ица? Лит. Гл'ад'й, твайа распус'н'ица па лужыны наб'эгла. Лат. Иш какй распусн'ица
д'афчднка, н'и слухъйит н'икдва. Эст. 2. Распутная женщина,
распутница. Ах. дочка ты, распус'н'ица, гдз'э ноч' гул'ала ты?
Рассмёлиться
277
Лит. П'атрбвна такайа распус'н'ица, н'и гр'ахй баййцца, ни
У уд'эй стыд'йцца Лат.
Распутничать, чаю. несов. Шалить, озорничать, баловаться.
Дз'эц'и, н'ь распус'н'ич'ьйц'ь. Иа вам дам распус'н'ич'ьц. Лнт.
Нйшъва С'т'дпк'и д'эт'и распус'н'ик'и, им тдл'ка бы распус'н'ичът', н'и пр'игрдс, н'ичавб Лат. Гд'э аны распус.н'ичът' научыфшы? Эст.
Распутный, ая. Непослушный, озорной. Распусныйь дз'эц'и.
Лит. Мъл'чан'днък распусный, штаны нарвал. Лат.
Распуста, ы, ж. Шалость, баловство, озорство. Фс'о йэта
распуста дз'элъйьт. Лнт. Распуста дъ хардшъва н'ь дъв'ад'бт.
Лат.
Распустить, ущу. сов. Израсходовать. 3-ь н'адз'эл'у ръспус'ц'йла фс'и дз'эн'г'и. Лит. Распус'т'иш, тък и зарбб'иш. Вбфка
што зарбб'ит, то и ръспус'т'ит. Лат.
Распутлять, ляю, сое. То же, что Расплутать. Вдлъсы спутл'йл'ис', ръспутл'ац' н'ь магу. Лит. Н'йтк'и ръспутл'йт' н'ь
магу, так сплутйл'ис'. Лат. С'этк'и трунна ръспутл'йт', кадй
йаны пъл'ажйт. Эст.
Распушить, шу, сое. Раздуть живот. П'дтра с'ил'ной был,
д'ас'йтка два йаййчък с'йэл и н'ь ръспуишла жывбт. Н'ь с
пр'ивык'и ръспуишла жывбт. Гардх пайэл, жывбт ръспушыла.
Лат.
Распушать, щаю, несов. Распускать. Ръспуш'ч'ййьт кардф
пъ фс'аму пдл'у. Лит. С'эна ръспушчайут с куч. Наш пастух
н'агджый, ръспушчайьт кардф па фс'им агарддъм. Лат. Дат'эй
ръспушшйт' н'ал'з'й, нада с мйлу учыт', накйзывът'. Ръспушшай с'эна, какд сднца ййркъйа. Эст.
Распырскаться, каюсь (каюся), сов. Расплакаться. Н'и с
тавд, н'и с с'авд распырскълс'а и в'иж'дж'йт цэлый в'эч'ьр. Л\\т.
Распятье, я, ср. Распятие. Фп'ьр'адэ'й ръс'п'ац'йд н'ас'л'й.
Лит. Йэжъл'и н'асут пакдйн'ика, то л'йба-хто н'ас'дт ръсп'ат'йд. Лат. Ръсп'ат'йд пъс'ар'дт мал'эннъй стайт. Пастйф
св'ашшу к ръсп'ат'йу. Эст.
Расслйниться. нюсь (нюся), сов. То же, что Разгрйбиться,
Сгрйбиться. Сама н'а знййа, ч'авд рас'с'л'йн'илъс'. Лит. Ап'йт'
ты рас'с'л'йн'илс'а, с'ид'йш, гр'ибы разв'эс'ифшы. Лат. С утра
как рассл'йн'илс'а, так н'и успокоит' н'ичым. Эст.
Рассмёлиться, люсь ( л ю с я ) , сов. Набраться храбрости,
осмелиться, решиться. Срйзу баййлс'а, а патдм рас'с'м'эл'илс'а.
Лит. Вот рассм'эл'ус' и пайду анна йа к начал'н'ику жал'ицца.
Эст.
Расстараться, раюсь (раюся), сов. 1. Достать, раздобыть.
Нада м'ашкдф ръсстарйцца картдшку капац'. Ръсстаралс'а
гонту на крышу. Лит. Такдй старйт'ьл'ный, в'аз'д'э ръсстарайьцца. фс'о прин'ас'дт, дрдвы ръсстаралс'а. картдшк'и. На
ръсстаралъс' т'аб'э б'элъй мучыцы. Ръсстарайс.ч. сус'этка, и
гл'и нас газ'этку. Эст. 2. То же, что Пристараться. Нана
ръсстаралъс' р'аб'днка. Лит. Как там гул'ала Л'энъчка, а
д'ат'днка ръстаралъс'. Лат.
Расстенуть, ну, сов. Расстегнуть. Ръс'с'ц'ан'й вдрът. Лит.
Ръс'с'т'ан'й ты пал'тд, жарка в избы. Лат. Ръсст'анула йа
пугъфк'и. а фс'о дышат' трунна. Ръсст'ан'йт'и пдл'ты, жарка.
Эст.
Растаракаться, кается, сов. I. Начать сильно кудахтать.
Кур'ица ръстарйкълъс'. Лит. Кур'ица ръстаракълъс', йайцб
с'н'асла. Лат. 2. Начать тараторить, затараторить. Бабы ръстаракъл'ис'. Лит. Къл магаз'ина бабы ръстаракъл'ис'. Лат.
Ръстаракъис'с'а у калбцца, зъбываиш аб д'эл'и. Эст.
Растатуй, я, м. Растяпа, разгильдяй. Фс'о
ръс'ц'ар'ал,
ръстатуй. Лит. Карандаш фт'ар'ал, сумку фт'ар'йл. вот ръстатуй. Лат.
Раствбрка. и, ж. Тесто. Дз'элъй ббл'шъ раствбрк'и, штоп
фс'им бл'инбф хвац'йла. Лнт. В раствдрку търакан папал.
Раствдрка там ф квашднк'и. Нъ пл'иты квашднка с раствдркъй. Лат. Ръствдрка така фкуснъйа пълучылъс', а л'ап'дшк'и как'й-та кр'эпк'ийи, б'исфкуснъйи. Эст.
Растовариться, рюсь (рюся), сов. Распродать товар. Савддн'ь йа рана ръставар'илъс', а ф прдшлъйа въскр'ас'эн'йа
да в'эч'ьра нъ базар'ь пръс'идз'эла. Лнт. Лукны придал, кор­
зинки ръставар'ил. ужэ ръставар'илс'а. магу дамдй йэхът'.
Лат.
Расторгать, гаю. сов. Растрясти, разбросать, растрепать.
Кардва фс'у салдму ръстаргала. Хто ш таб'э так вдлъсы
ръстаргал? Лит.
Растребушйть, шу, сов. 1. Измять или растрепать. Сафс'дм
ръстр'ьбушыл пас'ц'эл'у. Лит. Пас'т'эл'у кр'апат' идут вдвух.
а ръстр'ьбушыт ад'йн, папр'йв'ут, ръстр'ьбушйт. Лат. 2. Сильно
побить, избить. На ц'иб'й ръстр'ьбушу за йэта. Лит. Ф'ил'йп
рас'с'эрд'ицца на Л'дн'ку. скйжът, бывйла: йа т'ибй ръстр'ь­
бушу. Лат.
Растуруканить, ню, сов. Расшевелить, разбудить. Будз'иш.
будз'иш, н'икак ръстурукйн'иц н'ал'з'а. Лит. Ръстурукан' ты
нъкан'эц мал'ца. полна спат'. Эст.
Расфыркаться, каюсь (каюся), сов. Начать сильно плакать,
всхлипывая. Р'аб'днък расфыркълс'а. Лит. Пътр'апал йану
мужык, вот и расфыркълъс'. Лат. Чавд расфыркъл7>с'. никто
т'аб'й н'и рукйл, н'идатрбга кака. Эст.
Расхвистаться. ищусь (нщуся). сов. Рассвистаться, рас­
свистеться. Мал'ч'йшка ръскв'исталс'а. Лит. Чавд йон ръскв'истйлс'а, кв'йшчът и хв'йшчът. Лат. Ап'ат' ръскв'исталс'а.
ты н'и в л'асу, н'и кв'ишшы. Эст.
Расхбдник, а, м. Лечебная трава с желтыми цветочками.
Раскбдн'ик пйут ад гдрла. Раскддн'икъм кр'йнк'и пйр'ут. Лнт.
Кълъ азгарбды стаййт раскддн'ик. Нада нарвйт', д'афчднку
памыт' раскддн'икъм. Р'аб'йт пдйут раскддн'икъм. Лат.
Расхожий, ая, ое. 1. Неприхотливый. Нон съмастайат'ьл'ный, дакджый, раскджый. с йим мджна жыт'. Лат. 2. Буднич­
ный. Расхбжъйа ад'дшка, будн'ишнъйа. Расхбжъйа пасуда.
кажнъй д'эн' с йэй кушъйьм. Эст.
Расцарапкать. каю. сов. Расцарапать. Л'ицд ръсцарйпкъл.
Лит. Фс'о л'ицд ръсцарапкъла д'афчднка. Н'и рг>сцарйпкъй
рук'и, прдвлъка кал'ичыйа. Эст.
Расчёсывать, ваю.несов. Расчёсывать. Раш'ч'эсывъц' вдлъсы.
Лит. Рашчэсывъйьт свайй куд'дрышк'и. Лат. Пдсл'и бййн'и
п'эрва въласа ръшчашы и косы зъпл'ат'й. тада рашчэсывът'
л'дкка буд'и на утра. Эст.
Расчёсываться, ваюсь (ваюся). несов.
Расчёсываться.
Раш'ч'эсывъйьцца п'ьр'ид з'эркълъм. Лит. Нйди с'эна граб'ит',
а йанй рашчэсывъйьцца, ид'й ты пагрпп, н'ь рашчэсывъйс'а
Лат. Чым вы расчэсывал'ис' — гр'эбн'ьм ал' рашчбскъй? Эст.
Расчинйть. ню. сов., Расчинять, няю, несов. Растворить, за­
месить. Ръш'ч'ин'йла ц'эста. Ръ'шч'ин'йла булк'и с в'эч'ьра.
Хл'эп ф квашн'й ръш'ч'ин'ййут. Лит.
Рахманый, ая, ое. Спокойный, бодрый. Н'и ракмйнъй ты
штбй-та. Кадй чълав'эк ракмйнъй, с йим и гъвар'йт' пр'иййтна.
л'дкка. Эст.
Рачить, чу. сов. Согласиться, не пожалеть. Рачыш ты мн'э
нй д'эн' машынку глад'йл'ну дат', майа сламйфшы. Нанй н'и
рйчыт и жытну муку аддлжыт'. гд'э ш пшдннъй даст. Н'и рйчу
и сйма ад'эт'. и дачк'й н'и дам. Эст.
Раюша, и, ж. Межа, пограничная полоса. Там рййуиш
быфшы в пр'эжнъс'т'и, тап'эр' н'ихтд и н'и знййэ. Па рййушъм
узнйт' мджна, гд'э какй з'амл'а. Эст.
Ребенёнок, нка. м. Ребенок, дитя. Ч'им р'ьб'ан'днък в'инавйт? Лит. Гр'йб'ицца р'ьб'ан'днък. Р'ьб'ан'бнку штаны куп'йла.
Даш р'ьб'ан'бнку круп'эн'у, н'а йист. Лат.
Ребер, а, уменьш. ребербк, рка, ребербчек, чка, м. Узкая
полоса снега между полозьями, грязи на дороге, середина до­
роги. Там р'аб'бр, р'иб'арбк, йэжъл'и прайэхъна сан'ам ай
т'ал'эгъй, ай машынъй. Прайэхъна сан'ам, вот р'ьб'арбчък
астйлс'а. С'ьр'ад'йна дардг'и вышъ, тджъ р'ьб'арбк гъвар'йт.
Лат.
Рёдель, и, же. 1. Приставная лестница. Падйй мн'э р'эд'эл',
анй ва двар'й. Эст. 2. Вешало. Кл'эв'ьр в нас в р'ьд'ал'йх су­
шут. На р'эд'ьл'и нада слажыт' с'эна. Эст.
Резбвый, ая, ое. 1. Грубого помола, обойный. Р'аздвъйа
муки. Лит. 2. Изготовленный, испеченный из обойной муки.
Р'аздвый хл'эп. Р'аздвыйь какдры. Лит.
Рей, рья,.м. Овин. В р'эй ндч'йу иц'ц'й баййл'ис', гъвар'йл'и,
што там ч'эр'ц'и пакйзывъйуцца. Лит. В р'эй наейжывал'и
снапы, тап'йл'и. Н'ь ф кажынъва был р'эй, ад'йн другдва прас'йл'и. Къла р'йа тъкавн'й. Ва р'йу кълъсн'ик'й. Лат. Ва р'йу
на пйрз'илъ рош сушыл'и, т'ип'эр' машынъм справл'айут,
л'дкка. Как пам'йма р'йа прайд'дш, там кдрф'ик вал'аицца.
Эст.
Рейка, и, ж. Рельс. Пдйьст идз'д па р'эйкъм. Рйн'шъ звандф н'э была, тък в р'эйку зван'йл'и. Лит. Пав'эс'ил'и
р'эйку
выедка, идут пълачы, н'ь дастйнут, нъ б'ар'бз'и в'ис'йт и ад'йн
звонит. Лат. В р'эйку как вдар'ут, фс'им слыхат'. Эст.
Рёлка, и, ж. Участок земли. Давн'эй был'и р'блк'и, р'длка
нъзывйл'и. а какайа та р'длка — н'а пдмн'у, д'эт гъвар'йл
р'длка. Лат.
Ремень, мня, м. Ремень. Куп'йл саб'э новый р'эм'ьн'. Салдйцкый р'эм'ьн'. Лит. Папка лупцавйл м'ин'а р'эмн'ьм. Л а т .
Р'эмн'ьм пътпаййхълс'а и пашдл. Ты, мйл'ьц, р'эмн'а прдс'иш,
йа дам т'аб'э. Эст.
Репина, ы. Рёпинка, Рёпка, и, ж. Часть прялки, колесико
с пазиком. Ндвъйа р'эп'инка шнур с'кйдывъйа. Р'эпка шпул'у
гдн'ит. Лит. Р'эп'инка пат шпул'ьй. Р'эп'инка и р'эп'ина здвут.
Лат.
Ретовать, тую. сов. и несов. Выручать, спасать. Как зъбал'эла дач'кй, пашлй йа к этъму стър'ику, што травам л'эч'ит.
и гъвар'у: как-н'ибуц, дз'йдз'а, ратуй, Нада картдшку р'ьтавйц', зафтра будут пр'ймъръск'и. Лит. Карбва ввал'йлъс' в
ййму. чут' р'ьтавал'и. Ав'эчка картдшынъй зъдав'йлъс'а, чут'
р'ьтавйл'и. Лат.
Ретунку, нареч.: • Р е т у н к у , Р е т у н у ш к у — кричать,
чвать на помощь Мн'э зуп ташчыл'и. йа гвалту, р'атунку.
Кур'и фс'и р'атунушку кр'ичйт. Нашли, а там был'и н'эмцы.
йа р'атунку. Лат.
Решётка, и, ж., Решето, а. ср. Созвездие Плеяды. Так'й
чисты зв'дздъчк'и, н'и дчън' йарк'ийи — йэта р'ьшатд ал' р'ашдтка. Ф стар'ину рыбаки, раббтъфшы на дз'ьр'и, пъ р'ашдтк'и вр'эм'а апр'ид'ал'йл'и. Эст.
Ровно, предл. До. Вады на улицы рдвна кал'эна. Рдвна
Пъг'албш л'эс вырубл'ьн, фс'о тарфу капййут. Лит. Сърафйн
шыл'и ровна з'эн'и. Пълушубък ровна кал'эна. Кофту л'этн'уйу шшыла ровна мъклакй. Лат.
Ровок. вка, м. 1 . Небольшой ров, ровик. Выкъпъл'и мйл'ьн'кый равдк, штоп вадй сц'акала. Лит. Мал'ьн'кый равдк
дл'а с'т'дка вады, съ двара ваду прапус'т'йт'. Лат. Чър'ас
равдк п'ьр'аклйда палджына. Эст. 2. Паз. пазик. Нджыкъм
выр'ьзъл равдк. Лит. Р'аб'йты нар'эзъл'и равдк нъ стал'э. Лат.
Ровокбп, а, м. Человек, занимающийся рытьем канав. Дав­
н'эй ръвакдпъф нън'имал'и канйвы капац', а тап'эр' фс'о ма­
шынъм дз'элъйут. Лит. (Ворокбп).
Рогатить, ачу, несов. Размешивать, взбалтывать рогаткой.
Рагйткъй кишу рагац'ут. Лит.
Рогатка, и. ж. 1 . Сосновая палочка с сучьями, служащая
для размешивания, взбалтывания жидкостей, мутовка. Дай
рагатку, нйда кишу пъсукйц. Лит. Рагйтку д'элъл'и с сасны,
с сасндвъй макдвъчк'и. Рагйтка нъ гвастку ай на пдлъчк'ь.
Лат. Рагйткъй масла зб'ивйл'и. Кишу тош. Эст. 2. Приспособ­
ление для перематывания пряжи, мотовило. Кагда снуйут.
нъдз'айут матушку нъ рагйтку. Лит. Эст.
Рогач, а, .и. 1 . Деревянный диск, с помощью которого вра­
щается вал ткацкого станка. Рагйч' тък йэта ф ставах, йим
калдду круц'ут. Лнт. 2. Часть прялки. Ф сънапр'ах'и рагач,
шпул'у крутит, н'йтк'и смйтывъйьт. Лат.
Рода, ы, ж. Родня, родственники. Вд какййа рдда сабацкъйа. Он фс'у роду пъважал. Нанй в бйт'к'ину рдду пашла.
В йэй н'икавб н'эт с роды. Нанй с нйшъй роды. Лат. В нас
рдды мндга. Фс'а рдда на признак сйэхт>фшы в гдс'т'и. Йон
н'и в мйт'ьр'ину рдду, а в аццдву, згл'йднъй. Эст.
Родимец, мца, .и. Эпилепсия. Йавд рад'йм'ьц муч'ьйьт.
Радз'йм'ьц рас'эйс'к'ийь нъзывайут падуч'ьйа бал'эз'н'а. Лит.
Врача рад'йм'ьц н'а выл'ьчут. Мйл'ьн'къва
рад'йм'ьц б'йот.
Лят. Схват'йл рад'йм'ьц. так и заб'йлъс' бйба. Эст.
Родйха. и, ж. Роженица. Рад'йха гарйст плахййа, нада ил
рад'йх'и пъсаб'йт'. Йэжъл'и тдл'ка рад'йла, то рад'йхъй здвут.
Рад'йху в'йд'ьл, давдл'на, што сын рад'йфшы. Лат. Хдд'иш
как рад'йха. пъсматр'й на с'иб'а в з'эр'к'ила. Рад'йху б'ир'эч
нада. Эст.
Рбдный, ая, ое. 1 . Родной. К нам пр'ихадз'йла
йавднъй
мины с'астрй рдднъйа. Лит. Майа ш ты рдннъйа с'астрй, как
ты жыв'дш? На праз'н'ик сабрйл'ис'
фс'и свайй рднныйы
браташ, пл'ам'энн'ик з дачкдй.
Лат. Рдннъй
ат'эц ни
пр'изнйит, так йа см'ан'йфшы. Рднныйи д'эт'и забыл'и. Эст.
2. Дорогой, милый. Дз'этк'и вы майй рбдныйь. Лит. Заплйкъл'и р'аб'аты мийй рбнныйь. Лат. Рдннъйа мойй, ты аткул'?
Эст.
Рбзум, а ( у ) , м. Ум, разум. Што ш дз'элъц', йэз'л'и йаму
рдзъму н'ь хватайьт. Лит. Б'эс'и глазы выкъпъл'и, рдзум н'а
выкъпъл'и, н'а в'йжу, йл'и пън'имййу фс'о. Гд'э ш ф т'иб'й
рдзум? Лат. <> Н е п о л н о г о р о з у м у — не в своем уме.
Мал'ч'йшка в йих н'апблнъва
рдзъму. Лит. Наф'ймка н'апдлнъва розуму. Лат.
Роптовать, тую, несов. Выражать недовольство, роптать.
На фйбр'ик'и работники ръптавйл'и прбц'иф фъбр'икйнта.
Лит.
Рбститься, тится. несов.: <• К у р и ц а р о с т и тс я — о п л о ­
дотворяется. Кадй кур'ица рдст'ицца, знйчыт, скдра йайчка
пр'ин'ас'б. Эст.
Рубан, а, м. Рубанок. Бал'шбй пабэл'ч'ик
нъзывййьцца
рубин. Лит. Л'авднъф дал рубин, а буравы н'а дал. Лат.
Рубанка, и, ж. Валек для глажения, катания белья. Пр'и­
н'ас'й рубанку плац'йа пъкатйц'. Лит. (Рубчанка).
Рубовать, бую. несов. Грабить, ограблять. Фс'йк'ийь разббйн'ик'и хадз'йл'и, рубавйл'и. Лнт.
Рубчанка, и, ж. То же, что Рубанка. Рупч'йнкъй б'ал'йб
глйдз'ут, нъ каталку нъматййут и глйдз'ут. Лит.
Рубчик, а, м. Заплатка на подошве обуви. Падм'дтк'и
йаш'ч'д кр'энк'ийь, нада тбл'ка рунч'ик дац'. Лит. Рупчык
поставили нъ сапок. Лат. За рупчык'и гарас ддръга хдчыт
вз'ат' — два рупчыка мндга л' кджы б'арут? Эст.
Руганйна. ы. ж. Брань, ругань, сквернословие. Нъдайэла
мн'э вашу руган'йну слухъц'. Лит. Дачка вб'эгла. хбд7>м
уб'эгла, н'а стала руган'йну ййхнъйу слухът'. В йих кажыный
д'эн' хлбпъты, руганйна, фс'о нъдайэла слухът'. Лат.
Рудёть, дёет (дёя), несов. Ржаветь. Фс'о жал'эзнъйа рудз'эйьт. Лит.
Рудый, ая. ое. Рыжий, коричневый. Рудый сабака. Ш'ч'ьм'ал'й йэс'ц'а нъ б'ар'бзъх. бал'шыйь. рудыйь. Куп'йл рудый
мъц'ьр'ййл нъ кас'ц'ум. Лит. Сабйка в йих рудый и кон' ру­
дый. Лат.
Ружйна. ы. Ружйнка, и. ж. Ружьецо, ружьишко. У нас
ружынк'и был'и ахбтн'ицк'ийь. Лит. Иаму ружыну дал'и, а
што с той ружынк'и, стр'ал'ат' н'а мбг'ьт. Лат.
Рукавбк, вка, м. Рукавчик. Кардц'ьн'к'ийь рукафк'й. Лит.
Ад'йн атарвй.х'и рукавдк. а другдй парвал'и, вдл'н'ицы р'а­
б'аты. Лат. Рукафк'й гарйс кардтк'ийи, настав'ит' ба. Эст.
Рули, ёй ( ё в ) , мн. Тюря. Рул'й ф пост йадут, кагдй ббл'шъ
н'эч'ьва йис'ц'. Лит.
Рундук, а, ж. Сундук. В рундукйх дабрб хран'йл'и ф пр'эжнъс'т'и. В майдй бапк'и аграм'эннъй рундук был, на замк'й
д'аржйла. Эст.
Рункулина. ы. ж., Рункуль, я. м. Фуражная свекла. Батв'йн'йа гъвар'йт и рункул'. Бал'шдй рункул'. Бал'шййа рункул'ина. Лат. В нас ф калхдз'ь рункл'и йаш'ч'д н'а выкъпъны.
Лит.
Рупить, пит, несов. Озабочивать, беспокоить, интересовать.
Иаму н'ич'авд н'с руп'ит: н'и уч'йцца н'а йдз'дт. н'и рабдту н'а
йш'ч'ьт. с'идз'йт на бйц'к'иным хл'эб'ь. Лит. Ион жыв'дт б'ьз
б'ады, н'ичавб йаму н'а руп'ит. Лат.
Русман,а,.ч. Русский (с восточного берега Чудского озера)
Мой мужык русман быфшы, тап'эр' уш скдл'к'и гот, как йон
пам'дршы. Эст.
Ручник, а, м. То же, что Полотенец. Утр'йс' чистым
рушн'икдм. йэтът тдл'ка дл'а рук. Дач'кй рушн'йк вышывййьт. Лит. Рушн'йк нъ гвазду в'ис'йт. Рушн'йк са фс'йкъй
тдчы д'элъл'и. Лат. Ручники
с тдчыва д'элъл'и. Ручн'йк ф
сажы, пав'эс' чыстъй. Эст.
Рыба. ы,ж.: • Р ы б у л о в и т ь ( п о й м а т ь ) — мочиться
в постели. П'эц'а кйждуйу ноч' рыбу лав'йл, а тап'эр' р'этка
кагда паймййьт. Ты тдл'ка нъ кравйц'и рыбу лав'йц' вм'эйьш.
Лит. Мал'чднка рыбу лав'йл, в'эс' мдкрый и паст'эл' мдкръйа.
Лат.
Рыболбвеи, вца, м. Рыболов, рыбак. В'арнул'ис' рыбалдфцы
с пустым с'эткъм. Што на йэтъй р'эч'к'и
хлдпцы-рыбалдфцы...
ЛИТ.
Рыболбвля. и, ж. Рыбная ловля. Въскр'ас'эн'йа пайдз'дм
нъ рыбалдвл'у. Лит. Начйлъс' рыбалдвл'а. пайд'дм к рыба­
кам. Лат.
Рыгать, гаю. несов. Блевать, рвать. Иа как тдл'ка слаткъва
пайэм, тък и рыгайу. Пйаный рыгййьт. Лит. Стал къла азга­
рбды и рыгайьт. Лат. Ап'ат' рыгййьш, што с таббй? Эст.
Рынуться. нусь (нуся), сов. Повалиться, упасть. Ишдл да­
мдй пйаный, рынулс'а вн'ис ндсъм и л'ажыт. Лит. Пърас'днък
рынулс'а в йаму. Лат
Рыпёть. плю. несов. Ворчать. Ион никогда н'ь давдл'ин.
фс'агдй рып'йт. Ч'авд ты там рып'йш? Лит. Майа къчаргй
фс'агдй рып'йт, к пъл'убдвн'ицы схбд'иш — рып'йт. Лат.
Рычкй, бв, мн. Лапти из толстой кожи. Рыч'к'й — эта л'итбфс'къйа ббуф, пат Шйвл'ьм так'ййь ндс'ут, йих с кджы
дз'элъйут. Лйпц'и — с лык, а рыч'к'й — с кджы. йих и нйг'ин'и
нъзывайут. Лит. Рычк'й как пдршн'и, тбл'ка с пр'йжъчкам.
Мн'э рычк'й мой пакдйн'ичък шыл сам. Лат.
Рябйнина. ы, ж. Дерево, куст рябины. Там в'в'йдз'иш
дз'в'э
р'иб'йн'ины кълъ дардг'и, сразу с'в'ар'н'й вл'эва. Лит. Ф саду
была п'ат' р'аб'йн'ин.
В нашъва Ф'ил'йпа высбкъйа р'аб'йн'ина кълъ акнй. Лат. Р'аб'йн'ину сруб'йл'и, йанй засохла. Эст.
Рябый, ая, ое. Пестрый, рябой. Р'абъйа кардва. Р'йбъйа
плйц'йа. Лит. В нас у П'бтры кон' был р'йбый. Кардва была
р'йбъйа. Лат. Р'йбъйа куръчка. Р'йбый платок. Эст.
Рядка, и. ж. Ряд, половинка. Слажыла тдч'у в дз'в'э р'йтк'и.
Скруц'й н'йтку ф ч'атыр'ь р'йтк'и. Лнт. Выкътъй рушн'йк,
слош ф тр'и р'йтк'и. Лат.
Ряса, ы, ж. Ряска. В р'асы зъфс'агдй рыбы мндга. Гд'э
р'асй. там и начынйй лав'йт'. Эст.
Ряшка, и, ж. Низкое ведерко, шайка. С р'ашк'и мдйуцца
в бййн'и. Лит.
С
С ( С о ) , предл. I. Из (обозначает направление действия
или движения откуда-либо). Стар'йк вышъл з ддму. Пр'ин'ас'й
с калдцца два в'адрй вады. Иаму дз'эн'г'и
с кармина вытъш'ч'ил'и. Лит. Плугу вын'ос'л'и
с пуни. Раб'аты выб'ьгл'и
з ддму. Лат. С нашъй д'ар'эвн'и мджна пр'ийэхът' и пдйьздъм
и афтабусъм. Эст. 2. Из (употребляется при обозначении
среды или группы предметов, откуда выделяется часть).
С этых ч'ьтыр'бх нашдлс'а адз'йн, как гус'а пану ръз'дз'ал'йц'.
Иа выбръла с этых кн'ик сймуйу ин'ц'ар'эснуйу. Лит. С этых
йаййчък два была гнилых. С нас йа аннайа в жывых астйфшы.
сймайа малбдъйа. Эст. 3. Из (употребляется при обозначении
материала, из которого что-либо сделано). С йаййч'ьк п'акут
йаййшн'у. М'ашдк з б'элъй дйч'к'и. Лит. С этъй тдчы н'ичавд
н'ь сашйдш. С апшан'йшнъй мук'й бл'ины п'акут. Лат. С этъй
мук'й хърдшъва хл'эба н'и сп'эч. С пал'ты мджна куртку
зд'элът'. Эст. 4 . Из, по (употребляется при обозначении какойлибо области, сферы деятельности, особенно при названиях
учебных предметов). П'эрвъва йул'а в нас будут с нракц'ик'и
эгзйм'ьны. 3 г'ьагрйф'ийи пълуч'йл трдйку. Лит. С мът'имйт'ик'и и в сына двойка была. Эст.
Садить, дит ( д я ) , несов. Сажать, насаживать. Плаш'ч'йк
рйн'шъ табл'уйут, а патдм сйдз'ут нъ шыпы. Лит. Касу сад'ит
нъ късав'йшчъ. Бал'ку сйд'ут на шчып. Лат. Сад'йт' м'дтлы —
д'эла прастдйа, кйжнъй мджът. Эст.
Сажалка, и, ж. Небольшой искусственный водоем, пруд.
Адз'йн рас Иаф'ймка ф сйжълк'и ч'уц' н'ь фтап'йлс'а. Кардвы
пйут ф сажълк'и. ЛИТ. Сажълка пачк'й што ф кажынъва была.
Къла бййн'и сйжълку над'элъл'и, мал'чднка чут' н'ь фтап'йлс'а
ф сажълк'и. Лат.
Салиться, люсь (люся), несов. Заниматься чем-либо не­
приятным, возиться. Нъдайэла мн'э сйл'ицца с табдй. Съ
свайдй нагдй (больной) ужэ дз'в'э н'адз'эл'и сйл'ицца. Лит.
С'в'этка ужэ нъдайэла мн'э, нъдайэла мн'э с йэй сйл'ицца.
Нъдайэла мн'э с пл'итдй сйл'ицца. Лат.
Сама. 6й. Сама. Н'ал'эс', йа сйма фс'о з'дз'элтшу. Ион
вр'эм'а на мййа, йа сйма пайду. Лит, И а сйма пахйла сахдй.
и сйма кас'йла. Сйма куп'йла плат. Лат. Ты сйма гъвар'йла.
Пад'й сама туды. Эст.
Самоделбвый, ая, ое. Сделанный, приготовленный в домаш­
них условиях, самодельный. Давай квас съмъдз'алдвый пакушъйьм. Лит. В нас фс'о съмъд'алдвъйь — и штаны и с'уртук съмъд'алдвый. Лат.
Самодялкбвый, ая, ое. Сделанный из домашней ткани.
Съмъдз'алкдвый кафтан ьц. Съмъдз'алкдвыйь
штаны. Лит.
Б'инджйк шыл'и съмъд'алкбвый. штаны съмъд' алкбвыйь. Лат.
Самодялок, лка, м. Грубая полушерстяная ткань домаш­
него изготовления. Съмидз'й.п,к ткут шър'с'ц'аным н'йткъм
пъ л'н'анбй асндвы. Съмадз'йлък нъ кафтйнцы, нъ кас'ц'умы
ткйл'и. Лит.
Салька, и. ж. Мансарда. Дом с сйл'къй. Ианы нъв'ар'ху
жыл'и, ф сйл'к'и. Лит. Тбл'ка в брита двайуръннъва дом был
с сйл'къй, да ф шкдлы сйл'ка. Лат.
Санки, нок, мн. Челюсть (нижняя). Иаму аскдлкъм фс'и
зубы выб'ила и сйнк'и пълимйла. Лит. Зубы нбвыйь фстйв'им,
а сйнк'и н'а фстав'иш. Лат. Сйнк'и бал'йт, гъвар'йфшы (от
болтовни). Сйнк'и выб'ил'и. Эст.
Сарафан, а. .и. Юбка. Тап'эр' ф'с'и йупк'и нъзывайут сърафйн. Аннб и то ш. Пр'эжныйи сърафйны в бап дл'йнныйи да
шырдк'ийи был'и. А мат' майа нас'йла сърафйны на прдймъх.
Эст.
Сахарь. я ( ю ) . я ( ю ) , . « . Сахар. Ч'ай с сйхър'ьм. Н'эт сйхър'у. Слитка будз'а и б'ас сйхър'а. Лит. Налдш ты сахър'у.
б'ас сйхър'у чай н'а п'йут. Лат. Чай да сйхър'! Гарйс ты мндга
съхар'й клад'дш. Эст.
Сахмёнь, и, ж. Каменистое дно. В дз'ьр'и такд към'ан'йсти
м'эста зав'бцца сахм'эн'. На сахм'эн'и рыба гарас хърашд
лдв'ицца. Эст.
Сбаловать, лую ( л у ю ) , сов. Избаловать. Збалъвъл'и р'а­
б'днка. Лит. Тат'ййну збалъвъл'и, жыт' н'ал'з'а. Лат. Збълавйл'и бап нбвыйи закдны, н'икдва н'и слухайут. Н'и збалуй
майдва мйл'ца. йон и так с'йл'на вдл'нъй. Эст.
Сбесноваться. нуюсь (нуюся), сов. Стать бесноватым. В нас
тут аднй бйба з'б'ьснавйфшы была, б'эшънъйа. Лит. З'б'ьснавалъс' тут аднй, са зла з'б'ьснавйфшы. Лат.
Сбечь. бегу, сов. 1. Побежать, сбегать. Н'а фс'п'эл з'б'эч
за хл'эбъм, магйз'ин закрыл'и. Лнт. Н'а фс'п'эл з'б'эч к н'ав'эсты, н'ав'эста ушли. Лат. За ддхтъръм зб'эч нйда, пус'
д'афчднка зб'эг'йт. Эст. 2. Сбежать, совершить побег. З'б'эч'
Сбунтоваться
287
с пл'эну. Лит. Нанй здумъла зб'эч ат рад'йт'ьл'ьф. Лат. Со­
бака наша са дварй зб'эгла. Эст.
Сбёчься,бегйтся.сов. Сбежаться. Фс'а мъладз'бш
з'б'эглъс.
Йон как зъкр'ич'йт. тък фс'и р'аб'аты з'б'эгл'ис' к йаму. Лит.
Как зъигрйл мал'ьц нъ гармбшк'и, фс'и д'эфк'и зб'эгл'ис'. Лат.
Сбить, бью, сов. Избить. Так з'б'ил солдат пам'эш'ч'ика,
што бар'ин йэл'ь дыхъйьт, Апсматр'эл. апслухъл бал'нбва и
гъвар'йт: ты бчьн' з'б'йтый быч'йным хвастбм. Лит. Иа со­
баку з'б'ил. тък чут' жывдва астйв'ил. Бывйла, так саб'йдт, так
саб'йбт мйл'чыка. йжна с'йн'ий в'эс'. Лат.
Сбиться, бьюсь (быбся), сов. I. С большим трудом сэко­
номить, выйти из финансового затруднения. З'б'йлс'а так-с'йк
и куп'йл нбвыйь съпаг'й. Лит. Н'ь дап'йл, н'ь дайэл, з'б'йлс'а
и куп'йл с'артук. Лат. Кадй-кадй саб'йбс'с'а
абув'йну нбву
куп'йт'. Эст. '2. Обеднеть, дожить до крайней нищеты. Сафс'дм
з'б'йл'ис' йаны. н'и паййс'ц, н'и адз'эц' н'а м'эл'и ч'авд. Лит.
З'б'йл'ис'а йаны, н'и пап'йт', н'и пайэс'т'. н'и обут' Ад'йн сабйбцца з гдр'а, другдй с вдл'и. Лат. • С б и т ь с я с д е н е г —
остаться без денег. З'б'йл'ис' з дз'эн'ьк, и хл'эба куп'йц' н'э
зъ шта. Лит. Л'уба з'б'йлъс' з д'эн'ьк, дай мн'э рубл', гъва­
р'йт. Лат.
Сблагостить. ощу, сов. Присвоить, прибрать к рукам,
украсть. Куп'йл ндвый ланцук. и ап'йц' зблйпъс'ц'ил'и. Лит.
Хардшыйь туфл'и зблапъс'т'ил'и. йа н'а знййу, сл'ад'й и
сл'ад'й, а то с'айчйс и зблйИъс'т'ьт. Лат.
Сбунтовать. тую, сов. 1 . Перебить, сбить с толку, ввести
в заблуждение. Йа прав'ил'на фс'о раскаэывъла. а уч'йц'ьл'ка
м'ин'а збунтавйла. Н'ич'авд тут и н'эту з дз'ан'гйм. н'икакдй
р'афдрмы, збунтавйл'и тдлка л'удз'эй. Лнт. Мал'йтву чытйла.
вы збунтавйл'и м'ин'й. То так, то так гъвар'йл'и. бунтавал'и
фс'о с'ви'д'эт'ьл'ьф, аннавб сафс'эм збунтавйл'и.
Гъвар'йл,
гъвар'йл Булъф и збунтавйлс'а, ну наштб збунтавйл'и йавб.
Лат. Збунтавйл фс'у шкдлу, што ты с йим д'элът' буд'ьш. Эст.
2. Смешать, перемешать. Фран'к'ину пръстаквйшу збунтавйл'и
нъ бл'ины. Лат. Пълажы съхар'щ да збунтуй хърашэн'ка.
Эст.
Сбунтоваться. туюсь (туюся), сов. Споткнуться, ошибиться,
сбиться с толку. Ч'итйл, ч'итйл и сам збунтавйлс'а. Лит. Гъвар'йл с'т'ихътвар'эн'ийь и збунтавйлс'а. Сафс'эм збунтавйлъс'
вдфк'ина матка, пр'иймака был пр'ишдццы. ушд.т. тап'эр'
вайэнный ходит к йэй. Шл'и и збунтавйл'ис', гд'э дардга, н'а
знййу. Лат.
Свалить, лю, сов. Свалять. С вал'йц' вал'ьнцы. Лит. Вал'эл'шчык свал'йл вал'ьнцы, хърашы вйл'ьнк'и, йл'и т'ьснавйты. Ион мдг'ьт хърашд свал'йт'. Лат. Свал'йт' вйл'ьнк'и
в нашъм крайу н'ихтд н'и мдг'ит. надо в гдрът в'ас'т'й. Эст.
Свежинка, и. Ж. Свежее мясо. Хърашд къбанй зъстр'ал'йц',
хто с'в'ажынку н'а л'уб'а. Лит. Св'ажынка скдра и в нас буд'и.
как бдръва уб'йдм. Са св'ажынк'и мндга што зд'элъиш, а
сълан'йна нъдайэфшы. Эст.
Свекрова, ы ( ы ) . Свекрбвушка, и, ж. Свекровь, свекровка.
С'в'ькравй йану гараст н'ь л'уб'йла. Лит. С'п'арвй хардшъйа
была св'акрдва. а как пажыл'и, аказалъс'. што н'ь гарйст
с'вакрдвушка
хардшъйа. Лат. Злййа. што св'акрдва. За
св'акрдвъй д'эс'ьт' л'эт пражыфшы. Эст.
Сверить, рит ( р я ) , несов. Значить, иметь вес. значение. Твайд
слдва н'ич'авд н'а с'в'эр'ит. Лит. Што твай паклдны св'эр'ут?
Эст.
Светйльна, ы, ж. Фитиль, светильня. С'в'ац'йл'ну
з'дз'элъл
з б'элых н'йтък. Лит. Св'ат'йл'на в лампйтк'и ндвъйа, а кйк-та
тускла гар'йт. Запрйф' ндвъйи св'ат'йл'ны. Эст.
Свеща, и, ж. Восковая свеча. Поп нъ с'в'аш'ч'ах хърашд
зърабйтывъйа. Пастав'ила с'в'аш'ч'у с'в'атдму Н'икдлы. Лит.
С'в'ашчу мы д'элъл'и с вдску. стйв'ил'и г бдпу. к икдны.
С'в'эшчы стйл'и дарджъ. вдску н'эт. Лат. На св'ашшу д'эн'ьк
н'эту, тдл'к'и на ладън. Кадй пакдйн'ик. св'ашшэй мндга нйда
наскйт'. Эст.
Свивать, вает |вая), несов. Обматывать, обвивать. Б'ар'бска
(сорное растение) картдшку гараст с'в'ивайа йл'и рош. Лит.
Вйун рош савйбт и картдф'ьл', гд'э рас'т'д, там и савйд, ф чом
рас'т'д, то и св'ивййьт. Лат.
Свивка, и, ж. Свивальник. С'в'йфкъй дз'ац'эй с'в'ивайут,
вакруц'ут ф п'а.г'днк'и, а патдм абматййут с'в'йфк7>й и с'в'йжут,
штоп н'ь ръскруц'йлс'а. Лит. Дачкй мила када свавб р'аб'днка
св'ивййьт, б'ас св'йвък рдс'т'ит. Эст.
Свинка, и, ж.. Свинух, а м. Съедобный гриб наподобие
груздя. С'в'йнк'и — так'ййь талстыйь б'элыйь гр'ибы, хруш'ч'йт, кагда йадут С'в'йнк'и
пахджыйь нъ падгр'дп. Лит.
С'в'йнка бдлшъ кък гар'йшка. рас'т'д в б'ар'дзъвъм и сасндвым
л'асу. С'в'йнки атвйр'ивъйут и сдл'ут. Лат. Св'инух'й так'й
Сгодиться
289
т'дмн'ьн'к'ийи гр'ипк'й хардшъйи, фкусныйи, йих сбл'ут и
вар'ут. Эст.
Свирать, раю, сов. 1 . Съесть, скушать наспех. Пр'ишла галдднъйа, фс'и астйтк'и с'в'ирала. Лит. Зъхат'эла жрат', так
фс'о с'в'ирала, и харбшъйь и плахбйь. Лат. Св'ирййу кой-как
астатк'и и на стал'и, а патом в жыват'э р'эс' пъдымаицца. Эст.
2. Сбросать. Св'ирйла фс'и в'эшшы ф кумбт и замок пр'ид'элъла. Кйжнъй рас св'ирйиш н'и знайи куды, а патдм найд'й.
Эст.
Свирйбый. ая, ое. Злой, сердитый. Ион с'в'ир'йбый. л'ицд
как у з'в'эр'а, злой. Нанй с виду св'ир'йбъйа, ай ддбръйа. Брат
с'в'ир'йбый. бывала, как сабйбт жану. Лат. Св'ир'йбъйа кака,
на св'ир'йбъх, гъвар'ат, с'эна вбз'ут. Эст.
Свойский, ая. Откровенный, общительный. Ианы свдйс'к'ийь л'удз'и, с йим мджна и пъс'идз'эц', и пъбалтйц'. Лит.
Слюнки, Свбнку, нареч. С внешней стороны, снаружи. Пакрас'ил'и ййш'ч'ик свбнку. Бйнка тбл'ка свбнку гр'азнййа, а
ф с'ьр'адз'йны ч'йстъйа. Лит. Пъ т'ап'эр'ьшн'ьму снаружы,
давн'эй гъвар'йл'и свднку. В'адрд свднку абмыла. Вазон свбнку
апт'брла. Лат. Как вайд'дш в избу свбнк'и, там у нардга сл'эва
и стай. Эст.
Сворожйть, жу, сов. Угадать, предсказать посредством во­
рожбы. И н'ав'эста тджа бакатъйа была, йл'и йэй цыганка
свъражыла, што йана с рук жън'иха уйдз'д. Лит. Свъражыла,
што ты за йэтъва н'а выйд'ыи. кавд л'уб'иш. Свъражыла, што
ты н'а буд'ьш за рыжым. Лат. Ты как свъражыла мн'э ан
дачк'й, йана и фнрйвду фчарйс' пр'ийэхъла. Эст.
Своячка, и, ж. Свояченица. Н'ь ругай йину, йина ш твайа
свайач'ка. Лит. Жднк'ина с'астрй сваййчка. Лат. Лайду баб'ину с'астру, сваййчку, стр'ачйт' к пдйьзду. Эст.
Свять, свянет (свяня), сов. Завянуть, увянуть. П'ьр'ьсадз'йла
ц'в'атдч'ьк, и с'в'ал. Расйда с'в'йла. Лит. Расаду н'ь пал'йла,
вот и с'в'йла. Што-та нйшы ййблън'и с'в'йл'и. Лат. С'в'йла йа
сафс'йм, с'йлушк'и н'эту падн'йцца. Батей с'в'йла. Эст.
Сгодиться , гожусь (гожуся), сов. То же, что Погодйться.
Ианы падрйл'ис' и ап'ац' згадз'йл'ис'. Лит.
Сгодиться , гожусь (гожуся), сов. Договориться относи­
тельно цены, сойтись в цене. Иа згадз'йлс'а и зъплац'йл зъ
ав'эчку тр'йста рубл'эй. Лит.
Сгодиться , гожусь (гожуся). сов. Понадобиться, приго­
диться. Н'ь вык'йдывъй йэты съпаг'й, йаш'ч'д
згидз'ацци.
1
2
3
Ваз'м'й йали'н'д пару платкдф. в дардг'и фс'о згадз'йцца. Лит.
В нйшъй с'амйй згад'йцца фс'йка пъйаддм'инка, п'ьр'ам'эл'ут
што на м'эл'н'ицы. Згад'йлъс л'и мал'цу пал'тй? Эст.
Сгорёлый, ая, ое. Сгоревший, горелый. Згар'элый дом.
Згар'элый л'эс. Тък чавд ш ты стаййш в згар'элых угл'йх?
Лит. Згар'элъй хл'эп ф хаз'ййк'и майдй. Згар'элъйа машына
так и вал'йицца. Эст.
Сграбить, блю, сов. Сгрести. Згрйб'иц' с'эна ф куч'и. Лит.
Ав'дс згрйб'ит' нйда. С'эна згрйб'ил'и ф кучы, нагрйб'ил'и ча­
тыр'ь кучы. Лат. Скдпъм фс'и анн'йм м'йнтъм згрйб'им с'эна.
Эст.
Сгрйбиться, блюсь ( б л ю с я ) , сов. То же, что Разгрйбиться,
Расслйниться. Ч'ут' што, тък и згр'йб'ицца срйзу. Лнт. Как
хто вбз'м'ьт, П'эт'ка так и згр'йб'ицца. Н'ь дражн'й йавд, иш
згр'йб'илс'а. Лат. Ап'йт' згр'йб'ицца твой ухаждр, как пайд'дш
з друг'йм. Ну, чавд згр'йб'ил'ис',
гбр'а н'икакбва пакйм'ьст
н'эту. Эст.
Сдали, нареч. Издали, издалека. Ниши дз'ар'эвн'а нъ гары,
тък здал'й в'йдна. Здал'й йаму нач'йл'и кр'ич'йц'. Лит. Йану
пъл'убдвн'ик здал'й узнйл. На Арт'ушку здал'й ув'йд'ьла. Лат.
Мы здал'й зам'эт'ил'и пърахдт. здал'й дымок в'идн'элс'а. Майи
с'в'акрдва здал'й. н'и зд'эшнайа. Эст.
Сдатный, ая. Способный. А такдй здйтный мал'ьц был!
Дз'эфка здйтнъйа на фс'о. Лит.
Сдвйженье, я, ср. Церковный праздник, воздвижение. Был'и
нашы пайэхъфшы на з'дз'в'йжън'йа, нардду мила в мал'эннъйи
была. Лит. Со здв'йжън'йа гиды здв'игййуцца вм'эста. Жу­
рав'йны съб'ирайут са здв'йжън'йа. Лат. Здв'йжън'йэ и в'ьд'анйб ис'энн'ийи прйзн'ик'и. На здв'йжън'йэ в нас кр'эснъй хот
ф хрйм'и. Эст.
Сдёкнуться. нется, сов. Раскуражиться. Как зд'экн'ьцца,
н'ичым н'и угад'йш. Эст.
Сдблить. лию ( л ю ) . несов. и сов. 1 . Быть в состоянии, иметь
достаточно сил. Йэс'л'и зддл'ийьш. тък н'ас'й. Штбба бабушка
зддл'илъ п рабдтъц', тък и л'уб'йл'и п бабушку. Лит. Зйфтра
кл'эв'ьр буд'ьм кас'йт', йэжъл'и Арх'йпыч зддл'ийьт. Йэс'л'и
буду зддл'ит', зйфтра плат'йь буду жмыхът'. Лат. Зддл'им ил'
н'и зддл'им, а рабатйй. Рук падн'йт' н'и зддл'у. Эст. 2. Одолеть,
пересилить, побороть. Ну давай бъраццй, пъгл'адз'йм, хто
кавд зддл'ийьт. Йавд в дз'ар'эвн'и н'ихтд н'а зддл'ийа. Лит.
П'бтра д'уждй. йавд н'ихтд н'а зддл'ийьт. Лат. 3. Причинить
боль, обидеть. Уже здбл'ил'и р'аб'днка, сърванцы. Лит. Р'а­
б'аты зддл'ил'и нашъва мал'чднку, стайт и плйчът. Лат.
Сдумать, маю, сов. 1 . Вздумать, выдумать, придумать. Н'и
йон был там, н'и йон в'йдз'ьл, здумъл и гъвар'йт. Ну, йаш'ч'д
што здумъйьш? Лит. На здумъла с'авдн'н'и в гдс'т'и схад'йт',
ал'и вр'эм'ьн'и н'эт Здумъла и балмбчът, што К'ир'ушка
пйаный, а йон чытый. Лат. Ты што здумъиш, так буд'ьт патвайдму. И н'и здумай прас'йт'. Эст. 2. Вспомнить. Нэс'ц'
йаш'ч'д такайа мал'ьн'къйа трйфка, забыла, как нъзывййьцца,
пъгадз'йц'ь, с'ич'ас здумъйу. Лит. Пъгад'йт'и. р'аб'йты, йа
была пълажыфшы и забыфшы. т'ап'эр' здумъла. Лат. Как
здумъйу, скдл'ка зла нам фс'им зд'элъна, тък к сас'эдам и
зъхад'йт н'и хдцца. Эст.
Сдурнёть, нею. сов. Сойти с ума, сдуреть. Здур'н'эц' мджна
ат такдй работы. Лит. Майи гълавй здур'н'эла. А йа и гъвар'у,
што н'ьхат'й здур'н'эйьш, как д'алдф мндга. Лат. Как здурн'эит эта кур'ица с утрй, так на чълав'эка и брасйицца. Эст.
Сдырдиться, дится, сов., неодобр. Скончаться. Хац'эл да ста
л'эт дажыц, ал'и и дз'в'андста н'ь даж'дж'алс'а.
здыр'дз'илс'а.
Лит. Мала йон пажыл, вз'ал да и здыр'д'илс'а. Лат.
Севалка, и. ж. То же, что Лукнб. Лукнд йаш'ч'д с'авйлка
нъзывййьцца. Лит. Зъцап'й ты с'авалку. пр'игатбф, зйфтра
мджът с'эйьт' пр'ид'дцца, б'ьс с'авалк'и н'ь пайд'дш. Лат.
Сёверик, а, м. Северный ветер. С'эв'ьр'ик падул. Эст.
Седялка, и, ж. Сиденье у телеги. Дрднга л'дг'ьн'къйа, с
с'адз'йлкъй. Лит. С'ад'йлку пр'ив'йзывъйут к т'ал'эг'ь. С'ад'йлка йэс'т' прастййа. а йэс'т' нъ л'асдръх, н'ь тр'ас'дт, а па::ыбывъйьт. Лат. (Сижёнье).
Сейчасный. ая. ое. Теперешний. Гд'э ш тут л'акарства давн'дшн'ьйь, а гд'э с'айчйсныйь. т'ап'эрныйь? Лат.
Селезень, зня. м. 1 . Самец утки, селезень. А кскайа рйз'н'ица, утка ай с'ьл'аз'эн, н'ь фс'ь аднд м'йса. Лнт. С'ьл'аз'эн'
такдй жъ, а хвост кр'учкдм. Лат. Эст. 2. Пропуск при пахоте,
огрех. Сафс'дм пахйц н'а вм'эйьт, с'ьл'аз'н'й тдл'ка аставл'айа.
Лит. Вот и астйв'ил с'ьл'аз'эн', Нъдайэла таскйт' назйт кан'й.
захвйтывът' с'ьл'аз'н'й. Лат.
Семены, сёмен, мн. Урожай, оставленный на семена. Зта
с'эм'ины, а эта йэм'ины. Нйда ш с'им'ана, астйв'ил'и нъ
с'им'анй, с'эм'ины. Лат.
Сени, ёй, мн. Крыльцо, обшитое досками. Ф с'ан'йх фс'и
с'ц'дклы (оконные) павысыпъл'ис'. Нэсл'и апшытыйь, тък
с'эн'и, а н'ьапшытый — гйнък нъзывййьцца. Лит. В нас двои
с'эн'и был'и: п'ьр'ьд избой и взаду, надвдрныйи с'эн'и ишшд.
как в адвдр ит'йт'. Эст.
Сенйна, Сенйнина, ы. ж. Сено, травинка. Иа думъла с'ан'йна в въласах. С'ан'йна в глас папала. Лат. Сн'им'й с'ан'йн'ину с п'инжака ззаду. дкъла вбръта застр'афшы бал'ша
с'ан'йна. Эст.
Сенник, а, .и. Сенник. Сэнн'ик с'энъм ай салбмъй кр'апййут.
Лит. На с'энник'и ф кър'идбр'и так фс'у ноч и пръвал'йлс'а.
Эст.
Сёрбать, баю, несов. Хлебать. С'дрбъй скар'эй, пака суп н'ь
атстыл. Лит. Сэл к сталу и с'брбъйьт. Сад'йс' и с'дрбъй крйсН7>йу круп'эн'у. Лат.
Серёнь, и, ж. Сирень. С'ар'эн' пъд акндм абламйл'и. Лит.
Б'элъйа с'ар'эн' цв'алй. Лат. Ф той д'арэвн'и с'ар'эн'и была
мндга. вот и назвйли С'ьр'ан'эц. Эст.
Сертук, а, м. Сюртук. Сартук тап'эр' н'ь гъвар'йт, эта
пъ-стар'йннъму. Сьртукдм ран'шъ кас'ц'ум нъзывйл'и. кйк-та
инйч'ь шыл'и йих. Лит. Сартук на виты с пддл'инъй. С'ьртук'й
давн'эй нас'йл'и и пъс'ичйс ндс'ут. Ф с'ьртуку мйл'ьн'кый
върътн'ичдк. Лат. Так'й с'иртук'й т'ап'эр' н'и ндс'ут. Эст.
Серчаться, чаюсь (чаюся), несов. Сердиться, серчать. Нъ
м'ин'а вы н'ь с'арч'айц'ьс'. Лит. Зачым с'арчйцца, рйз'и йанй
в'инаватъйа, н'э, йайд в'инават'ит' гр'эх. Эст.
Серянка. и, ж. Спичка. С'п'йч'к'и старыйь бйбы с'ар'йнк'и
нъзывййут. Лит. С'ар'йнк'и нъ къптур'э. В этъй кардпк'ь ужэ
н'эт с'ар'йнък. Ф п'ачурк'и с'ар'йнк'и. Лат. Чырн'и с'ар'йнку.
пъсв'ат'й път сталом. С'ар'йнк'и в вадь1 замдкл'и. Эст.
Сесёмка. уменьш.-ласкат. сесёмочка. и, ж. Тесьма, тесемка.
Зъв'азйл тдрбъч'ку с'ас'дмкъй. С'ас'дмъч'ка в'ис'йт. Лнт.
Сестрёнка, и. Сеструхна. ы, ж. Двоюродная или троюрод­
ная сестра. Иана мн'э с'аструхна. йанй мн'э ф тр'эт'йим кал'эн'и с'астрй, мой муш и йэйный двайурънныйь. С'астр'днка
тикййа хардшъйа, рйз'ь такййа, кък с'астрй. Лат.
Сетка, и. ж. Обыкновенная сеть для ловли рыбы. Рыбаки
с'этк'и сушут. Лнт. С'этк'и сушут на в'эшълъх, пйлкъх таких,
как астрав'йна, нав'эшъйут и сушут нъ б'ьр'агу дз'ьра. Лат.
С'этк'и в'азйт'. Сэтку чын'йт', латйт'. Тап'эр' ва фс'эх капрднъвыйи с'этк'и, гатбв'ьн'к'ийи пълучййьм. Эст.
Сечанка, Сечёнка, и, ж. Каша. Пъс'ак'дш картдшк'и, с крупйм с'м'ашййьш и ф кастр'ул'у ай в гаршдк, мълачкй тудй.
ф п'эчку — вот и с'ачбнка, зовут кйша-с'ачднка. Иа н'ь гараст
нравл'у с'ачбнку. Иа бы с'ачйнку пайэла. Лат.
Сечка , н. ж. I. Широкий нож для рубки мяса. М'аса
с'эч'към с'акут. Лит. М'аса с'акут рдвнъй с'эчкъй, н'эт рагбф.
Лат. 2. Орудие для рубки картофеля и других корнеплодов.
С'эч'къй картошку с'акут дл'ь с'в'ин'эй. Лит. Хр'йпу с'акут
с'эчкъй и картдшку. Лат. С'эчкъй и с'ичас скату руб'ат, што
нада, йана на камлб наб'йта. Эст.
Сечка , Сечкарка, Сечкарня. и, ж. Соломорезка. Р'эску
р'эжут с'эч'къй. йл'и с'ач'кйр'н'ьй. Ч'уц руку ф с'ач'кйрку н'ь
фпус'ц'йл. С'ач'кйр'н'ьй р'эску р'эжут и хр'апу с'в'ин'йам. Лит.
Сечбха, и, ж. Кушанье в виде мелко порубленного и туше­
ного картофеля. С'ач'бху тап'эр' н'а дам, пус' нъ аб'эт будз'а.
Лит.
Сечь, секу, несов. I. Рубить, вырубать (о деревьях). Ион
в балбц'ь кусты с'ак'дт. Лит. 2. Язвить, жалить. Мух'и так
с'акут. п'эвна дош'ч' будз'а. Лит. Кумиры с'акут. Кан'й мух'и
с'акут. тик с'акут, што бйбцци, бйбцци. Лат. 3. Поедать, истреб­
лять. Мошка капусту с'ак'дт, как тдл'ка пасадз'иш расаду.
Лит. Капусту нада пдп'ьлъм пъсыпат', мошки с'акут. Лат.
Сеяльщик, а, м. Сеятель. С'эйьл'шчык наш пр'ишбццы.
С'эйьл'и рукйм, рукйм брасйл'и, гъвар'йл'и с'эйьл'шчык с'эйьт.
Лат.
Сживаться, вается, несов., Сживйться, вётся, сов. Заживать.
Г'ипс н'ь с'н'имайут, пакй ж'ж'ив'бцца. Руки ужэ ж'ж'ивййьцци,
скдра ап'ац' нъ работу. Лит. Шчаку ръзруб'йл, с'эк дравй, скачыла пал'эна, ал'и ужэ жжывайьцца шчакй. Лат. Спрас'й в
дъхтар'эй, ддлгъ л' така рана жжываицца, када дамой атпуст'ьт. Эст.
С-за, предл. Из-за. Дз'эдушка так и н'ь в'арнулс'а з-зъ
гран'йцы. Нъ йавд з-зъ угли напал'и фтрайбх. Лнт. Выскъчыл
сабйка з-зъ угли, пагнйлс'а зъ мал'чышкъй. Пръган'йй ав'эчку
з-за бййн'и. Лат. 3-за упр'амства и жан'ихй дббръва упустила.
3-за чавд аны ръзадрйфшы? Эст.
Сивый, ая. ое. Серый, сизый. С'йвъйа кур'ица. С'йвый кас'ц'ум. Лнт. Гр'йшка над'эл с'йвый кас'т'ум, пашдл фарс'йт'.
Лат. Цв'эт ф пал'ты какдй-та гр'азнаватъй, с'йвъй. Эст.
Сижёнье, я, ср. То же. что Седялка. С'ижэн'йа нъ л'исдръх.
Вдваййх нъ с'ижэн'йа садз'йцца, а тр'эц'ц'ий в заддк. Лит.
Сикляха, и, ж. Муравей. Пашл'й в л'эс, с'эл'и аддахнуц',
а там пдлна с'икл'йх. Лит. Абассйт с'икл'ах'и. тък н'ал'з'й
1
2
с'т'ар'п'эт'. На н'ь падумъл бы, што ат с'икл'йх так бдл'на.
Лат. С'икл'йх'и ндг'и п'ьр'ькусал'и. С с'икл'ах н'ичдва худдва
н'и мдг'ит быт', аны пал'з'йт'ьл'нъйи. Эст. (Стикляха).
Сильный, ая. ое. Тяжелый, трудный. Г рыс бывайа ат с'йл'нъй рабдты. Лнт. У пана мы с'йл'на рабдтъл'и, с'йл'нъйу ра­
боту давал'и нам Лат
Синявка', и, ж. Болезнь свиней, при которой кожа покры­
вается синими пятнами. Ф пърас'днка с'йн'ийь пл'амы, нав'эрна нъ с'ин'йфку зъбал'эл. Кагда с'ин'йфкъй с'в'йн'йи бал'эйут. тък сыврътку йл'и пръстак'йшу дайут. Лит. Такй плаха
бал'эз'н с'ин'афка, с'йн'им м'эткъм так и пакрдицца бдръф.
Эст.
Синявка , и. ж. Гриб, сыроежка с синей шляпкой.
С'ин'йфк'и нашла, тут мндга с'ин'йвък. гр'ибы так'ййь. Лат.
Синяк, а, м. Старый дуб, древесина которого имеет синева­
тый цвет. С'ин'ак — дърагдйа дз'эр'ьва, с йавд дъраг'ййь
в'эш'ч'и дз'элъйут. Лит.
Сита, ы, ж. Растение, ситник. Сити такайа рас'т'бт в дз'ьр'и.
Плафк'и д'элъл'и с салдмы, с с'иты тджъ д'элъл'и. Сита нъ
рашку рас'т'д. з'ал'дн'ьн'къйа. Кардвы йадут с'иту. Лат. Сити
пр'амййи така травй, б'из л'йст'ьй. Трастй-та с м'ат'длъчкъм,
а йэта н'э, вдол' б'эр'ага рас'т'д. Ситу сушут. так'й с'ьт'анк'и
пл'атут. пафс'уду с'ьтйнк'и кладут, и път паст'эл', и лук на
чърдак'й пъкрывайут. Эст.
Сказнйть. ню, сов. Уничтожить. С'ич'ас н'эт тр'инджък,
сказ'н'йл'и йих, дз'элъйут тдл'ка пр'ймусы. Лнт. Стаф сказ'н'ил'и, стйрый. фс'о равнд н'агджый. Лат. Сказн'йла йа свайу
кур'ицу. тдлку ат йой мила была. Эст.
Сказнйться. нйтся, сов. Погибнуть, исчезнуть. Анй (жена)
хац'йт, штббы муш сказ'н'йлс'а. Лит.
Скалёчить, чу, сов. Сделать калекой, искалечить. Так
р'аб'днка мджна скал'эч'иц'. Лит. Кан'й йэжъл'и с'йл'на удйр'ит' в н'ьпалджъннъйь м'эста. мджна скал'эчыт'. Рбд'ка
Къс'т'ачднък вдарил кан'й и скал'эчыл кан'й. Лат. Как скал'эчыш с'аб'й сйма. н'и п'ан'ай на друг'йх. Эст.
Скалёчиться, чусь (чуся), сов. Сделаться калекой, искале­
читься. На фйбр'ик'и пъстар'эл — пън'с'ийдн йаму, скал'эч'илс'а — пън'с'ийдн. Лит. Кон' с сахдй вырвълс'а, сам скал'эчылс'а и мйл'ца скал'эчыл. Лат. Скал'эчылъс' сафс'йм, в наг'йпку в гр'адах пръс'ид'эла н'и ад'йн гот. Эст.
2
Скалба, ы, ж. Березовая кора, береста. Нашшыпай скалбы.
съмавйрчык разгн'эчыват' хърашд скалбъй. Эст.
С к а л к а , и, ж. Кремень. Кагда с'п'йч'ьк н'а знйл'и. скйлкъй
агдн' зъжыгал'и. Лит.
Скалка , и, ж. Рыболовная снасть. На дз'ьр'и з'имдй т'ин'бты дъстал'аим скалкъй. така жал'эзна лапатка б'ьс камла.
ф т'ушку апускайут, йана и выт'йг'ивъйит запйс'ину. Эст.
Скамейка, и, ж. Школьный стол, парта. Ф шкдлы мы с йэй
нъ адндй скам'эйк'и с'идз'эл'и. Лит. На зан'н'ьй скам'эйк'и
с'ид'йш, зато и н'и слухъиш и пан'йт'йа н'эт нъстаййшшыва.
Эст.
Сканец, нца, м. Лепешка. Въскр'ас'эн'йа будз'ьм сканцы
п'эч'. Лт. Наблъкъм чын'ьный скан'ьц. Маркдфкъй кр'анйный
скан'ьц. Попробуй нашы сканцы. Лат.
Скарббнка, и, ж. 1 . Коробка с узким отверстием для бро­
сания монет, копилка. Кагда ш ты будз'ьш свайу скарбднку
аткрывац'? Лит. 2. Любая коробка для хранения мелких ве­
щей. Скарббнка с пугъфкъм. Лит.
Скатерётка, и, ж. Скатерть. Пъс'ц'ал'й бал'шуйу скъц'ар'дтку. З'имдй кужъл' нъ скъц'ар'дтк'и ткала. Лит. Скът'ар'дтку ткал'и с кужл'двъй пр'ажы. Втарыйь скът'ар'дтк'и
ткал'и с пачъсных н'йтък. Парвал'и мы скът'ар'дтку. Лат. Н'и
нйда на чысту скът'ар'дтку н'ичдва гр'йзнъва лджыт'. Эст.
1
2
Скачок, чка, м. Кузнечик. А наш П'эц'а баййцца скач'кбф.
гъвар'йт, што йаны кусййуцца. Ф кавд бърадйшк'и на нйл'цъх
растут, тък дайут скач'ку нъкусйц, штоп прапйл'и. Лнт.
Скачк'й з'ал'дныйь. скйчут ф трав'э. Гд'э л'он. там скачкдф
мндга. Лат. Иш скдл'к'и скачкдф, так и скйчут пъ травы. Эст.
Сквбзнйк. а ( а ) , .и. Сквозняк. Закрдй д'в'эр'. а то скваз'н'йк. Ты ашал'эл, скваз'н'йк гъвар'у, закрдй акнд. Лат. На
сквдзн'ику пъраббтъл фчарас'ин'ка, вот и л'ажы т'ап'эр' в
жару. Эст.
Скидаваться, ваюсь (ваюся). несов. Раздеваться. Ск'идавййся и сад'йс чай п'ит'. Пачъму ты н'и ск'идавйис'с'а, тут
жйрка, мл'йена ап'йт' буд'ьт. Эст.
Скинуть, нет (н я ) , сов.
Выкинуть. Карбва с'кину ли.
Ав'эч'ка с'к'йнула. Лнт. Кабыла с'к'йнула такова хардшъва
жър'апцй. Л'этыс' ниша ав'эчка с'к'йнула. Лат. Эст.
Скировать, рую. сов. Направить. Вбж'дж'и зъпутл'йл'ис', и
н'икйк н'ь магу кан'й с'к'иравйц' нъ дардгу. Лит. Сад'йс'
справа и к'ируй кан'бм. — Н'э, кон' с натуръй, н'ь магу с'к'иравс'п'. Лат.
Складанец, нца, уменьш.-ласкат. складанчик. Складаниш,
а, м. Складной карманный нож. Иа свой
складан'ьц
фс'агда ф карман'ь нашу. Так'йм складйн'ч'икъм и кърандйш
н'ь зъстругайыи. Йэс'л'и пайдз'дш в л'эс, ваз'м'й с сабой складан'иш. нар'эжъш пйлъч'ьк пъм'иддры пъдв'азйц'. Лит. Гд'э
мой складан'ьц, р'аб'аты, гд'э мой складйнчык? В дардгу йа
ваз'му складан'ьц, атр'эзът' што мджът пр'ид'дцца. Лат.
В мйл'ца йэ складан'ьц, скланнъй нджык, чэр'ьн' з двух стардн ръскладаицца. Эст.
Складать, даю. несов. Складывать. В'асндй нъ палаты кар­
тдшку складайут, с'п'э.шку. С'эна ф пр'асла складйл'и-.
Дз'эн'г'и ф кису н'ь складайьм, ал'и б'аз дз'эн'ьк н'ь жыв'дм.
Лит. Ф пун'у нада складат' рош, л'он пр'ив'аз'л'й, тджъ нада
складйт'. Лат. Складйй пълав'ик'й ф с'эн'и. дошш пашдл. Иа
складайу свай в'эшшы ф шкйфчык. Эст.
Склеп, а ( а ) , м. Погреб. Так'ийь мардзы был'и, што аш
ф скл'апу картдшка с'м'дрзла. Скл'эп бывайьт и път палом,
и въ двар'э. Лит. В нас был скл'эп с кймн'ьф н'ис, патдм
с цэм'ьнту. Ф скл'апу д'аржйл'и агурцы, капусту, картдшку.
Лат.
Склескаться, ешусь (ешуся), каюсь (каюся), сов. Встать с
постели слишком рано. Зач'йм ты скл'аскйлс'а такуйу ран"?
Лит. Скл'аскйлс'а ран'дхън'ка, пайэд'ьт ф Сымар'с'эт. Ион
скл'эшчъцца и хдд'ит с угла в угдл. Лат. Скл'аскйицца с ндчы,
а д'элът'-та н'эчыва, скл'аскйфшы. Эст.
Склонуть, ну, сов. Склонить, наклонить. Иана гълаву скланула и н'ич'авд н'ь скизйли. Ион был пййный, с'эл пъс'идз'эц',
и сон скланул йавд. Лит. С'ид'йт, с'ид'йт, скланул галдвушку,
т'ашка йаму. Лат. Склануфшы гдлъву. хдд'ит. ат'эц тош так
хад'йл. Эст.
Склонуться, нусь (нуся), сов. Склонить голову, склониться,
наклониться. Склануцца п'ьр'ьд аццдм нйда была, йон в'ьт'
фс'дш-тък'и ат'эц рдннъй. Эст.
Скобёлка, и. ж. Инструмент для скобления. Ваз'м'й скаб'длку и пач'йс'ц' карыта пърас'днку. Лит. В нас жэр'д'и
скабл'йт'. бйл'к'и скабл'йт' нъзывййьцца скаб'длка. Лат.
Скоблиться, люсь ( л ю с я ) , несов. 1 . Зудеть. С'п'инй скдбл'ицца, нйда пъскабл'йт. Пъскабл'й с'п'йну аб заббр. Лат.
2. Чесаться. Што ты скдбл'ис'с'а, в'йнна вашэй зав'бл?
Н'и
скабл'йс'. а ваз'м'й гр'эб'ьн' в рук'и, н'и л'ан'йс'. Эст.
Сковрода. ы, ж. Сковородка, сковорода. Гар'ач'ьйа скъврада. Лит. Бл'ины п'ак'бм нъ скъврады, картдшку жар'им.
тбжъ нъ скъврады. Лат. На гар'йчъй скъврады ф п'экл'и намучъит'ьс' Эст.
Скольки . их, нареч. Сколько. Скдл'к'и йих была в лаг'ьр'ь,
фс'и ушл'й. Скдл'к'и ты прдс'иш за йэтъва козла? Лит. Скдл'к'и
гот пражыл д'эт? Ты скдл'к'и д'эн'ьк пълучыл? Эст.
Скольки . Сколько, их, нареч. Несколько. Прайшлд там
скдл'к'и вр'эм'а. Пан пажыл скдл'ка и пъл'уб'йл йэту дз'эвъч'ку. Лит. Пажыл с нам скдл'ка и спакдйилс'а. Аджал'эй
скдл'к'и там рубл'эй и зънлат'й. пушчйй таб'э с раббтъйут. Лат.
Сконтужить, жит ( ж а ) , сов. То же, что Контужить. М'ин'а
тджа ч'уц' н'ь скантужыла. Лит. Ф'аддта скантужыла, глумдй
такдй жыв'дт. Лат. Вайнй скантужыт кавд хош. и малддъва
и старъва. Эст.
Скоп, а, м. Кастрированный барашек. Вылъжънный бирйн
нъзывййьцца скоп. Лит.
Скопать, паю, сов. 1 . Кончить копать, выкопать. Фч'ара
картдшку скапйл'и. тък дажынк'и ф калхдз'ь дз'элъл'и. Лит.
Ф сас'этк'и картдшка и баркйн давнд скдпъна. кадй ты скапаиш? Эст. 2. Разрыхлить, вскопать. Нйда скапйц' агардч'ч'ик
дъ ц'в'аты пъсадз'йц . пакй н'а пдзна. Лит. Пад гр'йды ска­
пйл'и. Лат. Гр'йды скапйт' чълав'эка б'ар'бм, самы стйрыйи.
трунна. Эст.
Скопытиться, тится, сов. 1 . Споткнуться (о лошади). Гн'адцк ужэ фтирбй рис скапыц'илс'а. Лит. Карбва скапыт'илъс'.
Ишдл, ишбл кон', скапыт'илс'а. Лат. 2. неодобр. Умереть.
Стар'йк скапыц'илс'а. Лит. Жыл, жыл наш Парф'бн и ска­
пыт'илс'а. Лат. С такой работы быстра скапыт'ис'с'а.
Эст.
Скоренйть, ню, сов. Искоренить, уничтожить. Н'эмцы фс'у
фам'йл'ийу скър'ан'йл'и, штбба и потомства н'ь астйлъс'. Лит.
Вйссу пъсад'йл'и н'эмцы, хат'эл'и фс'у роду скър'ан'йт'. Лат.
Такй плохи в йэй привычка ругйцца, н'икйк н'и скър'ан'йш,
уш йа пытйла гъвар'йт', ни пъмагйит. Эст.
Скоробатиться, тится, сов. Искривиться, перекоситься, поко­
робиться. Дз'в'эр'и
скърабйц'ил'ис', н'икйк закрыц' н'ал'з'й.
Ддск'и п'ьр'асбхл'и, скърабйц'ил'ис'.
Лит. Бдчка скърабйт'илъс', дно ф квашбнк'и скърибйт'илъс'. Лат.
1
2
Скорячиться, чусь (чуся), сов. Присесть на корточки. Скар'йч'илс'а и с'идз'йт. Лит. Скар'ачышс'а, а патом и на нъг'и
н'и стат. Эст.
Скотйнина, ы, ж. 1 . Скотина (одна). Стаййт там скат'йн'ина ф пдл'ь. Скат'йн'ину прадал'и. Лат. Скат'йнина п'ит'
прбс'ит. Эст 2. Скот. Скат'йн'ина фс'о пън'имайьт. Лат. Ска­
т'йн'ину н'и амман'ьш, йанй умн'эй чълав'эка. Эст.
Скотской, ая, бе. Относящийся к скоту, предназначенный
для скота, скотский. Скацк'ййь бурак'й. Скацкййа р'эц'ка.Лит.
Яак'йм зъпр'ихддъвал фс'о. и скатскдй бурйк. Скатскййа маркдфка б'элъйа, дл'йннъйа. Лат. Скацкййа йадй. Скацкййа
св'дкла ждлтъйа. Эст.
Скрёбать. баю ( б а ю ) , несов. Скрести, царапать. Скр'абац'
картдшку. П'ардм скр'дбъц'.
Што ты там фс'о скр'дбъйьш.
ай вдшы зъв'ал'йс'? Лит. Л'этъм малддуйу картдшку скр'абййьм. Иа скр'дбъйу гълаву, ашал'эла. Лат.
Скребаться. баюсь (баюся), несов. Чесаться. Хвйц'ит таб'э
скр'ибйцци. Лит. Што ты скр'абййьс'с'и, как фс'о рдвна турък,
давдл'на скр'абйцца. Лат. Пдлна скр'абйцца, рук'и атарву.
Эст.
Скреботать, очу, несов. Царапать, скрестись. Мышка скр'абдч'ьт и скр'абдч'ьт път палдм. Лит. Крысы път палом и на
пъталку скр'абдчут, спат' н'ал'з'а. Лат. Хто там скр'абдчыт.
в'эрна мышы зав'дфшы. Эст.
Скрозь, предл. Сквозь. Прапйл, как скрос' з'эмл'у пръвал'йлс'а. Пръвал'йс' ты скрос' ддннуйу. Лит. Пръвал'йс' ты
скрос' тр'и търары. Пръвал'йс' ты, сътанй, скрос' ддннуйу.
Лат. Скрос' з'амл'у йэта баба в'йд'ит, фс'о йана знайьт.
Скрос' мйрл'и мы к'ис'эл' пръпискйим. Скрос' ачк'й чытйит.
Эст.
Скрутить, учу, сов. 1. Вскружить. Иа сафс'дм н'ь съб'иралс'а йэхъц. ал'и гълаву скруц'йл'и. Вот как бывййа, бабы
гълаву скруц'ут. Лит. Фрйн'ку бйбы апънывйфшы, скрут'йл'и
гълаву. скрут'йл'и фс'у жыз'н'у. Лат. Скрут'йл'и д'эт'и гълаву.
найду адддхну. Эст. 2. Недодать или взять слишком много
при расчете. В мъгаз'йн'ь йаму ап'йц' ч'атыр'ь рубли скру­
ц'йл'и. Лит. Андгдыс' нишу с'астру абдул'и. два рубл'й скру­
т'йл'и. Лат.
Скрутиться, учусь (учуся), сов. Свернуться, сжаться. Кошка
скруц'йлъс' ф камдк нъ ашдстк'ь и с'п'ит. Иджык скруц'ицца
ф камдк, и н'икакдй з'в'эр' йавд н'ь ваз'м'дт. Лит. Кдшка
Скулйться
299
скрут'йлъс', в'эрна к хдлъду. Наш кот скрут'йлс'а нъ пл'иты.
Лат.
Скрыня, уменыи. скрынька, и, ж. Сундук; ящик. А от сун­
дук тък скрын'а ран'шъ нъзывалс'а. Пр'ин'ас'й
мн'э нйру
гвазддф, пайдз'дш там ф скрын'к'и. Лит. Ф скрын'а рйзныйь
лупъты. Фс'ак'ийь лупъты ф скрын'к'и: фт'ирал'н'ик. рубашка,
фс'о-што. Лат.
Скрып. а ( а ) , м. Скрип. Скрып сънагдф. Хадз'йл
б'ас
скрыпа. Лит. Съпаг'й нъ скрыпйх, камйшы нъ скрыпах, ид'дш,
б скрып какдй. Лат. Съпаг'й в йавд, в'йнна. так'й был'и. звал'и
«Вйс'а Скрып». Эст.
Скрыпач. а, м. Скрипач. Ап'йц' скрыпйч' съ свайбй скрыпкъй пр'ихбдз'а. Лит. Был у нас Кдс'т'а скрыпач, на свйд'бу
Кбст'у скрыпачй звйл'и. Лат. Нш какдй скрыпйч. и музыка
пат пйзухъй. Эст.
Скрыпёть, плю, несов., Скрыпнуть, ну, сов. Скрипеть.
Съпаг'й скрып'йт. Хто там дз'в'ар'йм скрып'йт?
Дз'в'ар'йна
скрыпнула. а ты ужэ и спужалс'а. Лит. Д'ат'днък б'ьспакбйный, скрып'йт и скрып'йт. Наша д'в'ар'йна стръхата как скры­
п'йт. Лат. Гд'э што скрыпн'ьт ндчйу. йа са стрйху аш пъхълад'эйу. Эст.
Скрыпка, и, ж. Скрипка. Игрйц' на скрыпк'и. Лит. Наш
Кдс'т'а на свйд'бы игрйл на скрыпку. Лат. Н'и л'убл'у йа
скрыпку. п'ишшыт гарйс. Эст.
Скрыпотать, очу, несов. Скрипеть, поскрипывать. Н'ь скрыпач'й дз'в'ар'йм. Хвйц'ит вам скрыпатйц'. Лит. Л'дн'ка, ап'йт'
ты скрыпдчъш д'в'ар'йм. н'ь скрыпачы. Лат. Съпаг'й скрыпдчут, смаш чым-л'иба. Эст.
Скубать, баю, несов. I. Ощипывать, очищать. Скубац' кур'ицу, бъравй. Ш'ч'ац'йну скубйц'. Лит. Индыка скубйла.
Гус'а нйда скубйт'. Лат. 2. Ощипывать, отделять от стержней,
разбирать. Пъ в'ьч'арйм скубал'и п'эр'йа. Лит. Скубйл'и п'эрйа, нъскубал'и к'илаграм. Лат.
Скулдыхнуться, нусь (нуся). сов. Упасть, свалиться. Р'а­
б'днък скулдыхнулс'а с кравац'и. Нон с ц'ал'эг'и скулдыхнулс'а, ч'уц' руку н'ь сламал. Лит. Гл'ад'н, с кравйт'и н'ь
скулдыхн'йс'а, гълаву пабйбш. Лат.
Скулить, лю, сов. Скатить. Скул'йл ф скл'эп два м'ахй
картдшк'и. Лит.
Скулйться. люсь ( л ю с я ) , сов. Скатиться. Р1он ббкъм ску-
л'йлс'а з гары. С кравйц'и ч'уц' н'ь скул'йлс'а. Лит. Д'афчбнка
скул'йлъс' с кравйт'и. гвыл' на лбу, во какой гус. Лат.
Скупердя, и, м. и ж., Скупердёй. я. м. Скупой человек, ску­
пец. Ион такой скуп'ар'дз'й, што сам саб'э жал'эйа. Выпръс'иш ты ф такова скуп'ар'дз'й. Лит. Наш скуп'ар'д'а н'а
куп'йт тбйь, што прошу, куп'йт, и/то пъд'ьшав'Ы да пъплпшэй.
Лат. Нон скуп'ард'эй, а жднка ишшд ташн'эй йавд. Эст.
Слега, й, ж. Матица. Зыпку пр'ив'азывъйут к с'л'аг'й.
Пав'эс'
лампу нъ с'л'агу. Лнт. Ф с'л'агу
гвост вб'ил.
С'л'ага кдса л'ажыт. Лат. На сл'аг'й крыжа буд'и д'аржйцца.
Эст. • П о д с л е г о й — над слегой, между слегой и пото­
лочной доской. Пъгл'адз'й, н'эт л'и с'п'йч'ьк за н'эч'къй път
с'л'агдй. Палдш бурав'эц път с'л'агу. Лит. Път с'л'агбй паттдрнут прут дл'ь р'аб'ат. Лат.
Слезть, зу, сов. Подняться, взобраться, залезть, С'л'эс на
дз'эр'ьва.
С'л'эзла на п'эч'ку и ч'йтайьт скйск'и. С'л'эс' нъ
избу, дастан' пару в'эн'икъф. Лит. С'л'эзла нъ избу, п'йстку
л'бну вз'ала. С'л'эзла на п'эчку лучыны дастат', шчыт ръстап'йт'. Лат. Сл'эзу-ка йа на в'ар'дх, н'эт л'и тама съпагдф.
Сл'эс' на стула, тада дастан'ьш вз'ат'. Эст.
Сленёть, нею, Сленёться, нёюсь (нёюся), сов. Стать ленивым,
разлениться. Пас'л'эдн'ийь дн'и йана сафс'дм с'л'ан'эла, н'и­
ч'авд раббтъц н'и хдч'а. Как йана магла так с'л'ан'эцца: н'и
ф пдл'а н'а йдз'д раббтъц', н'и ддма пар'атку н'эт. Лнт. Работы
мнок, а рабдтът' н'а хдчъ, л'анайа стала, сл'ан'эла сафс'эм.
Лат. Сл'ан'эиш тут, кажнъй д'эн' с утра да нбчы ръбатаиш,
как вол. Эст.
Слизгаться. гаюсь (гаюся), несов. 1 . Скользить. Нон ф калдшъх с'л'изгайьцца, с'л'изгайьцца — и фс'о на м'эс'ц'ь. Лит.
Ит'т'й н'ал'з'й, вот ндг'и с'л'изгайуцца. Лат. Съпаг'й сл'изгйл'ис', вот и пъл'ат'эла. Эст. 2. Кататься по льду. Дз'эц'и на
л'ду с'л'изгййуцца. Лит. Пашл'й пъ балдту с'л'изгйцца. Па
дз'ьру с'л'изгййуцца. Лат. По л'ду хт>рашд на дз'ьр'и сл'изгйцца. Эст.
Слизкий, ая, ое. Скользкий. Гъвар'йт, сл'йскъй как л'йгуха.
Гр'ибы в бйнк'и стал'и сл'йск'ийи, нйда п'ьр'амыт'. Картдха
ужэ сл'йскъйа, скат'йны нйда дат', самым н'и гад'йцца. Эст.
(Слизкой).
Слизко, нареч. Скользко. На ул'ицы с'л'йска. Ф калдшъх
с'л'йска будз'а, абуй луч'ч'ь съпаг'й. Лит. Въ двар'э с'л'йска, йа
упйли. нил'энки уб'йли. Лат. С'йл'на сл'йски, н'и нрийт'йт'. Эст.
Слизкой, ая, бе. То же, что Слизкий. Слиской пол. С'л'искййа дардга. Лит. М'ьнтус с'л'искдй. Ф прутк'й с'л'искуны.
рыба такайа с'л'искайа. Лат. Л'агух'и сл'иск'ййи, в руках н'и
уд'эржыш. Эст.
Слйна, ы, ж. Слюна. Адз'йн йист, а в другдва с'л'йна ц'ак'дт. Лит. Сматр'у нъ какбр'ину. йжна с'л'йна т'ак'дт. Пал'ьц
пар'эзъл, тък с'л'йнъй памйш. Лат. Сл'йна в м'ан'а кака-та
гдр'къйа. Эст.
Слухать. хаю, несов. Слушать: слушаться. Как нач'н'дт
расказывъц, тък йа ужэ и слухъц н'ь хачу. Дз'эц'и бац'к'й
н'амнбга баййцца. а м'ин'й сафс'дм н'а слухъйут. Лит. Н'а
слухъй ты йану, йанй ш калдун'йа. Р'аб'аты вдл'н'ицы. н'а
слухъйут. Мужык мой н'а слухъйьт, зъблыкйлс'а. Лат. Рад'йт'ьл'ьф нйда слухът'. Н'икдва н'и слухъит, д'элъит па-свдйьмц.
Эст.
Слухаться, хаюсь (хаюся), несов. Слушаться. Р'аб'йты вдл'­
н'ицы, н'а слухъйуцца. Мйл'ьц н'а слухъйьцца. вдл'н'ичъйьт.
Лат. Када ты слухълс'а, н'и разу н'и пдмн'у. Эст.
Случай, ая, м. Случай. Н'икаму н'ь гъвар'йл, што такой
случ'йй. Бывйл'и так'ийь случ'айи и в нас. Лит. бот случай:
кон' ф тарпбвн'у фтап'йлс'а. Лат. Такдва случййу н'э была,
штоп йайцб курицу уныла. Пра случйй йэтът никому н'и
пръбалтййс'а. Два случййа см'эрт'и быфшы. Эст.
Случать, чаю, несов.. Случить, чу. сов. Соединять, объеди­
нять. Ф калхбз'ь фс'у скац'йну случ'йл'и, рйзъм пасут. Нас
н'эскъл'ка рас случ'йл'и и ап'йц' ръзлуч'йл'и. Лит. Н'ьт'ал'эй
случыл'и, йаны траву самнут, нагим с'м'эс'ут, йис'т' н'эчъва,
абратна ръзлучыл'и. Лат. Вис н'икйк н'и случыш вм'эс'т'и, то
аннбва, то другдва н'и паймйт'. Эст
Случиться, чусь (чуся), сов. Встретиться, соединиться.
П'ьр'ьд вайндй мы фс'и уйэхъл'и в Рас'эйу, тдл'ка адз'йн
бац'ка астйлс'а. а пдсл'ь вайны случ'йл'ис' в Л'итвы. Лнт.
Д'эт'и был'и нъ вайны, рад'йт'ьл'и ддма. пдс'л'ь вайны случыл'ис'а вм'эста. Лат. Гд'э эта ты с мужыкдм случылъс'. в'ьт'
йон н'и зд'эшнъй. Эст.
Слых, у. м. Слух. Слых прашдл, што йон такой заббчый.
В йих свад'ба буд'ьт, слых такдй прашдл. Слых такдй. што
афтдбус буд'ьт хад'йт'. Лат. Слыху такдва н'э была, штоп йон
в ддхтър'а быфшы па свайдй бал'эс'т'и. Слых пашдл, што
вайнй сндва буд'и. Эст.
Смак, а ( у ) , м. Вкус. Знййы йон смак, как с'в'ин'йа в
ап'ьл'с'йнъх. Лит. Н'абдс', он смак пън'имййьт. Лат. Смаку
штд-тъ н'эту ф п'ираг'э, какдй-тъ д'ьр'ав'йнный фкус. Эст.
Смалёньку. нареч. С малых лет, сызмала. Мы смал'эн'ку
дз'ац'эй пр'иуч'айьм раббтъц'. Лит. Иа смал'эн'ку д'ат'эй
дъгл'адйла. Лат. Смал'эн'ку нас мамка учыла хаз'ййству,
смал'эн'ку л'дкка учыт'. бал'шых н'и выучыш. Эст.
Смалйть, лю. несов. I. Обжигать пламенем, палить. Смал'йц' бърава, гус'и, кур'ицу. Лит. Гус'а зар'эзъл'и, нада смал'йт'. Бърава смал'ит. Лат. Кур'ицу смал'йт' п'эрва нада, а
тада в гаршдк. Эст. 2. Курить. С л'ул'къй н'ь ръстайсцца, дном
и ндч'йу смал'ит. Лит. Кдл'ка так смал'йл, н'ь брасайьт з зуп.
Кйждуйу м'инуту смал'ит и смал'ит. Лат. В нас в избы
смал'ит' н'ал'з'а, иконы в углах, ид'йт'и ф с'эн'и. Эст.
Смаркбтиться. бчусь (бчуся), сов. Соскучиться, стоско­
ваться. Мы ужэ и смаркдц'ил'ис' пъ таб'э, думъл'и, бдл'шъ н'ь
пр'ийэдз'ьш. Лит. Сижу анна ддма, смаркбт'илъс'. Лат.
Смердучий. ая, ее. Издающий неприятный запах, вонючий,
смердящий. Н'а буду йа йэта с'м'ардуч'ьйа л'акйретва п'иц'.
Лит. Сабйка с'м'ардучый, ган'й на вул'ицу. Кудй ш ты пр'ин'асла навдзнъйь плйт'йь, с'м'ардучъйь. Лат. Кака-та йанй
н'ипр'иййтнъйа, см'ардучыйа. Эст.
Смёрзнуть, ну, сов. I. Сильно озябнуть. И а и ф шубы ч'уц'
н'а с'м'орс. Рук'и с'м'брзл'и.
Лит. Пус'т'й пагр'эцца, йа
с'м'дрзла, хад'й. ндг'и гарйст с'м'дрз'л'и. Лат. Иа и см'дрзнут'
н'и усп'эла, дал'дка л' тут ит'йт'. Эст. 2. Замерзнуть, погибнуть
от мороза. Картдшка с'м'дрзла на ул'ицы. Лит. Лук с'м'орс.
гърбузй с'м'дрзла. Лат. Ф пдгр'ьб'и хдланна н'и дч'эн', н'и
см'дрзнут запасы, н'и б'испакбйс'а. Эст.
Смешно, нареч. Смешно. См'эшна гл'адз'эц. как йон раббтъйьт. Ним гарйст с'м'эшна была. Лит. Чавд ты, Малйн'йа.
попусту с'м'айдс'с'а, што таб'э с'м'эшна. Хлапдчут и хлопочут,
с'м'эшна слухът'. Лат. Д'ат'ам фс'о см'эшна. д'эт'и. Так
см'эшна ты гъвар'йла. Эст.
Смоляк, а, м. Смолистое полено, обычно употребляемое для
растопки печей. Смъл'ак'й н'а жг'и, астйф нъ растопку. Лит.
Нйда пъкалдт' смъл'ак'й, пълажыт' на п'эчку, пушчйй сдхнут.
Будут смъл'ак'й сух'ййь. Лат.
Сморода, ы, ж. I. Черная смородина. От пашдл йон в л'эс
с'м'дрзла, хад'й, ндг'и гараст с'м'дрз'л'и. Лат. Иа и см'дрзнут'
йаш'ч'д мндга йэс'ц'а. Лит. Къла азгардды смардда хардшъйа,
нйда набрйт' смарбды. Лат. 2. Смородина вообще. Смардда
бывйит чбрнъйа и крйснъйа, в нас тдл'к'и гарас мала чдрнъй.
а йана хардшъйа, пал'з'йт'ьл'нъйа. Эст.
Смрод. а, м. 1 . Дурной запах, вонь, смрад. Аткуда тут
такдй смрот, в'эрна гар'йт што? Лит. Трубу зълажыл'и, тр'апка
зъгар'элъс', смрот такой в избы. Лат. 2. Ничтожный, подлый
ЧРЛОВРК. Такой смрот, и гъвар'йц' с йим н'ь хач'у. Лит. Атстйн
ты, смрот. Лат.
Смродить, бжу, несов. Испускать дурной, неприятный за­
пах. Съ сваййм л'ул'към тдл'ка смрддз'ут фс'уду. Лит. (Смурбдить).
Смуровать, рую, сов. Построить из кирпича. За два м'эс'ьца
смуравйл'и пълав'йну ддма. Лит. Смуравйл'и
пълав'йну
ахл'ава. Нада п'эчку смуравйт'. Лат.
Смурбдить. бжу, несов. То же, что Смродить. Гълав'эшка
упала с п'эчк'и, нъсмурбд'ила, л'ажыт и смурбд'ит. Лат.
Смустйть, ушу, сов. 1 . Подговорить, подстрекнуть, соблаз­
нить. Нон хардшый мйл'ч'ик был, ал'и Фомка йивб смус'ц'йл.
Лит. Навб нъ дурнбйь д'эла смус'т'йл'и, п'ит' стал. Лат.
Смуст'йл'и д'эфку в гдръд'и. гърацк'ййи падрушк'и так'й в йэй
вдл'ныйи. Эст. 2. Привести в замешательство, смутить. Навд
н'ь смус'ц'йш, йон н'икавд н'ь пъстыдз'йцца. Лит. Л'йду нишу
смус'т'йл'и. Лат. Навб н'и смуст'йш, хът' с цар'дм г7>вар'йт'
буд'и. Эст.
Смустйться. ущусь (ущуся). сов. Прийти в замешательство,
смутиться. В'йц'а смус'ц'илс'а, а н'и слдва н'ь сказйл. Лит.
Д'афчбнка как смуст'йцца, так слова ат йэй н'и даб'йбс'с'а,
скдл'к'и н'и б'эйс'а. Эст.
Смыкалка, и, ж, Сообразительность, догадливость, сме­
калка. В йавб никакой смыкйлк'и н'эт. Лнт. Тут надо м'эц'
смыкйлку. Лит.
Снаврина, ы. ж. Поперечная планка деревянной бороны.
В бъраны чатыр'ь снйвр'ины. Лат.
Снеданье, я, ср. То же, что Перехватка. С'н'адйн'йа давнд
ужэ гатдва, а йон фс'о с'п'ит. Нъ сн'адйн'йа будут бл'ины с
твдръгъм. Лит. Съб'ирййт'ьс' с'н'эдът', с'н'адйн'йа нъ стал'э:
какдра. бон, картдшка. Лат.
Снедать, даю, несов. Завтракать. Съб'ирййц'ьс'
с'н'эдъц'.
с'н'адйн'йа гатдва. Лит. Ид'йт'а с'н'эдът', р'аб'йты. какдра нъ
стал'э. Ид'й, Иванъвна. с'н'эдът' са мной. Марфа, давай
с'н'эдът'. Лат.
Снить, сню. несов. Видеть во сне. С'ивддн'ь папа с'н'йла.
н'ьпр'иййтнъс'ц будз'а. Лит. Йэжъл'и папа с'н'иш — хварбба
буд'ьт. Иаййчк'и с'н'йла, хлбпъты будут. Лат. Штд-та сн'йла
йа с'ивдн'н'и хардшъйа, а праснулъс' и забыла. Пакдйн'икъф
сн'йла. к пагдды. Эст.
Сничтожить. жу, сов. Уничтожить. Мардс фс'и ййблън'к'и
с'н'иштбжыл. Йагъды (клубнику) ндн'ич' бабурка с'н'иштджыла. Лнт. Сн'иштджыл'и н'эмцы фс'у д'ар'эвн'у, в бунк'ьрах
жыл'и п'эрва вр'эма. Сн'иштдш ты йэту расписку, к чаму
б'ьр'аг'бш? Эст.
Сновальня, и, ж. Сновалка. Н'йтк'и снуйут нъ снавйл'н'и,
а патдм ставы нъв'ивййут. Дз'эц'и л'уб'ут катйцца нъ сна­
вйл'н'и: адз'йн с'адз'а нъ пъп'ар'эч'ку. а другдй круц'а. Лнт.
Мой сам сраббтъл снавал'н'у зъ ад'йн в'ьснавдй д'эн'. Лат.
Эст.
Снимать, аю. сов., детск. Съесть, скушать. С'н'амъй, сындч'ьк. йаш'ч'д хоц' дз'в'э картдшынк'и. Лит. С'н'ймъй ты н'ачэн'ину. Лат. Сн'ймъй кашку, тадй гул'йт' на ул'ицу пушшу. Эст.
Собадражник, а. м. Бранное слово. .4А-, ТЫ, събадрйжн'ик,
што ш ты мн'э ран'шъ н'ь сказйл! Как вам н'а стыдна, събадрйжн'ик'и. Лнт. Бйт'а. бывйла. скйжът нъ р'аб'йт: събадрйжн'ик'и. што ш вы н'ь сказйл'и мн'э, што кон' на спутънный, он
жа ф шкдду пайд'дт. Лат. Такдва събадражн'ика и на пардк
н'и пускай. Эст.
Собаченёнок, нка, уменьш.-ласкат. собаченёночек, чка, м.
Щенок. Фс'их събъч'ан'ат ръздз'ал'йла
и саб'э н'и адндва
събъч'ан'днка н'ь астав'ила. Лит. Събъчан'бнъчка чбрн'ьнкъва
пр'ин'асла. Эст.
Собачий, ая, ее. Несъедобный, поганый. Кълпач'к'й — сабач'ийь гр'ибы: йа йих другой рас съб'ирайу. а бабы вон вык'йдывъйут. Как'йх ты тут сабйч'их ййгът набрал? Лнт. Н'ь
б'ар'й ты сабачыйь гр'ибы. наштб йаны. Лат.
Совладать, даю, сое. 1 . Усмирить, укротить. Кан'й н'ь съвладйц н'икйк. Рйз'и ты йавд съвладййьш: што хдч'а. то и дз'элъйа. Лит. 2. Справиться. С Вофкъй н'ь съвладййьш. вдл'­
н'ица. Паспрдбуй съвладйт'. Лат. С карйхт'ьръм свайм ты
н'икйк н'и съвладйиш. вот ф чом б'ада. Эст.
Совсем, нареч. Совершенно, совсем. Ион уж'э сафс'дм ста­
рый был. С'ич'йс сафс'дм н'а тйк жывут. Лит.
Сойти, иду. сов. Сходить, прийти. А йа йаму атв'эц'ила:
сами дамдй сайду. Лнт. Н'а буду нръважйт' йану, сама
сайд'дт. Лат. Сайду, бывала, на маг'йлку. наплачу, пажйл'ус'.
л'эхчы бытта стйн'ьт. Эст.
Солодуха, и. ж. Жидкое кушанье из ржаной муки. Дл'ь
съладух'и дз'элъйут закваску. Тап'эр' съладуху ужэ н'ихтд
на йист, ран'шъ и то н'а каждый йэл. Лит. Съладуха зак'йс'н'ьт. Съладуху справл'ал'и ф постах Нванъвна, хбчъш
съладух'и? Иш съладуху р'аб'аты жрут. Лат. Съладуху ддлга
гатдв'ит' надо, муку надо зът'ират п'эрва, патдм ф п'эчку
став'ит'. Ф пасту бдл'э д'элъл'и съладуху. Эст.
Сблущий, ая. ее. Неразборчивый в еде. Мой П'эц'а тък
сдлуш'ч'ий. фс'о йист. н'ич'авд н'ь ръз'б'ирайа. Нашы дз'эц'и
сдлуш'ч'ийь, што даш, то и йадут. Лит. П'дтра сдлушчый, кар­
тдшку с мун'д'йръм да с огурцам жр'о. Малйн'йа сдлушчъйа.
Лат. Пърас'днък папафшы такдй хардшъй, сдлушшый, йэст'ит
фс'о, н'и разб'ираит йаду. Иа сдлушшъйа. мн'э хът' дроф
м'элк'их пъруб'й. Эст.
Сбльница. ы, ж. Солонка. Сдл'н'ица пустайа. Сын сол'
ф сдл'н'ицу. Лат. Сдл'н'ицы на стал'и н'эту. рйз'и йэта стол,
йон кр'ивдй. Эст.
Сомлеть, лею, сое. 1 . Обессилеть, ослабеть, прийти в изне­
можение. Самл'эйьш и ты, как два дн'а н'а йэфшы пъс'идз'йш.
Лит. Самл'эла йа в этакъй жары. Раб'днък самл'эл. вын'ьс'и
на св'эжъй вдздух. Эст. 2. Упасть в обморок. И они ат жары
самл'эла: сразу вын'ьс'л'и на ул'ицу...
Лит. Иана в ахл'аву
самл'эла, упала. Лат.
Сомнуть, ну. сов. 1 . Связать, скрепить. Нас акружыл'и,
забрал'и, пр'игнал'и нас ф Кн'иц'иф'эл'т (название города),
самнул'и рук'и йавб са мной. Лнт. 2. Сомкнуть. Глазы за ноч
н'и разочку н'и самнула. Самн'й гласк'и и сн'и. д'этушка. Эст.
Сопёц, пца, м. Руль в лодке. Ад'йн с'ид'йт на сапц'э, а два
друг'ййих на в'дслъх. Эст.
Сбрить, рю. несов. Сорить. Сдр'иц' фс'и л'уб'иц'ь. а пахац'
адндй матк'и нада. Лит. Ну наштд ты сбр'иш на з'эн', н'а нада
сбр'ит'. Лат. Ты пъгл'ад'й, скдл'к'и насдр'ил, сдр'ит' хл'эбнъйи
крбшк'и гр'эх, бджын'ка накйжыт. Эст. (Шумйть).
Сорочка, и. ж. Сало на желудке животного. Сарбч'ку ръстап'йла на ббхън. Лит. Сардчка йэс'т' у барана, в бърава сардчка. Сарбчку зын'имййут. растйпл'ивъйут. Лат.
Сосйть, сошу. несов. Кормить грудью. Иана сас'йт р'а­
б'днка. Нйда р'аб'днка пъсас'йт', ид'й сас'йт' йавб. Лат.
Соскочить, чу, сов. 1 . Вскочить. Къман'дз'йр как тдл'ка
ув'йдз'ьл нас. съскач'йл, срадъвълс'а. Лит. Сын пр'ишдл. а
матка так срйдъвълъс', съскачыла. Лат. Съскачыла са ска­
м'эйк'и и б'агдм наб'эгла дамдй. Эст. 2. Возникнуть, появиться.
На лбу прыш'ч'ырка съскач'йла. Лит. Нъ насу бал'ачка съска­
чыла. Лат. Как саскдчы на глазу п'ис'ййк, нада чайну ал'
лукъву пр'имбчку пр'икладат' Эст.
Соскребать, аю, сов. Соскрести. Найду съскр'абайу гр'ас'
с кал'бс. Лит. М'акушку катал'и, т'эста нада съскр'абат' съ
стала. Карытца съскр'абай. Лат. Съскр'абай гр'ас' хъра­
шэн'ка с аццдвых сапдк. Эст.
Сослизнуться. нусь (нуся), сов. Соскользнуть. Клатка
пъшатнулъс', и йана съсл'изнулъс' с клатк'и. Лит. Съсл'изнулс'а с крышы. упал, д'в'э р'абр'йны пагнутыйь. Лат. Съсл'изнулс'а и свал'йлс'а с крыл'цдф на камн'и. Эст.
Сосна, ы. ж. Сосна. Тут ббл'шъ йблк'и растит, гдз'э-н'агдз'э едена. Лит.
Соснйть. сню, сов. Увидеть во сне. На картъм н'а в'эр'у,
тдл'ка сну: как сас'н'у, тък фс'о так и бывайьт. Лит. На с'а­
вбн'н'и сас'н'йла — бал'к'и р'эзъл'и, л'уд'эй мндга была, н'а­
гджый сон сас'н'йла. Лат. Што йа ва сн'йх сасн'йла, и расказйт' бонус' свайм. Эст.
Соснюк. а, .и. Сосновый лес, сосняк. Ф съе'н'уку бъръв'ик'й
л'уб'ут рас'ц'й. Лит. Лат.
Состарёть, рею. сов. Постареть.состариться. На ужэ сафс'дм
съетар'эла, и йис'ц' н'ич'авд н'ь магу. Лит. Лупйн ужэ съетар'эл, а Лупйн'ихс тджъ пъд йавд патхдд'ит ужэ. Лат. Съета­
р'эла йа с тавд гор'а, старухъй срйзу стйла. Състар'эиш, сйма
фс'о узнйиш. Эст.
Состебаться. бается, сов. Прийти в негодность от стегания.
Кнут съе'ц'абйлс'а, пъган'йц' н'эч'им. Лит. Прут съет'абйлс'а,
н'эч'им кан'й пъдагнйт'. Лат. Эст.
Состоять, ою, несов. Иметь вес, весить, составлять. Он ужэ
б'икбн, къла пару цантнйръф съетаййт. Лит. Пърас'днък ха­
рдшый, ужэ ндрму съетаййт. Лат.
Состояться, ойтся, сов. Отстояться. Вада буз'анъйа. н'а
п'эй. пъгадз'й. пакй съетаййцца. Лнт. Мълакб съетаййлъс'.
Вадй съетайалъс'а, на дн'э бузй. Лат.
Сочить, чу. несов. Искать. Сач'йла. сач'йла. и н'икйк н'ь
нашли кашблку. Лит. Карбфка ушла, нйда сачыт'. Кап ты
была краейв'ица. то и нйда п сачыт' красафца, а ты, Мйн'ка,
Сплутаться
307
сама н'ь красав'ица и н'ь сачы красйфца. Сын прапал. пъмагай сачыт' йавб. Лат.
Спаковать. кую, сов. Уложить, упаковать, запаковать.
Спъкавала в'эш'ч'и и ушла. Лит. Йаблък'и спъкавала и клуб­
ник спъкавйла, пън'аслй пръдават'. Лат. Спакуйьм лук в
йашшык'и и на машынъх в Л'эн'инграт. Эст.
Спалйться, лится, сов. Сгореть. Ндч'йу спал'йлс'а крафч'йх'ин сарай. Лит.
Спарйнка, и, ж. Сросшиеся между собой два колоса ржи
или два ореха, двойчатка. Нашдл ва ржы спар'йнку: нада
ф кл'эц' пав'эс'иц'. гъвар'ат, што тагда хл'эба ббл'шъ будз'а.
И спар'йнку нас'йл ф къшал'ку, а дз'эн'ьк как н'эт. так н'эт.
Лит. Иа спар'йнку, жафшы, нашли, другдй дв'э и тр'и найд'дт.
Спар'йнку найд'бш — буд'ьт спор ф хл'эб'ь. Другой жн'о и
гл'ад'йт. кап спар'йнку найт'й. Лат.
Спас, у, м.\ • С п а с у н е т — нет спасения. Спасу н'эт
ат этых къмардф. Лит. Освы кусййуцца, спасу н'эт. Лат. Н'икикбва спасу н'эт ат клипдф. Эст.
Спасйбовать, бую, несов. Благодарить. Н'э зъ шта спасйбъвъц', таб'э спас'йба. што нас н'ь зъбывййьш. Лит. Ф'эд'а
спас'йба дайдт, спйс'ибуйьт. С'ар'дга спас'йбъвъл. Лат.
Спаховина, ы,ж. Остатки после обмолота. М'ак'йна м'эл'чъ,
а спйхъв'ина крупн'эй. Кбнчыл'и мълат'йт'. з'арнд згр'абайут
ф кучу, патпашут спйхъв'ину. Лат.
Спелуха, и, ж. Зарница. Част'эй гъвар'ат сп'алуха. Сп'алуху в'йд'ьл'. Какуйу т'иб'э с'п'алуху, рййдуга была. Лат.
Спетлевать, люю, сов. Спеклевать. С'п'итл'авйл'и два цантнйра пшан'йцы. Лит. Апшан'йцы с'п'ьтл'ават'. Иач.ч'эн'у м'а­
шдк с'п'ьтл'авйл'и. Лат.
Спеть, спею, сов. Успеть. Йэс'л'и п йаны был'и адны, тък
с'п'эл'и п спр'йтъцца. Фътакартъч'к'и йаш'ч'д н'а с'п'эл
з'дз'элъц'. Лит.
Спиловать, лую. сов. Спилить. Хтд-та ндч'йу дубдк с'п'илавал. Лнт. Нада сасну с'п'илавйт'. Бйл'ку с'п'илавйт'. Лат.
Спина, ы. ж. Спина. Спина бал'йт. С'п'йна ч'эшъцца. Лит.
Сп'йна фс'а краснъйа, п'ьр'ажглй на сднцы. Эст.
Сплутать, таю, сов. Спутать. Сплутйц' н'йтк'и. Лнт. Л'он
сплутайьцца, ниша кардвушка сплутала л'он. Лат. Пр'ажа
сплутйфшы. Въласа сплутйфшы. Эст. (Спутлять).
Сплутаться, тается, сов. Спутаться. Вдлъсы сплутал'ис'.
н'икак ръсплутац' н'ь магу. Лит. Матушка снлуталъс'а, пр'а-
д'ьнъйа матушка сплутйлъс'. Лат. Въласа как поел'и байн'и
сразу н'и расчэшым, аны с'йл'на сплутййуцца. Эст. (Спутляться).
Сповёдать. даю, Сповёдывать, ваю, несов. 1 . Исповедывать.
Иа н'а кс'дне, спав'эдъц' н'а вм'эйу. Лит. Кажнъй гот п'ьр'ьт
паскъй наставн'ик спав'эдывъит. Эст
2. Расспрашивать
И м'ин'а спав'эдъл'и, ал'и йа йим н'ич'авб н'ь сказйл. Лит.
Пр'ид'бш к йаму. срйзу снав'эдывът' буд'и, гд'э была. Эст.
С-под, предл. Из-под. Падн'ал с-път стала кусдк хл'эба.
Мужык н'а зддл'ьйьт с-път крыжй падн'ацца. А дз'эвъч'ка
гл'адз'йт с-път кравац'и и фс'о в'йдз'ит. Лит. Кот выб'ьк с-път
канапк'и. Д'афчбнка выл'ьзла с-път стала. Лат. С-път кравйт'и м'ашк'й тарчй, с'н'ас'й ф пбтпъл. Эст.
Споздать, даю, сов. Опоздать. #?> машину спаздал'и. Лит.
Спокой, ю, м. Спокойствие, покой. Ион спакбйу найц'й н'а
мбг'а. Н'игдз'э спакбйу н'эт. Лит. Какдй мн'э тут спакдй, тут
аднд н'ьспакдйства. Лат. На том св'эт'и, в'йнна, спакдй буд'и.
на йэтъм н'икаму спакдйу н'эт и н'и жд'и. Эст.
Сполевать, люю, сов. Угнаться, уследить. Навд н'ь спал'уйьш: с'авддн'ь йон тут, а зйфтра там. Гдз'э ты там йавд
спал'уйьш. Лнт. Чорт йавд н'ь спал'уйьт, спал'уй ты йавд. Лат.
Сполниться, нится. сов. Исполниться. Как с'эм гот епдлн'илъс, дач'кй стала гъвар'йц'. Лит. Три года епдлн'илъс'
мал'цу. Лат. Майд жалан'йа епдлн'илъс'. д'эт'и фс'и на хардшым м'астам устрдифшы. Када епдлн'ицца п'ат' чаедф. ты
м'ан'а в бок тдлн'и, мджа засну. Эст.
Споминать. наю, несов., Спомнить, ню, сов. Вспоминать.
Тбл'ка тап'эр' епдмн'ил, што с'авддн'ь йаш'ч'д н'ич'авб н'а йэл.
Мы йавд кйждый дз'эн' спъм'инал'и. Лит. Ул'ййна чиста
м'ин'а снъм'инййьт. Мы свайу с'астру часта спъм'инайьм. Лат.
Как епбмн'иш пра дачку и мужука, с'эрцъ так и захдд'ицца.
Спдмн'иш фам'йл'йу, так нъп'ишы на бумашку. Эст.
Спор , у, м. Прок. В этъй мук'й епдру н'эт. Лит. Спор н'и­
какдй ф тый мук'й. Лат. Ф правъй рук'и в м'ан'а тош епдру
н'эт, елдмъна л'этъс'. Эст.
Спор , а, м. Черные зерна во ржи, спорынья. Рош ндн'ич'
дурнййа, сар'вдш кдлъс. тък там адз'йн спор. Лит.
Споркий, ая, ое. 1 . Такой, которого хватает на долгое
время, выгодный. Сухййа мука, тък йанй и епдркъйа: куп'йл
бац'ка, андгдъе' два м'ашбчка, тък дз'в'э н'адз'эл'и
бл'ины
п'акл'й. Картдшка ндн'ич' н'а епдркъйа, тдл'ка пр'ин'ас'дш
1
2
кашдлку — и н'эт. Лит. Мука бывайьт епдркъйа. а йэта н'а
епбркъйа, зъм'ас'йш густа, а буд'ьт фс'о равнд жытка. С Су­
хова йачм'эн'у крупа епдркъйа. Лат. Булки н'и п'акл'й, аны
н'и епдрк'ийи, бб/.'шы хл'эп. Сахар' лавъшный епбркъй, а свой
сразу д'эт'и схрупъйут. Эст. 2. Проворный. Д'эфка така
епбркъйа, да аб'эда фс'о п'ьр'ад'элъйит. Гарас ты епбркъйа
на чужд дабрд. Эст.
Спорознйть. ню, сов. Опорожнить. Сп7,раз'н'йц' тдрбъч'ку
дл'а сахър'у. Лит. Спъраз'н'й м'эх, нада картдшку ваз'йт'.
м'ашкдф мала. Лат. Спъраз'н'йла йа м'ашдчък и ап'ат' пашла
за мукдй. Спъраз'н'й бочку и пастаф път кап'ьл'. Эст.
Спорбзнйться, нится. сов. 1 . Опорожниться. Два йаш'ч'ика
спъраз'н'йлъс'. Лит. Йаблък'и прадал'и, м'эх
спъраз'н'йлс'а.
Лат. 2. Испражниться. Мн'э нада спардзн'ицца. гд'э в вас
тут убдрна? Эст.
Спбртить, рчу, сов. Испортить. Партн'йха мн'э мъц'ьр'йал
епдр'ц'ила. Зр'а тдл'ка' нъетрайэн'ийа епдр'ц'ил'и. Лнт. Салф'этку крдйила и епдр'т'ила, акарбт'ила. епдр'т'или. Д'афчднк'и плат'йь епдр'т'ила. Лат. Спдрт'ил'и р'аб'днка д'эт з
бапкъй, н'икбва ббл'и н'и слухъит. Эст.
Спбртиться, рчусь (рчуся), сов. Испортиться. Ч'асы епдр'и'ил'ис'. Фс'и гъвар'ат, што йа епдр'ц'илс'а. Лит. М'аса мдг'ьт
епбр'т'ицца. Твдрък епдр'т'илс'а. Лат. Пагдда епдрт'илъс'. Эст.
Спотёть, тёю, сов. Покрыться потом, вспотеть. Ну и пъраббтъл йа с'авддн'ь, аш в'эс' спац'эл. Гун'къй кан'а пъкрывайут. кагда спац'эфшы. Лит. Т'ьжалд пахат': йа сам спат'эл
и кон' спат'эл. Лат. Спат'эйьш на л'ажанк'и, а патдм прастуд'ис'с'а. Эст.
Справить, влю, сов.. Справлять, ляю, несов. Починить, испра­
вить. Нада атн'эс'ц' ч'асы справ'иц, нав'эрна спрунжына лдпнула. Папка пашдл ц'ал'эгу справл'ац'. Лит. Дъшчан справ'ил'и капусту лажыт'. Начбфку справ'ил'и. Лат. Справ'ил'и
ф клуб'э рад'ива ал' н'э — ты слыхал пра йэта? Вот справ'л'у
л'акстр'йчъства, тада пъчытаиш газ'этку, а с'ичас т'дмни.
глазы ндрт'иш. Эст.
Спробовать. бую, несов. Пробовать, испытывать. Суп два
раза спрдбъвъла. Машыну спрдбъвъл'и. Лит. Куп'йл'и муку,
н'а знайьм, хардшъйа л'и, нада спрдбъвът'. Лат. Снрббуй
мълакб, н'и ск'йшшы л'. Эст.
Спровёдать, даю, сов., Спровёдывать, даю. несов. Навестить,
проведать. За фс'о л'эта н'и разу н'ь пр'ишдл
справ'эдъц'.
Н'экъму йавд справ'эдывъц'. Лит. Нада сас'этку справ'эдът'.
как в йэй здардв'йэ. Нашдл свайу пр'эжнуйу дружн'ицу справ'эдывът'. Эст.
Спросбнку, нареч. Спросонок, спросонья. На слышъл спрасднку, дъ н'ич'авд н'ь пан'ал. Лит. На спрасднку фстал и
пъб'ажал зъ кан'дм. Спрасднку йа н'ичавб н'ь ръэабрал. Лат.
Ты спрасднку н'и рухййс'а. н'и пан'афшы д'эла. Н'ичдва йон
спрасднку н'и пан'ал. Эст.
Спужать, жаю, сов. Испугать. Астарджна идз'й, н'ь спужай
кошку. Лчт. Ид'дт такдй страшндй. спужал, йа р'атунку. Н'ь
спужай ты р'аб'днка. Лат. Гром спужат' мдг'ит д'ат'эй. пашл'й
в л'эс б'ис старшых. Эст.
Спужаться. жаюсь (жаюся), сов. Испугаться. Лдшъц' спужйлс'а машыны. П'эц'а спужйлс'а. што дош'ч' пайдз'дт, и
пр'ишдл дамдй. Лит. Кон' спужйлс'а. как дал д'дру, фс'и
аглббл'и пъламал. Лат. С'йл'на спужалъс' йа, вот ат спугу
рбжа и пр'ив'азалъс'. Эст.
Спускать, каю. несов., Спустить, ушл'. сов.. Спутать, т а ю ,
несов. 1 . Спиливать, сваливать. Спус'ц'йл йблку. Пашл'й л'эс
спускйц' (спуш'ч'йц).
Лит. Спус'т'йт' б'ар'бзу.
Кл'ан'йну
спус'т'йл. Лат. Д'ир'авй пайэхъл'и спускат'. Эст. 2. Сужать
при вязании. Спис'ц'йц' ч'улбк. Спускйц' дз'йнк'и. Спуш'ч'йц'
рукавы. Лнт. Спус'т'й два глйза. штоп была ужъ ф чулку. Лат.
Спускот' нада гласк'и два рас. Эст. 3. Скручивать, сучить.
Спус'ц'йц' кнут. Спускйц' (спуш'ч'йц')
в'ар'бфк'и. Лит. Вар'бфк'и спускайут, кнут н'э, кнут и так савйдцца. Лат.
Спутлять, ляю. сов. То же, что Сплутать. Спутл'ац' л'он.
н'йтк'и. .Тит. На с'л'йшча лон, кардвушка спутл'ала йавд. Лат.
Спутл'йла фс'у пр'йжу. Эст.
Спутляться, ляюсь ( л я ю с я ) . сов. То же, что Сплутаться.
Вбж'дж'и спутл'ал'ис' Лит. Н'йтк'и спутл'ал'ис', н'ь ръзабрйт'.
Заббрска ф камйшы спутл'йлъс'. Лат. Как спутл'йицца нитка,
нйда п'эрва-нап'эрва н'и сп'ашыт'. Эст.
Спырхнуть, нет ( н я ) , сов. Слетать, спорхнуть. Въраб'эй
спырхнул с икна. Лит. Кур'ица с нйшъс'т'и спырхнула. Со­
рока с раб'йн'ины спырхнула. Лат. Кур'ица с йзгъръд'и
спырхнула и пр'йма в гр'йды. Эст.
Сработать, таю. сов. Сделать. Свйд'бу сраббтъйут. Т'ал'эгу
сраббтъйут с сырбва л'эсу. Лат. В м'ан'а мала сраббтъна. бут
да фундйм'ьнт. а сас'эт пат крыжу падв'дл. Эст.
Срадоваться, дуюсь (дуюся), сов. Обрадоваться. Итал'аанцы срйдъвъл'ис', што мы. рус'к'ийь, н'а здйл'ис'. Срйдъвълъс', думъла, што канф'эты. Лит. С'в'этка срйдъвълъс', што
мамка пр'ишла. Иа срадъвълъс', как дачка пр'ийэхъла с Р'йг'и.
Лат. Чавд срадъвълас', рана в'ьс'ал'йцца. Эст.
Сразу, нареч. Вначале, сперва. Сразу нам сказал'и им'эц'
па сто сдрък рубл'эй. Сразу баййлс'а, а патдм рас'с'м'эл'илс'а.
Лит. Сразу п'ьр'ьхр'ас'т'йлс'а, патдм стал йис'т'. Лат. Йа сразу
н'и абдумъфшы съглас'йлъс', а тап'эр' н'и хачу и думът' аб
йэтъм. Эст.
Среда, ы, ж. Третий день недели, среда. Зафтра будз'а
ср'эда. Ф ср'эду утръм пайэдз'ьм ф Кдвна. Лит. С'авдн'н'и
ср'эда, пайэд'ьм в Грав'эры нъ к'ирмаш. Лат. Ср'эда д'эн'
пдснъй, м'аса и скдръм'и н'и йэл'и. Эст.
Сродственник, а. м. Родственник. В йавд там едс'ц'и, срдцц'в'ьн'н'ик'и
пр'ийэхъл'и. Лнт. Там срдств'ьн'н'ик'и
был'и,
д'эт'и был'и. Срдств'ьн'н'ик'и пъстайал'и, пъгъман'йл'и. Лат.
Срдсв'ьн'н'икъф, мндга, а памдч н'ихтд н'и мдг'ит, самым да
с'аб'а кажнъму. Эст.
Србдственница, ы, ж. Родственница. В магаз'ин'ь йэйнъйа
срдц'ц'в'ьн'н'ица
рабдтъйьт. Лит. Иавдныйа срдств'ьн'н'ица
супрат'йвнъйа. Иэйный мужык гараст дурндй, срдств'ьн'н'ицу
спужал. Лат. Срдств'ьн'н'ицу свайу йэзд'ил хъран'йт'. Эст.
Сродство, а. ср. Родня, родственники. В н'ив'эстк'и сратства
мала, йана н'и зд'эшнъйа. Вы с йэй ф сратств'э н'икак? Эст.
Ссадить, ажу, сов. Помочь сесть, посадить. Пашл'й йаны
в байн'у. ссадз'йл салдйт бйр'ина нъ палдк и нъч'инййьт пйр'иц'. Лит. Папка ссад'йл м'ин'а на стон и гъвар'йт, з'д'элъй
ты в'архушку. Лат.
Ссукать, каю, сов. Скрутить, ссучить. С'авддн'ь нйда ссукйц'
фс'и н'йтк'и. Лит Па ссукайу с'авдн'н'и н'йтк'и. Лат.
Став , а, м. Запруженный водоем, запруда. Стаф на м'эл'­
н'ицы. Лит.
Став , а, м. Ткацкий станок. Стаф был ф кажынъва. Стаф
д'элъл'и сйм'и, н'ь купл'йл'и. Мой з'д'элъл стаф за д'в'э н'ад'эл'и. Стаф стаййт в избы. Лат. (Ставы).
Ставка, и. ж. Пруд. Ваз'му мыла, мачйлку и ф стйфку,
пр'иду, как из байн'и. Там стйфка, аны там ф стафк'и йэс'т'.
корн'и. Лат.
Ставы, бв, мн. То же, что Став . П'ьр'ьд ръжаствдм пастав'ила ставы. Ставы съб'ирйл'ис' нъв'ивйц'. Лит. Э т .
1
2
2
Стадник, а, м. Бык, один на все стадо. Бык, йэс'л'и адз'йн
ни фс'о стада, тък стадн'ик нъзывййьцца. Лит.
Стайня. и, ж. Конюшня, стойло. Рйн'шъ лъшадз'эй дз'аржйл'и на стайн'и. Жър'аб'эц на стайн'и. Лит.
Стамёстка, и, ж. Стамеска. В этым ййш'ч'ик'ь ддлъты и
стам'эстка л'ажйла. Лит. Пр'ин'ас'й. П'ьлаг'эйа, йашчык. гд'э
стам'эстка л'ажыт. П'ат' сартдф стам'эстък была. Лат. Стру­
жок н'а нйда, стам'эсткъй. Нйда дыр'йа выдълбът', гд'э ф
т'аб'й усуддбл'ьна стам'эстка, н'игд'э н'и найт'йт'. Эст.
Станбвка, и, ж. Полоса земли. Кардткъйа н'йва, то станбфка. Станбфк'и был'и паббл'шъ и пам'эн'шъ, шыр'инй анна,
тбл'ка дл'инй. Лат.
Становнйк, а. м. Лечебное растение. Стънавн'йк дч'ьн'
пахдш нь брус'н'йшн'ик, и рас'ц'д вм'эс'ц'ь с ним, тбл'ка на
н'ом н'ь бывййьт йагът. Стънавн'йк — л'акйретва ат пъдарван'ийа. Лит.
Стануха. и. ж. 1 . Женская рубашка. Пъдым'й стануху вьииъ,
штоп н'ь тирч'йли с-пит плйц'йи. Лнт. Станух'и с рукавом
был'и. В анндй станух'и с'эна кас'йл'и, жарка. Эст. 2. Нижняя
часть женской рубашки, стан. Стануха дл'йннъйа. Лит. Ста­
нуху шыл'и с тдчы. с прдстъй тдчы. Стануха с'н'изй, а св'эр'ху
апл'эчйь. Лат. Стануха — сн'иза другу мат'эр'йу пр'ишывйл'и;
в'эрх и рукавы з другдй. Эст.
Старик, а, .и. Последняя, четвертая фаза луны. Стар'йк
бывййа пдс'л'ь пдлнъты. Лит. Чатв'дртъйа квйдра здв'ьцца
стар'йк. Нъ стър'ику лук сад'йл'и, картдшку. Лат.
Старинный, ая, ое. Старый, прежний. Иэта мы рйн'шъ
слыш7>л'и ат стар'йнных л'уд'эй. Лнт. Стар'йнныйь луд'и
знйл'и, што с'эйьт' нъ мълъд'ику, што нъ стър'ику. То стар'йн­
ныйь л'уд'и гъвар'йл'и. Лат. Стар'йнны л'уд'и пъ суббтъм ббНу
мал'йл'ис'. пл'аейт' н'и хад'йл'и. Малддыйи н'и знййут н'ичдва
стар'йннъва. Эст.
Стать , ну. сов. Подняться, встать. Муш стал с кравйц'и.
Ианы стйл'и и пашл'й. Лит. Как стйн'ьш, так да в'эчъра и крут'ис'с'а. А ты стат' мдг'иш, мджа т'аб'э и н'а стат'? Эст.
Стать , нет (ня), сов. Быть достаточным, хватить. Стйн'а
мн'э, стйн'а и таб'э (денег). Лит.
Стачёнь, я. л». Северо-восточный ветер. Стачэн' злой в'эт'ьр,
халбннъй. Ф стачэн' падула. Стачэн' и пър'ар'эчън завут. Эст.
Стволынить. ню, несов. Громко плакать, голосить. Ч'ивб
ствалын'ьш, што, ап'йц' дз'эн'г'и пъц'ар'йл? Лит. С'ид'йт и
1
2
ствалын'ит. какайа пбл'за, што ствалын'иш, сама на знййьш,
чавд ты ствалын'иш. Лат.
Стебануть, ну. сов.. Стебать, баю. несов.. Стёбнуть, ну. сов.
Стегнуть, хлестнуть. С'ц'абац
кан'а кнутом. Бар'ин дал
кйч'ьру напайку и в'ал'эл йаму па задницы
с'ц'ьбануц'.
С'ц'ббн'и йаму раза два б'изундм. Лнт Ст'дбнул кнутом.
Оба вы анным кнутом с'т'дбънныйь. Как нйчъл ст'абйт'
кан'а кнутом. Лат. Ст'абан'й пакр'эпчы, пъб'ажыт. И'и ст'абай
пъ гълавы. Эст.
Стега, Стёжка, уменьш. стежйнка. и, ж. Тропинка. Дардгъй
иц'ц'й гараст дал'дка, а пр'ама там с'ц'эшка йэс'ц'. На пджн'и
с'ц'эжък пънътаптал'и. Лит. На ст'эшкъй ишдл. дъган'ййьт
м'ин'а Гр'йша. Там с'т'агй, пашла на с'т'эшку. И пашла Лупйн'иха той ст'эшкъй. С'т'ажынка ускъйа, тдл'ка прайт'й. Лат.
Стеклянка, и, ж. Кусок, обломок стекла. Н'ь хадз'й па
улицы бъс'икбм, там с'ц'акл'анък хтд-та нъбрасал. С'ц'акл'анкъй руку пар'эзъла. Лит. С'т'акл'анка вал'айьцца. йа нагу
пар'эзъл нъ с'т'акл'анку. Лат. Съб'ар'й ст'икл'анк'и, къл'и разб'йл бутылку. Ст'акл'анкъй пар'эзълс'а. Эст.
Стена, ы, ж. Мера домашней ткани. Выткъла тр'и с'ц'аны.
Лит. С'т'ана — вдс'ьм аршын ткйнъй тдчы. С кужъл'у выткъла
с'т'ану, за дэн' тдл'ка с'т'ану. Лат. С'т'эну наткат' пар'адъшна.
дв'анаццът' лакт'эй, а тап'эр'а йэта шэс'т' м'этръф. Эст.
Стенка, и. ж. Отопительная печь. Зътап'йл'и с'ц'энку.
С'эл'и къла с'ц'энк'и пагр'эцца. Лит.
Стикляха. и, ж. То же. что Сикляха. С циклах за вбрът
нал'эзла. Лит.
Стиснуть, ну, сов. Закрыть, зажмурить. Нон (муж) гъвар'йт
спац', тък йана (жена) глазы н'а с'ц'йс'н'а. Лит. Л'ажу, л'ажу,
а н'а с'т'йснут' глазы. Лат. Ты ст'йсн'и глазы и атгадай, што
ф какдй рук'и. Глазы стиснута, а фс'о кругом как в'йжу. Эст.
Стиснуться, нусь (нуся), сов. Начать жить более экономно.
С'ц'йснул'ис' н'амндшка, хац'эл'и пал'тд мйл'цу куп'йц'. Лнт.
М'ал'эн'ьчка с'т'йснуцца, тък и куп'иш штаны, ай кас'т'ум,
бр'уха н'а з'эркъла, што пайэл. то и ддбр'ь. Лат.
Стодола, ы, ж. Сарай при постоялом дворе. Кан'а астйв'ил'и
ф стадблы, а ййгъды нъ саб'э нъ базйр с'н'ас'л'й. Лит. Пастйв'ил пун'у бал'шуйу, б раз'в'бл стаддлу, а наштб йаму такййа
стадбла. Лат.
Стбйма, нареч. Стоймя. На вм'эйу плыц' стайма. Лит.
Стбйма пайэш и ап'йт' на работу. Эст.
Столбун, а, м. Дымовой, дымоходный стояк. Сталбун
дым'йт, нада хоц гн'йлъй замйзъц'. Лит.
Столок, лка, м. I. Маленький стол, столик. В углу мал'ьн'­
кый сталдк стайал. Астаф скъц'ар'дтку нъ сталк'э. Лит.
Ф столку ндшка сламйлъс', нада ндвуйу став'ит'. Новый ста­
лдк, а ндшка сламалъс'. Лат. 2. Столовый ящик. Слош лдшк'и
с в'йлкъм ф сталдк. Лит.
Стоянка, уменьш. стояночка. и, ж. 1. То же, что Бабка .
Бабурка'. Рош стйв'ут ф стаййнк'и па дз'эв'ьц' снапдф, а ншан'йцу— на п'ац'. Л'он кагдй выц'ьгъйут, стйв'ут ф стаййнъч'к'и.
Лит. Нйда ит'т'й стйв'ит' стаййнк'и. Ужэ сух'ййь стаййнк'и,
буд'ьм дамдй ваз'йт' рош. Лат. 2. Манеж, манежик. Кагдй мы
был'и мйл'ьн'к'ийь. нас ф стайанку стйв'ил'и, и фс'и ишл'й ф
пдл'а. Лит. Р'аб'ачъйа стаййнка йэс'т'а. Катдрыйь н'ь ум'эйут
хад'йт', стйв'ут ф стаййнк'и. Лат. Стаййнк'и и в нас был'и,
д'этск'ийи. Эст.
Стоять, ою, несов. Служить, исполнять службу. Мал'эб'ьн
стаййц'. Пънаф'йду стаййц'. Лит. Пъгр'аб'эн'ийь стаййт'. Аб'эд'н'у стаййт'. Заутр'ьн'н'у стаййл'и. Лат. С'ивдн'н'и фтару
пънаф'йду будут па йом стаййт'. Утр'ьн'у стаййл'и с в'эчъра.
прйзн'ик бал'шбй. двунъд'ас'йтъй. Эст.
Страм, у, м. Позор, стыд, срам. Стрйму н'эту с р'аб'йтъм
дрйцца. Нон стрйму н'а знайа. Лит. Мйн'ка и стрйму н'ь
им'эйьт, гд'э мал'цы, там и йанй. Лат. Стрйму ф т'аб'й н'эту
н'искбл'ка, стыт и страм так аммйнывът' л'уд'эй. Эст.
Страмйть, млю. несов. Срамить, стыдить, укорять. Хвйц'ит
таб'э дз'афч'бнку страм'йц'. Лит. Уш мамка йану страм'йла.
страм'йла. Лат. Страм'йла м'ан'й на фс'у ул'ицу, а што йа
зд'элъла худдва? Эст.
Страмйться, млюсь ( м л ю с я ) . несов. 1 . Срамиться, сты­
диться, стесняться. Страм'йс' л'удз'эй, йэс'л'и бйц'к'и н'ь
баййс'с'а. Лит. Б'асстужъйа ты, Мйн'ка, страм'йс' ты л'уд'эй.
Лат. Н'и страм'йс' и скажы фс'о па прйвд'ь. как в'йд'ьла. Эст.
2. Позориться. На и страм'йцца н'и хачу. н'и знййу н'эт' и н'и
буду. Страм'йс'с'а ты тдл'к'и. фс'и с'м'айуцца вакрук т'аб'й.
Эст.
Страмно, нареч. Стыдно, совестно. Как таб'э на страмна
мйтку абмйн'ивъц'! Лит. С'ар'дга гъвар'йт: мн'э стрймна, а
чавд таб'э стрймна, шта йанй н'ь нашли, тък йанй ш касййа.
Лат. Стрймна так'й славй выгъвйр'ивът'. Эст.
3
Стратить, ачу, сов. Потерять. Бац'ка как стрйц'ил пйспърт.
тък скдл'ка намуч'илс'а. Лнт.
Страхолюд, а. м. Чудовищный, уродливый человек, страши­
лище. Такдй стръхал'ут пр'ишдл, дз'ац'эй тдл'ка нъпужйл. Лит.
А жан'йх в йэй такдй жа стръхал'ут. кап йаму хвардба. Нашъй
Кйт'к'и фс'а пабранка — стръхал'ут. Лат. Такова стръхал'уда
св'эт н'и в'йдывъл. Эст. (Страшйдла).
Страхолюдный, ая, ое. Чудовищный, уродливый, внуша­
ющий страх. Стръхал'уднъйа бйба. Лит. Наш Афр'эм такдй
стръхал'удный. н'и к чдрту гош, йавд д'эфк'и зато н'а л'уб'ут.
Лат. Стръхал'уднъйа пал'та. Эст.
Страшйдла, ы, м. и, ж. То же. что Страхолюд. Такова страшыдлу йаш'ч'д ф к'инд пакйзывъйут. И этъй страшыдлы тдл'ка
и н'ь хватала. Лит. Ах, какдй ты страшыдла, как пужала ф
кънапл'йх. Лат. Кака анй тап'эр' красйв'ица. стйръйа стра­
шыдла. Кудй такдй страшыдлъй пайд'дш? Эст.
Страшной, ая, бе. Некрасивый, безобразный, страшный.
Ион как пъхвар'эл. тък такдй страшндй стал, сам нъ- с'иб'й
н'ь пахбш. Страшндй з'в'эр'. Лит. Сабйка страшной. Наш ав'бс
такой страшной, н'а пдшлый выръс. сафс'эм страшндй. В йэй
мужык такдй страшной. Лат. Страшной сон в'йд'ьла с'ивдн'н'и.
Какд страшнбйа ф т'аб'й плйт'йа над'эта, нйда п'ьр'ьад'эцца.
Эст.
Стрекава, Стрекйва. ы. ж. Крапива. Стр'акавъй абажглйс'
и плач'ьт. Идз'й нар'в'й стр'ак'ивы пърас'днку. Стр'ак'йва —
пъ-прастдму сафс'дм, крапива — эта как бы зграбн'эй. Лит.
Стр'акйва тбжъ на кдръм ид'д. Кълъ азгардды стр'ак'йвъй
ндг'и абажгла. Лат. Са стр'акавы о'эн'ик'и д'элъйут и
пйр'ацца, пал'з'йт'ьл'на гл'и здардв'йа. Эст. <> Г л у х а я
с т р е к а в а ( с т р е к й в а ) — растение, похожее на крапиву.
Глихййа стр'ак'йва — тджа как стр'акйва, тдл'ка н'а жг'дцца.
Лит.
Стрелйть, лю, сов. Выстрелить. Вйс'ка Бал'йс стр'ал'йл ф
къбанй ндн'ич. Нон зал'эс на д'эр'ьва, стр'ал'йт' н'а мдг'ьт,
гвйлту, а волк пъхмыл'йл. Лат. Стр'ал'йл зййца. бал'шй
удйча в мйл'ца. Стр'ал'йл пр'йма в в'исдк. Эст.
Стрётенье, я, ср. Церковный праздник, сретение. На стр'эц'ьн'йа такдй мардс был. што н'икуда и н'ь хадз'йл'и. Лит.
В нас гъвар'ат стр'эт'ьн'йь и стр'эчън'йь. Лат. Стр'эг'ьн'йэ
ф ф'ьврал'й, з'имдй. Мы стр'эт'инск'ийи, прйзнуйим стр'эт'ьн'йэ. Эст. (Отреченье).
Стрётить, ёчу, сов. Встретить. Стр'эц'ил адндва знакдмъва.
С'ич'йс стр'ач'ййьт стър'ич'ка. Лит. Стр'эт'ил Мар'йну, йана так
срадъвълъс'. Лат. Стар'икдф и стр'эт'ит' и пръвад'йт' пъ-хардшъму нада. Кавд ш ты стр'эт'ила там? Эст.
Стрётиться, ёчусь (ёчуся), сов. Встретиться. И а с йим в
л'асу стр'эц'илс'а. Лит. Пр'ид'дцца, Ипф'ймушка, нам йашчд
стр'эт'ицца. Лат. Как стр'эт'имс'а, так н'и растацца, н'и
нъгъвар'йцца. Эст.
Стречать, чаю, несов. к Стрётить. Ион гъвар'йт, давнд мы,
Мар'йна. н'ь стр'ачал'ис'а. Лат.
Стречаться. чаюсь (чаюся), несов. к Стрётиться. Давнд ужэ
с йим н'ь стр'ач'алс'а. Лит.
Стрёченье, я, ср. То же, что Стрётенье. Нада ит'т'й в мал'эннуйу на стр'эчън'йь. З'има с л'этъм стр'ачййьцца, пълз'имы
прайд'дт кагда, здвут стр'эчън'йь. Лат.
Строп, а. .и- Гребень, ребро двускатной крыши. Нълажыл'и
с'эна пдлнъйа пр'асла. пат самый строп. Лнт. Снапы лажыл'и
пат самый строп. Н'а нада была лажыт' пат самый строп,
там мджъ прът'акат' буд'ьт. Лат. Гд'э крыжа развал'иваицца
на дв'э пълав'йны, так строп и буд'и. Эст.
Стругать, гаю, несов. Строгать. С'п'йцы стругайут ф казлу.
Стругац палку. Лит. Буд'ьм ддск'и стругат'. Лат. Стругйт'
пал'эна. даску. Эст.
Струк. а, м. Стручок. Нарвал пдлныйь карманы з'ал'дных
струкдф гардху. Нъ гардх, на струк мошка нъпадайа. Лит.
Струк'й бдбу нада нълушчыт' нъ круп'эн'у. Ты нарвал стру­
кдф? Лат. Струк хардшъй нынчэ в гардха. Эст.
Струхлёть. лёет. Струхнёть, нёет, сое. Стать трухлявым, пре­
вратиться в труху, истлеть. Салдма струхл'эла. Лит. Крыша
струхн'эла. Ф стагу салдма струхн'эла. С'эна была астафшы
ф пун'и. так анд и струхн'эла. Лат. Бал'к'и струхл'эл'и. Ддск'и
струхл'эйут, как дом н'и апшыванъй. Эст.
Стукотать, очу, несов. Часто стучать, постукивать, стучать.
П'ьр'астан'ц'ь там стукатац', заснуц' мамк'и н'ь дайдц'ь. Лит.
Р'аб'аты стукдчут и стукдчут; кавд аны д'элъйут, наштд стукатат', пакдйу н'эт. Лат. Кто там стукдчът в акнд? Стукатала
йа ндлчъса в дв'эр', н'ихтд н'и вышъл. Эст.
Стукотёнь, тнй (тени), ж. Продолжительный стук, шум от
стука, стукотня. На улицы в нас цэлый дз'эн' стукац'эн' дъ
др'ьзгац'эн. Ф такдй стукатн'й рйз'и што фслышыш. Лит. Как
матка с избы, так падн'ймут стукат'эн'. тдл'ка пол з'в'ан'йт.
Лат. Ф такой стукат'эн'и гълава раздал'элъс'. Гд'э эта така
стукат'эн', ф сас'эда н'икак. Эст.
Стуло, а, ср. Стул. Пр'ин'ас'й мн'э майд стула з гдр'н'ицы.
Бйц'ка с'адз'а на стула, а вы садз'йц'ьс' нъ скам'эйку. Лнт.
Сад'йс' на стула. Куп'йл'и ндвъйь стула. Лат. Стула ндвъйа,
купл'ина в гдръд'и Эст.
Стульцы, ев. Стульчики, ов, мн. Кушанье в виде раскатан­
ной и порезанной квадратиками массы вареного картофеля,
подаваемое в холодном виде. Стул'ч'ик'и дз'элъйут с вар'днъй
картдшк'и и йадут халддныйь с пдсным мас.гъм. Лит. Стул'цы
абл'ивййут мйслъм пдсным. Стул'чык'и р'эжут. как в рот
пълажыт'. Дай. мамка, стул'цъф. Лат.
Ступни, ёй, уменьш.-ласкат. ступеньки, ов. мн. Лестница.
Пр'ишдл дамдй, с'эл нъ ступн'й и заснул. Къла ганка был'и
мйл'ьн'к'ийь ступ'эн'к'и. Л'эс,
л'эс пъ ступн'йм, ч'уц' нъ
ч'ац'в'дртый йатаж зал'эс. Лнт. Нада вымыт' ступн'й. Ступн'й
гр'йзныйь. нйда йих памыт'. Лат. (Сходы).
Стушить, шу, сов. Потушить, погасить. Стушыц' агдн'.
Стушыц' с'в'эт. Лит.
Стюдень, дня, уменьш.-ласкат. стюденёк, нька, ,«. Студень,
холодец. Съ с'в'ин'йч'ьй
гълавы свар'им с'ц'удз'ьн'.
Лит.
Гълаву свйр'ут, нагу, гълаву с'в'инуйу, давн'эй нъзывал'и
с'т'уд'ьн', тап'эр' гъвар'ат и хълад'эц. Лат. См'эр'т' ст'уд'ьн'ка
хдцца, нйда мъсталыжынку куп'йт' и свар'йт'. Эст.
Суглевастый. ая, ое. Суглинистый. Гд'э з'амл'а сугл'авйстъйа, там б'йл'и глыжы кл'двъчкъй. У нас н'а сугл'авйстъйа
( з е м л я ) , наштд б'ит'. В Дз'ьркал'йшъх с'эръйа з'амл'й, н'ь
сугл'авйстъйа. Лат.
Суглёй, я, уменьш.-ласкат. суглеёк. ейка. м. Суглинок.
Сугл'эй — гн'йла с п'аскдм, пъпалйм с п'аскдм. На наштш
стъраны з'амл'й — гн'йла, сугл'эй. Нъ сугл'эй рас'т'д н'ь хужэй.
йэжъл'и навдзъм патсыпът'. Тймъка гн'йла. сугл'эй, йэс'т'
сугл'айдк. Нйда картдшку пъсад'йт' нъ сугл'айку. Лат.
Суды, нареч. То же, что Сюды. Суды мндга нардду л'этъм
нъйажжйит. Эст.
Сужерёбая, ой, ж. То же, что Жерёбиная. Сужар'дбъйа
кабыла. Лит. Давн'эй сафс'йм гъвар'йл'и сужар'дбъйа. тап'эр'
гъвар'ат сужар'ббйа и жар'ббнъйа. Лат. Гул'йнъйа кабыла,
катдра гул'йфшы, сужэр'дбъйа буд'и. Эст.
Сук, а, м. Зубец у граблен. Фч'арйс'а цэлый дз'эн' грабл'и
справл'йл'и, сук'й фставл'йл'и. Лит. Сук'й д'элъйут с кл'дну.
с ййс'ьн'и. Граб л'и справл'йл'и, калдтка была зъгатдвл'ьна.
сук'й йа скдра нъсад'йл. Лат.
Сукатый, ая. ое. Суковатый. Сукйтъйа дз'эр'ьва. Сукатыйь
ддск'и. Лнт. Сукатъйа квашднка. Хардшъйа квашднка, но
сукбф мндга. сукатъйа. Лат. Сукатъйа д'ьр'ав'йн'ина. Эст.
Сукать. каю, несов. 1. Скручивать, сучить. Сукац' н'йтк'и.
Лит. С'ид'йт и сукййьт н'йтк'и. Пр'ажу сукйт'. С у кат' в'ар'бфк'и.
Эст. 2. Приготовлять (цевки) для тканья. Сукац' цэфк'и. Лит.
Цэфку сукайу. Эст. 3. Изготовлять, скатывая. Сукац' с'в'эш'ч'и.
Лит. Ван'уха с'в'эшчы сукййьт. В йавд йэс'т' даскй, с'в'эшчы
раскатывъйьт, сукййьт. Лат. Н'а фс'и хърашд св'эшшы сукййут.
Эст. 4. Растирать, размешивать, взбалтывать мутовкой. Сукац'
кашу. Лит. Кашу сукййут рагйткъй. Хто вйр'ит. тот и сукййьт.
йэжъл'и круп'анайа; йэжъл'и къртафл'йнъйа, гъвар'йт ръссукат'. Лат.
Сукорадка , и, ж. Грязь на теле человека, которая сходит
при трении. Как прац'ан'ьш пал'цъм па кджы, сукарйтк'и так
и идут. Лит. Мыле'а, н'ь дамылс'и, фс'о т'Зли сукарйткъм.
Пайду акичус'а, н'а буд'ьт сукарйдък. Лат. (Сухорадка).
Сукорадка . и, ж. Петля, образующаяся при скручивании,
сучении. Астарджна сукйй, сукарйдък н'ь надз'элъй. Лит. На
н'йткъх сукарйтк'и. Н'йтк'и д'элъйуцца сукарйткъм, сънапр'йха
тагда н'а т'йн'ьт. Лат.
Сулйха, и, м. и ж. Тот. кто обещает. Сул'йха н'адйх'и раднайа с'астрй. Лит. Ты жъ н'а даш, ты как сул'йха, а знййьш —
сул'йха н'адйх'и рдннъйа с'астрй. Лат. Эст.
Сумёт, а. м. Куча снега, сугроб. Фс'уду сум'дты так'ййь
нън'аслб, н'и прайц'й, н'и прайэхъц' н'ал'з'а. Лит. Скдл'ка
сум'дту нав'эйьла, какдй сум'дт нън'аелд. Лат. На дз'ьр'и су­
м'дты, н'и прайэд'иш с'ичйс. Эст.
Сумленье, я, ср. Сомнение. М'ан'й сумл'эн'йэ вз'йла. Эст.
Супбльно, нареч. Рядом. На ф Кдкъл'ь ръд'илйс'. тут, супбл'на. Нбв'ины тут, супдл'на. Лат.
Супбльиый, ая, ое. Находящийся рядом, поблизости,
смежный. Н'а з'д'эс' йа ръд'илйс', ф Кдт?>рышкъх, з'д'эс', мы
супдл'ныйь. Труф'йна р'йдъм жыв'дт, мы с йэй супдл'ныйь.Ягт.
Супрядка, и, ж. Посиделки. Пъ в'ьч'арйм р'этка ддма с'идз'эл'и, на супр'итку хадз'йл'и. Лит. Давн'эй на супр'итку
хад'йл'и. Чужых д'эвък с'авдн'н'и мндга на супр'итк'и, мал'цдф,
пайд'дм, пъгл'ад'йм. Лат. На супр'ьтк'и хад'йл'и, мълад'дш
в'ьс'ал'йлъс'' Эст.
1
2
Сурык. межд. Употребляется по значению глагола сурыкнуть. Принос
и сурык пад нос, н'эт тавд, штоп падйц', как
с'л'эдуйьт. Булки бал'шыйь, паск'и п'акут нъ паду, нъ ланиту
пасадз'ут и сурык на пот. Лит. Пр'ин'дс дрдвы и сурык нъ
ашдстък. Вз'ала кул' дроф' и сурык ф п'эчку. Пъдашдл ззад'и
и сурык мн'э ф каршэн'. Лат. А йа сурык д'эн'г'и път п'ар'йну.
Эст.
Сурыкать, каю (ычу),несов.. Сурыкнуть. ну, СОЙ. 1. Разме­
шивать мутовкой муку, толочь картофель. Нада картдшку
сурыкат'. гд'э рагатка, н'а пдмн'у. Лат. 2. Совать. Сурыкнул
йаму сто рубл'эй. а ббл'шъ н'эт, гъвар'йт. Лит. Па и н'а в'йд'ьла, как мн'э ф карман сурыкнул'и п'ат' рубл'эй. Лат. 3. Бить.
Он мн'э пад нос сурыкнул, ф кадык нъдавйл. Пон мн'э сурык­
нул, ф каршэн' нъдавйл, нъсурычыл. Лат.
Сутёлая. ой, ж. Стельная. Кардва ниша сут'блъйа, скора
бросит даййцца. Лат. (Сытёлая, Тельная).
Сухоёжка, и, ж. Сухая пиша, сухомятка. Сама жр'о, а
йаму сухийэшки. хл'эба л'и што. С'йдър'ихи н'агджъйа, дан
йэй (дочке) сухайэшку, а што с той сухайэшк'и. Лат. Сухайэшкъй так д'эн' и нръв'ал'й с'авбн'н'и. Эст.
Сухой, ая, бе: •
Сухая
б а й н я — см. Байня.
• Сухой
п о с т — 1 . Пост с крайне ограниченным
употреблением продуктов питания. Ф сухдй пост йэл'и тдл'ка
хл'эп дъ картдшку. Лит. 2. Голод. Йэс'л'и фс'и так будз'ьм
раббтъц, тък н'а тдл'ка м'аса, а и хл'эба н'а будз'а, сухдй пост
будз'а. Лит. • С у х о й х л е б — один хлеб, без всяких других
продуктов. Што ты тр'ош сухдй хл'эп, рйз'и паййс'ц' н'эч'ьва.
Лит. Пайэш ты круп'эн'у, чавд ты сухой хл'эп жуйбш. Лат.
На сухом хл'эб'ь н'и папрйв'ис'с'а. нйда и пр'иправу каку к
йаму. Эст.
Сухорадка. и, ж. То же, что Сукорадка . Йэс'л'и
сухарйдък
н'эт, знйч'ит — рук'и ч'истыйь. Лит.
Сухота, ы ( ы ) , ж. Туберкулез, чахотка. Дачка в В'йл'н'ус
уйэхъла и нъ сухдту зъбал'эла, йл'и скдра выл'ьч'ил'и. Лит.
В р'аб'днка нав'эрна сухатй, бл'ддый такдй. Лат. Сухдта пр'истйла, йон в ад'йн гот убрйлс'а. Эст.
Сухбтник, Сухбточник, а. м. Больной туберкулезом, чахоточ­
ный. Кйшл'ьйа, как сухдтн'ик. Ф Кулаутуву (название тубсанатория) тдл'ка сухдтъч'н'ик'и йэдут. Лит.
Сухресцы, ев, мн. Перекрёсток. Пр'ишл'й к сухр'асцам, н'и
знййу т. куды ит'йт'. Эст.
1
Суяная, ой, ж. Суягная. Суййнъйа ав'эч'ка. Лит. Афца
суйанъйа. Мйр'ф'ина казй суйанъйа. Лат.
Схватиться, ачусь (ачуся), сов. Вспомнить, спохватиться.
Ион схвац'йлс'а. ал'и ужэ была пдзна. Лит. И пашла п зъ йавб.
схват'йлъс'. да ужэ пдзна. Схват'йлъс', што хл'эп н'а купл'ьн.
ал'и магйз'ин ужэ закрыт. .Пят. Пдзна схват'йл'ис' правды
искат'. Схватйлс'а. а йавд и сл'эт простыл. Эст.
Схитрйться, рюсь (рюся), сов. Ухитриться. Мы фч'ьтыр'дх
сх'итр'йл'ис'. абман'йл'и н'эмца. Лит. Ион сх'итр'йлс'а саб'э
бдл'шъ вз'ат'. х'итр'й н'ь х'итр'й. пъдлавл'у йа кагда-н'ибут'.
Лат. Сх'итр'йс'с'а друг'ий рас. а йон ат сус'эда узнаит. ишшд
хужы пълучйицца. Эст.
Схмылиться. люсь ( л ю с я ) , сов. Нахмуриться, надуться.
А скажы йаму. тък н'ьдавдл'ьн, схмыл'ицца и с'идз'йт. Лит.
Схмыл'илъс' и н'ь ръзгавйр'ивъйьт, д з'м'айа. Лат.
Сходиться, дится, несов. Быть одинаковым по размеру, сов­
падать. Л'йтър и кварта пач'к'й што схадз'йл'ис'а. Лит. Эта
латка пачк'й што с той схдд'уцца. Лат. Слух'и рйзныйи. плоха
схдд'уцца. Эст.
Сходы, уменыи. сходки, ов, мн. То же, что Ступни. Скдл'ка
рас таб'э гъвар'йла: н'ь аставл'йй в'адрд на схддъх. З'дз'элъл
дз'ьр'ав'йнныйь схдтк'и. Лнт.
Схопать, паю, сов. Сожрать. Пърас'аты м'эшънку н'ь йадут,
а дабйв'ила мук'й, как в'йдз'иш схдпъл'и. Лит. .4 што даш,
бдръф фс'о схдпъйьт. Лат. Д'эт'и и сырыйи схдпъйут. Эст.
Схулить, лю, сов. Охаять. Схул'ил'и мал'ца, а йон н'а хужъ
друг'йх. Лит. Ч'им анй хужъ друг'йх, а схул'ил'и и н'ихтд йану
н'ь б'ар'дт. Лат. Схул'ил'и карт'йну ф к'ины, гъвар'й, н'и
инт'ар'эсна Эст.
Сцарапкать. каю, сов. Сцарапать. Кл'аймд н'акц'йм сцарйнкъл. Лит. Мйл'ьц абл'йпък сцарйпкъл, в д'в'эр'и фс'у
крйску сцарйпкъл. Лат. Сцърйпкъй нджыкъм гр'ас'. Эст.
Счехрать. раю, сов. Очесать шерсть. Н'икйк н'ь дъб'арус'
пайц'й шэр'с'ц' ш'ч'ахрйц' Лит. Найду шэр'с'т' шчахрат' в
Дуд'эл'и. Ф Кам'энцы чахрыл'и как дым, пашлй там шчахрйла.
Лат.
Сшатковать, кую, сов. Пошинковать, сшинковать. Зъ адз'йн
в'эч'ьр фс'у капусту шш'ьткавйл'и. Лнт. Ндн'ич йа н'а фс'п'эла
шшъткавйт' капусту. Лат.
Сырник, а, м. Треугольный мешочек для домашнего изго­
товления сыров. Так сыр пр'иц'йснули, што аш сыр'н'ик лдп-
пул. Лит. Угол сашйдш скът'ар'бтк'и, вот и сыр'н'ик. Кймн'ьм
пъд'ужэй с'т'йс'н'ыи, и сыр'н'ик лдпн'ьт. Лат.
Сырой, ая, бе. Грубый, небеленый, суровый. Бърадйшк'и
зъгавйр'ивъц' нада сырой, н'ьб'ал'днъй н'йткъй. Сырййа тдч'а.
Лит.
Сыта, ы. ас, Подслащенная мелом или сахаром вола. Сыту
дз'элъйут нъ куи'эйн'ик. Сыту йадут с куц'йдй, к'ис'ал'дм и
галушкъм. Лнт. В ваду палджут м'от, здвут сыти. Сыту йадут
с к'ис'ал'дм. Скдра пост, буд'ьм сыту кушът'. Лат. Вада с
Сахър'ьм ал'и м'бдъм. йад'ат ф пост с кйшъй таку сыту. Кашу
з жытных круп и гороху пйр'ут ф п'эчк'и и пъл'ивайут сытой.
Эст.
Сытёлая. ой, ж. То же. что Сутёлая. Сыц'длъйа кардва. ЛитСыть, и, ж. Сытость. П'дтра сыт'и н'а чуствуйьт, н'а мдг'ьт
наййсцца. Лат. Пайэла плотна, а сыт'и н'и чуйу, така. в'йнна.
гърацка йода н'инасытнъйа. Эст.
Сыхарькй. бв, мн. Козлы для пилки дров. Нъ сыхар'к'й кла­
дут (жерди) и п'илуйут. Лнт.
Сывротка. и, ж, Сыворотка. С'в'ин'йам сыврътк'и дъбавл'айьм, луч'ч'ь йадут. Лнт. Сыврътк'и вал'йдш, пръстак'йшы
жбандк ф хр'апу, тагдй хърашд йадут. Лат. С сыврътк'и тдлку
мила, скат'йны бдл'шы дайдм. Эст.
(
нареч. Сюда. К нам суды р'этка хто захбдз'и. Идз'й
с'уды. Падйй с'уды. Лит. С'н'эгу нън'аслд с'уды, н'ь прайт'й.
Гр'йшка был зашдццы с'уды. Лат. Суды н'ичбва н'и лош. Эст.
(Суды).
Сюкать, каю, несов.. детск. Мочиться. С'укъц' в в'адрд. Нъ
кравац' с'укъйа. Лнт. Д'афчбнка н'а хбчът с'укът' в гаршдк, во
супрат'йвнъйа. Лат. Бил'шдй мйл'ьц, и ф паст'эл' с'укъит. Эст.
Т
Талызгать . гаю. несов. Обижать, притеснять, помыкать. Фс'и
йавб аб'ижййут. фс'и талызгъйут. Лит.
Талызгать . гаю. несов. Затаскивать, трепать. Ндвуйу ад'джынку талызгтмьт. н'ь с'м'ин'йла. ддма талызгъйьт. Лат.
Тама, Тамока. нареч. Там. Мы собрал'ис' тймъка пдсл'ь
аб'эда. Иаму как дал'и ч'иртдф тймъка. Лит. Тймъка кардва
нав'йзъна. Тймъка п'ьтуны д'ируцца. нйда их ръзагнйт'. Лат.
Тймъка тдл'к'и истднцы жыфшы, а тап'эр' пусто м'эста. Гд'э
1
2
ты тама зъпръпас'т' ифшы. н'и даждацца дамдй. Тймъка гарас
глыпка, н'и л'эс' так дъл'акд. Эст.
Тарабанить, ню, несов. Нести, тащить. Ч'уч-ч'уц' търабан'а
м'эх с картдшкъй. Гдз'э тдл'ка што найдз'д, фс'о търабан'а
дамой. Лит. И зачым ты прабан'иш
фс'йку др'ан' ва двор?
Эст.
Тараканить, ню, несов. Будить. Йа йавд търакан'у, търа­
кан'у, н'икак н'ь ръстъракан'ит'. Лат. Търакан' ты м'ан'а
паран'шы, кажнъй рас сус'этк'и ждат' пр'ихбд'ицца, да и в л'эс
да сднца нада выхад'йт'. Эст. (Туруканить).
Таракать, кает, несов. 1. Кудахтать. Кур'ица тарйкъйьт. Лит.
Таракъйьт наша кур'ица. буд'ьт в'эрна класцца. Лат. 2. Тара­
торить. Бабы как сашл'йс', тък ужэ два ч'асй тарйкъйут. Лит.
В избы с'ид'йт и таракъйут, иш зътаракъл'и Лат. Таракът'
фс'и вы, бабы, мъст'ар'йцы. Таракъйут прам'эш с'аб'а. Эст.
Тарелка, Тарелочка, и, ж. Чашка у весов. Иэсл'и важыц'
б'ьс тар'элъч'к'и, нада став'иц' на дз'в'эс'ц'а грам ббл'шъ. Лит.
Тар'элъчк'и с'н'ал, а как жа ты буд'ьш важыт'. Лат. Тар'элк'и
гл'и в'исдф и с'ичас гд'э-та вал'айуцца, каму ан'й нада т'ап'эр"?
Эст.
Телйть, лит ( л я ) , сов. и несов. Принести. Б'ьлапаха сразу
двух ц'ал'йла — ц'длъч'ку и быч'ка. Лит. Кардва наша бычка
т'ал'ила. Лат. Када твайа кардфка т'ал'йла т'ал'днъчка, тък
м'ан'а и ддма н'э была. Эст.
Тельная, ой, ж. То же, что Сутёлая, Сытёлая. Абдйи ка­
рдвы ц'эл'ныйь. Лнт. Майа карбва т'эл'нъйа. Лат. Эст.
Телятник, а, м. Огороженный зеленый участок вблизи дома.
Дн'ом, кагда жарка, скац'йну дал'дк н'а гнал'и, нъ ц'ал'атн'ик'ь пас'л'й. Нъ ц'ал'атн'ик'ь и кардф пасут, и с'эна сушут.
Лит. Нъ т'ал'йт'н'ик'ь т'ал'йт пасут, дайут кдръм, ваду л'йут
ф карыта. Лат. Эст.
Темно, нареч. Темно. На ул'ицы была сафс'дм ц'дмна. Лит.
В ахл'аву т'дмна, н'ал'з'а кардф даййт'. Лат. Гарйс т'дмна
чытат', зажг'й эл'эктру. Как т'дмна буд'и, йа пр'исматр'у с
акна за плат'йьм. Эст.
Тенёты, тенёт, мн. I. Паутина. Ваз'м'й палку дъ съб'ар'й
ц'ан'бты с пъталкй. Лит. Ид'й шыпчэй, т'ан'ьс'с'а, кък т'ан'дта.
Лат. 2. Изорванная одежда, лохмотья. Кагда йон выбръс'ит
йэты свайй ц'ан'дты, хддз'ит, как абдартус пас'л'эдн'ий. Лит.
3. Простые сети (для рыбной л о в л и ) . Иэту рыбу простым
т'ан'дтъм паймйиш. Т'ин'дты слджъны и высушъны. Эст.
Тепёрика, Теперича, Тепёрька, Тепёря, нареч. То же, что
Топёрика, Топёрича, Топёрь. Ц'ап'эр'ика йаны тджа баНатыйь
стал'и. Как жыл'и ран'шъ, так и ц'ап'эр'ка пръжыв'дм. Лит.
Кафтан нъд'авйл'и на шубы, т'ап'эр'ика нарбт мбнный стал,
н'а нбс'ут. Лат. Т'ап'эр'ича фс'о па-нбвъму, и чай с чййн'ика
ал' кастр'ул'и п'йу. Што йон т'ап'эр'ича рабдтъйьт? Ты т'ап'эр'а бал'шбй. сам фс'о ум'эйьш. Эст.
Теплйк, а, м. Южный ветер. Как т'апл'йк задул, тък буд'и
т'аплд. Эст.
Тепло, нареч. Тепло. Ръзажгл'й агдн': и ц'дпла нам, и
хърашд. Лит. П'эчка гар'йт. ужэ т'бпла в избы. Лат. На ул'ицы
гарас т'дпла, а в избы хблънна. Т'дпла ад'эфшы. мджна на
с'эв'ьрнъй пдл'ус йэхът'. Эст.
Теребить, блю, несов. 1 . Скрести, чесать. Ц'ьр'аб'йц' с'п'йну.
Ц'ьр'аб'йц' в затылк'ь. Лит. Полна т'аб'э в гълавы т'ьр'аб'йт'.
ваз'м'й гр'эб'ьн' в рук'и. Эст. 2. Очищать. Дз'эр'ьва
ц'ьр'аб'йц'.
Лит. Гарбх т'ьр'аб'йт'. Эст.
Теребиться, блюсь ( б л ю с я ) . несов. Скрестись, чесаться.
Што ты там ц'ар'эб'ис'с'а фс'о вр'эм'а, ай нуда напала. Лит.
Што ты с'ид'йш да т'ьр'аб'йс'с'а, как кур'ица. Лат.
Тереть, тру, нбсов. Есть, кушать что-либо сухое. Што ты
тр'ош сухой хл'эп, рйз'и паййс'ц' н'эч'ьва? Лнт. Круп'эн'у свар'йла, н'а йист, а хл'эп сухдй тр'от, вл'эй ты круп'эн'у. што ты
хл'эп тр'ош. Лат.
Тёртка, и, ж. Терка. Ц'ар'эц' картдшку ц'дрткъй. Ц'дртка
дл'ь буракбф. Лит. Ваз'м'й т'дртку маркдфку т'ар'эт'. Бурачки
тбжъ трут т'дрткъй. Лат. На т'дртк'и нйда прът'ар'эт' хърашэн'ичка. Эст.
Тетерюк, а, м. Тетерев'. Ц'ьц'ар'ук — бал'шййа пц'йца, как
кур'ица. Лит. Т'ьт'ар'ук л'атййьт. Лат. • Г л у х о й
тете­
р ю к — неодобр, глуховатый, тугой на ухо человек. Ты што. н'а
слышыш, глухой ц'ьц'ар'ук. Лит. Што ты балббчъш н'а тдйь,
глухдй т'ьт'ар'ук. Лат.
Тискать, каю, несов. 1 . Выжимать. Пр'истдйьк с'н'имййьм,
а с астал'ндва мълакй твдрък дз'элъйьм, сыры ц'йскъйьм. Лит.
Сыры т'йскъйут кймн'ьм. Лат. Т'йскъй кр'эпчъ,
с'ил'н'эй
б'ал'йд, пус' пъскар'эйь высъхн'ьт. Пытйла йа т'йскът' твардк,
а йон фс'о мдкръй. Эст. 2. Совать. Н'и т'йскъй рук'и ф карман.
Н'и т'йскъй свой нос н'и ф свайд д'эла. Эст.
Тиснуть, нет |ня), I. несов. Быть тесным, жать (об обуви).
Ндвыйь съпаг'й ц'йснут. Мн'э ф пйл'цах ц'йс'н'ьт. Лит. Камйшы
мн'э ндг'и т'йснут. Лат. 2. сов. Сунуть. Тиснул нос. мн'э и
попала зддръва. Яа тиснул куды-та кърандйш, н'и в'идала?
Эст. 3. сов. Ударить (о морозе). Морде как ц'йснул, тък фс'и
йаблън'к'и павым'ьр'з'л'и.
Лит. Мардс как т'йснул. фс'о
смъраз'йл. Лат.
-тка. част. ка. Сматр'йц'ь-тка ддбрыйь л'удз'и. што з'дз'элъл зладз'эй нъда мной. Лит. Сматр'й-тка. врача рад'йм'ицу
н'а выл'ьчут, а Лупйн'иха
выл'ьчыт. Лат. Пъпрас'й-тка
ф т'иба, мндга ты дас'т'иш. Эст.
Токовня. и, ж. Ток. Галдфка в гувн'э, нъ тъкавн'й стаййт,
а ман'эш на ул'ицы. Лит. Мълат'йл'и нъ тъкавн'э. Тъкавн'й
была н'ь ф кажьшъва. Ф тъкавн'й пол з гн'йлы. Лат. В нас
т?>кавн'й бал'шййа была, сама в'йд'ьла, как мал'дт'ут. Эст.
Толока, и, ж. Помочь. Сабрал'и тълаку и зъ адз'йн дз'эн'
фс'у рош выкъс'ил'и. Л'он ц'агйл'и тълакдй. Мълац'йл'и, сабрйфшы тълаку. Лит. Тълака была, картдшку капал'и. Ит'т'й
нъ тълаку нйда, нйда пайэхът' ф тълаку. Саб'эр'ьцца тълакй
рош жат'. Лат. Иа тълак'й зйфтра раббтъйим. Сас'эды тълаку
устрйивъйут. Эст.
Толстой, ая, бе. Толстый. Талстдй дуп. Талстййа даска.
Талстдйа с'ц'аклб. Талстыйь бл'ины. Лит. Какдры йэс'т'а талстыйь, йэс'т'а танбшъ. как скр'апайьш, Талстдй ты. как з'в'ар'уга, талстушчый. Лат. Талстййа с'йл'на баба, в дв'эр' йэл'и
вайд'д. С талстыйих бр'ав'дн пастрдйьна. Эст.
Толщённый, ая, ое. Толщущий, ая, ее. Очень толстый.
Талш'ч'энный л'от. Талш'ч'эннъйа в'ар'дфка. Талш'ч'эннъйа
дз'эр'ьва. Пъд Иандвъм стайал бал'шуш'ч'ий, талш'ч'уш'ч'ий
крыш. Лнт. Ай гат какой талшчушчый. йжна стръхата. Бат'ка
ййхный талшчэнный, бйба тджъ талстййа. Пр'ин'дс жар'д'йну
талшчэннъйу. Лат. Талшшэннъйа бр'авнд. Эст.
Тольки, част. Только, лишь. Пдс'л'ь вайны тдл'к'и гус'и и
утки астйл'ис'. Аднй тдл'к'и птйшка кънар'эйка нъв'аш'ч'ййьт
и вутра и в'эч'ьр йавд. Лит. Тдл'к'и с рабдты пр'ишдццы. Гд'э
тдл'к'и йа н'и рабдт?>фшы. Эст. • Т о л ь к и ч т о — только.
Л'ажйк пъд м'ьнтузй патхддз'а, тдл'к'и што м'элкый. Лит.
Хърашд ты гъвар'йш. тдл'к'и што н'ипрйв'ил'на фс'о йэта. Эст.
Тоня, Г|, ж. Участок, охваченный опущенным в воду нево­
дом, сетью. Бывйла. в анндй тан'й пъ ста пут рыбы лав'йл'и.
Эст.
Топёрика, Топёрича, Топёрь, нареч. Теперь. Тап'эр' л'удз'и
х'итр'эй стал'и. Тап'эр' мы н'игдз'э н'ь пръпадз'бм. Йа йавб и
тап'эр' н'ь ц'арпл'у. Ран'шъ н'а так нър'ажйл'ис'. как тап'эр'ика.
Ран'шъ с'арпам жал'и, а тап'эр'ич'а машынъм дъ кдсъм. Лит.
Иа ратднду н'ь нас'йла, тап'эр'ика малддыйи ни знайут ратднду. Н'а знййу, как тап'эр'ича. а давн'эй чэр'т'и был'и. Тап'эр'
л'уд'и в'этлыйь. Тап'эр' н'а ндс'ут сак. Лат. Тап'эр' пара и
пъм'ират' нам. стър'икам. Эст. (Тепёрика, Теперича. Тепёрька,
Тепёря).
Топерёхонько. нареч. Только что. А гдз'э ш кар'з'йнка, йа
тъп'ар'дхън'ка настав'ила; ты, В'эра, спр'атъла? Лит. Эст.
Топлёнка. и. ж. 1 . Молочный суп с крупой. Б'элый суп с
круп нъзывййьцца тапл'днка. Лит. Тапл'днка бывайьт с пшаны.
Какййа крупа йэс'т'. такййа тапл'днка. Са фс'йкъй крупы
вар'ьт тапл'бнку. Лат. 2. Топлёное молоко. Тапл'днк'и нйда
бал'ндму сн'ас'т'й, в ййх кардфк'и свайдй н'эту. ЭстТопорбк, рка, м. Топорик. Астарджна с'ак'й. тъпардк н'ь
сламйй, ваз'м'й луч'ч'ь бал'шбй тапдр. Лит. Ваз'м'й мйл'ьн'кый
тъпардк и пачыс'т'и папл'дт. Лат. Тъпардк куды-та прапйл.
ва двар'й н'эту. Эст.
Торбёшник, а, л . Тоже, что Побираха. Тар'б'эшн'ик'и адз'йн
зъ друг'йм ишл'ц, давйц н'эч'ьва была. Ат этых тар'б'эшн'икъф н'ал'з'й была адбъран'йцца. Лит. Кагдй вайнй была,
тарб'эшн'икъф была мндга, тарб'эшн'ик'и хад'йл'и. Лат. Търб'эшн'икъф в нас была мндга, а тап'эр'а н'икдва н'эту. Эст.
Торкать, каю, несов. Тыкать, совать, колоть. Тдркъц' в'илам
салдму. Фс'уду свой нос тдркъйьт. Лит. Салдму в'илам тдркъйьт. Чавд ты м'ин'й тдркъйьш? Лат. Тдркъй маркдв'инку
прам'эш луку, ддбра буд'и. В уха штб-та фтардй д'эн' тдр­
къйьт, гд'э прадула, в'йнна. Эст.
Торкёль. межд. Употребляется по значению глагола тор­
кать, торнуть. Как тдл'ка йа аташла, йон тарк'эл' П'эц'у ф
пл'ач'д, и срйзу абдйи прапйл'и. Лнт. Эст.
Торнуть, ну, сов. к Торкать. Тдрн'и йавд ндсъм, йэс'л'и на
в'йдз'а. Лит. А йон м'ин'й в бок тбрнул, штоп малчйла. Эст.
Точа, и, ж., Тбчиво, а, ср. Ткань, холст, полотно. Дамйшн'ьйа тбч'а. Крймнъйа тдч'а. На пддл'ину тдч'и н'ь хвац'йла.
Лит. Скът'ар'дтку шыл'и с тдчы. Прдстын' д'элъйут са фс'йкъй
тдчы: и с пйчъснъй, и с кужл'двъй. Лат. Н'йжн'айа нълав'йна
станух'и с тбчыви д'элъл'и, з грубъва мар'т'ирл'йалу. Эст.
Тпрбсенька, Тпрось-тпрось, Тпрбська, Тпрбся, межд. Подзывные для коров. Лит. Лат. Эст.
Травлнвый. ая.ое. Травянистый. Н'ад'эл'а бывййут травл'й-
выйь, пас'эйьш, трава выръс'т'ьт, в другуйу н'ад'эл'у пас'эйьш.
травы на буд'ьт. Травл'йвъйа н'ад'эл'а п'эр'ьд М'икдлъй; тагдй
пас'эйьш, трава выръс'т'ьт. Лат. Гот такдй травл'йвъй, два
рас прапйлывъл'и гр'атк'и и ап'ат' зардшшы с'йл'на. Эст.
Трапляться, ляется. несов. Случаться, бывать. Гдз'э-н'ибуц'
и пйанка трапл'ййьцца. Лит. Н'ь трапл'алъс' пъпытат' у
Мун'к'и, как жыв'дт. Трапл'ал'ис' так'ййь случъйи, мн'э самдй
трапл'алъс'. Мн'э там трапл'алъс' прайэхът' ф Сымар'с'эт. Лат.
Требух, а, м. 1. неодобр. Желудок. Кагда ш ты свой тр'ьбух
нъкр'апайьш? Н'икак тр'ьбух'й нъкр'апйц' н'ал'з'а. Лит. Кагда
ш ты свой тр'ьбух нъп'ихййьш? Скатскдй тр'абух йадут, и
кардв'ий тр'абух йадут. Лат. 2. только мн. Внутренности, тре­
буха. М'аса пръдавал'и. а саб'э тр'ьбух'й аставл'йл'и. Лит.
Вывал'йл'и ужэ тр'ьбух'й. Лат. Тр'ьбухдф мндгъ ат бдръва,
што с йим д'элът'. Эст.
Треножка, и, ж. Таган на трех ножках. Л'этъм на ул'ицы
кушъц' гатдв'ил'и. нъ тр'индшк'и. Лнт.
Трёпка, уменьш. трёпочка, и, ж. 1. Лестница. Гарйс тр'эпка
крутййа, здох сп'ирйит, пака падымаис'с'а. Эст. 2. Ступеньки.
Па тр'эгп>чкъм ужэ сам дъб'ираицца да дв'эр'и и стукдчыт
(о ребёнке). Эст.
Трепло, а. ср. Трепало, трепалка. Л'он тр'эп'ут тр'аплдм.
Лит. Ф кажынъва была тр'аплд, а то и два. Тр'аплд и пат
крышу фтдрнут и на пъталдк. Лат. Эст.
Третяк, а, м. Бык, жеребенок на третьем году. Как д'в'э
з'имы п'ьр'ьзимуйьт, то ужэ тр'ат'йчка, а бык — тр'ат'йк.
Тр'ат'йк — то ужэ тр'и гдда. Тр'ат'йк бдл'шъ. барднка нъ фто­
ром гаду. Тр'ат'йк, йэжъл'и заводу харбшъва, а йэжъл'и н'эт,
и тр'ат'йк н'икуды гош. К тр'ьт'аку ужэ кардву в'адут. Лат.
Третячка, и, ж. Корова на третьем году. Т'длъчка как д'в'з
з'имы п'ьр'ьз'имуйьт. ужэ тр'ат'йчка. У м'ин'й н'э была
кдл'ьнк'и. фс'о тр'ат'ачкъм'и шл'и, фс'о тр'ат'ачк'и. Лат.
Трёхтель, я, м. Воронка. Тр'эхт'ьл' в м'ан'й в'ис'йцца на
гвазду. как нйда к'ьрас'йн л'ит', б'ар'й сйма. Тр'эхт'ьл' пъ другдму и н'и нъзав'дш. Эст.
Трипутник, а, м. Подорожник, попутник. Кагдй пйл'ьц разр'эжут, кладут тр'ипутн'ик. И в нас кълъ дардг'и тр'ипутн'ик
рас'ц'д, так'ййь бал'шыйь, шырбк'ийь л'исты. Лит. Тр'ипутн'ик
ид'д нъ л'акарства. Тр'ипутн'ик ат п'эчън'и, ат л'дхк'их.
И л'исты и шышъчк'и тр'ипутн'ика завйр'ивъйут. л'эчът ат
п'ачбнк'и. Лат.
Тристёнок, нка, м. Пристройка из трех стен. Дом был бал'­
шбй, и жыл'и фс'и разъм, а сын как ажан'йлс'а, йаму тр'ис'ц'энък пастйв'ил'и. Лит. Пр'истав'ил'и тр'ис'т'энък дл'ь мъ ла­
дьи, пушчай там жывут. Лат. (Пристенок).
Тройня, й, ж. Часть телеги & виде развилины, прикреплен­
ная к заднему ходу Трайн'а нъдз'айдцца нъ ламбдн. Лит.
Трийн'й д'ьр'ав'аннъйа. Трайн'а ф търантйс'ь вн'йзу. Лат. Эст.
Трбпать, паю, несов., Трбпнуть, ну, сов. Стучать ногами,
топать. П'ьр'астан'ц'ь трднъц' нагам. Как трдннул нагдй, тък
фс'и сразу зъмалч'йл'и. Иана стрбгъйа была: как кр'йкн'а, дъ
как трднн'а. Лит. Пайд'дт пл'асйт' и трбпъйьт нагам, кък каз'дл. Лат. Трднъй дамдй, што стайш? Эст.
Троста, ы, ж. Тростник. З'дз'элъл
с трасты нънлафк'й.
Трасту кас'йл'и крышы крыц'. Лит. Нъ рашку траста рас'т'б.
с'йта. Пашдл мой хаз'ййин трасту кас'йт'. Лат. Траста тош.
как с'йта, рас'т'д вдол' б'эр'ьга, такй травй с м'ат'блъчкъм. Эст.
Тростинка, и, ж. Планочка в ткацком берде. Наш бац'ка
сам вм'эйа трас'ц'йнку в б'ирдд фстйв'и'ц'. Лит. Н'йтк'и идут
на этъй трас'т'йнк'ь. Лат.
Трубка, и, ж. Рулон. Трупка тдч'и. Куп'йл дз'в'э трупк'и
тбл'и гйнък пакрыц'. Лит. Точу скатайт'ь ф трупк'и. Бывйла,
скатййьм па д'эс'ьт трубък. Лат. Мы трупкъм мат'эр'йу куп­
л'ал'и, пайэд'ьт ат'эц в гбрът и куп'и трупку м'иткал'у. Эст.
Труднота, ы, ж. Бедность, нужда. Напила ч'ьлав'эка труднатй. Лит.
Трук-зёлье. я, ср. Растение, известное как лечебное средство.
Труг-з'эл'йа тджа ат пъдарван'ийа, нъ йаййшн'и п'акут. Лит.
Трусить, сит (сит), несов. Моросить. Даж'дж'а пач'к'й што
н'эт, ч'уч'-ч'уц' трусит. Лит. Дджжычык трус'йт. Эст.
Трухлеть, лёет ( л е я ) , несов. Трухляветь. С'эна трухл'эйьт.
Салдма трухл'эйьт. Лит. Бйл'к'и ва двар'й трухл'эйут. Эст.
Трухлый, ая, ое. Трухлявый. Трухлъйа с'эна. Лит. Салдма
трухлъйа, струхн'эла ужэ. Лат. Трухлъйа д'эр'ьва, сруб'йт'
пара. Эст.
Трюшкбм, нареч. Мелкой рысцой, трусцой. Лдшъц' б'ажь'п
тр'ушкдм. Лит. Кон' б'ажыт тр'ушкдм. Лат.
Тряпать, паю, несов. Медленно идти. Тр'йнъйьт, как два дн'а
н'а йэфшы. Лит.
Тряпочник, а, м. Скупщик тряпья, тряпичник. Тап'эр' за
тр'апк'и дз'эн'г'и плдц'ут, а ран'шъ тр'апъшн'ик'и фс'йк'ийь
тавйры ръзваз'йл'и:
лдшк'и, в'йлк'и, тар'элк'и, с'п'йч'к'и . ..
Лит. Тр'апъшн'ик пр'йэхъл, съб'ирйй-ка тр'йпк'и. Лат. Тр'йпъшн'ик'и гарас мндга зърабйтъвъйут, сп'икул'йн'н'ичъйут.
Эст.
Тряска, и, ж. Озноб. Н'ич'авб
н'ь бал'йт. ал'и такййа
тр'аска, фс'о вр'эм'а хдлъдна. Лит. В м'ан'й фчарйс' така
тр'йска зъхват'йла. на л'ажан'к'и н'икак н'и сагр'эцца. Эст.
Тряхануть, ну. сов. Тряхнуть. Тр'ьхан'дш пиру рас, и на
йаблън'у л'эс'ц' н'а нада. Тр'ьханул м'ашдк. и фс'о пасыпълъс'.
Как тр'ьханул йавд аб з'эмл'у. Лит. Кбст'а тр'ьханул пр'имйку. Пр'ишл'й гр'эзы. тр'ьханул'и йаблън'у, сабрал'и и
пашл'й. Лат. Тр'ьханул дв'эр'йу и пъб'ажйл. Тр'ьхан'й рус'куйу, фспдмн'и мдлъдъс'т'. Эст.
Ту, межд. Тьфу. Ту, ты и ап'йц' пр'ишдл. У ту, ты, С'эн'а,
йэс'ц' ч'авб тут плйкъц'. Лит. Ту, з'м'эй. нъкасйлс'а нъ майу
гълаву, з'м'эй ты с'ивалббый. Лат. Ту, ты л'эшъй, н'икак т'эста
н'и здымйицца. Эст.
Туды, нареч. Туда. Пр'ишл'й мы туды, а там ч'йстъйа пдл'а.
Куды йа, туды и йон. Туды йаму и дардга. Лит. Куды Траф'йм, туды и йавднъйа бйба. Лат. Как туды прид'дш. тък б'ис
ч'айу н'и выпуст'ьт. Эст.
Туды-суды, Туды-сюды, нареч. Взад и вперед, в разные
стороны, повсюду Б'эгъйа туды-с'уды и н'а знййа, што дз'элъц'
Лнт. Р'аб'аты б'эгъйут туды-с'уды. Лат. На туды-суды их
искат', да так н'и с чым и астйлъс'. Эст.
Тулйться, люсь ( л ю с я ) , несов. Прикасаться, прижиматься.
Фс'и тул'уцца к п'эч'к'и. На л'ажу. а йанй (кошка) ка мн'э
фс'о тул'ицца. Лит. Кот тул'ицца ка мн'э, гл'ад'й, чавд ты
тул'ис'с'а? Лат. Д'эт'и к мат'ьр'и тул'ацца, спат' хат'а. Эст.
Тупило, а. ср. Зубило. Туп'йлъм дырк'и в жал'эзы пръб'ивййут. Лит.
Туруканить, ню. несов. То же. что Тараканить. На йавд
фс'о утра турукйн'у. а йон и н'а думъйа фставйц'. Лит.
Тута, Тутка, Тутока, нареч. Тут, здесь. Тутка нахджый нардт, ат стйрых л'эт, как цар' стал нъ пръваслйв'ийу в'арнуц.
В нас тутъка вакрук л'эс, куда идз'дш. там и л'эс. Лит. Тутъка
хардмы Л'исаф'эты Журъвъй, тймъка поп жыв'дт. Тутъка
бълат'йна. М'эрул'скъйа бълат'йна здвут. Лат. Тута н'ичдва
см'эшнъва н'эту. чавд гагдчыт'и? Ну, гд'э тутъка прйвда.
пайм'й йих. Эст.
Тын, а ( у ) , м. 1 . Хворост для изгородей. Азгарбды с ц'дсу
дз'элъйут и с тыну... Лит. С тыну тбжъ д'элъйут азгардду.
Л а т . 2. Изгородь из хвороста, плетень. П'ьр'ал'эс ч'ьр'ьс тын
и спр'атълс'а ва ржы. Лит. Тынъм абн'ас'л'й
прагдн. Лат.
Чър'ьс тын п'ьр'спрыгнул и партк'й ръспълъсавйл. Эст.
Тырли-тырли, межд. Употребляется по значению глагола
тырликать. Как йаму и н'ь нъдаййст эта гармдшка:. тдл'ка
пр'ишдл и ап'ац' — ты.рл'и-тырл'и Лит Эст
Тырликать. каю.несов. Неумело играть, наигрывать. Куп'йл
стйруйу гармдн', тък и будз'ьт тырл'йкъц' дз'эн' и ноч'. Н'а
вм'эйьш игрйц', тък и н'ь тырл'йкъй. Лит. Тырл'йкъит на музык'и, игрйт' пъ-настаййшшыму н'и мдг'ит. Эст.
Тычка, и, ж. 1. Жердь, шест. Нъ кълакдл'н'у губ'арнатъра
фсадз'йл'и тыч'към'и. Лит. 2. Воткнутая в землю ветка с пе­
регнутой верхушкой, обозначающая, что в данном месте про­
ход запрещен. И тыч'ку постав'ил. штоп бйбы ч'ьр'ас пбжн'у
н'ь хадз'йл'и, а йаны как хадз'йл'и. так и хддз'ут. Лнт.
Тюкнуть, ну, сов. Стукнуть, ударить. Ц'укнул'и пъ гълавы.
а пъвал'йлс'а. Лит. Н'а т'укъй тъпарбм, т'укн'и йавд ф стула,
гд'э кдл'ут драва. Лат. Как т'укнул тъпарбм па пйл'цу. пал'ьц
проч. Т'укнул раздк-два и устйл. Эст.
Тюшка, и,ж. Прорубь. На вбз'ьр'и, как лбв'ут рыбу, п'эшн'ьй
прабйут. то здв'ьцца т'ушка. прърубайут мйл'ьн'к'ийь — то
т'ушка, а как бал'шуйу рыбу лдвут н'эвъдъм — то ужэ прдлуба. Лат. Г л'и рыбаки з'имдй п'эрва-нйп'ьрва п'ашн'й нйда
т'ушк'и ръзб'иват'. На т'ушк'и з'имдй плат'йэ палдшшыш. рук
н'и чуйиш. зам'эрзнут. а пдсл'и гар'йт. што в агн'й. Эст.
Тягать, аю, несов. Дергать, теребить. Ц'агйц' ш'ч'ац'йну.
На маркдфку ц'агйла. Л'он ц'агал'и тълакбй. Лит. Пашл'й
бабы л'он т'агат'. Ужэ л'он т'агайут, скора выт'ьгъйут. Бу­
рак'й нйда т'агйт'. Лат. Лук т'агййут з'ьл'анкдм и пръдайут
в гдръд'и за харбшу цэну. Эст.
Тягухи, тягух, мн. Рукавицы для рыбной ловли. Т'агух'и
ва фс'их рыбакйх йэ — бал'шыйи кджанъйи рукавицы, в ййх
гл'и т'аплй с'эна клйл'и. Эст.
Тяжёлая, ой, ж. Беременная. Лачка ат'ьжал'эла. т'аждлъйа.
Мун'ка была т'аждлъйа. а мужык аткаснулс'а. Лат. Н'ив'эстка тр'эт'йим т'аждлъйа. Эст.
Тямить, млю, несов. Уметь, знать. Р'йтка, ты т'йм'иш какуйу п'эс'н'у. спайдм. Журъва т'йм'ит хардшъйу п'эс'н'у. Лат.
Тямкий, ая. Внимательный, любознательный. Нон ц'ймкый
мйл'ьц, такому и уч'эн'йа хърашд дайдцца. Лит. Д'эфка т'ймкъйа. на н'йтк'и учыцца. нъ анны н'йтк'и. Лат.
Тятенька, и, м. Отец. Мой т'йт'ьн'ка при цар'й ф салдйтъх
скдл'к'и гот пръслужыфшы, мндга па Рас'эйи пайэзд'ил. Эст.
У
Убачать, только повелит, убачай, убачайте. Не взыскать,
быть снисходительным. Убач'айц'ь, гдс'ц'и, — ч'им баНйт, тым
и рат. Лит. Убачайт'ь, гбс'т'и, ббл'шъ б'ар'эч н'эчым. Лат.
Угол, угла. м. Угол. Спр'атълс'а зъ угол. Каждый хдч'ьт
на старъс'ц' м'эц' свой угдл. Лит. М'йтр'иха пръдала дом, ну
наштд пръдала, кажынъму нада свой угдл. Йэтът вугдл сырдй.
Лат. Што забралс'а в угол, сад'йс' пабл'йжы. Эст.
Удббие. я. ср. Удобрение (искусстЕ-енное). Мила удбб'ийа,
нйда навбс клас'т'. Фчарйс'а бабы навое ваз'йл'и.
Уддб'ийь
дйл'и. Лат.
Ужасть, и. ж. Ужас. Ф хл'авйх гр'йзна, пр'йма ужъс'ц'. Лит.
В ахл'аву гр'йзна, нъ двар'э гр'йзна. ужъс'т'. Сабйка злой,
ужъс'т' какдг'1 злой. Лат. Так'йих ужас'т'ьй с в'эчъра наслухъис'с'а, а патдм в ноч н'и усн'бш н'иекдл'ка. Эст.
Ужахаться, хаюсь (хаюся). несов.. Ужахнуться. нусь (нуся),
сов. Ужасаться, пугаться. Мйн'ка кас'т'ум вз'йла, йон ужахнулс'а, гъвар'у. н'а нйда ужахйцца, чавд ш ужахйцца, йэжъл'и
йэтъ пр'инъдл'ажыт йэй. Лат. Чавд ужахнулъс, фс'и тдйэ
сйма гъвар'ат и д'элъйут. Иа пытйла ужахйцца, а тап'эр' пр'ивыкла. Эст.
Ужо. 1. нареч. Уже. Фс'о ужд была пр'игатбвл'ьна. Лит.
Сит' к сталу, ужд фс'о гатдва, застыла. Лат. 2. част. Уж.
Фрас'эн'йа пр'ийэхъла, тък ужд йана и за свйц'йу была. Лит.
Йанй была ръс'с'ар'д'йфшы, тък ужд фс'о прас'т'йла. Лат.
Йа ужд дам т'аб'э рбзг'и, дажд'дс'с'а ужд. Эст.
Узденйца. ы, ж. Узда, уздечка без удил. УзсЗз'ан'цца —
тбжд абрбц', тдл'ка крас'йва ш'ш'йта. Лит.
Узел, узла, м. Узел. Зъв'азйц' нъ вуз'дл. Такдй уз'дл н'икагдй н'ь раз'в'ажъцца. Лит. Вот зъв'азйл вуз'дл н'а л'уцка,
н'ь ръзв'азйт'. Лат.
Укосно, нареч. Вкось, наискось. Кас'йл'и укдена, так, штоп
па в'этру была. Дз'аржы кърандаш укдена. Лит.
Упакать. каю, сов. Угодить. Н'икак на т'аб'й н'и упйкъиш,
то н'и так, другд н'и так. Ты аннй мдг'иш на н'ивд упйкът'.
вот и жыв'й с йим. Эст.
Упряжка, и. ж, Период работы без отдыха. Он фпр'йшку
атрабдтъл. йэжъл'и б'ьз аддбха дъ аб'эда, здвут пдлупр'йшк'и,
в'эс' д'эн', то ужэ упр'йшка. Лат. В дв'э упр'йшк'и л'дкка ра­
бдтът'. Эст.
Урвен, а. Урвень, я. м. Уровень, ватерпас. Па урв'ьну стйв'ил (строил). Лнт. В нас самых был ур'в'ьн. Лат.
Утенёнок. нка, уменьш.-ласкат. утенёночек, чка, м. Утенок.
Уц'ан'днък вылуп'илс'а. Уц'ан'йты разъм с ц'иплйтъм'и зъ
дз'ац'йнухъй б'эгъйут. Лит. Ут'ан'йты ф шкдду пашл'й, ган'й
ут'ан'йт к ахл'афку, дай им пап'йт'. Лат. Ут'ин'бнъчък махън'къй пр'иблуднъй в нйшъм агардд'и п'ишшыт. Эст.
Утирка, и, ж. Старое полотенце, тряпка. Пълат'эн'ьц гъва­
р'йт, фт'ирйл'н'ик, ут'йрка, фс'о аннд. Ут'йрка гр'йзнъйа. Лат.
Там ф пътп'эчък фурнута ут'йрка, мдг'иш вз'ат'. Эст.
Утру, нареч. Утром. Утру стал мардс. Лат.
Ухо, а, ср. Ухо. Прйвъйа ухо бал'йт. Ваз'му зъ ухо. Нъ
аднд ухо глухой. Лит. Вз'ал зъ ухо и пае'бл, пастав'ил в угол.
Н'а слышыт, л'эвъйа ухо папдрт'ифшы. Лат. На ухо пъшапчу,
друг'йим стынна сказат'. К уху пр'идв'йн'с'а. Эст.
Участок, тка, уменьш. участочек, чка, м. Определенный от­
резок земли. З'амл'й была ф кавб как, ф кавб учйстък, ф кавб
пълтара учйстка. Лат.
Учйтелька, и. ж. Учительница. Ндвъйа уч'йц'ьл'ка ф'йз'ику
и х'эм'ийу пр'ьпъдайбт. Лит. В йих учыт'ьл'ка стрбгъйа, хард­
шъйа. Лат. В учыт'ил'к'и спрас'й, пус' йанй аб'йаснйт. Эст.
Ушак, а, уменьш. ушачбк, чка, м. Дверной или оконный
вертикальный косяк. Вушак'й в дз'в'ар'ах и дкнъх бывайут.
В дз'в'ар'ах вушак, а в акн'э вушач'дк мджна сказйц. Ушак'й
с'н'йзу сафс'дм згн'йл'и. Лит. В нас ужэ дкны абнал'йчыл'и,
ужэ ушак'й фстав'ил'и. И в д'в'ар'йх ушак'й. Лат.
Ф
Фанабёрный, ая, Кичливый, спесивый.
Фънаб'эрнъйа
дз'эфка. Лит. Какой стал фънаб'эрный, падн'йл свой нос, што
кас'т'ум в йавд ндвый. Лат. Фънаб'эрнъйа д'эфка, фс'о пасвайдму д'элъйит. Эст.
Фаска, и, ж. Деревянная посуда для сливочного масла.
Фаску масла вз'йла. бдръва и ушла ат мужыкй. Фаску масла
пръдала и купила кас'т'ум. Лат.
Фйчка. и, ж. Фига, кукиш. Иана н'ич'авд н'ь атв'эц'ила.
тдл'ка ф'йч'ку пъказйла и ушла. Лит. Жычка, жычка, на
ф'йчку. Дайут жык'ь ф'йчку. тагда сайд'дт жыка. Лат. Вот
т'аб'э ф'йчка, гарас мндга хдчыш пълучыт'. Ф'йчку пъкажы
йаму. Эст.
Флянц, а ( у ) , м. Отростки, побеги клубники, рассада.
Ф клубн'йк'и тдл'ка фл'анц бывййьт, расйда ф капусты. Пашл'й
абрывйц' фл'йнцы. Лнт. Клубн'йк пускййьт мндга фл'анцъф.
В'асндй фс'и фл'йнцы абрывайут. Лат.
Фол и варок, • рка, м. Фольварк, усадьба. А дз'ац'ка, как
пр'ийэхъл. замл'й пъкуп'йл, дъ как выстръйил фъл'ивйрък.
Лит. Фал'ивйрък тдл'ка у багйтых, в бъгачйх, там жыл'и пйнс'к'ийь работники. Лат.
Фортка, Форточка, и, ж. Металлическая дверца в стенке
печи, за которой расположена вьюшка. Закрой фдртъч'ку,
штоп ч'йду н'ь нашлд. Лит. Фдртъчка ф кажынъй п'эчк'и бы­
вййьт. Чат н'ь выхдд'ит ф фбртъчку, йанй плотна закрыта. Лат.
Закрдй фортку ф п'эчк'и. Эст.
Фрянкать. каю, несов., пренебр. Много и надоедливо гово­
рить, болтать. Гарйс ты мндга фр'анкъиш, пъмалчйл ба н'имндга. Вот фр'анкъла и нафр'анкъла на свайу гълаву. Эст.
Фугануть, ну, сов. Сбежать, убежать, удрать. Мы абдйи
фуганул'и с пл'эну. Р'ашыл'и ръзламйц' склат з гваздйм и
фугануц'. Фуганул'и ф стдръну. Лит.
Фукнуть, ну, сов. Бросить, швырнуть. П'эц'а нъдз'аржйл
крушку дъ как фукн'а пат стол. Лит. Лдшку фукнула пат стол
и пъвар'эшку. Лат. (Фурнуть, Шарнуть).
Фуктэлевать, люю. несов. Сортировать. Ваз'йл з'ар'н'аты
фуктъл'авйц'. Лит.
Фуктэль, я, м. Машина для сортировки зерна, сортировка.
З'ар'н'йты на фуктъл' пръпускал'и. Лит.
Фурйть, рю ( р ю ) , несов. Мочиться. Фур'иц' ф штаны. Лит.
Фур'йт ф партк'й да и тдл'ка. скдл'ка йавд н'и б'эй. Эст.
Фурманка, и. ж. Повозка, подвода. За йим фурмйнка
пр'ийэхъла. Пъв'аз'л'й нъвабрйнцъф нъ ч'ьтыр'бх фурмйнкъх.
Лит. Зъпр'агйй ты фурмйнку. Нъ фурмйнкъх панбф ваз'йл'и.
Лат.
Фурнуть, ну. сов. То же, что Фукнуть. Нон схвац'йл майу
шйнку и фурнул в р'аку. Лит. Туфл'и фурнули път канапку.
Л а т . Фурн'и съпаг'й ф къл'идбр, гарас гр'йзныйи. Ап'ат' ты
фурнул д'эн'г'и на кумбт, уб'ар'й падал'шы. Эст. (Шарнуть).
Футор, а, м. Хутор. На футър'ь жыл'и. Там къла л'эсу
тдл'ка два футъра и йэс'ц', в аббйих рус'к'ийь жывут. Лит.
Пр'и М'икалайь нъ футарах н'а жыл'и. Ндсл'ь М'икалайьфскъй
вайны стал'и футара. Лат. Нъ футарах в нас мала жывут, фс'а
в д'ар'эвн'и хат'а Эст.
Фыркать, каю, несов. Плакать, всхлипывать. Стаййт кълъ
акнй и фыркъйа. а што случ'йлъс', н'ь гъвар'йт. Лнт. Стаййт
път пасдмъм и фыркъйьт. падрйл'ис'а. Лат. Н'и фыркъй. н'икакдва гдр'а н'эту. Эст.
X
Хабунька, и, ж. 1 . Маленькая избушка, хижина. С'л'ап'йл
там какуйу хабун'ку и жыв'бт. Лнт. Какайа там избй — хабун'ка, кавд уш там вб'ирйт'. Мълан'йдй зъпал'йла хабун'ку,
мълан'йй удйр'ила. Лат. Кака там изба, прдста хабун'ка стйр'ьн'ка. Эст. 2. Сарайчик. Ф хабун'ку кдръм складййут. Ха­
бун'ку пр'истрбйил'и к ахл'аву, тък там и кдръм, и дрбвы скла­
дййут. Лит.
Хабура, ы, ж. Каюк, конец. Хабура йаму. прапйшчый чъла­
в'эк, йаму уш хабура. Скат'йна бал'найа, што сматр'эт', уш
хабура, н'а нада и л'ачыт'. Чълав'эк йэжъл'и бдл'ьн, то ха­
бура, и скат'йна — хабура. эта к л'цбдму д'элу пр'им'ан'дна.
Лат.
Хай, ю, м. Шум, гам, крик. Нины такой хай падн'ал'и.
сабрафшы Ат такдва хайу и ушы зъбал'эц могут. Лит. Бйбы
вакрйк йэтъва д'эла такдй хай падн'ал'и, н'икак н'и успокоит'
н'ичым. Ну и хайу была. Эст.
Халат, а, м. Верхняя мужская одежда, балахон. Холит
мушчынскъйа ад'бжа. Халйт чдрный, шыл'и на ваты, в йом
хад'йл'и нъ к'ирмйш. Халйт с кушаком, кушйк красный. Лат.
Халаты пакдйн'икъм д'элъйут. Жэн'шынъм сърафйны пакдйн'ицк'и ш'йут. а мужукйм халаты, а пав'эр'х сйван. Эст.
Харковина. ы, ж. Выделение при кашле, мокрота. Сухдй
кйшъл', б'ас хйркъв'ины. Лит. В йавб такайа кйшъл' и с харкъв'инъй. Лат.
Харчеваться, чуюсь (чуюся), несов. Питаться. У м'ин'а
ад'йн хърчавалс'а, фс'у з'иму пръхърчавйлс'а. Лат
Хата. ы. ж. Комната в избе. Аткрдй дз'в'эр'и ф туйу хату,
пус' ц'аплб идз'д. Лит. Ф хату ни вайт'йт', дыму полна. Нада
кажнъй д'эн' хату тап'йт', хдлънна. Эст.
Хатёнка, Хатушка. и, ж. Маленькая избушка, хатка. Кл'ац'днку атстрбйил саб'э поп, хатушку такуйу. Лит. Стоит там
хат'днка, нарбшнъйу хат'днку пастав'ил'и. Лат.
Хвалиться, плюсь ( п л ю с я ) , несов. Зариться. Хвап'ицца нъ
ч'ужбйа баНатства. Лит. Дурной чълав'эк хвап'иица нъ чу­
жой ь дабрд. Лат.
Хвастовать, ваю. несов. Хвастаться, хвастать. Ср'адз'й тавар'иш'ч'ьф сваййх фс'агда он хвастъвъл другдйу (девушкой).
Лит. Такой жа хвастун, пр'ишдл и хвастывъйьт, што пал'тд
куп'йл ндвъйь. Лат. На хвйстъвът' н'и л'уб'йт'ьл', пус' друг'ййи
хвйстъвъйут. Эст.
Хвилйца. ы, ж., Хвиль, я, м. Метель. В'арб'йну слам'йла,
была хв'ил'йца. Такой был хв'ил', н'ь прайт'й. Лат. Такдй
хв'ил' падн'афшы, н'и прайт'йт' па ул'ицы. Эст.
Хвистать, ищу. несов., Хвйстнуть, ну, сов. 1 . Издавать свист,
свистеть. В нас дома гр'эх хв'истац'. Кагдй йон тр'и рйза
хв'йснул какдй-та кулакдм — кв'эр'ху нагим. Лат. Хв'йс'н'и
н'ь ид'д, там и хв'йшчът. Лат. Н'и хв'ишшы в избы, гр'эх
хв'истйт'. Эст. 2. только сов. Сильно с размаха ударить. Как
хв'йснул кулаком. Лит. На йармънк'ь был'и в Окры. Ф'эт'ку
хв'йснул какдй-та кулаком — кв'эр'ху нагим. Лат. Хв'йс'н'и
рас в ухд и пайм'дт, паслухъицца. Эст. 3. только сов. Украсть.
В йавд ндвыйь ч'асы хв'йснул'и. Лит. Пълажыл д'ан'йчк'и, и
хв'йснул'и з д'ан'гам. Лат. Ктд-та с сас'эд'ьй пилу хв'йснул.
Эст.
Хвистбк. тка, .«. З'дз'элъл хв'истдк с лаздвъй кары. Бл'ашинный хв'истдк.Лит. Ф пдл'ь лъшад'эй пас'т' вз'йл'и хв'истдк,
тдл'ка патхв'йстывъл'и. Лат. Пъравдс дал хв'истдк, и мы
пайэхъл'и дал'э. Эст.
Хвистун, а, м. Свистун. П'ьр'астан'ц'ь хв'истйц', хв'истуны
н'аш'ч'асныйь. Лит. Ты уш такдй хв'истун, тдл'ка патхв'йстывът'. Лат. Таких хв'истундф в нас пдлнъйа д'ар'эвн'а, хът' прут
пруд'й. Эст.
Хвись. межд. Употребляется по значению глагола хвистать.
Нон идз'д па л'эсу и фс'о хв'ис', хв'ис'. А тут па морды хв'ис'
йаму. Лнт. Эст.
Хворёть. рею. несов. Болеть, хворать. На дз'в'э
н'адз'эл'и
Хлебины
335
хвар'эла. Дз'эц'и хвар'эйут, прастыл'и н'амндшка. Лит. Ан­
нушка л'ажыт. хвар'эйьт ужэ н'ад'эл'у. Лат.
Хвороба, ы, ж. Болезнь. Каких тдл'ка хвардп н'эт на
с'в'эц'ь. Ат этъй хвардбы йаш'ч'д н'икак'их л'акарствъф н'эт.
Лит. Шкурлат'йн — хвардба была, хал'эра тбжъ хвороба. Лат.
Тика плаха хвардба пр'истала. н'и выл'ьчыт'. Эст.
Хворостнйк. а, м. I. Заросли мелкого леса, кустарник.
Спр'атъл'ис' ф хвъръс'н'ику. Кардф ат н'эмцъф ф хвъръс'­
н'ику пр'атъл'и. Лит. 2. Вырубленные молодые тонкие деревья,
ветки деревьев, хворост. Пр'ив'дс два ваза хвъръс'н'ику нъ
кул'к'й. Лит.
Хвосток, тка, .и. Хвостик. Пэту ноч' мышка ап'ац' напала
ф пастку. гл'ажу, тдл'ка хвастдк тарч'йт. Лнт. В мышк'и хвастдк мал'ьн'кый. а ф крысьГвон какайа хвис'т'уга. Лат. Хвастдк
кълбас'йнк'и с'йэла — плоха стала. Эст.
Хвоя, й, ж. Мелкий хворост. Хвбръст, хвайй
гъвар'йл'и
сыстър'и. Йэжъл'и н'а срубл'ьна, то хвбръст и хвайй. фс'о
аннб. Хвайй — этъ хвбръст. абрубл'ьнныйь сучк'й здвут хвайй.
што аны м'элк'ийь. Лат.
Хёвра, ы, ж. 1. Группа людей, компания. Сабралъс' фс'а
ййхнъйа х'эвра. Лит. Во сабрйлъс'а х'эвра друшкбф. Лат.
Фс'ой х'эвръй так и пайд'дм к начал'н'ику. пус' нам памдгн'ьт.
Эст. 2. Хорошие взаимоотношения, дружба. Такййа х'эвра н'ь
наддлга. Лит. Ван'ка з Гр'йшкъй дружит и пйут, такайа х'эвра.
фс'и в анну лунку с'с'ат. Эст.
Хйжа, и, ж. Хижина, хижинка. Къла дз'ьра старъйа х'йжа
стаййла, н'ихтд в йэй н'а жыл. Лит.
Химический, ая, ое. Фиолетовый. Х'им'йч'ьскайа
краска.
Х'им'йч'ьскъйа ч'ар'н'йла. Фс'и кн'йг'и и ц'итр'йтк'и аблажыла
х'им'йч'ьскъй
бумйгъй. Лит. Х'им'йчъскайа
крйска ббл'шъ
фс'авд шър'с'т'анайа. пър'т'анбй н'эт ф'иал'этъвъй. Лат.
Хймы, хим, мн., пренебр. Волосы. Што ты х'ймы-та ръспуст'йла, пад'й пр'ичашыс'. Ход'и, х'ймы папушшъны. Эст.
Хйрый, ая. Слабый, болезненный, хилый. Такййа йанй ужэ
сафс'дм х'йръйа. Лит.
Хлебать, баю, несов. Хлебать. Поеный суп хл'дбъйа. Лит.
Как он круп'эн'у хл'ббъйьт. Капусту хл'дбъл. Лат.
Хлебины, хлебин, мн. 1. Угощение в доме невесты неделю
спустя после свадьбы. Ч'ьр'ьз н'адз'элу пдс'л'ь свйдз'бы йэдут
к ц'эс'ц'у, зъб'ирайут паейк. тагдй справл'айут хл'эб'ины. Лит.
Зймуш выйд'ьт. чър'ьз н'ад'эл'у бйт'ка с мйткъй здвут на хл'э-
б'ины. Лат. 2. Празднование по случаю переселения на новое
место, новоселье. Хл'эб'ины бывайут, как ажэн'уцца и йэдут
к н'ав'эсты п'эрвый рас, и как в дом новый фхддз'ут, тък бал
дз'элъйут, хл'эб'ины. Лит.
Хлебнуть, ну, сов., к Хлебать. Хл'дбнул два глаткй. Лит.
Хлопец, пца. м Подросток; парень Ну, хлдпцы, давайц'ь
пъсабл'йц'. Лит. Хлдп'ьц н'ибал'шэн'къй, а смышл'днъй. Эст.
Хлопотать, очу, несов. Ссориться. На в с'амйэ н'ь хлъпачу,
в м'йр'ь жыву. Иак'йм с'м'йрный, йа н'а в'йд'ьла, штоп он
хлъпатйл бы, ругалс'а бы. З'имдй йаны был'и хлъпатйфшы,
ал'и йана асталъс' с йим. Лат. Ианы хлопочут с утра дд
в'ьчъра, н'икак ни палад'ит', а чавд хлъпатат', мджна м'йрна
фс'о абгъвар'йт'. Эст.
Хлопотйться. очусь (очуся), несов. Заботиться, хлопотать.
Иаму аба фс'ом нада хлъпац'йцца. Лит. Хл'эба н'ьдахвйтк'и—
йэй нада хлъпат'йцца, картдшк'и н'эт, надо хлъпат'йцца. Лат.
Чавд ты хлъпат'йс'с'а, йа и сама управл'ус'. Эст.
Хлопоты, хлопот, мн. Хлопоты. С йим тдл'ка хлапдты идны.
Мн'э и б'ьс' ц'иб'й хлапбт хватайа. Лит.
Хлопоты, хлопот, мн. Ссоры, неприятности. Иа с мачъхъй
хлъпатйла, хлдпъты был'и с йэй. Куда ш такуйу йазычн'ицу
брат', на хлдпъты: аз'ийатка такайа, какайа с йэй жь'из'н'а.
У м'ин'а л'этыс тджъ был'и хлдпъты, старуха кр'ичыт нъ
м'ин'а, што кур'ицу украл'и; йа гъвар'у: с'т'йхн'и ты, с'т'йхн'и,
ту сатан. Иа н'ь л'убл'у хлъпатат', йа в м'йр'ь жыву, а с йим
анны хлдпъты, ругййыща. Лат. Ап'йт' хлдпъты пашл'й, т'йха
была, тък д'ййвъл папутъл хлъпатйт'. Эст.
Хмара. ы. ж. 1 . Облачность, предгрозовое состояние. С'а­
вдн'н'и хмйр'ит. хмйра, пахмйр'ила. Хмйра, н'ьпагдт' такййа.
Аблачына кругдм, хмйра. Лат. Хмйр'ит, хмйра какй-та. Эст.
2. Сонливость, бессилие. Напила нъ м'ан'й кака-та хмйра, рук
н'и падн'йт'. Эст.
Хмарить.рит ( р я ) , несов. Парить перед дождем; становиться
пасмурным. Так хмйр'ит. к в'эч'ьру съб'ар'бцца дош'ч'. Фч'арй
в'эс' дз'эн' хмйр'ила, а дош'ч' прашдл м'йма. Лит. Хмйр'ит са
фс'их стардн, буд'ьт в'эрна н'ьпагдда. С утрй хмйр'ила, тап'эр'
выййс'н'ивъйьт. Лат. С в'эчъра была слйвнъйа пагбтка, а та­
п'эр' хмйр'ит' стала. Эст.
Хмарно. нареч. Пасмурно. С'авбн'н'и хмйрна, тик захмйр'ила, кругом нан'дшшы. аблакй кругом. Лат. На ул'ицы
хмйрна, спит' хбцца. Эст.
Хмылиться. люсь (люся), несов. Делать недовольное выра­
жение лица, хмуриться. Ап'ац' хмыл'ицца, ап'ац' ч'йм-та н'ьдавбл'ьн. Лит. Нъ м'ин'а хмыл'илъс'. хмыл'илъс', а фс'о ка мн'э
в'арнулъс', а н'ь гараст и нужна мн'э. Лат. Фс'о йон хмы­
л'ицца, фс'о чым-та н'идавбл'нъй. Эст.
Холак . я. к. Кожаная обувь наподобие лаптя. Лйп'ц'и с
лык пл'атут, а хъдак'й дз'элъйут с талстдй кджы. Хъдак'й
абувал'и рош кас'йц', штоп ндг'и н'ь праб'йц'. Лит.
Ходак , а, м. Нижняя часть сапога. Хъдак'й атр'азаныйь
ат съпагдф, хто апдрк'и нъзывйл, хто хъдак'й. Хъдак'й на­
с'йл'и л'он тр'апат', скат'йны давит'. Лат.
Ходить, дит ( д я ) , лесов. Бродить, закисая. П'йва йаш'ч'д н'а
хддз'а. Лит. Н'ад'эл'у хдд'ит п'йва, ай тр'и дн'а, а пъстаййт
н'ад'эл'у, тагда пйут. Лат. Т'ьс'т'анййа раствдръчка ужэ хд­
д'ит, мджа нада зъм'ас'йт'. Эст.
Ходбвый. ая, ое. Боевой, смелый, бойкий. Муж был хаддвый, р'искдвый. пр'иклйдный мушчына. Нанй хъдавййа д'эфка,
р'искдвъйа, фс'о сраббтъйьт, фс'авб дабйбцца. Пат. Мой брат
хадбвъй мужык. а йй-та зато б'испрбкъйа гарас. Эст.
Ходом, нареч. Быстро, вмиг. На хбдъм наб'эгла в Съмарс'эт. Ид'й, Ф'эйа, Ф'илйт'йьвну зав'й, хддъм. Внучка зймуш
вышла, удрала, хддъм удрйла. Мар'йша анным хддъм на­
б'эгла. Лат. Иа хддъм пр'ин'асу, м'инут п'ат' н'и прайд'дт. Эст.
Холоднйк. а,ж. Холодное жидкое кушанье, окрошка. Л'этъм
н'эт луч'ч'ь йады, как хъладн'йк. Лит. Хълан'н'йк д'элъйут с
капусты, к'ис'л'йцы, л'этъм йадут хъладн'йк. Лат.
Холостяга. и. м. Холостяк. Йон жъ хъласт'йга стйрый. Твой
сас'эт хъласт'йга. Чавд йану б'эс'и гнал'и зъ жанатъва, паш.ш
п за хълас'т'йгу. Лат. Зъ хъласт'йгу стйръва н'эт хужэ зймуш
выхад'йт'. Эст.
Холява, ы, ж. Голенище. Съпаг'й ужэ снас'йл'ис'. а хал'йвы
сафс'дм цэлыйь. Клумп'и бывййут с хал'йвъм и б'ьс хал'аф.
Лит.
Хомутник, а, .и. Соломенный жгут у хомута. Хамутн'ик с
салдмы д'элъйьцца. Вдйлък пр'ишывайьцца к хамутн'ику. Лат.
Хомуток, тка, м. Деталь кольцевой формы, хомутик. Хъмутдк в в'асйх съскач'йфшы. Лнт. Ф плуг'и хъмутдк, што пр'ив'йнчывъйьцца нджык. Лат. Эст.
Хопать, паю, несов. Есть жадно, с большим аппетитом. Гл'адз'й, как хдпъйьт, как цэлуйу н'адз'эл'у н'а йэфшы. Лит. Как
мук'й н'ь дабйв'иш, тък пърас'днък н'а хдпъйьт. Лат.
1
2
Хопть. межд. Пап, хе-ать. Хопц' и паймйл. Лит. Эст.
Хоромы, хором ( о в ) , мн. Дом, двор, постройки. Гл'адз'й.
как'ийь хардмы выстръйил, а фс'о плач'ьт. Хардмы згар'эл'и,
аднй бййн'а асталъс'. Лит. Зъм'атййьт къла харбм. Чавд-та
сабака б'эгъйьт кълъ харбм. Вот харбмы Л'исаф'эты Журъвъй.
Лат. Ф свай харбмы пр'ийэхъфшы пъм'ират'. Эст.
Хорбшество, а, ср. Добро. Хардшъства уш мила, храмййьт
гарйст. Ион вз'ал да и пав'эс'илс'а. н'ь хърашд йэта. ай. какдйь там хардшъства. Лат.
Хошь. I. союз. Хоть, хотя. Хош йон и гарйст старйлс'а
раббтъц', йл'и н'ич'авб н'а м'эл. Хош ты и нач'йл'н'ик. йл'и
йа клан'ьцца п'ьр'ьт таббй н'а буду. Лит. Хош Сйфка бал'шйк,
а Шур'ик йавд зддл'ьйьт. Лат. Иа бдл'шы вас в йэтъм д'эл'и
пън'имййу, хъш вы и учднъйи. Эст. 2. част. Хоть. Иэш, скдл'ка
л'эз'а, хош лдпн'и. Лнт. Хъш штд гъвар'й йэй. н'и слухъйит.
Эст. Лат.
Хребет, бта. м. 1 . Горная цепь, хребет. Там п'ьр'ьд Дунййьм кан'ч'йлс'с хр'аб'бт. Лит. 2. Позвоночник. Хр'аб'бт в
м'ан'й бал'й с'йл'на, н'и сагнуцца, н'и ръзагнуцца. Эст.
(Хребтук 1).
Хребтовый, ая, ое: • Х р е б т о в а я к о с т ь — хребет,
позвоночник. Хр'аптбвъйа кос'ц' — вдол' с'п'йны, и ф чълав'эка и ф скац'йны. Хр'аптдвъйа кос'ц' бал'йт. Лит. Храптбвъйа кос'т' ф кажъ'шъва чълав'эка, ф скат'йны тбжъ нъ с'п'йны.
Лат. Эст.
Хребтук, а, м. I. То же, что Хребет. Хр'аптук бал'йт. Ддсыц' хр'ьптук'й гнуц', аддахн'дм и мы хоц' рас. Лит. 2. Мешок,
п котором лошади дастся сено. Хр'аптук с с'энъм н'ь забцц.
Лит.
Хрён. а ( у ) , м. Хрен. Кушъйут хр'он, а йэс'л'и рас'с'эр'дз'уцца, гъвар'йт хр'эн. Лит. В нас капййут хр'он, йадут. Хто
гъвар'йт хр'он, хто — хр'эн. Лат. Хр'он ты стйръй, куды т'аб'э
жан'йцца. Нъкапала на гр'адйх хр'дну, йавд съмас'эвъм мндга
выръшшы. Эст.
Хрепать, плю, несов. Кашлять. Ион хр'эпл'ьт и хр'эпл'ьт.
Фс'у ноч хр'ап'йт. С'йдър'иха хр'эпл'ьт, такййа кйшъл'. Лат.
3 з'имы хр'эпл'ьт мал'чднка, йа тош хр'апл'у. Гарйс ты плдха
хр'апйт' стйла, пад'й к ддхтър'у. Эст.
Хрепбта, ы ( ы ) , ж. Кашель. Хр'ьпатй йаму, хр'эпл'ьт и
хр'эпл'ьт. В'эс' д'эн' хр'ап'йт, хр'ьпатй. Ф С'йдър'их'и хр'ьпатй.
Лат. Хр'ап'дта напала, н'икйк н'и п'ьр'астйт'. Хр'апдта, хр'а-
пота, п'ьр'айд'й на Ф'адбта, с Ф'аддта на Фаму. с Фа мы на
Парму. Эст.
Хрёстбины. хрестбмн. мн. Крестины. Фс'у дз'ар'эвн'у на
хр'эз'б'ины зазвал. Лит. Кагда кр'эс'т'ьт, тагда пйут хр'эз'б'ины. Лат. В нас хр'эзб'ины р'этка тап'эр в д'ар'эвн'и бы­
вайут, а то. бывала, кйжнъйа васкр'ьс'эн'йа папу работы да
пдлдн'а. Эст.
Хроп, межд. Хруп. Даскй хроп пъпалйм. Лит. Лучыну сагнул, и хроп. Лат. Эст.
Хрбпать. паю (пчу). несов., Хрбпнуть, ну. сов. Хрупать.
С'идз'эл'и и сухар'й хрдпъл'и. С'ц'дклы хрдпъйут пъд нагам.
Даска хрдпнула. Лит. Насыпъл с'т'акдл и хрдпъйьт, хдд'ит.
Кавд ты там хрбпъйьш. хбд'иш. Наштд ты лучыны стдл'ка
нъхръпатйл. хрдпъйьт и хрдпъйьт. Лат. Што вы тут хрдпчыт'и.
а мн'э н'и пр'ьдлагйит'и, н'и угашшйит'и. Эст.
Хрупчик, а, м. Хрящ, хрящик. Ч'уц' кдстку н'а с'йэла
вм'эста хрупч'ика. Лнт. (Хрущик).
Хрущать, щит, несов. Хрустеть С'в'йнк'и (грибы) хруш'ч'ат.
кагдй йадут. С'н'эк хруш'ч'ал пъд нагим. Лнт. Хрушчыт сн'эк
пъд нагим, мардс. Лат.
Хрущик, а, м. То же, что Хрупчик. М'йса кушъйут, тък
хруш'ч'ик пъпадайьцца. В м'ин'а зуп н'эт. тък йа хруш'ч'ик
р'аб'атъм аддайу. Лит. Хрушчык йадут. В этъм куску хрушчыкъф т'ма, р'аб'аты, ййшт'ь хрушчыкъф. Лат.
Хрыпатый. ая, ое. Хриплый, сиплый. Хрыпйтый стар'йк.
Хрыпйтый гблъс. Лит. Мат'в'эй Вас'йх'ин был хрыпйтый. Лат.
Хрыпйтъйа йанй. н'исклйдна пайд. Эст.
Хрыпёть, плю. несов. Храпеть; .хрипеть. Ион так громка
хрып'йт, што с йим н'икйк заснуц' н'ал'з'а. Лит. Мат'в'эй хрып'йт и хрып'йт. апстыл, нав'эрна. Лат. Н'и хрып'й ты м>д ухъм,
и так тдшна, н'икйк н'и заснут'. Эст.
Хряпа, ы, ж. I . Ботва свеклы, брюквы, капусты. Пашл'й
хр'апу ламйц' пърас'атъм. Лит. Набрйт' нйда хр'йпы и нас'эч
с'в'ин'ййм. Лат. 2. Измельченная трава или ботва как корм
Нар'в'й л'ьб'ады дъ нъе'ак'й хр'йпы с'в'ин'йам. Лит. Нъс'акл'й
дурашных л'истдф и картбф'ьл'ных лйпък, нъс'акл'й и хр'апу
дал'и пърас'атъм. Лат. Салаг н'и йада. йэта чыста хр'йпа. Эст.
Хрястцы, ев, мн. Крестец. Хр'йсцы бал'йт. Лит. Упал с'п'индй и пъламйл хр'йсцы. л'ажыт тап'эр'. Лат. Ф хр'асцъх фс'о
ббл'и в н'авд бол', жйл'ицца. што дътрануцча дъ хр'йсцъф н'и
дайдт. Эст.
Худоба, ы, ж. 1. Зло. Хто каму хат'йт худабы. Пл'ам'эн'н'ик
н'а стал боку мал'йцца, йэта худаба, худбйь д'эла. Гъвар'йт,
н'эту бока, вот йэта за Ним худаба. Фс'а худаба нъ м'ин'а.
Пр'ин'ас'й тапдр, пъ дабру н'ь пр'ин'ас'дш, пр'ин'ас'дш пъ ху­
дабы. Лат. 2. Горе, беда. А т'иб'э какайа ат тавд худаба, што
йа пайду с йим гил'ат'. Худабы никакой н'эт. а тдл'ка жалка.
Эет.
Хулить, лю, несов. Осуждать, хулить. На йаво н'а хул'у.
тдл'ка гъвар'у. што йон замнога пйот. Мой тавар н'ихтд н'а
хул'ит. Лит. Ты што хул'иш д'эфку, н'ихтд йайд замуш н'и
ваз'м'д. Эст.
Хыркать, аю, несов. I. Харкать. Н'а хыркай на пол. Лит.
Н'ьхърашб, што хыркъйьт на пса, а скажы, н'ь зал'уб'ит. Лат.
2. неодобр. Кашлять. Пристыл и хыркъйа фс'и ноч', н'икак
заснуц' н'и магла. Лит. Н'а с'п'ит, апстыл, нав'эрна, хыркъйьт
и хырк?>йьт. Лат. 3. Огрызаться, грубить. Што н'и спрдс'иш
пъ-харбшъму, фс'о хыркъйьт. Эст.
ц
Цалёвка, и, ж. Доска толщиной в один дюйм, дюймовка.
Талбш'ч'ийь доски пус' посохнут, а цал'бфк'и ф с'эн'и с'н'ас'й.
Лит. Цал'дфкъй дом апшывал'и. Цал'двък нъп'ил'йл, пр'ид'пцци дом апшыт'. Лат.
Цалёвый. ая, ое. Дюймовый. Цал'двыйь дбск'и. Лит. Нъп'и­
л'йл'и цал'бвых дбсък. Лат.
Царапкать, каю, несоо. Царапать. Царапкъц п'икц'ам. Лит.
Царйпкъйьт шкап, стул апцарапкъл. Лат. П'ард царапкът'
стала, плоха п'йшы. Эст. (Дерябкать).
Пара икаться, каюсь (каюся), несов. Царапаться. Царапкъйьцца, как кошка. Лит. Д'афчбнка царйпкъйыща, л'ицб
ипцарапкъла. Лат. Иш кбхт'и как'й атраст'йла, царапкъис'с'а,
хужэ кошк'и. Эст. (Дерябкаться).
Цапка, и, ж. Игрушка; безделушка. Нам// тдл'ка ф цацк'и
играц', а н'а дз'эла дз'элъц'. Лит. Цацку куп'ил'и йаму, пушчай
играйьт. Лат. Как пъд'аруцца. так цацк'и д'ал'йт. Эст.
Цевйнка, и, Ж. Рукоятка, цевье. Цав'йнка мълатка. Цав'йнка ат р'асцбф. Лит. Глыжы бйут кл'бвъчкъй. зъ цав'йнку
д'эржут кл'бвъчку. Граб'ила с'эна. в грабл'ах цав'йнка сламйлъс'. Лат. Эст. (Цёвочка).
Цины
341
Цевка, и, ж. В с т а в л я е м а я в ткацкий челнок палочка д л я
п р я ж и , шпулька. В этът ч'албнък
н'и адна цэфка н'а
л'эз'а.
Выткъла дз'эс'ьц'
цэвък. Цэфки
сукййут на пр'алк'и.
Лит.
Цэфку д'элъл'и с трасты. Нъсукайут пр'ажу на цэфку и ткут.
Лат. Эст.
Цёвочка, и, ж . Т о ж е , что Цевйнка. Цав'йнка,
цэвъчка
гъвар'ат. У кл'бвъчк^и тджъ цэвъчка, и цав'йнка гъвар'ат;. Л а т .
Цеп, а, м. Б и л о цепа. Цеп пр'ив'азывъйут
к
цав'йнк'и
р'эмн'ьм ай в'ар'дфкъй.
Цэп нав' азывъйьцца аъ р'амн'ах, а фс'о
вм'эс'ц'ь
пр'йв'ьс'
нъзывййьцца.
Лит. (Цепёц).
Цепать, п а ю , несов. З а д е в а т ь . Ц'иб'а н'ь цапайут, тък и на
л'эс'. Л и т . Н'ь цапайут, и н'а л'эс'. Л а т .
Цепёц, пца, м. Т о ж е , что Цеп. Цав'йнку
час'ц'эй
ар'эхъвуйу дз'элъйут, а цап'эц — з дубу. Л и т . Цап'эц д'элъл'и з б'ар'бзы и з дубу. Л а т .
Цепйть, плю, сов. к Цепать. Йэс'л'и
т'иб'а цэп'ут,
адзывайс'а. Л а т .
Цепйться, плюсь ( п л ю с я ) , сов., Цепляться, ляюсь ( л я ю с я ) ,
несов. П р и с т а в а т ь . Дъ н'ь цап'йс' ты к йаму, атстан' ат йавб.
Л и т . Шур'ик
цап'йцца
к йаму, наштб цапйцца,
н'ал'эс', н'ь
цап'йс'. Л а т . Н'и цапл'айс'а
ты ка мн'э, йа т'аб'а н'и трбгъйу.
Как буд'ьш цапл'ацца,
сафс'йм уйэду. Э с т .
Цёрква, Цёрьква, ы, ж. Ц е р к о в ь . Ран'шъ адна тбл'ка мал'эннъйа была в нас, в Рымкъх,
а ф Кбвн'ь и фс'уду
вакрук
был'и
цэр'квы.
В Жусъл'ьх
жывут пръваславныйь,
там и
цэр'ква йэс'ц'. Л и т . Там пръваславнъйа
цэрква, а наша мал'эннъйа
нъ гарушк'и.
Лат.
Ф цэр'кву
фс'и хад'йл'и,
фс'и
в'эруйушшыйи
был'и. Э с т .
Церьковно, нареч. По-церковному. Йаны цар'кбвна
(цер­
ковной грамоте) нъуч'йцца
хац'эл'и.
Л и т . Давн'эй
цар'кбвна
учыл'ис',
хад'йл'и
п'эт' на крылъс. Л а т . Мат' цар'кбвна
была
грамътнъйа, а гражданскъй
грамъты вбфс'ы н'и знала. Э с т .
Цйба-цйба, межд. Подзывные для коз. Л и т .
Цибуля, и, ж. Л у к . Йэл'и
с'ал'бтку
с цыбул'ьй.
Лит.
С Украины такой лук, цыбул'а, пр'ив'аз'она.
Эст.
Цигара, ы, ж. С и г а р а , п а п и р о с а . Йон тбл'ка цыгары
кур'йл.
Л и т . Какуйу цыгару зажбк, фпал'ил
в рот. Л а т . С цыгаръй
так и заснул, вот пажар и пълучылс'а.
Эст.
Цины, ов, Циновки, вок, мн. Д в е сваязанные друг с другом
деревянные планочки, разделяющие два ряда основы в ткац-
342
Цйркать
ком станке. Нада цыны ац'ц'ануц',
сафс'дм к н'итам пъдашл'й.
Лит. Цыны и цындфк'и аннд и тджъ. Цыны дайут з'эф. Л а т .
Цйркать, каю, несов. Д о и т ь с трудом.Такайа там и кардва,
цыркъйыи, цыркъйьш, пака тр'и л'йтра мълака наддйиш. Л и т .
Цыркъла, цыркъла мълака, нацыркъла тр'и л'йтра. Л а т .
Цицарка, и, ж. Д о м а ш н я я птица, цесарка. Цыцарк'и — как
кур'ицы,
йаны дамдвыйь,
крас'йвыйь,
ц'бмна-с'эрыйь,
гарбац'ьн'к'ийь
так'ййь. Л и т . Кур'ицы йэс'т' мал'ьн'к'ийь,
цыцарка
нъзывайьцца.
Л а т . В нашъм крайу
цыцарък
н'и д'эржут,
пачк'й н'и у кдва н'эту. Э с т .
Цупнуть, ну, сов. С х в а т и т ь , захватить. Цупнул
къшал'бк
з дз'ан'гам
и пан'дс.
Кълъ Зълатдй Л'йпы
абратна нас цупнул'и (т. е. взяли в - п л е н ) . Л и т . С'в'этку цупнул'и.
Д'ан'йчку
цупнул, тал'к'ину д'ан'йчку.
Лат.
Ч
Чапёльник, а, м. Сковородник. Чап'эл'н'ик
йэтъ ш скъвардн'н'ик. Скъвърада
б'аз ручк'и, вьпъшчы
чап'эл'н'икъм.
Лат.
В нас скъвардн'н'ик,
а за дз'ьръм и чап'ьл'н'икъм
заву. Э с т .
Чарки, рок, мн. Пчелиные соты. Ф ч'арк'и пч'длы м'от н'асут.
Лит. Чарък мнбга, а моду н'эт. Л а т .
Часйнка, уменьш. часйночка, и, ж. Очень короткий про­
межуток времени, минутка. Пр'ишла
дамой нъ ч'ас'йнку и за­
снула. Н'и ч'ас'йнк'и
вр'эм'а
н'эт аддахнуц'.
Н'и
ч'ас'йнк'и
н'ал'з'а атайц'й ат р'аб'днка.
Дай хоч' ч'ас'йнку заснуц'. Л и т .
Иагдръвна
пр'иб'эгла
час'йнкъй,
чут' пъс'ид'эла,
час'йнку, и
пашла. Фс'у ноч кълъ д'афчбнк'и,
н'и час'йнк'и н'ь спала. Л а т .
Хът' час'йнъчку п дома пражыл, н'и паслухъл и уйэхъл. Э с т .
Часовник, а, м. Ч а с о с л о в . Мы па азбуки
и пъ
ч'асдвн'ику
уч'йл'ис' ч'итац'. Им'а пъ ч'асдвн'ику
выб'ирал'и.
Л и т . Мал'йтв'ьнный часбвн'ик прапал, куды ш йа сунула, нада пъсачыт'.
Л а т . Йа ф часбвн'ик'и
с п'ат'й гот фс'и мал'йтвы
наизуст,
з гълавы, знала. Э с т .
Часом, нареч. С л у ч а й н о . А ты ч'асъм н'ич'авб н'а в'йдз'ьл?
Лит. А часъм н'и п'йан'ица
ли йон, как и стар'йк йавб? Э с т .
Частоплёт, а, м. Плетень из еловых сучьев. Чъстапл'бт нада
сраббтът', кур'и ф шкоду пашл'й. Из йалдвых сучйьф
п'ьр'ьпл'ат'бн чъстапл'бт. Л а т .
Часточко, нареч. Ч а с т о , частенько. Аны частъчка
пр'ихад'йл'и к нам. Вдфку частъчка шкдл'ил'и.
Лат.
Чахнуть, ну, несов. С о х н у т ь , просыхать. З'амл'а
ч'ахн'ьт.
С'эна ч'ахн'ьт. Л и т . На ту пъласу н'а йэхът' пахат', пушчай
чахн'ьт. Л а т . Ддлгъ
л' с'эна чахла, ад'йн час, нада ишшд су­
шит'. Рыба чахн'ьт на сднцы н'ад'эл'у, а то и бдл'э. Э с т .
Чаща, й, ж. Ветви хвойных деревьев, х в о я . Кагда
салдма
ксн'ч'илъс',
ч'аш'ч'у
слал'и
кардвъм.
Набрал
два
м'ашка
ч'аш'ч'й. Л и т . Чашчу в навдс слал'и. В л'асу граб'ил'и
чашчу.
Л а т . Чашшдй мы йдлк'и, хвайу нъзывал'и.
Эст.
Чверть, и, ж. Четверть ч а с а . Тр'и ч'в'эр'ц'и
асталъс' да
с'м'эр'ц'и,
и то йана йаш'ч'д бадр'йцца.
Лит.
Чвякать, к а ю , несов.
1. Ч а в к а т ь . Ч'в'акъйьт, как
с'в'ин'йй.
Нэш'ч'ь
па-л'уцк'и,
н'а ч'в'акъйц'ь.
Л и т . Забрал хл'эба
кусок
и чв'акъйьт. Л а т . Н'и чв'акъй, кушъй акуратна. Э с т . 2 . Ш л ё п а т ь
по грязи ногами. Чв'акъйьм палгдда туды и абратна пъ такой
дардг'и, н'ихтд и н'и падумъйит справ'ит'. Э с т .
Челонок, нка ( н к а ) , м. Ткацкий челнок. Н'и адна цэфка
ф ч'албнък н'а л'эз'а. Л и т . Ф чалднък цэфку улажыт'
нада.
Л а т . Чъландк куды-та зъвал'йфшы.
Эст.
Черветочина, ы, ж. Д р е в е с н а я труха, о с т а ю щ а я с я при то­
чении червями древесины. Мал'ьн'к'их
дз'ац'эй
ч'ьр'в'атдч'инъй
п'ьр'ьсыпал'и,
штоп н'а пр'эл'и. Л и т .
Черемйца, ы, ж. В ы с о к а я трава с крупными листьями, на­
подобие крапивы. Ч'ьр'ам'йца
— йэта л'акарства ад жалтух'и.
Лит.
Черемха, Черемха, и, ж. Ч е р ё м у х а . Ч'ар'эмха
ран'шъ
фс'их
ц'в'ац'б.
Нъ ч'ар'дмх'и
ц'в'аты ръс'ц'в'ал'й.
Лит.
Чар'дмха
къла дому йэс'т', хърашд цв'ат'д, такдй запъх чар'дмх'и. Лат.
На мдг'илъх
в'аснбй
чар'дмх'и
с'йл'на мндга, така кръсата,
хът' сам пъм'ирай. Нарв'й чар'дмх'и
пабдл'шы.
Эст.
Чёрень, рня, м. Р у к о я т к а , черенок, черешок.
Дз'ьр'ав'анный ч'эр'ьн'. Нбжык с къс'ц'аным
ч'эр'н'ьм.
Л и т . Ф катбрым
нажу как, ф катбръм д'ьр'ав'анный
чэр'ьн', ф катдръм
жал'эзный чэр'ьн', фс'о равно чър'ашдк. Л а т . Нджычък
такдй с прос­
тым д'ьр'ав'анным
чэр'н'ьм. Э с т .
Черепаха , уменьш.-ласкат. ч е р е п а ш к а , и, ж. 1. Речной мол­
люск. Ч'ьр'апах'и
бывайут закрыфшы, а кагда хддз'ут,
ръскрывайуцца. Л и т . Чър'апах'и
бывайут в дз'ьр'и, чдрныйь,
с'йвыйь.
Л а т . 2. Раковина речного м о л л ю с к а . Кълъ р'ак'й
ч'ьр'апашк'и
съб'ирал'и.
Лит.
1
Черепаха , и, Черепйна, ы, Черепка, уменыи.
черепочка,
и, ж. 1. П р о с т а я , негодная п о с у д и н а . Кбшк'ина
ч'ьр'ап'йна.
Настав'ила пблныйь с'эн'и ч'ьр'апах,
прайц'й н'эгдз'ь.
Нал'эй
кбшк'и супу ф ч'ар'бпку.
Гдз'э катбва ч'ар'бпъч'ка?
Л и т . Куда
ты чар'бпку
пастав'ил,
кату нада вл'ит'. Найд'й
чър'ап'йну
кату вл'ит. Л а т . Куды чар'бпку
д'эл, кату мълачка атл'йт'.
Нал'эй кату т'бплъва мълачка ф чър'ап'йну.
Э с т . 2 . Черепок.
Ч'ьр'ап'йна
ат кр'йнк'и, тар'элк'и, крушк'и. Раз'б'йла
тар'элку,
тък и ч'ар'бпк'и
съб'ар'й.
Ч'ьр'апах'и
ат кр'йнк'и. Л и т . Кукшын
раз'б'йла,
нада чар'бпк'и
сабрат'. Л а т . Чър'ап'йна
ат латк'и,
крушк'и,
кукшына.
На агарбд'и
с'йл'на
мнбга
чър'ап'йн
вал'аицца,
нада убрат' в аннб м'эста. Э с т .
2
Чересседёлишник, а , ж . Чересседельник. Атпус'ц'й
ч'ьр'ьс'с'адз'эл'ишн'ик,
дай кан'у пап'йц'.
Лит. (Подпйнка).
Чернйна, ы, уменьш.-ласкат.
чернйнка, и, ж. Что-нибудь
черное, пятно. Ззадз'и
такайа ч'ар'н'йна
нъ рубах'и.
Какайь-та
ч'ар'н'йнка
ф хл'эб'ь. Л и т . На навълъчк'и
чарн'йна. На плат'йь
чарн'йнка. Л а т . Нъ насу ф т'аб'а чарн'йна, пъгл'ай в
з'эр'къла.
Так'й чарн'йны па з'ал'бнъму
полу, крас'йвъй
плат. Э с т .
Черница, ы, ж. Ч е р н и к а . Ч'ар'н'йцы
и в нас в бару растут.
Л и т . Пайд'бм
зъ чар'н'йцъм,
йа думъйу, што чар'н'йцы
ужэ
с'п'элыйь. Л а т . С чарн'йц сушбнъх зимой
к'ис'эл' вар'им. Пабл'йзъс'т'и
тут чарн'йцы
н'эту, пр'ихдд'ицца
в дал'н'ий
л эс
хад'йт'. Э с т .
Чернотроп, а, м. Д о р о г а до выпадения снега. Нада здават'
зайцъф йашчб па чърнатрбпу.
Лат.
Чёрный, ая, ое: • Ч ё р н ы й
з у б — то ж е , что В о л ч и й
з у б . Валч'к'й
йаш'ч'б нъзывайут вдлч'ийь зубы, ч'дрный зуп.
Л и т . В бърава чбрныйь зубы, сух'ййь, их ламат' нада, йис'т'
н'ь дайут. Л а т . • Ч ё р н а я
м а л и н а — ежевика.
Пъдб'агайьм к л'эсу, а там такайа мал'йна
ч'брнъйа.
Л и т . В. л'асу
чбрнъйа мал'йна рас'т'б и за байн'ьй.
Лат.
1
Чернюшка, и, ж. Т р а в я н и с т о е растение, чернушка.
Нбн'ич'
ва ржы б'ьс канца ч'ар'н'ушк'и,
в'йдна, пагода такайа. Л и т .
Черпак, а, уменьш. черпачок, чка, м. С а ч о к
Ч'ьрпакбм кърас'бф лав'йл'и.
Ф каждъва был
рыбу лав'йц'. Л и т . Гд'э-тъ наш чарпак, пашл'й
в'йл'и.
Яэс'т' бал'шбй
чарпак и мал'ьн'кый
для ловли рыб.
свой
ч'ьрпач'бк
бы рыбы пъла
чърпачбк.
Лат.
7
Чертенёнок, нка, м. Чертенок, бесенок. В'эс' гр'азнбй,
как
ч'ьр'ц'ан'бнък,
гдз'э ш ц'иб'а нас'йла?
Куда пал'эз'л'и,
ч'ьр'ц'а-
н'аты? Л и т . Вы што, чърт'ан'аты, вафс'уду нос су йот'ь. Л а т .
Чър'т'ан'днък
ты этъкъй, фс'и н'эрвы стр'апал. Эст.
Чертогон, а, м. Л и ц о , которое, по суеверному представле­
нию, освобождает людей от черта. Ч'ьртагдны
я орта выган'ал'и, йэс'л'и фс'ал'алс'а
ф ч'ьлав'эка.
Лит.
Чеснок, у, м. Чеснок. Н'а йист йон н'и луку, ни
ч'дснъку.
Л и т . Какой выръс ндн'ича чдснък хардшый. На сама
гъвар'у
чдснък, кагда и часндк. Л а т . • Д а т ь ч е с н о к у — задать
перцу, сильно выбранить, побить. Калч'ак вдар'илс'а
на Р'йгу,
а тут йаму как дал'и ч'дснъку.
Лит.
Чесночина, Чесночйнина, ы, ж. Головка чеснока.
Пар'эш
аднй ч'ьснач'йну,
и хвац'а. Л и г . Н'а выръс часндк, н'и чъсначыны н'эт, дай ты мн'э чъсначыну. Л а т . Как насмърк,
запихай
чъсначын'ину
в ндздр'и.
Эст.
Чехральня, м, ж. Предприятие по чесанию шерсти. Ф ч'ахрал'н'и шэр'с'ц' ч'ахрайут. Л и т . Чахрал'н'а
была дъл'акд, тр'и
к'илдмътра. Пайэхъл'и
ф чахрал'н'у,
нада. шэр'с'т
шчахр'йт'.
Лат.
Чехрануть, ну, сов., Чехрать, раю, несов. 1. Чесать (о шер­
с т и ) . Пън'асла
в гбрът шэр'с'ц'
ч'ахрац'.
Л и т . Пайэхъл'и
ф
Кам'эн'ьц
шэр'с'т' чахрат', там хърашд чахрал'и,
шчахрайут,
как дым. Л а т . 2 . И з б и в а т ь , хлестать. Навд долга
ч'ахрал'и,
пака пр'изналс'а,
што фкрал дз'эн'г'и.
Вот он йавд
напайкъй
как ч'ьхранул.
Лит.
Чёхры, ов ( б в ) , мн. Предприятие или машина для чесания
шерсти. Шэр'с'ц'
ч'ахрайут ф ч'бхръх. Пайэхъла
ф
чахрал'н'у,
а там ч'дхры спбр'ц'ифшы.
Л и т . Лътышы гъвар'ат чбхры, а
мы чахры. Л а т .
Чечётка, и, ж. Комель березы с волнистой древесиной, ка­
рельская береза. Такуйу б'ар'бзу
нашдл, ч'ач'дтку, нъ хамут.
Ч'ач'дтка
н'ь ш'ч'апайьцца,
с йэй хъмуты дз'элъйут и фс'о
кр'эпкъйа.
Лит.
Чикать, кает ( к а я ) , несов. Постукивать, тикать.
Паслухъй,
ч'йкъйут ч'асы, ай стал'и. Л и т . Часы чыкъйут, а так гъвар'ат
пастукывът', н'а чыкът'. Л а т . Э с т .
Чим. 1. союз. Ч е м , нежели. На ббл'шый,
ч'им ты. Ч'им
мн'э с м'йлым ръставацца,
луч'ч'ь
з б'элым
с'в'этъм. Л и т .
Майа
дачка б'ал'эйшъва
л'ица,
ч'им твайа. Л а т .
Б'ар'дза
кр'апдшъ,
ч'им ал'шына. Чым плакат', так пъпрас'й
прашшэн'йа. Э с т . 2 . част. К а к м о ж н о . На фс'агда старайус'
дз'элъц'
ч'им луч'ч'ь.
Пр'ихадз'й
ч'им скар'эй
дамдй. Л и т . О
Чим
к а к — то ж е , что Чим 1. С крававн'ика
дз'элъйут сок; йон
луч'ч'ь,
ч'им как йода. Л и т .
Чирьюка, Чирьюха, уменыи. ч и р ы б ш к а , и, ж. Ч и р е й , фу­
рункул. В йавб на с'п'йны бал'шуш'ч'ьйа
ч'ир'йуха.
Ч'ир'йух'и
бывайут
ат прастуды. Л и т . Чыр'йука
с'эла нъ пл'ачб.
Чыр'йушка бал'йт, с'эла нъ с'п'ину чыр'йушка.
Лат.
Чистильный, ая, ое: • Ч и с т и л ь н а я
б у м а г а — наж­
дачная б у м а г а . Иэс'л'и
ч'ис'ц'йл'нъй
бумагъй н'ь
пач'йс'ц'иш.
(резину), кл'эй
н'ь б'ар'б.
Л и т . Така
чыстйл'нъйа
бумага
пр'эжы была, хърашб чыст'ила. Э с т .
Чистогал, а, м. Топкое болото без растительности. Чыстагал, гд'э н'ичавб н'ь рас'т'б, гола, чиста фс'о. Чыстагал —
такдйь м'эста тбпкъйь. Л а т .
Читанье, я , ср. Чтение. Двойку
пълуч'йл
пъ ч'итан'йу ай
па ком? Л и т . Иаму гълаву зъглум'йла
ат чытан'йа.
П'атку
пр'ин'бс пъ чытан'йу. Л а т . Чытан'йэ в йой тв'брдъйэ, а п'йшыт
плъхавата, стар&н'йа мала. Э с т .
Чйтый, ая. Н е п ь я н ы й , трезвый. Ион р'этка бывайа
ч'йтый,
скбл'ка рас йавб фстр'ач'ал,
тък фс'о пйаный. Л и т . Пушчай
пйаный н'а хбд'ит, пушчай чйтый пр'ид'бт. Чытый н'ичавб, а
пйаный — дурак. Л а т . Как пр'ид'б
чытъй дамой, фс'о добра,
а п'йанъму никак н'и угад'йт'. Дабрб п п'йанъй ругалс'а,
а то
чытъй мът'угаицца.
Эст.
Чмур, а, м. О б м а н , хитрость. Иа к Марфы пайду, а гд'э
чмуры, то н'ь л'убл'у. Йана йавб апчмур'йфшы,
чмур пус'т'йла.
Ах, йон йашчб чмур в глазы пускайьт. Цыганы
чмур
нъпускайут. Л а т .
Чмурйть, рю, несов.
О б м а н ы в а т ь , хитрить. Ты,
Марфа,
з'м'айа, ты чмур'иш, што-н'ибут' чмур'иш, п'ат' стаканъф вып'ила, и йазык
н'ь зъпл'атайьцца.
П'эйт'ь,
Иванъвна,
н'а
чмур'т'ь. Л а т .
Чмякнуться, нусь ( н у с я ) , сов. Ш м я к н у т ь с я . Как ч'м'акнулъс', ажна с'ин'ак выскъч'ил.
Л и т . Ишбл, ишбл, как чм'акнулс'а,
нагу уб'йл.
Л а т . Чм'акнулс'а
кот с крыжы,
гл'ай,
храмл'ьт. Э с т .
Чохнуть, ну, сов. Вылить, налить, плеснуть. Ч'бхнул
ваду
ч'ьр'ьз акнб. Ч'бхнул на кам'ьнку пулв'адра
вады. Ч'бхн'и йавб
халбднъй
вадбй. Л и т . Чбхн'и ва двор, йа пбс'л'и уб'ару.
Иа
чбхнула гар'ачуйу ваду ф цв'атн'йк, цв'эт и зав'ал. Э с т .
Чтодённо, Чтодённо, нареч.
Е ж е д н е в н о . Мой дз'эт што-
дз'энна идз'д ф калхдс, а йа р'этка иду, ббл'шъ ддма
хаз'аин'ич'ьйу. Л и т . Штод'днна
п'исал мн'э, тап'эр' н'э. Эст.
Чтодённый, Чтодённый, а я , ое. Употребляемый на к а ж д ы й
день, ежедневно. Штодз'энный
кас'ц'йм.
Штодз'эннъйа
пла­
ц'йа. Л и т . Штод'дннъйа
работа, мужук'й йайд н'и пан'имайут,
зъ рабдту н'и шшытайут. Э с т .
Чувствоваться, вуюсь ( в у ю с я ) , несов.
Чувствовать себя.
С'ич'ас ужэ н'ич'авб ч'уствуйьцца, а фч'ара и пъв'арнуцца
н'ь
магла. Ну, как ты ч'уствуйьс'с'а?
Лит.
Чугунник, а, м. Чугунный горшок, чугун. Ф
ч'угун'н'ик'ь
вар'ут картдшку, и ш'ч'и, и суп вар'ут. Жал'эз'н'ик
б'аз руч'ьк,
а ч'угун'н'ик
— с руч'към. Л и т . Чугун'н'ик
стаф пат п'эчку.
Чугун'н'ик
и зал'эз'ник
— аннд и тджъ. Л а т .
Чупрына, ы, ж. Клок волос, х о х о л , ч у б . В'эс' з гълавдй накрылс'а, тбл'ка ч'упрына тарч'йт. Вот как ваз'му зъ ч'упрыну!
Лит.
Чурак, а, уменьш.-ласкат.
чурачок, чка, "л. Ч у р к а . Атр'эзъл
драв'йну — йэта чурак. Чурак'й л'ажат. Л а т .
Нъкал'йтчурачкдф пам'эл'чэ,
път пл'иту хърашд. С чуракдф
выдалбл'ивъл'и
разны в'эшшы, ступ'йцы тош выдалбл'ивъл'и.
Эст.
Ш
Шабарша, й, м. и ж. Беспокойный, бестолковый человек.
Ман'ка
такайа шъбарша.
Раз'ь йон чълав'эк,
шъбарша та­
кайа. Л а т . Такайа ты шъбарша,
в'эчна шъбаршыш.
Эст.
Шабаршеватый, ая. Беспокойный, бестолковый. В йэй му­
жык шъбършаватый,
и сама йана шъбършавата,
б'ьсталкбвъйа. Л а т . Была ана баба ддбръйа, да читку
шъбършаватъйа.
Эст.
Шабельник, а, м. Растение, а и р . Аир рас'т'б ф сырых
мос­
тах, здвут и шаб'ьл'н'икъм.
Пъ п'исан'ийу
аир, а мы здв'ьм
шаб'ьл'н'ик,
а дс'ьн'йу
здв'ьм пасъшйа.
Лат.
Шалды-балды, межд. Употребляется по отношению к комулибо, чему-либо б о л т а ю щ е м у с я , к а ч а ю щ е м у с я .
Нон
ч'уц'
идз'д — шалды-балды
з боку на бок. Л и т . Что ты гълавдй
затр'бс, шалды-балды.
Лат. Эст.
Шалёный, ая. 1. Бешеный. Шал'дный
сабака. Л и т . Чъла­
в'эк как сабака шал'дный.
Л а т . 2 . С у м а с ш е д ш и й . Ч'авд ръскр'ич'алс'а,
как шал'дный?
Л и т . Што ты б'аг'йш,
как шал'д­
ный. Кр'ичьш,
как шал'дный.
Лат.
Шалела, ы, ж. С ы р а я погода с д о ж д е м или мокрым сне­
гом, слякоть. Шал'ьпа
вдс'ьн'йу
или з'имдй бывайа,
пагода
плахайа — сн'эк, гр'ас'. Л и т . С'авбн'н'и
шал'ьпа, сн'эк
мокрый,
выйт'и н'ал'з'а. Л а т . ( Ш л я ц а ) .
Шалеть, лёет ( л е я ) , несов. 1. Становиться бешеным. Нбн'ич'
гараст сабак'и шал'эйут, тдл'ка в нашъй дз'ар'эвн'и
два ашал'эла. Л и т . Събак'и шал'эйут с йэтъва кушън'йа. Э с т . 2. С х о ­
дить с у м а . Сабак'и
шал'эйут, и л'удз'и
тбжа шал'эйут, дз'элъйуцца н'апблнъва
ума. Л и т . Иэжъл'и
чълав'эк
н'апблнъва
ума зд'элълс'а
и б'эгъйьт, гъвар'ат тбжъ шал'эит. Л а т . 3. В ы ­
ходить из себя, шалить. Што ты шал'эйьш,
гъвар'й как чъла­
в'эк. Р'аб'аты ф школы гарас шал'эйут. Э с т .
Шалтать, таю, несов. Н е с в я з н о , неразборчиво говорить, ле­
петать. Р'аб'бнък
нъч'инайьт шалтац'. Л и т . Шалтат' маст'ьр —
шалтай-балтай. Э с т .
Шалька, и,ж. Ш а р ф . Шър'с'ц'анайа
шал'ка. Зъв'ажы шалкбвуйу шал'ку. Л и т . Шал'ку зъв'азала
нбвъйу и фарс'йт. Л а т .
Шал'ку дома забьсла, хълъднавата
стала. Э с т .
Шапка, и, ж. В е р х н и й , горизонтальный брус дверной рамы.
В'эрхн'ий
вушак тък шапка нъзывайьцца.
Л и т . Ужэ
дв'эр'и
з'д'элъл'и,
шапку пастав'ил'и.
Лат.
Шаркй, 6в, мн. Бубенчики в у п р я ж и . Давн'эй
когда йэхъл'и, фс'агда шарк'й кан'ам нъдз'авал'и.
на
свадз'бу
Лит.
Шаркотать, очу, несов.
Производить шорох, ш у р ш а т ь , ше­
лестеть. Мышка в'эс' дз'эн' шаркбч'ьт път палом. Што ф ц'иб'а
ф карман'ь шаркбч'ьт? Л и т . Ч'йм-та гам кот шаркбчът.
Мышка
ф сарайь шаркбчът. Л а т . Н'и шъркачы ты бумагъй, пус' сп'ат.
Эст.
Шаркотёнь, тнй, ж. Ш о р о х , шелест. Слышу ф кустах шъркац'эн'. Л и т . Сам н'а мбг'ьт быт' шъркат'эн', хтб-тъ забрафшы
ф сарай и шаркбчът. Л а т . Пашла така шъркат'эн', в'йнна йих
там н'имала быфшы. Э с т .
Шарнуть, ну, сов. Т о ж е , что Фукнуть, Фурнуть.
Мужык
ръс'с'ар'дз'йлс'а,
вз'ал крыш с акна, дъ как шар'н'ьт. . . Л и т .
Шарнул йон д'эн'г'и на стол и вышъл з дому. Шарн'и
в'эшшы
в угол. Э с т .
Шаровать, рую, несов.
Мыть или чистить щеткой и т. п.
Пол шаруйут гъл'икбм.
Пр'ин'асла
травы кр'йнк'и
шъравац'.
С'п'ину шаруйут мач'алкъй. Л и т . З'ал'эз'н'ик
шъравала.
Шъравала пол. Лат.
Шароваться, руется, несов. Изнашиваться в результате
трения. Пъкатдк дз'элъйут. штоп н'ь шъравалъс' дно в гаршку.
Лит. Шаруйьцца дно в зал'эз'н'ику, нада пъкатдк з'д'элът',
штоп н'ь шъравалъс'. Лат.
Шастать, таю, несов. Рыться, искать. Шастъйьт пъ ч'ужым
карманъм. Шастъйьт пъ углам. Лит. Пашдл шастът', гд'э н'а
нада. с ййхным стыдъм тдл'ка шастът'. Лат. Н'и шастъй. н'инова фс'и рдвна н'и сышшъш. Эст.
Шат, а,
Головокружение. М'ин'а ф шат в'ад'дт, шат та­
кой. Пърас'днък н'а йист. ф шат вбд'ит. шат в йавд. Лат. Фс'о
пашлд ф шат, так и зъкружылъс' кругъм. Тап'эр' шату н'эт,
а слабъс'т'. Эст.
Шатковать, кую, несов. Шинковать. Съб'ирал'ис' капусту
шъткавйц'. Лит. Куп'йл'и капусту, буд'ьм шъткават'. Лат.
Шафа, ы, ж. Шкаф. Пдлнъйа шафа адз'джы. Пав'эс' пал'тд
ф шафу. Лит. Шйфъй давн'эй нъзывал'и шкап, гъвар'йл'и и
шкап. Лат.
Ш ваге р. гра, ле. Муж сестры или брат жены, шурин. В
Москвы швйг'ьр был. Лит. Жбнк'ин брат йэта нъзывййут
швйг'ьр. Нэйный швйг'ьр такдй м'ад'в'эт', йаму п тдл'ка п'йва
вып'ит'. Лат. (Швагра).
Швагёрка. ласкат. швагёрочка, и. ж. Сестра жены, свояче­
ница. Шваг'эрка стйла въабражйц' — муж бал'шбй нач'йл'н'ик. Нон глас н'а свддз'а съ свайбй шваг'эръч'к'и. Лит. Шва­
г'эрка — йэта жбнк'ина с'астрй. Што ты фс'о гл'ад'йш нъ
шваг'эрку. што ты йану пъл'уб'йл? Лат.
Швагра, ы, м. То же, что Швагер. Швагра ап'ац' н'ь пр'и­
йэхъл, фс'о йаму вр'эм'а н'эту. Лнт. Швйгра — сймъйа бал'­
шййа радн'а. Швйгра пр'ийэхъл, нйда п'йва вар'йт'. Лат.
Швачка. и. ч . Портниха. Швйч'ка зъхвар'эла, к прйз'н'ику
н'икак н'ь сашйд плац'йа. Лит. И партн'йха гъвар'ат и швйчка.
Как швйчка. так фс'о хърашд сашйбт. У нас ф Кап'ин'и
швйчк'и был'и. бытта дббр'ь шыл'и. Лат.
Швелйна. ы, Швёлка, Швель, и. ж. То же, что Щвелйна,
Щвёлка, Щвель. Пъгл'ад'й ф шв'ал'йну. хто там пр'ишдццы.
Ст'эны фс'и ф шв'эл'йах. как з'йму пръвад'йт' буд'им? В дв'ар'й бал'шййа шв'элка, зъкънапат'ит' нада. Эст.
Шворень, рня. уменьш. шворенбк. нка. м. 1 . Металлический
стержень у жерновов, на котором укреплен нижний крут и
вращается верхний круг. Н'йжн'ий кйм'ьн стаййт нъ швар'н'у.
Лит. У жърнавбф швър'андк йэс'т', нъ швър'анку жарнбф
350
Швыркать
крут'ицца. Лат. 2. Неуклюжий человек. Такой н'азграбный
чълав'эк. 6 швбр'ьн. Лат.
Швыркать, каю, несов. Хлебать громко. Ты йаш'ч'д тдл'ка
суп швыркъйьш? Лит. Сэл и швыркъйьт круп'эн'у. ты чълав'эка так фт'ан'ыи, швыркъфшы, иш зашвыркъл. Лат. Н'и
швыркъй губам, кал'а зъ сталбм пасажън. Эст.
Шелгун, а, уменьш. шелгунок, нка, м. Дорожный мешок,
сумка. А н'ав'эста как пъругалъс' с мужъм, сразу с'в'азала
шългуны и атправ'илъс' к матк'и в дз'ар'эвн'у.
Вот выгън'ут
с калхбза, тък ап'ац' с шългунам будз'ьт хадз'йц. Н'ьзнакбмый йэтът п'ьр'ьнъч'авал и ушбл утръм. а шългундк свой астав'ил. Лит. Шалгун с'в'азал ужэ? С'в'азал, шалгун гатдф. Шалгун св'азывъл'и в'ар'двъчкъй. Шългунь1
в руках нас'йл'и, ай
зъ пл'ачам. Лат.
Шемета, ы, м. и ж. Неспокойный человек. Чавд ты крут'ис'с'а, кък шъм'ата, чавд шъм'атуйьш? Хто пъб'агайьт, то
шъм'ата. Лат. (Шеметуха).
Шеметйться, ечусь (ечуся), несов. Суетиться, возиться.
О шъм'ата. ну што ты шъм'ат'йс'с'а, пъс'ид'й ты, што шъм'ат'йс'с'а. Н'ь пъс'ид'йш ты спокойна, фс'о шъм'ат'йс'с'а. Лат.
Шеметуха, н, м. и ж. То же, что Шемета. Шъм'атуха ты,
шъмат'уха, С'в'этка, пъс'ид'й ты. пъиграй. Хдд'ит и хдд'ит, а
чавд ты хдд'иш. шъм'атуха ты. Лат.
Шептун, а, м. Знахарь, колдун. Фс'их дъхтар'эй обошла,
н'ичавб н'ь пъмагл'й, пошла к шъптуну, и йэтът н'ич'авб н'а
мок з'дз'элъц'. Лит. Гада мбг'ьт зъгъвар'йт' и красуху, во шаптун. Который шатун мбг'ьт зъгъвар'йт', катдрый н'э. Лат.
Шъптунбф пр'эжы и в нас много быфшы, тап'эр' фс'и п'ьр'ам'бршы давно. Эст.
Шершатка. и, ж . Большая толстая игла. Шаршаткъй ч'улк'й
църуйут, м'ашк'й шйут... Лит. Н'ь в'идал'и вы, р'аб'аты, гд'э
шаршатка? Иглы б'ар'бш и шаршатк'и б'ар'бш. Н'ь найд'дм
иглу и дъ шаршатк'и дъб'ирайьмс'а. Лат.
Шершатый, ая, ое. Шероховатый, шершавый. Шаршатъйа
доска. Шаршатыйь рук'и. Лит. Картдшку капайьш, руки
будут шаршатыйь. Как л'он т'агайьш, тбжъ рук'и шаршатыйь
будут. И на злдва чълав'эка скажут: б б'эс шаршатый. Лат.
Гарос в м'ан'а морда шаршатъйа с в'этру, надо какой маз'йу
пъмазът'. Эст. (Шурпатый).
Шершень, шня. м. Шершень. Пад байн'ьй ф шаршн'ах была
гн'аздд з'дз'элъна. Иэс'л'и дз'в'анаццъц' шаршн'эй кус'а, ч'ьлав'эк пъм'ирайа. Лит.
Шешковый, ая, ое. Хорьковый. Шашкбвъйа афч'йна. Шашкдвъйа пара. Лит. Чавд там дырка, думъйу, йжна там шашдк
лаз'ил, то шашкбвъйа пара. Лат.
Шешок. шка, м. Хорь, хорек. Шашки йайцы пйут. Лит.
Шашдк кур'эй зъдус'ил. Шашдк път палдм зъшыркатал.
Шишок гъвар'ат. хар'дк н'э. Шашдк път палом клы-клы-клы.
Лат.
Шйба, ы, ж. Оконное стекло. Как кинул с'н'эгъм, аббйи
шыбы высъдз'ил. Лит. Р'аб'аты играли м'ачыкъм, паб'йл'и
шыбы. Пййный ишбл, талнул, пъшатнулс'а и шыбу паб'йл. Лат.
Шибйр, а, м. Задвижная вьюшка & печи. Шыб'йр кбм'ьн
зъкрывайа, штоп ц'аплб н'ь выхадз'йла. Лит. В нас ф пл'иты
тбжъ йэс'т' шыб'йр. Шыб'йр зъдв'игайьцца. Лат.
Шибкой, ая, бе. Скорый, быстрый. Шыпкдй мал'ч'ик. Лит.
Гарас ты шыпкайа, фсуду пъсп'аваиш с свайм ндсъм. Эст.
Шйрка, уменьш.-ласкат. шйрочка, и, ж. 1 . Крышка, по­
крышка. Закрой ты шыркъй в'адрб с п'ит'йавдй вадбй. Съмавар шыръчкъй нада закрыват', штоп н'и п'ьр'ьк'ипал гарас.
Куды пропала шырка ат калдцца? Фс'и шыръчк'и пъдгр'аз'н'йл'ис'а, пайду на дз'ьра памдйу. Эст. 2. Привесы у сетей для
тяжести. В н'эвъд'и фс'о ран'э кам'ьннъйи ал' б'ьр'ьст'аныйи
шырк'и были, а тап'эр' и с'эт'и и шырк'и капрбнъвыйи. Эст.
Шйтик. а. л . Червячок. Съб'ирал'и шыц'икъф рыбу удз'иц'.
Ят.Нада шыт'икъф набрат' рыбу уд'йт'. на шыт'икъф хърашб
пайд'бт. Лат.
Шкварить, рю, несов. 1 . Жарить. Шквйр'иц' м'аса. Лит.
М'аса буду шквар'ит'. нада пашквар'ит' м'аса. Лат. Картоху
на сал'и шквар'ила с'ивбн'н'и. Эст. 2. Маслить салом со шквар­
ками. Суп шквар'иц'. Лит. Пар'эжут луку, пажар'ут с салъм,
гъвар'ат, нада супу зъшквар'ит', шквар'ит' гъвар'ат. Лат. Н'и
нада суп шквар'ит', и так ддбръй. Эст.
Шквариться, ритея,яесов. Жариться. Картошка шквар'ицца.
Лит. М'аса нъ пл'иты шквар'ицца. Лат. Иш как крас'йва
шквар'ицца в рус'къй п'эчк'и, н'и то штъ в гърацкдй. Эст.
Шкверёться. рётся, несов. Квакать; хныкать. Л'агух'и в
балдц'ь шкв'аруцца. В'эра ч'авд-та шкв'ар'бцца, н'ич'авд н'ь
гъвар'йт. Лит. Ф тым балбт'ь л'агух'и шкв'аруцца. Р'аб'днък
шкв'ар'бцца, л'ажы, н'ь шкв'ар'йс', спат' нада. Лат.
Шкирка, и. ж. Шиворот. От ваз'му за шк'йрку и вышвырну
за дз'в'эр'и. Лит. Ваз'му т'иб'а паршывъва за шкирку, чавд
ты н'а слухъйьш. Лат. За шк'йрку сн'эгу нъсувйл'и, вот мал'ьц
и зъхварал. Чйшшъ нада так'их ф шк'йрку гнат'. Эст.
Шкода , нареч. Жалко, жаль. Йаму фс'о дз'эн'ьк шкдда.
Лит. Куп'йл бы дом. дъ йаму д'эн'ьк шкдда. Д'эс'ьт рубл'эй
фт'ар'ал. вот шкдда. Лат.
Шкода , ы, ж. 1. Убыток, вред. Дз'эц'и ап'йц' шкоды надз'элъл'и. Лит. Мар'утка лук пас'эйьт, а йа ф шкдду. А. ф шкдду.
пйлкъй таб'э. Р'аб'йты шкдды над'эл7>л'и. а што вы смдтр'ит'ь.
Р'аб'йты, што вы страгййьт'ь. вы шкдды над'элъйьт'ь. Лат.
2. Потрава. За шкдду йаму штраф назнйч'ил'и пъ п'ьдз'ьс'йт
рубл'эй зъ кардву. Гл'адз'й. штоп кардва ф шкдду н'ь пашла.
Лит. Н'ь пус'т'й кардву ф шкоду, шкоду над'элъйут. Кур'и
ф шкоду л'эзут. Лат.
Шкода , ы, м. и ж. Проказник. Иш ты шкдда, ап'йт' забралс'а ф крынку с мълакдм. Эст. (Шкодник).
Шкодить, дит ( д я ) , несов. Причинять вред, вредить. Ион
мн'э фс'о вр'эм'а шкддз'ил, ал'и йа йаму праш'ч'ййу. Лнт.
С'в'этка, ты шкдд'иш, кавд-н'ибут' там шкдд'иш. Р'аб'йты, вы
ш в агарбд'и шкдд'ит'ь, в'эс' баркйн выт'ьгъл'и. Лат. Пр'изнавййт'ьс', хто шкод'и л ндн'ич л'этъм в агардд'и? Эст. (Шкодни­
чать) .
Шкодник, а, .«. То же. что Шкода . Ап'йц' шкддн'ик'и сабрйл'ис'. Лит. Ты ап'йт' пр'ишдл. шкод'ник, шкдд'ит'. как дам
ф каршэн'. н'а буд'ьш шкдд'ит'? Лат. Эст.
Шкодница, ы, ж. Проказница. Такййа шкодница, тдл'ка и
гл'адз'йт. штоп вл'эс'ц' куда. Лит. Д'афчднка ниша такййа
шкддн'ица. н'ав'йд'имъйа шкодница. Лат. Знййу йа т'аб'й.
шкддн'ицу, аммйн'ьш. Эст.
Шкодничать, чаю. несов. То же,что Шкодить. Астйф дз'ац'эй
одних ддма, тък тдл'ка и будут шкдд'н'ич'ьц'. Лит. Иаму бы
тдл'ка шкдд'ит'. тдл'ка бы шкддн'ичът', наш М'йшка н'ьхардш.
Лат. Кдшка папафшы худййа. шкддн'ичъйит. н'икакйва слйду
н'эту. Эст.
Шкуролуп. а, .и. Жестокий человек, мучитель, живодер.
Иэтът шкуралуп н'икавд н'ь пъжал'эйа, гатдф жывдму шкуру
садрйц'. Лит. Нада схад'йт' к шкуралупу Кручын'ьфс'къму.
Кон' здох, нйда шкуралупа зват'. Лат.
Шлейки, ёек, мн. Подтяжки. Штаны на шл'эйкъх. Лит.
Шл'эйк'и куп'йл'и дл'ь штандф. Лат.
Шлопотаться, бчется, несов. Ходить с шумом, шлепаться.
1
2
3
3
Утка шлапдч'ьцца в гр'аз'й. Гус'и на ул'ицы шлапдч'уцца. Лит.
Пашл'й па тый канавы гр'азнъй, шлапбчуцца гус'и. Лат. Эст.
III.и!п.| ы, ж. То же, что Шалепа. Цэлый дзэн такайа
шл'аца, в'эс' дъ кас'ц'эй прамдк. Лит. Давн'эй гъвар'йл'и и
шал'ьпа и шл'аца. Пошли такайа шл'аца. нъдайэла шл'аца
эта. Лат.
Шмаргать. гаю, несов. I. Швырять, разбрасывать. Как
нач'ну шмаргац кар'з'йнкъм. Лит. Дрдвы шмаргайьт. М'ах'й
шмаргайьт. Лат. 2. Транжирить, бес толку тратить. Шмар­
гайьт дз'ан'гам, гдз'э нада и н'а нада. Лит.
Шмат, а, уменьш. шматок, тка, м. Кусок. Такой шмат мъц'ьр'йала асталс'а (у портного), и н'ь аддал. Лит. Такой шмат
зъпахал, йашчд такдй шмат асталс'а. Шшьиха навълъчку.
шмат. асталс'а, н'а знайу, наштб йавб апр'ьд'ал'йт'? Лат.
Н'ибал'шэн'къй
шмат з'амл'йцы
в м'ан'а пъд агарбдт>м
дъ шматок път ссд7>м. Атарвал в мат'ьр'и с'эрца шмат, вот ты
какой д'ит'бнък плахой. Эст.
Шморгать, гаю,несов. 1 . Сморкать. Шмбргъц' нос. Лит. Што
ты шмбргъйыи и шмбргъйьш, н'ь брасайьш и шмбргът'. Лат.
Шмбргат' нос, н'и ниучыфшы, а уш учыт друг'йх. Эст.
2. Сморкаться. На шмдргъй на пол. на то платок йэс'ц'. Лит.
3. Идти, волоча ноги. Ид'дт и т'ан'ьт нбг'и. шмбргъйьт нагим.
Лат. (Шмунйть 2 ) .
Шмотки, ток. мн. Скарб, пожитки. Зъб'ирай свайй шмдтк'и.
и штоп духу твайбва тут н'э была. Лит. Н'а нрав'ицца таб'э,
зъб'ирай свайй шмдтк'и и атправл'айс'а вон. Ваз'м'й ты свайй
шмдтк'и пр'иб'ар'й,
ръзлажыла шмдтк'и. Лат. Как так'й
шмдтк'и в'аст'й. стыт, луччы н'икуды н'и йэхът'. Нйда шмдтк'и
п'ьр'ьсматр'эт' да ф тр'апк'и кой-штд выбръс'ит'. Эст.
Шмунйть, ню, несов. 1. Срывать, обрывать, ощипывать.
Л'исты шмун'йл'и агурцы сал'йц'. Брус'н'йцы
красна-красна,
абдйим рукам шмун'йл'и. Лит. Смарддныйь л'исты шмун'йл'и.
Б'ар'дзъвыйь шмун'йл'и. то нъ м'атлу. Лат. Л'йст'йа смардд'ишны шмун'у гл'и сдлк'и. Эст. 2. То же. что Шморгать 3. Н'ь
шмун'й взат фп'ар'дт, пъс'ид'й ты. з'м'эй. Лат. Ты гарйс шмун'йш нагим, вот подошвы и снбшъны ап'ат. Р'аб'днък заснуфшы, н'и шмун'й нагим. Эст.
Шмурыг, межд. Шмыг. Кдшка шмурык път кравйц'. Нина
шмурык за дз'в'эр'и. Лит. С'в'этка шмурык път кинапку. Лат.
А ты шмурык ф пост'эл'у, бьпти сп'иш. Эст.
Шмурыгать, гаю, несов.
Тереть, шмыгать, шаркать.
Шмурыгай' нап'йл'н'икъм. Шмурыгйц' пъ палу нагам. Лит.
Йана нйчъла нагой шмурыгйт'. Шмурыгйл, пъшмурыгъл и
шмурыгнул. Лат.
Шмурыгнуть, ну, сов. Мигом скрыться, спрятаться, шмыг­
нуть. Мышка шмурыгнула пад ййш'ч'ик. Лит. Кот път канйпку
шмурыгнул. Лат. Иа за угъл шмурыгнула, тък йон и н'и зам'эт'ил. Эст.
Шмухлевать, люю, несов. Обманывать. Ион вм'эйа шмухл'авйц', гладз'й. штоп и ц'иб'а н'ь надул. Лит. Фс'у жыс'т' ты
штд-тъ шмухл'уйьш, а тдлку н'икакдва. Эст.
Шнур, а. м. Полоса земли. Кагда нъ дз'ар'эвн'и жыл'и, ва
фс'их была па н'эскЪл'ка шнурбф з'амл'й. З'амл'й была раз'б'йта нъ шнурам. Рош кас'йл'и пъ шнурам. Лит. З'амл'й была
раз'б'йта шастйм. то нъзывйл'и шнурйм. Была пъ шнурйм.
палдс мндга была, шнурбф. Лат. ( Ш о с т ) .
Шнуровать, рую, несов. Измерять -землю, разделяя на
полосы. Камор'н'ик'и хадз'йл'и, з'амл'у шнуравйл'и. Лит.
Шост, а, м. То же. что Шнур. Ад'йн шост был з'амл'й.
Пъс'ал'йн'ь шдсты им'эл'и з'амл'й. м'эра была такайа, шасты
был'и. В йавб шост з'амл'й. нйда ит'т'й зймуш зъ йавд. Лат.
Шпак, а, уменьш.-ласкат. шпачбк, чка, м. Скворец. Шпак'й
пр'ил'ац'эл'и. Шпак — эта ужэ пъ-прастдму сафс'дм, Б'эдный
шпач'дк м'эл стрйху. Лит. Кдт'ик т'ипл'днка скушъл, думъл,
што шпак'й. Фс'о в'йшън'йь с'йадут шпак'й. Ох, р'аб'йну йадут
шпак'й, в нас была чатыр'ь р'аб'йн'ины. бывйла, фс'о с'йадут
шпак'й. Лат.
Шпакарня, Шпакбвня, и, ж. Скворечник, скворечня. Ф саду
ч'атыр'ь шпакйр'н'и пастйв'ил'и, ал'и шпак'й был'и тбл'ка
в двух. Лит. З'д'элъй ты шпакдвн'у. в'асндй пр'ил'ат'йт шпак'й.
н'э ф чъм буд'ьт клйсцца. Лат.
Шпалеры, шпалер, мн. Обои. Пакй избй была н'ьтынкавйнъйа, тък шпал'эръм с'ц'эны апкл'эйивъл'и.
Двух трубък
шпал'эры н'ь хвац'йла. Лит. К ръжаству нйда куп'йт' шпал'эр, акл'эйит' ту избу. Избу акл'эйивъл'и шпал'эръм. Лат.
Гр'йзна в избы, нйда апт'анут' ст'эны ндвым шпал'эръм. Пайэду в гдрът, кунл'у как'ййи пъсв'итл'эйь, там шпал'эр выбър
бал'шбй. Эст.
Шпиговать, гую. несов. 1 . Натравливать. Мйтка шп'игавйла,
зм'айй. он и выгнул жану. Калдун'йа шп'игавйла Н'икалййа,
штоп мйтку выгнул. Ион шп'игуйьт ндн'ич, штоп прадат' ха-
бун'ку. Лат. 2. Наставлять, тренировать. Шп'игавала йих.
штоп малчал'и, н'ичбва н'и п'ьр'ьдавал'и
никому — д'эт'и
глупъйи, фс'и ровна ръзбалтал'и. Ты йавб ббл'шы шп'игуй. на
то ты и мат'. Эст.
Шпарнбе, ого, ср. Праздник после установки стропил.
Шпоры пастав'ут, в'анбк на шпары. ждут шпарндйь. вып'ифку.
пйут шпарндйь. Лат.
Шпары, шпар, мн. Стропила. Шпары нъ п?>талк'э. То ужэ
шпары пастав'ил'и. На шпары в'анбк пав'эс'ут. патом пйут
шпарндйь. Лат. Страп'йлы став'ут, йэта шпары пъ-нйшъму.
Кода тдл'к'и ст'энка готова, д'элъйут гн'дзди и в'ажут шпары.
Эст.
Шпуля, и, ж. Деревянная катушка, шпулька у прялки. За
в'эч'ьр цэлуйу шпул'у н'йтък напр'ала. Лит. В'йд'иш, пр'ад'дт
на шпул'у. Шпул'а нъ швърандк ад'айдцца. Лат. Нъматай
н'йтк'и на шпул'у. Н'эскъл'к'и
шпул' быфшы, а тап'эр н'и
бннъй н'и найт'йт'. Эст.
Шпыльнуть, ну, сов.. Шпылять, ляю, несов.
Бросить,
швырнуть.
Шпыл'айьт камни,
куда напала, пака акнб
ръзабйбт. Как шпыл'нул глыждм. Лит. Драв'йнъй шпыл'нул
ф собаку. Йаблъкъм шпыл'айьт. Лат. Кймн'ам шпул'ат' н'и
нада. Эст.
Шпыляться, ляюсь (ляюся), несов. Бросать друг в друга,
швыряться. Шпыл'айуцца камн'йм. пака хто кому гълаву
ръзабйд. Лит. Чавд ты шпыл'айьс'с'а. хърашб, как ф т'иб'а
будут шпыл'ат'. Ап'ат' шпыл'айуцца картдшкъй, вбл'н'ицы.
как пойдут капат' картошку, так и шпыл'айуцца. Лат.
Штофник, а, м. То же, что Картунник. Штбфн'ик то жъ,
што и картунн'ик. Штбфн'ик нъд'айут в мал'эннуйу. Штбфн'ик'и с кл'инам. Штбфн'ик шыл'и фс'акый: и р'абый. и крас­
ный, б'элый н'а шыл'и. Лат. Ф празн'ик шыкарнъйи сърафаны
нас'йл'и. н'и во фс'их аны и быфшы. тдл'к'и в справных, так'й
штдфн'ик'и — краснъйи, з'ал'бнъйи. разнъйи. цв'ат'йстъйи.
Эст.
Штурнуть. ну, Штурукнуть, ну, сов. Толкнуть, ударить,
задеть. Штурнул кулаком в бок. Гр'йшка йавд как штурукн'дт,
тък тот ч'уц' н'ь ръс'ц'анулс'а. Лит. Как штурнул ф с'п'ину
кулаком, а йа йаму в нос. Так штурукнул, пъл'ат'эл вн'ис гълавдй. л'аж'ыт, пъс'ин'эфшы. Лат.
Штурык, межд. Толк. .4 Гр'йшка пъдашдл и штурык йавд
пад бок. Лит. Заспдр'ил'ис',
и М'ик'йтка штурык йавд пад
нос. Лат.
Шубейка, Шубёя. уменыи. шубёечка, и, ж. I. Короткая
шубка из овчин, полушубок. Ф шуб'эйк'и раббтъц'
л'экч'ь
будз'а. Лит. Купили
д'эфк'и на пасл'эн'н'и кап'эичк'и шуб'эйку, малдда. йэй нада. Эст. 2. Сарафан прямого покроя.
Шуб'эйку 37>фс'агдй нъд'айут. Крас'йвъйа шуб'эйьчка.
Шуб'эйа нъ пл'ачйх з барам. Шуб'эйк'и рйзныйь был'и: шдлкъвыйь, картунныйь. Лат. В нас и так'й друг'й сърафйны быфшы,
бйпка звйла шуб'эйкъй. Эст.
Шубянки. нок,мн. Меховые рукавицы. Испдтк'и нъд'авйл'и,
шуб'йнк'и. Шуб'йнк'и нъд'авйл'и, кагдй мъразы.
Шуб'йнк'и
св'эр'ху нъд'авйл'и. Лат.
Шувы-шувы, межд. Баю-бай. Лит. Шувы-шувы-шувы бай!
Лат.
Шу выкать, каю. несов., детск. Качать. Шувыкъц' р'аб'днка.
Лнт. На шувыкъла р'аб'днка, кагдй йон пр'ишдл пййный и
стал пъдз'ирйцца. Лат.
Шум, а ( у ) , .и., Шума, ы. ж. Сор. мусор. Избй два дн'а н'а
пйхъна, фс'уду шумы пдлна. Лит. Нйда пътпахйт' избу, шумы
мндга. Шуму мнсга къла п'эчк'и. Лат. Шумы нъм'ат'бш кйжН7>й рас пдлнъй угъл. И аткул' шума б'ар'дцца. Эст.
Шумётник. а. м. Место, куда выносят сор, куча. Шуму вындс'ут нъ шум'этн'ик. Кл'уч' ужэ нъ шум'этн'ик'ь нашли. Лит.
Къла угли спишут р'аб'йты. скйжъш: ну што шум'этн'ик
сабрйл'и. нйда убрйт'. Шум'этн'ик на ул'ицы къла ддму. Нйда
убрат' шум'этн'ик этът. Лат.
Шумйла, ы, .и. и ж. Тот, кто много шумит. П'ьр'астйн
п'ши'ч'йц', шум'йли, дай дз'эду паспйц'. Лнт. Мал'чышка та­
кдй шум'йла, такдй з'м'эй, снакдйу н'эт. Ад д'афчднк'и такой
н'испакбй, шум'йли йанй. шум'йла. Лат. Иш какдй шум'йла
мал'ьц. Эст.
Шумйна. ы. Шумйнка. и. ж. Соринка. Шум'йнка в глас
напала. Лнт. Как Ф'эйа пътпахала, ни анндй шум'йны. Пдл'а,
ф т'иб'а шум'йна в въласйх. Чыс'т'эй пашы, штоп н'и анндй
шум'йны н'э была. В мълакб напала шум'йнка. а Ф'йма так
и пайэла с шум'йнкъй. Лат. Чыстайа бйба. н'и шум'йны на
палу. Сым'й шум'йнку с наса. Эст.
Шумйть, млю, несов. То же, что Сбрить. Ддсыц' вам шум'йц. пблнуйу избу нъшум'йл'и. Лит. Нъстругйл. нък'идйл
Ф'ил'йп, нъшум'йл пблнъйу избу, т'дмный ты з'м'эй, наштб
шум'йш в избы. Лат.
Шурнуть, ну ( н у ) , сов. Шепнуть, донести, выдать. Иа гъвар'йла С'йдър'их'и, а йанй пошли и шурнула папу. Иана мбг'ьт
шурнут'. Лат. Шурн'и пр'и случайэ, пус' и йон знаит. Эст.
Шурпатый, ая, ое. То же, что Шершатый. В бл'х'и кара
глаткъйа, а ф ч'дрнъй бл'х'и — шурпатъйа. В нбвъй п'эч'к'и
пот шурпатый. Лит. Кара шурпатъйа в б'ар'бзы в н'экътъръй,
в ал'х'й ф чбрнъй шурпатъйа. Лат. О б'эс ты шурпатый, как
тр'абух ав'эчый, скажут на М'йтр'ийа — в йавб бабушк'и
бы л'и. Лат.
Шурукать, каю, несов., неодобр. Искать. Шурукайьт кн'йшку
старъйа старуха, йшчы ф фйндълъх. А мы стаййм и с'м'айбмс'а, как шурукайьт йанй. Лат.
Шуфляда, ы, ж. 1 . Выдвижной ящик. Палбш н'йтк'и ф
шуфл'аду. Там ф шуфл'йды фс'акъйа бр'ахлд слджъна. Лит.
2. Оконная коробка. В нас ддма так сыра.'дкны фс'о вр'эм'а
мбкрыйь, шуфл'йды нъч'инайут гн'иц. Лит.
Шыш. а, Шышелупец. пиа. Шишко. а. Шышок. шка. м.
Черт, нечистый. Ах ты, шыш н'агджый! Куда т'иб'а шыш пан'дс. В'идал ты шыша такдва. Мбжъ вида йэс'т' ф тый лужыны. а мдж7>т шышалуп'ьц с'йэл. Шыишлуп'ьц пугайьт в
л'ад'йны. Чавд таб'э в л'эс шышкб пав'дл? Куды т'иб'а шышкд
фт'йснул ф канафку. Лат. Н'икак шышдк йавд пипутъл ап'ат'
нап'йцца. Шышка васн'йх в'йд'ьла. страшной этъкъй. Эст.
щ
Щве.тйна, ы, уменьш. щвелйнка. Щвё.тка, уменьш. щвёлочка, Щвель, и, ж. Щель. В эту ш'ч'в'ал'йну и сабака вл'эз'а.
Фс'и ш'ч'в'элк'и гн'йлъй замазъл, н'и адндй ш'ч'в'ал'йнк'и н'ь
астав'ил. В дз'в'ар'ах бал'шуш'ч'ьйа ш'ч'в'элка. В эту ш'ч'в'элъч'ку мн'э фс'о была в'йдна. Лит. Ф сарайь как'ййь шчв'ал'йны, т'ан'ьт с этых шчв'элък. Там и бал'шых и мал'ьн'к'их
шчв'элък и шчв'элъчък мндга. кругдм шчв'ал'й, Шчв'элка в
д'в'ар'йны, ф тый д'в'ар'йны тожъ шчв'эл'. выдувайьт. Лат.
(Швелйна. Швёлка, Швель).
Щебёра, ы, ж. Лещ. В нас бдл'э фс'авд шшаб'дру лдв'ьт.
в друг'йих м'астах пъпадаицца н'и так хърашд. Шшаб'бра и
дкун' самъйа што н'и на йэс'т' фкуснъйа рыба. Эст.
Щедрйвый, ая, ое. Рябой, щербатый, оспенный. Ш'ч'адр'йвый мал'ьц. Ш'ч'адр'йвъйа л'ицд. Лнт. Шчадр'йвый наш Лукаш, и П'имйнъвча йавднъйа шчадр'йвъйа. Д'эфка н'а хдчът
зъ шчадр'йвъва, а йа гъвар'й: ты н'ь сачы красйфца. Лат.
Пъл'уб'йла шшадр'йвъва, гл'айэт' тдшна. Эст.
Щедрина, ы, ж., уменьш.-ласкат. щедрйнка, и, ж. Рябинка,
щербинка, оспина. Йа йавд пъ ш'ч'адр'йны узнайу. В йэй нт>
л'ицэ н'эскъл'ка мйл'ьн'к'их
ш'ч'адр'йнък. Лит. В Лукашй
шчадр'йнк'и.
Пйвла М'йтр'ийьф шчадр'йвый,
шчадр'йнк'и
был'и. Лат. Шшадр'йны па фс'ой морды, н'икрас'йвъй пйр'ьн.
Эст.
Щекатурить, рю, несов. Штукатурить. Ианы ужэ два гдда
сьб'ирййуцца кбмнъту ш'ч'ькатур'иц'. Лит. Дун'ка сибрйльс'
шчъкатур'ит' избу, ндн'ич ашчыкатур'ила и уйэхъла г дачкам.
Лат. П'эрва шшъкатур'ут мур, а тадй д'ьр'ав'йннуйу работу
д'элъйут. Эст.
Щекатурка. и, ж. Штукатурка. Пдс'л'ь вайны фс'а ш'ч'ькатурка асыпълъс'. Лит. Атсыпййьцца шчыкатурка, плоха зъшчыкатур'ил'и. Лат. Шшыкатурка абвал'йфшы, нйда спрйв'ит'
ст'ан'у. Эст.
Щекатурщик. а. м. Штукатур. Ш'ч'ькатурш'ч'ик'и пр'ихадз'йл'и с'ц'эны гл'адз'эц.
Лит. Нйда ит'т'й в Рунды шчъкатуршчыка сачыт'. Лат. Шшъкатуршык'и мы фс'а фам'йл'йа, и
д'эт и прйд'ьт шшъкатуршык'и. Эст.
Щ е м ё л ь , мля, м. 1 . Шмель. Ш'ч'ам'эл' — йэта штд-та ср'эдн'ьйа м'ьжду шаршн'дм и пч'алдй. Лит. Шчам'эл' фкус'ит.
тък пъб'аг'йт кардва. тдл'ка д'аржыс'. как зыкн'дт, бдл'на
гарйст кусййьт шчам'эл'. Шчам'эл' кък пчалй. Лат. 2. Шер­
шень. Ш'ч'ам'эл' — то жа. што и шаршэн', йон м'от ат пч'ол
атн'имайьт. Ш'ч'ьм'ал'й йэс'ц'а нъ б'ар'дзъх, бал'шыйь та­
к'ййь, рудыйь. дч'ьн' бдл'на кусййуцца, гараст ат йавд пухн'ьт
л'ицд. Лит.
Щемялка. и, ж. 1 . Палка с расщепленным концом. Гадъф
луч'ч'ь фс'авд лав'йц' ш'ч'ам'йлкъй.
Дз'эц'и ш'ч'ам'йлкт>м
кймн'и брасайут. Лит. Наш В'инад'эй лав'йл гадъф шчам'алкъй, лав'йл и в бутылку сажйл шчам'йлкъй. Пат.
2. обычно мн. Челюсти. Цэлъй д'эн' так шшам'йлкъм и рабдтъйит, н'ьнасытнъйа утроба. Шшам'алк'и в м'ан'а бал'й, мндга
гарас бълбатйла. Эст.
Щенёнок, нка, уменьш.-ласкат. щенёночек, чка, м. Щенок;
собачонка. Адндва ш'ч'ан'днка астйв'ил'и. а фс'их астал'ных
фтап'йл'и. Зъ р'акбй сабач'ка лайьт, мйя'ьн'кый ш'ч'ан'бнъч'ьк.
Лит. Нада шчан'днъчка вз'ат'. Дай ты шчан'бнку паййс'т'.
Шчан'бнък пал'эс път канапку. Лат. Б'эгъйит за мамкъй. што
шшан'дн7,к. Шшан'днкъф тап'йт' жалка, а куды д'ават'? Эст.
Щ е п , а, м. Привитое фруктовое дерево, прищеп. В'асндй
пъсадз'йл тр'и шчапа, и н'и адз'йн н'ь пр'ижыл. Лит.
Щепать, паю, несов. Делить на куски, раздроблять, колоть.
Ш'ч'апац' дрбвы. Крупныйь камни ш'ч'апал'и. Лит.
Щепаться, пается, несов. 1 . Раздробляться, раскалываться.
Доек'и п'ьр'асбхл'и, ш'ч'апайуцца. Лит. Эта драв'йна н'ьхардшъйа, н'ь шчапайьцца. Лат. Дрбвы так самы и шшапайуцца.
гарас сух'ййи. Эст. 2. Трескаться. Ног'и ш'ч'апайуцца ат расы.
Лит. Ног'и шчапййуцца ад гр'аз'и. к начы памыла. намазъла
с'м'атанъй;- дъ рашчэпу рабдтъла. Лат.
Щепйть, плю, несов. 1 . Прививать (дерево). Иаблън'и
ш'ч'эп'ут и суч'кам (т. е. черенками), и пупышъч'къй (т. е.
почкой). Лит. В'йшн'и шчэп'ут. смардду шчэп'ут. Пр'ишчапл'бныйь в'йшн'и, то тр'эшн'и здв'ьцца. шчэп'ут в'йшн'и. Лат.
2. Прививать (оспу). Дз'ац'эй
ш'ч'ап'йл'и
ат вбепы. Лит.
Пр'ишл'й бабушк'и шчап'йт'. Лат.
Щ й л ь н о . нареч. Плотно. Нашы дз'в'эр'и ш'ч'йл'на зъкрывайуцца. Ш'ч'йл'на заб'йл фс'и дырк'и. Лит. ( Щ й т н о ) .
Щ й л ь н ы й . ая, ое. Плотно закрывающийся.
Ш'ч'йл'ный
йаш'ч'ик. Ш'ч'йл'ныйь дз'в'эр'и. Лит.
Щ й р о , нареч. Серьезно, старательно, усердно. Новый пр'ьтс'адац'ьл' ш'ч'йра вз'алс'а за дз'эла. Так ш'ч'йра б'ар'дцца
наш инсп'эктър. Лит. Эгьг вз'алс'а плдтн'ичът', он шчыра рабдтъйьт, хърашд, скора срабдтъйьт. Лат.
Щйрый, ая. Усердный, старательный, трудолюбивый. Ш'ч'йръйа баба. Ш'ч'йрыйь дз'эц'и. Лит. Зъ йавб мбжна ит'т'й, йон
мал'ьц шчырый. В йэй мужык шчырый, на фс'о сп'ьцыал'ный.
Лат.
Щйтно, нареч. То же, что Щ й л ь н о . Д'в'эр' шчытна справл'ьна. Д'в'эр' шчытна закрыта. Так справл'ьна в'аз'д'э шчытна.
Лат.
Щ у п а к , а, м. Щука, самец щуки. Андгдъс' паймал вот такдва ш'ч'упака. Лит. Шчупак схват'ит. гг>к атййст пйл'ьц. Папалс'а шчупак двацът' к'илаграм. Лат.
Щ у п а к , а, м. Пропуск при пахоте, огрех. Нъ кан'у гдз'э
арал'и, тък адны ш'ч'угшк'й. Лит.
1
2
э
Эва, Эвона. 1 . межд. Употребляется для выражения удив­
ления, удовольствия или огорчения. Э*ва ты. ч'орт. откуда их
ты вз'йлс'а? Эва ты, гдр'а какдйа! Лит. Эва падумъй-кас'
ты пр'ит'т'й дамдй, байн'а буд'ьт. Эва кыса пр'иб'эгла. Лат.
Эва как ддбра. Эвъна што пр'идумъла. Эст. 2. част. Вот, вон.
Эва тут пъд лджъчкъй бал'йт. Эвъна на стал'и часы т'йкъйут.
Эвъна з гары чълав'эк спускашиш. Эст.
Ю
Юхт. а ( у ) . .и.Юхта, ы, ж. Юфть. Пастил йухту на дз'в'э
пиры съпагдф. Лит. В нас гъвар'йт йухта част'эй. Куп'йл йухту
нъ камйшы. Лат. С йухты гарйс хардша раббчъйа дбуф, луччы
н'и ишшй. Эст.
Юхтбвый, ая, ое. Юфтяной, юфтевый. Иухтдвыйь съпаг'й.
П'ьр'атк'й (у сапог) иухтдвыйь, а хал'йвы хрбмъвыйь. Лит.
Йа иухтдвыйь съпаг'й шшыл, вот тък съпаг'й. Лат. Йухтъвъй
тавйр на йармънк'и нърасхвйт. тдл'ки д'эн'ыик'и ф кармин
клад'й. Эст.
Я
Яблок, а, уменьш. яблочек, чка, м. Яблоко. Выбръл самый
бал'шбй ййблък. Куп'йл два л'йтра ййблъкъф. С'йэл тбл'ка
адз'йн мал'ус'ьн'кый ййблъч'ьк. Лит. Такой крас'йвый ййблък
упал с в'этк'и. Нй, ваз'м'й ййблък, скушъй. Лат. Пъдым'й
ййблък, път стол скат'йлс'а съ стали. Сп'элъй ййблък. Эст.
Яграст, а, м. То же, что Аграст. Кусток ййгръстъф. Лит.
Яичко, а, ср. Яйцо. На паску крйс'ут йаййч'к'и. Пъд дз'ац'йнуху патсып'ут йаййч'ьк, выхддз'ут ц'ипл'йты. Лит. Калдун'йа акълдавйла, тап'эр' йаййчк'и таким шълдаббкъм. С'йдър'иха йаййчк'и прадйла. Лат. Вб'эй йайчка, буд'и фкусн'эй.
Эст.
Яйчня. и, ж. Яичница. С йаййч'ьк п'акут йаййшн'у. Кйждый
дз'эн' йаййшн'у йэл'и. Лит. Нъ пажынкт>х йаййшн'у йадут.
С'йдър'иха сйма йаййшн'у йист, а йаму сухайэшку. Лат.
Иайшн'у к фрыштыку зд'элъй. Эст.
Яловый, ая, ое. Сделанный из грубой коровьей кожи. Йалъ­
выйь съпаг'й. Лит. Туфл'и йалъвыйь. Как'ййь эта камашы.
йалъвыйь. йухта — во, а то йалъвыйь. Лат.
Ямка, и, ж. I. То же, что Груба 3. Пазуха. В йамк'и жару
скдл'ка хдч'ыи. Лит. Заграп в йамку жар. В йамку пъкатбк
клад'дцца. Гл'ад'й, штоп пъкатбк н'ь зъгар'элс'а в йамк'и. Лат.
2. Название игры в орехи. Играй,' в йамку. Лит. Играйут в
йамку, йа н'ь играла, н'ь зън'имайус' играм н'икак'йм. Лат.
Янёнок. нка, умвньш.-ласкат. янёночек. чка. м. Ягненок.
Иан'днък бл'ач'йт, кушъц' прбс'ит. Иан'йты в'эс' дз'эн' галддныйь. А пан хбдз'ит кругом и в'йдз'ит, што хбдз'ит дз'эв7,ч'ка
с йан'бнъч'към таким. Лит. Иан'днка фт'ар'ал'и пустух'й,
кубы заб'эк йан'бнък, н'а знайу. Иан'бнъчък к чужв(м пр'илучылс'а. Лат. Иан'бнъчкъф б'ьр'аг'й,
мълачка им т'бпл'ьнкъва дай. Эст.
Янйть, янйт. сов., Янять. яняет, несов. Принести (ягнят).
Ав'эчка сразу тр'ох йан'йла. Ужэ ав'эчка йан'й.га, пр'ин'асла
йарушку. Лит. Наша ав'эчка тр'и гдда йан'ала тр'ох. а патом
двух йан'йла и тых с'в'йн'йи с'йэл'и. Так'йх д'аглых йан'йла.
Лат. Када йан'йт. мдг'ит и ф пдл'ь хад'йт'. Эст.
Янйться, янйтся. сов., Яняться, яняется. несов. Ягниться. Н'и
адна ав'эчка н'ь йан'йлъс'. Ав'эчка йан'ййьцца. Лит. Афца
буд'ьт йан'ацца. Афца йан'йцца. Йан'йлъс'. пр'ин'асла йаруш­
ку. Афца йан'айьцца и н'а мдг'ьт. С'в'йн'йи пърас'айьт. а афца
йан'ййьцца. Йан'йлъс'. л'ажыт ав'эчка. Лат. Ав'эчк'и и йан'йл'ис' пачки фс'и в аннд вр'эм'а. Эст.
Ярина, ы, ж. Посевы яровых культур. Фс'а
дз'ар'эвн'и
дз'ал'йлъс' на тр'и пдл'а: дл'ь иржы, дл'ь йьр'ины и папар.
Пдс'л'ь йьр'ины аставл'айут папар. Лит. Иьр'ину пас'эйьл'и.
взашла йьр'ина. Иьр'ину с'эйут в'аснбй. как с'н'эк далбй. так
и иьр'ину с'эйут. Лат.
Ярка, и, ж. Яровая рожь. В нас нъ п'асках н'аплдха йарка
раслй. Давн'эй йарку с'эйьл'и на кашу. Лит. Парка и йар'ица
зовут. Парки нас'эйьл мнбга, п'ираг'й будут. Бл'ин6( харбшыйь с йарк'и. Лат.
Ярмалка. Ярманка, п, ж. Ярмарка. Дъхтар'а пана выл'ьч'ил'и; стал йон па ййрмълкъм йэз'дз'иц. Лит. На йармънк'и
купл'ал'и и лъшад'эй и кдн'ьф. В кажнъй м'эсн7>с'т'и йармънка
ф свайд вр'эм'а была, фс'а округа сйажалъс'. Эст.
Ярмяк, а, м. Армяк. Надз'эл шубу, а нав'эр'х — йар'м'йк.
Лит. Иарм'йк нас'йл'и и кафтан нас'йл'и давн'эй, тап'эр' нардт
манный стал. Иарм'йк был'и шыфшы бйт'к'и суконный. Аз'йм
нъд'авйл'и в мал'эннуйу, иарм'йк н'э. Лат.
Яровйна. ы, уменыи.-ласкат. яровйнка, и, ж. Яровая солома.
Иьрав'йна кан'ч'ййьцца, нйда будз'ьт салдмы (ржаной) в
р'эску дъбавл'ац'. Лит. Иьрав'йну скат'йны дайут. Бйт'ка, ты
ид'дш в ахл'эф, палбш ты скат'йны йьрав'йнк'и. Лат.
Йровый. ая, ое. Яровой. Ийръвъйа пдл'а. Иаръвъйа салдма.
Ийръвъйа пшан'йца. Лит.
Ярушка, уменьш.-ласкат. ярушечка, и, ж. Ярка, ярочка.
Волк йарушку пан'дс. Пр'ин'ас'л'й йарушъч'ку в избу, атагр'эл'и н'амндшка. Лит. Афцй йан'йлъс', пр'ин'аслй йарушку, ах,
йарушъчки хардшъйа. Ид'й, пъгл'ад'й нъ йарушку. Лат.
Яснбвый, ая, ое. Ясеневый. Иасндвый стол. Иасндвыйь
л'исты. Лит. Шкаф иасндвый. Стол иасндвый. Срабдтъл стул'йа иасндвыйь. Лат. Эст.
Ястреб, а. м. Ястреб. Зъ адз'йн дз'эн' йьстр'эп дз'в'э кур'ицы задрйл. Лит.
Ячмёнище, а, ср. Поле, с которого убран урожай ячменя.
Пъ йач'м'эн'иш'ч'у
кардф пас'л'й. Лит. Нъ йачм'эн ишчы
кл'эв'ьр кас'йл'и. Кл'эв'ьр с'эйут нъ йачм'эн'ишчы. Кардвушку
нъв'йзывъл'и нъ йачм'эн'ишчъ. Лат.
Ячмёнка, и, ж . 1 . Ячменная солома. Иач'м'энку кардвы
хърашд йадут. Лит. Иачм'энку скат'йны дайут. Палдш ты
йачм'энку кардвы. Лат. 2. Сорное растение, напоминающее
ячмень. Иач'м'энка пъ картдшк'и рас'ц'д. Иач'м'энка
пахджъйа нъ йач'м'эн'. Лит.
Я'щерка, и, ж. Ящерица. Ианй н'а так гйдъф, как ййш'ч'ьрък
баййцца. Рудъйа йаш'ч'ьрка. Лит. В л'асу ййшчърък мндга,
пр'йма н'ьпръхад'йма. Лат. На йашэрку нъступ'йл, тък и
хруснула. Эст. • В о д я н а я я щ е р к а — тритон. Ф сажълк'и
йэс'ц' въдз'аныйь ййш'ч'ьрк'и. Лит. Въд'аныйь ййшчърк'и в
вады, в дз'ьр'ь и ф пруткъх. Лат.
Подписано к печати 15 августа 196) г. ЯТ 16072 Формат бумаги
бОхЭО'/и: 22.75 печ. листов; 21.2 уч.-изд. листов. Типаж 530 экз.
Цена I руб 48 коп.
Отпечатано о типографии № 2 «Советская Латвия» Управления поли­
графической промышленности Министерства культуры Латвийской ССР.
г. Рига. ул. Лзирнаву. 57. Заказ .V» 713.
Download